SSCB Ekonomi Enstitüsü Bilimler Akademisi DERS KÝTABI. ÝNTER YAYINLARI Ankara Cd. 31. No: 31 Kat: 4/51 Caðaloðlu - ÝSTANBUL Tel: (0212)

Transkript

1 SSCB Ekonomi Enstitüsü Bilimler Akademisi POLÝTÝK EKONOMÝ DERS KÝTABI CÝLT: II Ýnter Yayýnlarý Bu kitap Dietz Verlag tarafýndan 1955 yýlýnda Berlin de yapýlan Almanca baskýsýndan Türkçeye çevrilmiºtir. Bu kitabýn Almancasý Almanya Sosyalist Partisi Merkez Komitesi Marx-Engels- Lenin-Stalin Enstitüsü tarafýndan hazýrlanmýºtýr. Birinci Basým: Mayýs 1993 Ýkinci Basým: Aralýk 1996 Dizgi: Dönüºüm (0212) Baský: Yaylacýk Matbaasý Kapak: Ýnter Grafik-Tasarým Kapak Baský : Yaylacýk Matbaasý ISBN (Tk. No.) ISBN (2. Cilt) ÝNTER YAYINLARI Ankara Cd. 31 Fahrettin Kerim Gökay Vakfý ݺhaný No: 31 Kat: 4/51 Caðaloðlu - ÝSTANBUL Tel: (0212) SSCB Ekonomi Enstitüsü Bilimler Akademisi

2 (Almanca Baský 1955) 2 POLÝTÝK EKONOMÝ Ders Kitabý Cilt: II Çeviren ÝSMAÝL YARKIN

3 ÝÇÝNDEKÝLER 3 ÖNSÖZ YERÝNE ÜÇÜNCÜ KISIM SOSYALÝST ÜRETÝM TARZI A KAPÝTALÝZMDEN SOSYALÝZME GEÇݪ DÖNEMÝ BÖLÜM XXII Kapitalizmden Sosyalizme Geçiº Döneminin Temel Özellikleri Proleter devrimi ve kapitalizmden sosyalizme geçiº döneminin zorunluluðu. Sosyalist iktisadýn kurulmasýnýn aracý olarak proletarya diktatörlüðü. Sosyalist ulusallaºtýrma. Geçiº dönemindeki iktisadi biçimler ve sýnýflar. ݺçi sýnýfýnýn köylülükle ittifaký. Sosyalizmin ekonomik yasalarýnýn oluºmasý. Kapitalizmden sosyalizme geçiº döneminde iktisadi politikanýn temelleri. Kýsa Özet. BÖLÜM XXIII Sosyalist Sanayileºme Sosyalizmin maddi temeli olarak büyük sanayi. Sosyalist sanayileºmenin özü. Sosyalist sanayileºmenin temposu. Sanayileºmenin sosyalist yöntemi. Sosyalist sanayinin birikim kaynaklarý. SSCB nin geri bir tarým ülkesinden sanayisel ileri bir büyük güce dönüºtürülmesi. Kýsa Özet. BÖLÜM XXIV Tarýmýn Kollektifleºtirilmesi Tarýmýn kollektifleºtirilmesinin tarihsel zorunluluðu. Lenin in kooperatif Planý. Tümüyle kollektifleºtirmenin koºullarý. Tümüyle kollektifleºtirme ve Kulaklýðýn tasfiyesi. Kolhozun temel biçimi olarak tarýmsal artel. SSCB nin bir küçük köylü iktisadý ülkesinden dünyanýn en yoðunlaºmýº ve en yüksek derecede makineleºtirilmiº tarým ülkesine dönüºtürülmesi. Kýsa Özet. BOLÜM XXV SSCB de Sosyalizmin Zaferi Sosyalist üretim tarzýnýn pekiºtirilmesi. Toplumun sýnýfsal yapýsýndaki deðiºiklikler. Uluslarýn ekonomik eºitsizliðinin ortadan kaldýrýlmasý. Sovyetler Birliði nin sosyalizmden tedricen komünizme geçiº dönemine girmesi. Kýsa Özet. B- HALK ÝKTÝSADININ SOSYALÝST SÝSTEMÝ BÖLÜM XXVI Sosyalizmin Maddi Üretim Temeli

4 Sosyalizmin maddi üretim temelinin temel özelikleri. Sosyalist sanayi. Sosyalist tarým. Sosyalizmde teknik ilerlemenin yollarý. Sosyalist üretimin mevkisel daðýlýmý. Kýsa Özet. 4 BOLÜM XXVII Üretim Araçlarý Üzerinde Sosyalist Mülkiyet Sosyalizmin Üretim Ýliºkilerinin Temeli. Halk iktisadýnýn sosyalist sistemi ve sosyalist mülkiyet. Sosyalist mülkiyetin iki biçimi. Sosyalizmde kiºisel mülkiyet. Sosyalist üretim iliºkilerinin karakteri. Kýsa Özet. BÖLÜM XXVIII Sosyalizmin Ekonomik Temel Yasasý Sosyalizmde ekonomik yasalarýn karakteri. Sosyalizmin ekonomik temel yasasýnýn esaslý özellikleri. Sosyalizmin ekonomik temel yasasý ve emekçilerin refah düzeyinin yükseltilmesi. Sosyalist devletin ekonomik rolü. Kýsa Özet. BÖLÜM XXIX Halk Ýktisadýnýn Planlý (Orantýlý) Geliºmesi Yasasý Sosyalizmde halk iktisadýnýn planlý geliºmesinin zorunluluðu. Halk iktisadýnýn planlý geliºmesi yasasýnýn ana özellikleri ve gerekleri. Halk iktisadýnýn planlý geliºmesi yasasý ve sosyalist planlamasý. Plan iktisadýnýn üstünlükleri. Kýsa Özet. BÖLÜM XXX Sosyalizmde Toplumsal Emek Sosyalizmde emeðin karakteri. Maddi ilgi ilkesi. Sosyalist toplumun üyelerinin yükümlülüðü olarak çalýºma. Çalýºma hakkýnýn gerçekleºtirilmesi. Yapýlan iºe göre daðýlým sosyalizmin bir ekonomik yasasý. Emeðin sosyalist kooperasyonu. Sosyalist yarýºma. Emek üretkenliðinin sürekli büyümesi sosyalizmin bir ekonomik Yasasý. Kýsa Özet. BÖLÜM XXXI Sosyalizmde Meta Üretimi, Deðer Yasasý ve Para Sosyalizmde meta üretiminin zorunluluðu ve özellikleri. Sosyalist iktisatta metanýn kullaným deðeri ve deðeri. Sosyalizmde deðer yasasýnýn etkimesinin karakteri. Para ve sosyalist iktisattaki iºlevleri. Kýsa Özet. BÖLÜM XXXII- Sosyalizmde ݺ Ücreti ݺ ücreti ve yapýlan iºe göre daðýlým yasasý. ݺ ücretinin biçimleri. Ücret sözleºmesi sistemi. Sosyalizmde gerçek ücretin kesintisiz artmasý. Kýsa Özet.

