KURU MEYVELER. Hazırlayan Çağlar GÖKSU T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Transkript

1 KURU MEYVELER Hazırlayan Çağlar GÖKSU 2010 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

2 1. SEKTÖRÜN TANIMI SITC NO: Kuru Kayısı Kuru İncir Kuru Üzüm ARMONİZE NO: Kuru Kayısı Kuru İncir Kuru Üzüm 2. TÜRKİYE DE ÜRETİM KURU ÜZÜM Üzüm, iklim ve toprak istekleri yönünden çok seçici olmayışı, çoğalma yöntemlerinin kolay oluşu ve çok çeşitli şekillerde tüketilebilmesi gibi sebeplerden dünyadaki en yaygın kültür bitkilerinden birisidir. Dünya yaş üzüm üretimi yaklaşık 7,5 milyon hektar alanda gerçekleştirilmekte olup, üretim miktarı, iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte, yıllık 67 milyon ton civarında seyretmektedir. (Faostat) Türkiye nin Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretimi (Miktar: Ton) Yıl Miktar Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC%%2009: Gerçekleşme Tahmini Ülkemizde, 1200 ün üzerinde üzüm çeşidinin varlığı saptanmıştır. Üretilen üzümün, yıllar itibariyle değişmekle beraber, ortalama % 5 10 unun kurutulduğu tahmin edilmektedir. Türkiye nin dünya ticaretine konu olan ve ihracatta en fazla öneme sahip kuru üzümler, çekirdeksiz ve özellikle Sultani tip kuru üzümlerdir. Ülkemizin sultani veya diğer bir adıyla sultaniye çekirdeksiz üzümü dünyaca tanınmaktadır. Sultaniye tipi çekirdeksiz kuru üzüm, 18. yüzyıl sonlarında yuvarlak çekirdeksiz kuru üzümün ıslah edilmiş çeşididir. Nefaset yönüyle sultanlara layık görüldüğünden sultan sofralarını süslemesi nedeniyle sultaniye adını almıştır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

3 Türkiye de çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Ege bölgesinde özellikle Manisa, Turgutlu, Salihli, Akhisar, Menemen, Kemalpaşa, Çal, ve Çivril de yoğunlaşmıştır. Türkiye de üretilen üzümler, çoğunlukla kuru ve yaş olarak tüketilmekle birlikte, bir miktar üzüm de pekmez, bulama, pestil, lokum gibi formlarda doğrudan veya sirke ile içki yapımında olduğu gibi dolaylı olarak sanayi tarafından değerlendirilmektedir. Türkiye deki üzüm tüketimi, üretimin, sofralık, şaraplık veya kurutmalık olmasına göre farklılık göstermektedir. Sofralık ve şaraplık üzüm üretiminin yurt içi talebi ancak karşılıyor olması sebebiyle, tüketimin büyük bölümü yurt içinde gerçekleştirilmekte ve ancak küçük bir bölümü ihracata konu olmaktadır. Kuru üzümde ise ağırlık ihracattadır. Bir protein ve karbonhidrat kaynağı olan kuru üzüm, içeriğindeki demir, fosfat, kalsiyum ve diğer mineral maddeler ile A, B1, B2, B6, C vitaminlerinden dolayı, dünyada gittikçe artan oranlarda talep görmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde, sağlıklı gıda tüketimi konusundaki bilincin yüksek olması beslenme alışkanlıklarında bu tip ürünlerin daha fazla yer almasına sebep olmaktadır. Bu açıdan, kuru üzüm, gelecek yıllarda, dünya organik gıda pazarından daha büyük paylar alabilecek bir üründür. KURU KAYISI Ülkemizde kayısı başta Malatya olmak üzere, Elazığ, Erzincan, Sivas, Kars, Iğdır illeri ile Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde üretilmektedir. Üretilen kayısının önemli bir bölümü kurutulduktan sonra ihraç edilmekte geri kalanı büyük oranda sofralık olarak bir kısmı da meyve suyunda olduğu gibi sanayi üretiminde kullanılmaktadır. Malatya Türkiye nin en önemli kayısı üretim merkezi olması itibariyle, kuru kayısı ihracatımızda özel bir önemi bulunmaktadır. Türkiye yaş kayısı üretiminin yarıdan fazlasını fazlasını sağlayan bu ilimizde üretim yoğun olarak kuru kayısıcılığa yönelik olup, üretilen kayısının önemli bir bölümü kurutulmakta ve kurutulan kayısının yaklaşık % i ihraç edilmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde, gerek ağaç sayısı gerekse yaş ve kuru kayısı üretim miktarları ile Malatya ilimiz sadece ülkemizin değil bütün dünyanın kayısı üretim merkezi konumunda bulunmaktadır. Türkiye nin Kuru Kayısı Üretimi (Miktar: Ton) Yıl Miktar Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC 2009: Gerçekleşme Tahmini İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