5 BÖLÜM XXXIII- Ýktisadi Muhasebe ve Verimlilik Maliyet Ücreti ve Fiyat Tutumluluk rejim. Ýktisadi muhasebe ve iºletmelerin verimliliði. ݺletmenin Fonlarý. Yatýrým ve dolaºým fonlarý. Ürünlerin maliyet masrafý. Devlet iºletmelerinin salt geliri. Devletin merkezileºtirilmiº salt geliri. Sanayi ürünlerinin fiyatý. Kýsa Özet. BÖLÜM XXXIV Sosyalist Tam Sistemi Sosyalist tarýmýn iktisattaki yeri ve rolü. Kollektif iktisadi üretimin sanayi temeli olarak Makine ve Traktör Ýstasyonlarý. Kolhozlarýn toplumsal iktisadý. Kolhozlarýn üretim araçlarý. ݺ birimi. Kolhozlarýn ürünü. Kolhozlarýn geliri. Sosyalizmde diferansiyel rant. Kolhozun kollektif üretiminin ürünlerinin ve gelirinin daðýlýmý. Kollektif köylülerin refah düzeyinin yükselmesi. Sovhozlarýn geliºmesi ve verimliliklerini artýrmanýn yollarý. Kýsa Özet. BOLÜM XXXV Sosyalizmde Meta Dolaºýmý Sosyalizmde ticaretin doðasý ve rolü. Sosyalizmde ticaretin ana biçimleri. Devlet ve kooperatif ticaretinde fiyatlar ve dolaºým giderleri. Dýº ticaret. Kýsa Özet. BÖLÜM XXXVI Sosyalist Toplumda Ulusal Gelir Sosyalist toplumda toplumsal toplam üretim ve ulusal gelir. Sosyalizmde ulusal gelirin sürekli büyümesi. Ulusal gelirin daðýlýmý. Kýsa Özet. 5 BÖLÜM XXXVII Sosyalizmde Devlet Bütçesi, Kredi ve Para Dolaºýmý Sosyalizmin maliye sistemi. Sosyalist devletin bütçesi. Sosyalizmde kredi. Sosyalist toplumda bankalar. Sosyalizmde para dolaºýmý. Kýsa Özet. BÖLÜM XXXVIII Sosyalist Yeniden Üretim Sosyalist yeniden üretimin özü. Sosyalist toplumun ulusal zenginliði. Toplumsal toplam ürünün bileºimi. Toplumsal üretimin iki bölümü arasýndaki iliºki. Sosyalizmde toplumsal fonlarýn oluºmasý ve kullanýlmasý. Sosyalist birikim. Sosyalist toplumda birikim ve tüketim. Kýsa Özet.

6 BÖLÜM XXXIX Sosyalizmden Komünizme Tedrici Geçiº Komünist toplumun her iki aºamasý. Komünizmin maddi üretim temelinin yaratýlmasý. Kent ve kýr arasýndaki esaslý farkýn ortadan kaldýrýlmasýnýn yollarý. Kafa ve kol emeði arasýndaki esaslý farkýn ortadan kaldýrýlmasýnýn yollarý. Herkes yeteneðine göre, herkese gereksinimine göre komünist ilkesine geçiº. Kýsa Özet. 6 C HALK DEMOKRASÝSÝ ÜLKELERÝNDE SOSYALÝZMÝN ÝNªASI BÖLÜM XL Avrupa Halk Demokrasisi Ülkelerinin Ýktisadi Düzeni Halk demokrasisi devriminin önkoºullarý. Demokratik halk devriminin özü. Ýktisadi biçimler ve sýnýflar. Sosyalist sanayileºme. Tarýmýn Sosyalist dönüºümü. Emekçilerin maddi refah düzeylerinin ve kültürlerinin yükseltilmesi. Kýsa Özet. BÖLÜM XLI Çin Halk Cumhuriyeti nde Ýktisadi Düzen Çin halk devriminin ekonomik önkoºullarý. Çin devriminin karakteri. Tarýmdaki devrimci dönüºümler. Sosyalist ulusallaºtýrma. Üretim araçlarý üzerindeki mülkiyet biçimleri ve Çin Halk Cumhuriyeti nde toplumun sýnýfsal yapýsý. Çin in sosyalist sanayileºmesinin yollarý. Tarýmýn tedrici sosyalist dönüºümü. Çin halkýnýn maddi ve kültürel yaºam düzeyinin yükseltilmesi. Kýsa Özet. BÖLÜM XLII Sosyalist Kamp Ülkeleri Arasýnda Ýktisadi Ortak Çalýºma Demokratik Dünya Pazarý nýn oluºmasý ve pekiºmesi. Sosyalist kamp ülkeleri arasýndaki iktisadi iliºkilerin özü. Sosyalist kamp ülkeleri arasýndaki iktisadi ortak çalýºmanýn ana biçimleri. Kýsa Özet. SONUÇLAR