4 KURU İNCİR İncir, ilk kültüre alınan meyvelerden birisi olarak, anavatanı Anadolu dan, önce Suriye ve Filistin e sonrasında buradan da Çin ve Hindistan a yayılmıştır. İncir, Akdeniz kıyılarının tipik meyvesidir. Yetişme açısından en uygun ekolojik koşulları Ege Bölgesindeki Büyük ve Küçük Menderes Havzalarında bulmuş, en fazla çeşit zenginliğini de bu bölgelerde göstermiştir. Özellikle İzmir ve Aydın en önemli üretim bölgeleridir. Ege bölgesi dışında üretilen incirler mahallinde taze olarak tüketilirken, Ege Bölgesinde üretilen incirlerin büyük bölümü kurutularak değerlendirilmektedir. Türkiye de, 9,1 milyonu meyve veren olmak üzere, toplam 10,2 milyon adet incir ağacı bulunmaktadır. Bu ağaçlardan elde edilen taze incir miktarı yılda ortalama bin ton arasında değişmektedir. Türkiye de birçok tür incir çeşidi yetiştirilmesine rağmen, özellikle Sarı Lop adı verilen incir çeşidi, büyüklüğü, tadı, etli oluşu, açık rengi ve yumuşak kabuğu ile dünyada kurutmaya en uygun türlerden birisi olarak nitelendirilmektedir. Bu incir çeşidinin ülkemizdeki en önemli üretim alanı, Ege bölgesi, özellikle de İzmir ve Aydın civarıdır. Ülkemiz incir üretiminin % 90 ından fazlasını sarı lop çeşidi incirler oluşturmaktadır. Çiftçiler tarafından toplanan taze incirler, ağaçtan veya metalden yapılan yastıklara veya karton tekneler üzerine serilerek, güneş altında 2 4 gün süre ile kurutulur. Kurutma işlemi incirin depolama süresini artırdığı gibi, besin değerini de artırmaktadır. Taze incirler yaklaşık % 12 oranında şeker ihtiva ederken, kurutulduktan sonra şeker oranı % 50 ye yükselmektedir. İhracatçılarımız tarafından satın alınan incirler tesislerde işlenmeden önce ürünün bozulmasına karşı yıkama, temizleme ve afla toksin kontrolü için UV ışını uygulaması gibi işlemlere tabi tutulurlar. Yüksek kalori değeri, mineral maddeler ve besin maddeleri içeriğiyle gıda maddeleri arasında özel bir yeri olan kuru incirin çok çeşitli tüketim alanları mevcuttur. Kuru incir, uluslararası pazarlarda, çerezlik olarak tüketildiği gibi pasta imalatında, çeşitli yemeklerin yapımında, dilimlenmiş olarak ekmek imalatında, şekerli mamuller imalatında ve meyve karışımlarında kullanılmaktadır. Kalitesi düşük olanlardan, pekmez, hurda incirlerden de etil alkol üretilmektedir. Etil alkolün üretimi esnasında ortaya çıkan incir çekirdekleri de boya, kozmetik ve ilaç sanayinde değerlendirilmektedir. Türkiye nin Kuru İncir Üretimi (Miktar: Ton) Yıl Miktar Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC 2009: Gerçekleşme Tahmini İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

5 3. TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ 3.1. İHRACAT KURU ÜZÜM Türkiye nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler oluşturmaktadır. Türkiye nin 2009 yılı kuru üzüm ihracatı, 267 bin ton civarında olup, karşılığında yaklaşık 408 milyon Dolarlık gelir elde edilmiştir. Bu rakam kuru üzüm ihracatımızda bugüne kadar ulaşılan en yüksek seviyedir. Türkiye nin Yıllar İtibariyle Kuru Üzüm İhracatı (Miktar: Ton, Değer: bin Dolar) Yıllar Miktar Değer Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye den 2009 yılı içerisinde 90 ın üzerinde ülkeye kuru üzüm ihraç edilmiştir. En önemli pazarlarımız, başta İngiltere, Almanya, Hollanda, İtalya ve Fransa olmak üzere AB ülkeleridir. Bu ülkeler, Türkiye den ithalat ettikleri kuru üzümlerin bir kısmını yeniden ihraç ederek değerlendirme yoluna gitmektedirler. Önemli Ülkeler İtibariyle Kuru Üzüm İhracatımız (Miktar: Ton Değer: bin Dolar) ÜLKELER Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer İNGİLTERE ALMANYA HOLLANDA İTALYA FRANSA İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

6 AVUSTRALYA BELÇİKA KANADA RUSYA FED YENİ ZELANDA İRLANDA İSPANYA CEZAYİR UKRAYNA POLONYA FAS AVUSTURYA İSVİÇRE MISIR YUNANİSTAN JAPONYA GÜNEY AFR. CUM LİTVANYA ROMANYA İSVEÇ PORTEKİZ DANİMARKA ÇİN MACARİSTAN JAMAİKA DİĞER TOPLAM Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı KURU KAYISI Kuru kayısı, kuru meyve ihracatımızda, kuru üzümden sonra ikinci sırada yer alan en önemli geleneksel ihraç ürünlerimizden birisidir. Ülkemiz, gerek kayısı çeşitlerinin kalitesi, gerekse sahip olduğu ekolojik üstünlükler nedeniyle rakip ülkelere kıyasla doğal bir rekabet avantajına sahiptir. Kuru kayısı ihracatçı firmalarımız, 2009 yılında, 90 civarında ülkeye 100 bin ton luk ihracat gerçekleştirmiş ve ülkemize 279 milyon Dolarlık bir döviz girdisi sağlamışlardır. Bu rakamlar, bir önceki yıla göre değer bazında % 11 oranında bir düşüşü işaret ederken, miktar bazında ihracatımızdaki artış %3 olarak gerçekleşmiştir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

7 Yıllar İtibariyle Türkiye nin Kuru Kayısı İhracatı (Miktar: Ton, Değer: bin Dolar) Yıl Miktar Değer Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Kuru kayısı ihracatımızda en önemli beş ihraç pazarımız ABD, Rusya Federasyonu, Almanya, İngiltere ve Fransa olup, söz konusu ülkelerin toplam kuru kayısı ihracatımızdan aldıkları pay %50 nin üzerindedir. Ülkeler İtibariyle Türkiye nin Kuru Kayısı İhracatı (Miktar; ton, Değer: bin Dolar) ÜLKELER Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer A.B.D RUSYA FED ALMANYA İNGİLTERE FRANSA AVUSTRALYA HOLLANDA BREZİLYA KANADA UKRAYNA MISIR POLONYA İSPANYA İSRAİL İTALYA CEZAYİR YENİ ZELANDA İSVİÇRE DANİMARKA İSVEÇ IRAK LİTVANYA İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

8 YUNANİSTAN FAS LETONYA AZERBAYCAN BAE SLOVAKYA ÇEK CUM JAPONYA SUUDİ ARAB BELÇİKA DİĞER TOPLAM Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı KURU İNCİR Kuru incir, Türkiye nin geleneksel ihraç ürünlerinin başında gelmekte olup, 2009 yılı itibarıyla 83 ülkeye ihracatı yapılmıştır yılına kadar 50 milyon Doların altında seyreden kuru incir ihracatımız, bu yıldan itibaren önemli miktarlarda artmış ve 1995 yılında 80 milyon Dolar seviyesine ulaşmıştır. Kuru incir ihracatımız 2007 yılı içerisinde 150 milyon Doları, 2008 yılında ise 162 milyon doları aşmış olup, 2008 yılı ihracat değeri şimdiye kadar elde edilen en büyük ihracat geliri olarak kaydedilmiştir. Türkiye nin Yıllar İtibariyle Kuru İncir İhracatı Miktar: Ton, Değer: bin Dolar) Yıllar Miktar Değer Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