7 7 ÖNSÖZ YERÝNE Marksist bir politik ekonomi ders kitabýnýn uluslararasý önemi: Yoldaºlarýn Marksist bir politik ekonomi ders kitabýnýn önemini tam olarak kavramadýklarýný düºünüyorum. Ders kitabýna yalnýzca Sovyet gençliðinin gereksinimi yok. Özellikle bütün ülkelerin komünistleri ve komünistlere sempati duyan insanlarýn gereksinimi var. Yabancý yoldaºlarýmýz, kendimizi kapitalist kölelikten nasýl kurtardýðýmýzý, ülke ekonomisini sosyalizm ruhuyla nasýl dönüºtürdüðümüzü, köylülüðün dostluðunu nasýl kazandýðýmýzý, daha yakýn bir zamana kadar yoksul ve zayýf olan ülkemizi nasýl zengin ve güçlü bir ülke haline getirdiðimizi, Kolhozlarýn ne olduðunu, üretim araçlarýnýn toplumsallaºtýrýlmasýna raðmen meta üretimini, parayý, ticareti vs. neden ortadan kaldýrmadýðýmýzý bilmek istiyorlar. Onlar, bütün bunlarý ve daha baºka birçok ºeyi yalnýzca salt meraktan dolayý deðil, bizden öðrenmek ve bizim deneyimlerimizden kendi ülkeleri için yararlanmak amacýyla bilmek istiyorlar. Bundan dolayý, iyi bir Marksist politik ekonomi ders kitabýnýn yayýnlanmasý yalnýzca iç politik deðil; ayný zamanda büyük dýº politik bir öneme de sahiptir. Dolayýsýyla, yalnýzca ülke içinde devrimci gençliðin el kitabý olarak deðil, ayný zamanda yurt dýºýnda da hizmet görebilecek bir ders kitabýna gereksinim vardýr. Bu, fazla kapsamlý olmamalýdýr; çünkü geniº kapsamlý bir ders kitabý el kitabý olamaz ve bunun üstesinden gelinmesi, baº edilmesi zor olacaktýr. Ama gerek ülkemizin ekonomisi, gerekse de kapitalizmin ve sömürge sisteminin ekonomisine iliºkin tüm temel ºeyleri içermelidir. Bazý yoldaºlar, tartýºmada ders kitabýna bir dizi yeni bölümün alýnmasýný önerdiler: Tarihçiler tarih üzerine, politikacýlar politika üzerine, felsefeciler felsefe üzerine, ekonomi bilimcileri ekonomi üzerine. Ama bu, ders kitabýnýn korkunç boyutlarda ºiºmesine yol açacaktýr. Buna elbette izin verilmemelidir. Ders kitabý, tarihsel yöntemi, politik ekonominin sorunlarýný açýklamak için kullanýyor, ama bu, henüz bizim politik ekonomi ders kitabýný bir ekonomik iliºkiler tarihine dönüºtürmemiz gerektiði anlamýna gelmemektedir. 500, en çok 600 sayfalýk bir ders kitabýna gereksinimimiz var, daha fazlasýna deðil. Bu, bir Marksist politik ekonomi el kitabý olacaktýr: Bütün ülkelerin genç komünistleri için güzel bir armaðan. Ayrýca, böylesi bir ders kitabý, yurtdýºýnýn komünist partilerinin çoðunluðun yetersiz Marksist geliºmesi, göz önünde bulundurulduðunda, bu ülkelerin daha yaºlý komünist kadrolarýna da yararlý olacaktýr. 1 ªubat 1952 J.V. Stalin.

8 8 ÜÇÜNCÜ KISIM SOSYALÝST ÜRETÝM TARZI

9 A.KAPÝTALÝZMDEN SOSYALÝZME GEÇݪ DÖNEMÝ

10 Bölüm XXII 10 KAPÝTALÝZMDEN SOSYALÝZME GEÇݪ DÖNEMÝNÝN TEMEL ÖZELLÝKLERÝ Proleter devrimi ve kapitalizmden sosyalizme geçiº döneminin zorunluluðu Kapitalist üretim tarzýnýn ve,burjuva toplumundaki sýnýf mücadelesinin tüm geliºme seyri, kaçýnýlmaz olarak, sosyalizmin devrimci bir ºekilde kapitalizmin yerine geçmesine yol açar. Yukarýda ortaya konduðu gibi, büyüyen üretici güçlerle üretici güçlerin ayakbaðý haline gelmiº kapitalist üretim iliºkileri arasýndaki çatýºma, emperyalizm çaðýnda son derece keskin bir hal alýr. Üretim iliºkilerinin üretici güçlerle mutlak uyum içinde olmasý yasasý, eski, burjuva üretim iliºkilerinin ortadan kaldýrýlmasýný ve yeni, sosyalist üretim iliºkilerinin oluºturulmasýný talep eder. Proleter, sosyalist devrimin nesnel zorunluluðunun gerekçesi burda yatar. Kapitalist toplumun temelleri ile sosyalist toplumun temelleri arasýndaki zýtlýk, emek ve sermayenin çýkarlarýnýn antagonizmi dolayýsýyla, oportünistlerin vaaz ettiði gibi, kapitalizmin sosyalizme doðru büyüyüp. geliºmesi mümkün deðildir. Kapitalizmden sosyalizme geçiº, ancak proleter devrimi ve proletarya diktatörlüðüyle gerçekleºtirilebilir. Proletarya, ekonomik durumu dolayýsýyla, kapitalizmin yýkýlmasý ve sosyalizmin zaferi uðruna tüm emekçileri etrafýnda birleºtirme yeteneðine sahip olan tek sýnýftýr. Proleter devrim, kendinden önceki devrimlerden ilkesel olarak ayrýlýr. Köleci toplumdan feodal topluma ya da feodal toplumdan kapitalist topluma geçiºte, özel mülkiyetin bir biçiminin yerine baºka bir biçimi geçirildi ve bir sömürücü iktidarýn yerini baºka bir sömürücü iktidar aldý. Sömürüye dayanan tüm toplum formasyonlarý, ayný temele üretim araçlarý üzerindeki özel mülkiyete sahip olduklarýndan, yeni sosyo-ekonomik formasyonlar, eski üretim tarzýnýn koynunda yavaº yavaº olgunlaºtý. Örneðin, burjuva devrim, genel olarak, feodal toplumun baðrýnda geliºmiº ve olgunlaºmýº olan kapitalist düzenin az-çok hazýr biçimlerinin varlýðý ortamýnda baºlar. Burjuva devriminin ana görevi, burjuvazinin var olan kapitalist iktisatla uyum haline getirmek için iktidarý ele geçirmesinden oluºur. Burjuva devrimi, genelde iktidarýn ele geçirilmesiyle tamamlanýr. Proleter devrimin hedefi, üretim araçlarý üzerindeki özel mülkiyetin yerine toplumsal mülkiyeti geçirmek ve insanýn insan tarafýndan her türlü sömürüsünü ortadan kaldýrmaktýr. O, sosyalist ekonominin hazýr biçimlerine konmaz. Üretim araçlarý üzerindeki toplumsal mülkiyet temelinde kurulan sosyalist formasyon, özel mülkiyete dayanan burjuva toplumunun baðrýnda büyüyüp geliºemez, Proleter devrimin görevi, proletarya iktidarýný kurmak ve yeni, sosyalist ekonomiyi inºa etmektir. Ýktidarýn iºçi sýnýfý tarafýndan ele geçirilmesi, yalnýzca proleter devrimin baºlangýcýdýr; iktidar, eski ekonominin dönüºtürülmesinde ve yenisinin örgütlenmesinde bir kaldýraç olarak kullanýlýr. Bu bakýmdan sosyalist toplumun kapitalist toplumun yerine geçmesi, her ülkede tüm bir tarihsel çaðý kapsayan özel bir geçiº aºamasýný gerektirir. Kapitalist ve komünist toplum arasýnda, birinin diðerine devrimci dönüºümü dönemi düºer. Buna, devletinin proletaryanýn devrimci diktatörlüðünden baºka birºey olamayacaðý bir politik geçiº dönemi denk düºer. * Kapitalizmden sosyalizme geçiº dönemi, proleter iktidarýn kurulmasýyla baºlar ve sosyalizmin komünist toplumun ilk aºamasýnýn inºasýyla sona erer. Geçiº dönemi Sürecinde, proleter devrimi yapan ülkede eski, kapitalist temel ortadan kaldýrýlýr ve yeni, sosyalist bir temel oluºturulur, sosyalizmin zaferi için gerekli olan üretici güçlerin geliºmesi güvence altýna alýnýr. Proletarya geçiº döneminde, ülkeyi yönetmeye, sosyalist toplumu kurmaya ve küçük-burjuva kitleleri sosyalizm ruhuyla eðitimle dönüºtürmeye yetenekli güç olarak kendisini çelikleºtirmek * Karl Marx, Gotha Programý nýn Eleºtirisi, bkz. Karl Marx-Friedrich Engels, Ýki Ciltte Seçme Yazýlar, C.II, s.25