9 Kuru incir ihracatımızda en önemli kalemleri, ekstra kuru incir ve birinci sınıf kuru incir oluşturmaktadır. İhracatımızın % 80 den fazlası Avrupa Birliği ülkelerine yönelik olup, en önemli pazarlarımız sırasıyla Fransa, Almanya, İtalya, İsviçre ve Rusya Federasyonu dur. Kuru incir ihracatçılarımız daha çok Ege bölgesinde yerleşmiş olup, bu firmalar kuru incirin yanı sıra kuru kayısı ve kuru üzüm ticareti ile de ilgilenmektedirler. Türkiye de ve dünyada kuru incir tüketiminde, özellikle sağlıklı gıdalar pazarının hızlı gelişimine paralel olarak artan bir talep vardır. Yurtdışı pazarlarda Noel, yurt içinde de Ramazan dönemlerinde kuru incir talebinde belirgin artışlar görülmektedir. Türkiye nin Ülkeler İtibariyle Kuru İncir İhracatı (Miktar: Ton, Değer: bin Dolar) ÜLKELER Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer FRANSA ALMANYA İTALYA İSVİÇRE RUSYA FED HOLLANDA İSPANYA İSRAİL A.B.D İSVEÇ İNGİLTERE KANADA AVUSTURYA JAPONYA BELÇİKA AVUSTRALYA BREZİLYA DANİMARKA MISIR PORTEKİZ BAE SLOVAKYA SIRBİSTAN UKRAYNA POLONYA ROMANYA MACARİSTAN DİĞER TOPLAM Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

10 4. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ DURUMU VE DÜNYA TİCARETİ 4.1. DÜNYA ÜRETİMİ KURU ÜZÜM Ülkemiz, 2009 yılı itibariyle 280 bin tonluk kuru üzüm üretim miktarı ile dünya toplam kuru üzüm üretiminde ABD ile birlikte en önemli yere sahiptir. Çekirdeksiz kuru üzüm hasadı, kuzey yarım küresi ülkelerinde Ağustos Eylül aylarında, güney yarım küresi ülkelerinde ise Mart Nisan aylarında yapılmaktadır. Türkiye ve ABD nin yanı sıra Şili, İran, G. Afrika ve Yunanistan dünyanın en önemli çekirdeksiz kuru üzüm üreticisi ülkeleridir. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Üzüm Üretimi (Miktar: Ton) Ülke Miktar Miktar Miktar Miktar ABD Türkiye Çin İran Şili Özbekistan Yunanistan Güney Afrika Arjantin Avustralya Toplam Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC *Gerçekleşme Tahmini KURU KAYISI Türkiye, dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde birinci sırada yer almaktadır. Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi nin verilerine göre geçen yıldan devreden ton stok ile birlikte Türkiye nin toplam kuru kayısı arzının 2009 yılı itibariyle ton olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Dünya kuru kayısı üretiminde yıllar itibarıyla sezon durumuna göre dalgalanmalar olabilmektedir yılı dünya kuru kayısı üretiminin 134 bin ton civarında gerçekleştiği tahmin edilmekte olup, Türkiye bunun %75 ini tek başına karşılamaktadır. İran, Çin, ABD, G. Afrika ve Avustralya dünyada kuru kayısı üretimi yapan diğer ülkelerdir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

11 Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Kayısı Üretimi (Miktar: Ton) Ülkeler MİKTAR MİKTAR MİKTAR MİKTAR Türkiye İran Çin ABD G. Afrika Cum Avustralya Toplam Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC *Gerçekleşme Tahmini KURU İNCİR Dünya kuru incir üretimi az sayıdaki ülkede ve sınırlı miktarlarda gerçekleştirilmektedir. Türkiye, dünya nın en önemli taze incir üreticilerinden birisi olmasının verdiği bir avantajla, kuru incir üretiminde ve ihracatında lider ülke konumundadır. Ülkemizin, 2009 yılında dünya kuru incir üretiminin yaklaşık yarısını karşılamıştır. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru İncir Üretimi (Miktar: ton) Ülke Miktar Miktar Miktar Miktar Türkiye İran ABD Yunanistan İspanya İtalya Toplam Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi INC *Gerçekleşme Tahmini 4.2. DÜNYA İHRACATI KURU ÜZÜM Dünyada üretilen 61 milyon tondan fazla taze üzümün, her yıl yaklaşık 1,1 milyon tonu kurutularak değerlendirilmektedir. Üretilen bu miktarın bin ton arasındaki miktarı ihracata konu olmakta ve ortalama bin tonu ise üretici ülkelerde tüketilmektedir yılı itibariyle dünya genelinde ihracata konu olan kuru üzüm miktarı 906 bin ton olup, değer itibariyle ihracat 1,24 milyar Dolara ulaşmıştır. Türkiye 2008 yılı itibariyle dünyanın en önemli kuru üzüm ihracatçı ülkesi olup, dünya ihracatının değer bazında % 28 ini karşılamıştır. Dünya kuru üzüm ihracatında diğer önemli ülkeler ABD, Şili, İran ve Yunanistan olup, son yıllarda Güney Afrika, Çin ve İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