11 zorundadýr. Lenin, Marx ve Engels in tezlerine dayanarak, bütünlüklü bir kapitalizmden sosyalizme geçiº dönemi öðretisi oluºturdu ve böylelikle iºçi sýnýfýný ve tüm emekçileri sosyalizm inºasý yolunda bilimsel bir bilgiyle donattý. Proleter devrim, önce Rusya da zafer kazandý. Rusya da kapitalizmin geliºmesi, sosyalist devrimin zaferine yetecek kadar geliºmiºti. Rusya, ayný zamanda, proletaryanýn devrimcileºmesini ve köylü kitlelerinin proletarya etrafýnda birleºmesini oldukça kuvvetlendiren emperyalistlerarasý tüm çeliºkilerin düðüm noktasýydý. Ekim 1917 de Rusya proletaryasý, Komünist Partisi, önderliðinde ve Leninist sosyalist devrim teorisiyle donanmýº olarak, yoksul köylülükle ittifak içinde kapitalistlerin ve toprak sahiplerinin iktidarýný yýktý, kendi diktatörlüðünü kurdu. Büyük Sosyalist Ekim Devrimi, tarihte ilk kez insanlýða sosyalizm yolunu açtý ve proleter devrimin her ülkede temel özellikleri içinde nasýl geliºmesi gerektiðinin örneðini verdi. Ama ayný zamanda, sosyalist devrim, emperyalizm sisteminden kopan tek tek her ülkede kaçýnýlmaz olarak, söz konusu ülkenin ve uluslararasý durumun somut tarihsel geliºme koºullarýndan doðan özellikler gösterir. Lenin, sosyo-ekonomik bakýmdan geri kalmýº ülkelerin, belirli tarihsel koºullar altýnda kapitalist olmayan yoldan geliºebileceklerini ortaya çýkardý ve kanýtladý. Bu ilkeler, emperyalizmin boyunduruðunu atmýºlarsa, proleter devrimin zafer kazandýðý ileri ülkelerin yardýmýyla kapitalist geliºmenin uzun ve ýzdýraplý sürecinden kaçýnýp, kapitalist aºamayý geçmeden, yavaº yavaº sosyalizmin inºasýna geçebilirler. 11 Sosyalist iktisadýn kurulmasýnýn aracý olarak proletarya diktatörlüðü Proleter devrimin görevi her türlü sömürünün ortadan kaldýrýlmasý olduðundan, emekçi kitlelerin baský altýnda tutulmasýna hizmet eden eski devlet aygýtýný parçalamak zorundadýr. Proleter devrimi, yeni tipte bir devleti proletarya diktatörlüðünü doðurur. Politik üstyapý olarak proletarya diktatörlüðü olmaksýzýn emekçilerin ekonomik kurtuluºu ve kapitalist üretim tarzýndan sosyalist üretim tarzýna geçiº mümkün deðildir. Proletarya diktatörlüðü, iºçi sýnýfýnýn toplumda devlet olarak önderliðidir. Devlet, bundan önceki bütün biçimlerinde, sömürücü azýnlýðýn yararýna, sömürülen çoðunluðu baský altýnda tuttu. Proletarya diktatörlüðü, emekçi çoðunluðun çýkarlarý doðrultusunda sömürücü azýnlýðý baský altýnda tutmaktadýr. Proletarya diktatörlüðü, gerçek demokrasidir; emekçilerin en öz çýkarlarýný dile getirmektedir. Emekçiler, proletarya diktatörlüðü altýnda, tarihte ilk kez ülkelerinin efendisi oluyorlar. Sömürünün yeni, kapitalist biçimini güvence altýna alan burjuva devrimi, emekçileri ve sömürülen yýðýnlarý belli ölçüde uzun bir dönem için burjuvazinin etrafýnda birleºtiremiyorsa, bu durumda her türlü sömürüyü ortadan kaldýran proleter devrimi, bu kitleleri proletaryanýn etrafýnda kalýcý bir ittifak içinde birleºtirebilir ve birleºtirmelidir. Proletarya diktatörlüðünün en yüksek ilkesi, iºçi sýnýfýyla köylülüðün iºçi sýnýfýnýn önderliði altýnda sömürücü sýnýflara karºý yönelen ittifakýdýr. Bu ittifak olmaksýzýn, proletaryanýn iktidarýnýn pekiºtirilmesi ve sosyalist iktisadýn inºasý olanaksýzdýr. Proletarya diktatörlüðü, proletaryanýn sýnýf mücadelesinin yeni koºullar altýnda ve yeni biçimlerde ülke içindeki sömürücülere ve kapitalist dünyanýn saldýrgan güçlerine karºý sürdürülmesidir. Proletarya diktatörlüðü, eski toplumun güçlerine ve geleneklerine karºý çetin bir mücadele, kanlý ve kansýz, ºiddete dayalý ve barýºçýl, askeri ve ekonomik, eðitsel ve idari yöntemlere dayalý bir mücadeledir. * Sosyalizmin inºasýnýn görevleri açýsýndan, proletarya diktatörlüðü üç temel yana sahiptir. O, birincisi, sömürücülerin baský altýna alýnmasý, ülke savunmasý ve diðer ülkelerin proleterleriyle baðlarýn pekiºtirilmesi amacýyla; ikincisi, emekçi ve sömürülen kitlelerin burjuvaziden nihai * V.Ý. Lenin, Sol-Radikalizm, Komünizmin Çocukluk Hastalýðý ; bkz. V.Ý. Lenin, Eserler, 4. baský, C. XXXI, s.27 Rusça.

12 kopuºu, proletaryanýn bu kitlelerle ittifakýnýn pekiºtirilmesi ve bu kitlelerin sosyalist inºaya çekilmesi amacýyla; üçüncüsü, yeni sosyalist toplumun inºasý amacýyla iktidarýn proletarya tarafýndan kullanýlmasýdýr. Politik üstyapý olarak proletarya diktatörlüðü, kapitalizmden sosyalizme geçiºten sonraki toplumun olgunlaºan iktisadi gereksinimlerinden doðar. Ama bir kez dünyaya geldikten sonra, proletarya diktatörlüðü, sosyalist iktisadýn inºasýnýn bir aygýtý olarak, bizzat zorlu bir güç haline gelir. Kendisini biçimlendirmesi ve pekiºtirmesi için, sosyalist temeline yardým eder, eski, kapitalist temelin ortadan kaldýrýlmasýný ve sosyalist iktisat biçimlerinin kapitalist iktisat biçimleri üzerindeki zaferini güvence altýna alýr. Sosyalist iktisat biçimleri, kendiliðindenci bir ºekilde ve kendi kendine oluºamaz ve geliºemezler. Bunlar, proleter devletin planlý çalýºmasý ve emekçi kitlelerin yarancý faaliyeti sonucu oluºur ve geliºirler. Proleter devlet, üretim iliºkilerinin üretici güçlerle mutlak uyum içinde olmasý nesnel ekonomik yasasýna ve yeni ekonomik koºullar temelinde ortaya çýkan yeni ekonomik yasalara dayandýðýndan ötürü, yeni temel yaratma görevini yerine getirebilir. Proletarya diktatörlüðü, emeðin toplumsal örgütlenmesinin kapitalizmle karºýlaºtýrýldýðýnda daha yüksek, tipinin oluºturulmasýný güvence altýna alýr. Sosyalist toplum düzeninin gücünün ve kapitalist toplum üzerindeki zaferinin ana kaynaðý burada yatmaktadýr. Proleter devletin çeºitli biçimleri olabilir. Kapitalizmden komünizme geçiº, elbette muazzam miktarda ve çeºitlilikte biçimler ortaya koymalýdýr, ama esas olan mutlaka bir ºey olacaktýr: Proletarya diktatörlüðü. * Marksizm-Leninizmin bu temel tezi, gerek proletarya diktatörlüðünün Lenin tarafýndan keºfedilen biçiminin sovyet iktidarýnýn pekiºtiði SSCB nin tarihsel deneyimleri tarafýndan, gerekse de daha sonra, proletarya diktatörlüðünün halk demokrasisi biçiminde varlýðýný sürdürdüðü ülkelerin tarihsel deneyimi tarafýndan tümüyle kanýtlandý. Proletarya diktatörlüðünün hüküm sürdüðü tüm ülkelerde sosyalist iktisadýn tüm planlý inºasýnýn yönetimi, komünist (iºçi) partilerinin görevidir. Marksizm-Leninizm teorisi ve toplumun ekonomik geliºme yasalarýnýn bilgisiyle donanmýº bu partiler, sosyalist inºanýn görevlerinin üstesinden gelebilmeleri için halk kitlelerini örgütlüyor ve onlara önderlik ediyorlar. 12 Sosyalist ulusallaºtýrma Kapitalizmin geliºmesi makineli büyük sanayinin, makineleºtirilmiº ulaºýmýn, bankalarýn vs. sosyalist toplumsallaºtýrýlmasýný zorunlu ve olanaklý kýldý, Proleter devlet, bundan dolayý geçiº döneminin daha henüz baºlangýcýnda kapitalist büyük üretimin ulusallaºtýrýlmasýný gerçekleºtirir ve böylelikle kapitalistlerin elinden iktisattaki egemen konumlarýný alýr. Sosyalist ulusallaºtýrma, sömürücü sýnýflarýn mülkiyetine proleter iktidar tarafýndan devrimci bir ºekilde elkonulmasý ve onun devlet, sosyalist mülkiyete halk mülkiyetine dönüºtürülmesidir. Sosyalist ulusallaºtýrma, kapitalizmin temel çeliºkisinin üretimin toplumsal karakteri ile mülk edinmenin özel kapitalist biçimi arasýndaki çeliºkinin ortadan kaldýrýlmasýna yol açar. Büyük sanayinin, iktisadýn önder dalýnýn ulusallaºtýrýlmasý, sosyalist inºa açýsýndan tayin edici önemdedir. Bununla birlikte bankalarýn, demiryollarýnýn, ticari filonun, posta ve telefonun; iç ticaretteki büyük iºletmelerin ve dýº ticaretin ulusallaºtýrýlmasý gerçekleºir. Burjuvazi, bankalarýn ulusallaºtýrýlmasý ile ekonomik egemenliðinin en önemli araçlarýndan birisini yitirir ve proleter devlet, devrimci dönüºümden sonra sosyalizmin inºasý için kullanýlacak olan merkezi ve dal budak salmýº bir iktisadi aygýt kazanýr. Dýº ticaretin ulusallaºtýrýlmasý, sosyalizmi inºa eden ülkenin kapitalist dünyaya karºý ekonomik baðýmsýzlýðýný korumak için zorunlu bir koºuldur. Sosyalist ulusallaºtýrma, birincisi, kapitalistlerin elinden üretim araçlarýný alýr ve böylelikle, burjuvazinin ülke içindeki ekonomik egemenliðini ortadan kaldýrýr. Ýkincisi; iktisadýn kumanda * V.Ý. Lenin, Devlet ve Devrim, bkz. V.Ý. Lenin, Eserler, 4. baský, C. XXV, s.385, Rusça