12 Arjantin in ihracatı artış göstermektedir. Sektörde başta Almanya ve Hollanda olmak üzere bazı ülkelerin re export uygulamalarına yaygın olarak rastlanmaktadır. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Üzüm İhracatı (Değer: bin Dolar) Ülkeler Değer Değer Değer Değer Değer Türkiye ABD Şili İran Güney Afrika Çin Yunanistan Arjantin Almanya Özbekistan Diğer Toplam Kaynak: ITC Trademap KURU KAYISI Dünya kuru kayısı ihracatının yıllar itibariyle sürekli artış gösterdiği görülmektedir. Dünya ihracatı 2009 yılında bir önceki yıla göre %31 oranında artarak 420 milyon Dolara ulaşmıştır yılında dünya kuru kayısı ihracatına konu olan yaklaşık 147 bin ton luk ürünün % 70 i doğrudan Türkiye kaynaklıdır. Bu rakama Almanya ve Fransa gibi ülkelerin Türkiye den ithal edip re export ettiği miktarlar da eklendiğinde ülkemizin dünya kuru kayısı ihracatındaki rakipsiz konumu ortaya çıkmaktadır. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Kayısı İhracatı (Değer: bin Dolar) Ülkeler Değer Değer Değer Değer Değer Türkiye Tacikistan Fransa Almanya ABD Slovakya G. Afrika. Cum Özbekistan Hollanda İtalya Diğer Toplam Kaynak: ITC Trademap İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

13 KURU İNCİR Dünya kuru incir ihracatında Türkiye en önemli ihracatçı ülke olarak güçlü bir konuma sahiptir. Ülkemizi, sırasıyla, ABD, İran, İspanya ve Suriye izlemektedir. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru İncir İhracatı (Değer: bin Dolar) M M M M Türkiye İspanya ABD Suriye İran Sri Lanka Fas Almanya Yunanistan Fransa Hollanda İsrail Meksika Kaynak: ITC Trademap 4.3. DÜNYA İTHALATI: KURU ÜZÜM Dünya kuru üzüm ithalatında en önemli ülkeler AB ülkeleri, Japonya, Rusya Federasyonu ve Kanada olarak kaydedilmiştir. En önemli 3 ithalatçı ülke olan İngiltere, Almanya ve Hollanda 2009 yılı dünya kuru üzüm ithalatının % 35 ini gerçekleştirmiştir. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Üzüm İthalatı (Miktar: bin Dolar) Ülkeler Miktar Miktar Miktar Miktar Miktar İngiltere Almanya Hollanda Rusya Fed Japonya Kanada Fransa Avustralya İtalya Brezilya Diğer Toplam Kaynak: ITC Trademap İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

14 KURU KAYISI 2008 yılında dünya kuru kayısı ithalatı 405 milyon doların üzerinde gerçekleşmiştir. Dünya kuru kayısı ticaretinde en önemli pazarlar Rusya Fed., ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya olmuştur. Bu beş ülke dünya ithalatının % 53,5 ini gerçekleştirmiştir. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Kayısı İthalatı (Değer: bin Dolar) Ülkeler Değer Değer Değer Değer Değer Rusya Fed A.B.D İngiltere Fransa Almanya Avustralya Hollanda Hindistan Brezilya Danimarka Diğer Toplam Kaynak: ITC Trademap KURU İNCİR Dünya kuru incir pazarındaki en önemli ithalatçı ülkeler ise sırasıyla; Almanya, Fransa, Hindistan, ABD, İtalya, İngiltere ve Rusya Federasyonu dur. Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru İncir İthalatı (Miktar: bin ton) İTHALAT Miktar Miktar Miktar Miktar Almanya Fransa Hindistan ABD İtalya İngiltere Rusya Fed Meksika İsviçre Hollanda Avustralya Japonya Kanada Portekiz Avusturya Kaynak: FAO İstatistik Veri Tabanı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,