13 merkezlerini, yani önde gelen iktisat dallarýný emekçilerin eline vererek, proletarya diktatörlüðüne ekonomik temeli saðlar. Bu dallarda, sosyalist üretim iliºkilerinin temeli olarak üretim araçlarý üzerindeki toplumsal mülkiyet oluºturulur. Serfliðin kalýntýlarýnýn, en uzun ömürlü toprak sahipliðinin ortadan kaldýrýlmasýnýn zorunluluðundan hareketle, proleter devlet, büyük toprak sahiplerinin topraklarýna el koymayý ve tüm canlý ve cansýz envanteriyle birlikte çiftlikleriyle el koymayý gerçekleºtirir. El konulan topraðýn en büyük bölümü, emekçi köylülere devredilir. Daha küçük bölümde büyük devlet tarým iºletmeleri kurulur. Topraðýn ulusallaºtýrýlmasý, yani toprak üzerindeki özel mülkiyetin kaldýrýlmasý ve topraðýn proleter devletin mülkiyetine geçirilmesi, sosyalist devrimin en önemli önlemlerinden birisidir. Proleter devlet iktidarý, tüm topraðýn ulusallaºtýrýlmasýnýn hangi yöntemlerle ve hangi zaman dilimi içinde yapýlacaðýný kararlaºtýrýr. Toprak üzerindeki özel mülkiyet geleneðinin köylüler arasýnda Batý ya göre daha zayýf olduðu Rusya da, Sovyet Ýktidarý, köylü kitlelerinin talepleri doðrultusunda, henüz devrimin baºlangýcýnda tüm topraðýn ulusallaºtýrýlmasýný gerçekleºtirdi. Böylelikle mutlak toprak rantý ortadan kalktý. Sovyet köylülüðü proleter devrim yoluyla, tarihte ilk kez karºýlýksýz kulaným için toprak elde etti. Toprak üzerindeki köylü mülkiyetinin uzun zamandan beri var olduðu ve bundan dolayý da toprak üzerindeki özel mülkiyet geleneðinin köylüler arasýnda daha güçlü olduðu ülkelerde, iºçi sýnýfý iktidarý ele geçirdiðinde, devrimin baºlangýcýnda tüm topraðý ulusallaºtýrmaz. Bu ülkelerde yalnýzca büyük toprak sahiplerinin el konulan topraðý ulusallaºtýrýlýr ve bundan bir devlet fonu oluºturulur. El konulan topraðýn büyük bir bölümü köylülere özel mülkiyet olarak devredilir. Tüm topraðýn ulusallaºtýrýlmasý sorunu, pratik olarak tarýmýn sosyalist dönüºümü sürecinde çözülür. Burjuvazinin devlet aygýtýný parçalayan Büyük Sosyalist Ekim Devrimi nde Sovyet Ýktidarý, daha ilk aylarda, tazminat ödemeksizin; toprak sahiplerinin ve büyük kapitalistlerin üretim araçlarýný ve diðer zenginliklerini ulusallaºtýrdý. 26 Ekim (8 Kasým) 1917 de Arazi ve Toprak Kararnamesi yayýnlandý. Toprak sahiplerinin, burjuvazinin, Çarlýk ailesinin, kiliselerin ve manastýrlarýn ellerinde bulunan topraða el konuldu ve bunlar tazminatsýz olarak mülksüzleºtirildi. Toprak üzerindeki özel mülkiyet tümüyle ortadan kaldýrýldý. Tüm toprak ve arazi, yeraltý zenginlikleri, ormanlarý ve sularý ile birlikte devlet mülkiyeti (halk mülkiyeti) haline getirildi. Topraðýn alýmý ve satýmý yasaklandý. Köylülük devrimden önce kullanýmýna sahip olduðu topraða ek olarak 150 milyon desiyatin topraðý karºýlýksýz kullaným için elde etti ve toprak sahiplerine olan kira ödemelerinden ve toprak alým giderlerinden hepsi yýlda 700 milyon altýn rublenin üzerinde kurtarýldý. Topraðýn ulusallaºtýrýlmasý, toprak sahipleri sýnýfýnýn tasfiyesinin temeliydi. Bu, serfliðin kalýntýlarýnýn tümüyle sökülüp atýlmasý anlamýna geliyordu. Sosyalist devrim, bu ºekilde, deyim yerindeyse, geçerken burjuva-demokratik devrimin görevlerini tamamladý. Halk mülkiyeti haline getirilen toprak yine de özel iktisatlar çerçevesinde kullanýldýðýndan, topraðýn ulusallaºtýrýlmasý, henüz kýrda sosyalist üretim iliºkilerini oluºturmadý. Ancak topraðýn ulusallaºtýrýlmasý, sosyalist inºa açýsýndan büyük öneme sahipti. Bu, proletarya diktatörlüðünün ekonomik temelini pekiºtirdi ve emekçi köylülerin iktisadi durumunu düzeltti. Daha sonraki süreçte köylülüðün sosyalist geliºme yoluna geçiºini kolaylaºtýrdý. Kapitalist iºletmelerin kapsamlý bir ºekilde ulusallaºtýrýlmasý ve bu iºletmelerin faaliyetinin belirli bir düzenlenmesini güvence altýna almak amacýyla bir geçiº önlemi olarak Sovyet Ýktidarý, iºçi denetimini, yani bu iºletmelerde çalýºanlar tarafýndan üretimin, alýº-veriºin, Pazar faaliyetinin ve mali iºlerin denetimini yerleºtirdi. Aralýk 1917 de bankalarýn ulusallaºtýrýlmasý gerçekleºtirildi. Sovyet Ýktidarý, Çarlýk Hükümeti ve Geçici Hükümet in gerek yabancý ve gerekse de yerli kapitalistlerden aldýðý bütün borçlarý iptal etti. Dýº ticaret, devlet tekeline alýndý. Metalarýn ithalatý ve ihracatý, özel etlerden alýndý ve devlet organlarýna devredildi. Sovyet Ýktidarý tarafýndan yerleºtirilen dýº ticaret tekeli, Sovyet ülkesini boyunduruk altýna alýp sömürgeleºtirmeye çalýºan emperyalistlerin ekonomik saldýrganlýðýndan ülkeyi koruyan güvenilir bir setti. Demiryollarý, posta ve telefon, deniz gemi taºýmacýlýðý, ve iç ticaret filosunun büyük gemileri, halk mülkiyeti haline getirildi. Sovyet Ýktidarý, artan ölçülerde, tazminatsýz el koyma yoluyla, sanayi iºletmelerinin ulusallaºtýrýlmasýný tamamladý. Haziran 1918 de bütün sanayi dallarýnýn büyük iºletmelerinin ulusallaºtýrýldýðý ilan edildi. Büyük sanayinin, bankalarýn, taºýmacýlýðýn ve dýº ticaretin ulusallaºtýrýlmasý, Sovyet Ýktidarý nýn burjuvazinin ekonomik iktidarýný yýktýðý ve kumanda merkezlerini eline geçirdiði anlamýna geliyordu. Ulusallaºtýrýlmýº iºletmelerde kapitalist üretim iliºkilerinin yerine sosyalist üretim iliºkileri geçti. Toplumsal mülkiyet haline gelen üretim araçlarý, sermaye olmaktan çýktý: Ýnsanýn insan 13

14 tarafýndan sömürülmesi ortadan kaldýrýldý. Yeni sosyalist çalýºma disiplini yerleºti. ݺçiler, sosyalist yarýºmayý örgütlenmeye baºladýlar. Tek kiºinin yönetimini kitlelerin yaratýcý faaliyetiyle birleºtiren üretim yönetiminin sosyalist ilkeleri yavaº yavaº geliºti. Burjuvazinin direniºinin ve burjuva uzmanlarýn zararlý çalýºmalarýnýn ve sabotajlarýnýn üstesinden gelerek Sosyalist Ýktidar, tüm devlet çapýnda küçük-burjuva anarºisine karºý çetin mücadele içinde, üretim ve ürünlerin daðýlýmý üzerine hesap verme ve denetimi örgütlemeye baºladý. 14 Geçiº dönemindeki iktisadi biçimler ve sýnýflar. ݺçi sýnýfýnýn köylülükle ittifaký Büyük sanayinin, ulaºýmýn, bankalarýn vs. ulusallaºtýrýlmasý temeli üzerinde sosyalist iktisadi biçimler oluºur. Üretim araçlarý üzerindeki toplumsal mülkiyete dayanan sosyalist iktisadi biçimlerin yanýsýra, geçiº döneminde varlýklarý geçmiºten kaynaklanan ve üretim araçlarý üzerindeki özel mülkiyete dayanan iktisadi biçimler de henüz bulunmaktadýr. Lenin in öðrettiði gibi, SSCB de geçiº döneminde ºu beº-iktisadi biçim vardý: 1-ataerkil köylü iktisadý, 2-küçük meta üretimi, 3-özel iktisadi kapitalizm, 4-devlet kapitalizmi ve 5-sosyalist sektör. Kiºisel emeðe dayanan ataerkil köylü iktisadý, küçük köylü ve neredeyse tümüyle doðal bir iktisattý, yani büyük bir bölümünü kendi kullanýmý için olmak üzere ürün üretiyordu. Küçük meta üretimi, kiºisel emeðe dayanan ve az çok saðlam bir ºekilde pazara baðlý bir iktisattý. Bunun için esas olarak, aðýrlýklý olarak tahýl metasý üreten orta köylü iktisatlarý ve ücretli iºçi çalýºtýrmayan zanaatkar iktisatlarý giriyordu. Küçük meta üreticileri sektörü, geçiº dönemi süresince, uzun zaman kýrdaki nüfusun çoðunluðunu kapsadý. Özel iktisadi kapitalizm, sayýca en güçlü sömürücü sýnýf olan Kulaklar ve bundan baºka ulusallaºtýrýlmamýº kapitalist sanayi iºletmelerinin esas olarak küçük ve orta iºletmelerin sahipleri ve tüccarlar tarafýndan temsil ediliyordu. Kapitalist iºletmelerde ücretli iºçi çalýºtýrýlýyor, iºgücü meta olarak kalýyor, sömürü iliºkileri devam ediyor ve artý-deðer yaratýlýyordu. Devlet kapitalizmi, esas olarak Sovyet Ýktidarý nýn yabancý kapitalistlere saðladýðý imtiyazlar ºahsýnda ve kapitalistlere kiralanan bazý devlet iºletmeleri ºahsýnda varlýðýný sürdürüyordu. Proletarya diktatörlüðü koºullarý altýndaki devlet kapitalizmi, burjuvazinin egemenliði altýndaki devlet kapitalizminden özde ayrýlýr, Proletarya diktatörlüðü altýnda devlet kapitalizmi, kendisine proleter iktidar tarafýndan dar sýnýrlar çekilmiº ye kendisinden küçük-burjuva anarºisine karºý mücadele ve sosyalist inºa doðrultusunda yararlanýlan bir ekonomik sektördür. Devlet kapitalizmi, SSCB nin iktisadýnda son derece önemsiz bir rol oynadý. Sosyalist sektör, birincisi Sovyet Devleti nin elinde bulunan fabrikalarý ve iºletmeleri, ulaºýmý, bankalarý, Sovyet çiftliklerini (Sovhoz) ve diðer iºletmeleri ve ikincisi, kooperatifleri tüketici kooperatifleri, alýº-veriº kooperatifleri, kredi kooperatifleri ve üretim kooperatifleri, bunlar arasýnda en yüksek biçim olarak Kolhozlarý (Kollektif çiftlik) kapsar. Sosyalist sektörün temeli, makineli büyük sanayidir. Daha geçiº döneminin baºlangýcýnda, diðer bütün sektörlerle karºýlaºtýrýldýðýnda, en yüksek iktisadi tipi oluºturan sosyalist sektör, ülkenin iktisadýnda önder rolü oynamaya baºladý. Sosyalist iktisadi sektörde iºgücü, artýk meta deðildir. Emek, ücretli emek karakterini yitirmiºtir ve kendisi için emek, toplum için emek durumuna gelmiºtir. Artýk artý-deðer yoktur. Yavaº yavaº, önce tek tek dallarýn çerçevesi içinde ve daha sonra da tüm devlet sektörünün çerçevesi içinde ulusallaºtýrýlan iºletmelerin faaliyetlerinin planlanmasýna baºlandý. Üretim araçlarý üzerinde sosyalist mülkiyetin kurulmasý sonucu, devlet iºletmelerinde üretilen ürünler, artýk kapitalistlerin deðil, tersine devletin, yani tüm emekçi halkýn eline geçiyordu. Beº iktisadi sektör, sosyalizmin kurulduðu her ülkede var olmak zorunda deðildir. Lenin in öðrettiði ve tarihin kanýtladýðý gibi, her ülkede kapitalizmden sosyalizme geçiº aºamasýnda toplumsal iktisadýn ºu ana biçimleri bulunmaktadýr: Sosyalizm, küçük meta üretimi ve kapitalizm. Toplumsal iktisadýn bu biçimlerine ºu sýnýflar denk düºmektedir: ݺçi sýnýfý, küçük-burjuvazi (özellikle köylülük) ve burjuvazi. Proletarya diktatörlüðü iktisadýnýn sýnýf iliºkilerinin ve buna baðlý

15 olarak iktisadi politikasýnýn temellerinin de ana özellikleri, geçiº döneminde bütün ülkelerde ortaktýr; bu, her ülkedeki kendine has özellikleri dýºtalamaz, aksine daha çok ön koºar. Sýnýflarýn durumu, geçiº döneminde, kapitalizmle karºýlaºtýrýldýðýnda, temelden farklýdýr. ݺçi sýnýfý, kapitalizmde baský altýnda tutulan sýnýftan çýkarak iktidarý elinde tutan ve tüm emekçilerle birlikte devlet tarafýndan toplumsallaºtýrýlan üretim araçlarýnýn sahibi olan egemen sýnýf durumuna gelmiºtir. ݺçi sýnýfýnýn maddi durumu, kesintisiz olarak düzelmekte ve kültürel düzeyi yükselmektedir. Köylülüðe, küçük ve orta köylü kitlelerine Sosyalist Devlet tarafýndan toprak temin edilmekte, bunlar toprak sahiplerinin boyunduruðundan kurtarýlmakta, Kulaklara karºý korunmakta ve her açýdan iktisadi ve kültürel olarak desteklenmektedirler. Ekim Devrimi sonucunda Sovyet Ýktidarý nýn yardýmý temelinde küçük ve orta köylüler, devrimden önce yalnýzca 2,5 milyar pud tahýl üretirlerken, daha 1926/27 de 4 milyar pudun üzerinde tahýl ürettiler. Köylü küçük meta üretimi, kaçýnýlmaz olarak kapitalist unsurlar üretir. Köylülük içinde bir sýnýf ayrýºmasý gerçekleºir. Yoksul ve büyük köylülük olarak ayrýºýr. Ancak, geçiº döneminde köylülüðün ayrýºmasý süreci, kapitalizmde olduðundan baºka bir karakter taºýr. Kapitalist koºullar altýnda yoksul köylülüðün ve büyük köylülüðün sayýsý artar, orta köylülük erir, kitle halinde çöküºe uðrar ve köy yoksullarýyla proletaryanýn saflarýný doldurur. SSCB de geçiº döneminde köylülüðün geniº kitleleri sosyalizm yolunu kat etmeden önce orta köylülerin sayýsý ve yüzde oraný, bir bölümünün orta köylü haline geldiði, köy yoksullarýnýn azalmasý sonucu arttý. Ayný ºekilde, Kulaklar da, kapitalizme göre, son derecede kýsýtlý ölçüde geliºti; orta köylü, tarýmýn merkezi figürü durumuna geldi. Ekim Devrimi nden sonra, daha 1918 yýlýnda, köylülük içinde orta köylüler aðýrlýktaydý. Bu, köylülerin karºýlýksýz toprak ve toprak sahiplerinin hayvanlarýnýn ve envanterinin bir bölümünü elde etmelerinin bir sonucuydu de Kulaklarýn kýsmi mülksüzleºtirilmesi gerçekleºtirildi. Bunlarýn elinden, küçük ve orta köylülerin elde ettiði 50 milyon hektar toprak alýndý. 1928/29 da tüm köylü iºletmelerinin %35 i yoksul köylülüðe, %60 ý ona köylülüðe ve %4-5 i Kulaklara düºüyordu. Geçiº döneminde, Sovyet Ýktidarý, köylülere karºý politikasýnda Lenin in direktifine göre kendisine yön verdi: Yoksul köylülüðe dayanarak orta köylülerle saðlam ittifak. Kulaklara karºý uzlaºmaz mücadele. Lenin, köylülüðe önderlik eden iºçi sýnýfýnýn, sürekli olarak köylerdeki iki yönü ayýrt etmesi gerektiðini öðretmektedir: emekçiler ve özel mülk sahipleri. Orta köylü, özü itibariyle iki yönlüdür: emekçi olarak kendisini proletaryaya ve küçük mülk sahibi olarak burjuvaziye yakýn hisseder. Hem burjuvazi ve hem de proletarya, orta köylü kitlesini kendi yanýna çekmeye çalýºýr. Burada burjuvazi, özel mülk sahibi olarak köylülerin çýkarlarýndan yararlanmaya çalýºýrken; iºçi sýnýfý, emekçiler olarak köylülerin hayati çýkarlarýna seslenir. Geçiº döneminde, özellikle köylülük varlýðýný özel mülkiyet ve küçük meta üretimine dayandýrdýðý sürece, iºçi sýnýfýyla köylülük arasýnda, örneðin fiyatlar ve vergi miktarlarý sorunlarýnda olduðu gibi, bazý antagonist olmayan zýtlýklar olacaktýr. Ama bunlar, temele iliºkin zýtlýklar deðildir. Temel sorunlarda iºçi sýnýfýyla köylülüðün emekçi kitlelerinin çýkarlarý aynýdýr, her iki sýnýfýn da sömürünün ortadan kaldýrýlmasýndan ve sosyalizmin zaferinden derin çýkarlarý vardýr. Ýki dost sýnýfýn iºçi sýnýfý ve köylülüðün saðlam ittifakýnýn temeli burada yatmaktadýr. ݺçi sýnýfýyla köylülüðün iºçi sýnýfý önderliðinde ittifaký ilkesi, sosyalist inºanýn temelidir. Devrimin tüm gidiºatýný belirleyen partinin, denmektedir RKP(B) nin XII. Parti Kongresi Kararý nda, en önemli politik görevi ºudur: iºçi sýnýfýnýn köylülükle ittifakýný en büyük dikkat ve özenle korumak ve geliºtirmektir. * ݺçi sýnýfýnýn köylülükle saðlam ittifaký, kentle köy arasýndaki, sanayi ile tarým arasýndaki doðru ekonomik iliºkilerin saðlanmasý ve böylelikle tarýmýn kalkýnmasý ve onun sosyalist dönüºümü için vazgeçilmez önkoºuldur. Yalnýzca iºçi sýnýfýnýn köylülükle ittifaký temelinde kapitalist iktisadi 15 * RKP(B) XII. Parti Kongresi Kararý; Parti Kongreleri, Parti Konferanslarý ve MK Oturumlarýnýn Kararlarýnda ve Gerekçeli Kararlarýnda SBKP, Bölüm I, 7. baský, s , Rusça.

16 biçimlerin ortadan kaldýrýlmasý ve sosyalizmin zaferi mümkündür. ݺçi sýnýfý ve köylülük geçiº döneminin ana sýnýflarýdýr. Burjuvazi, iktidarýnýn ve tayin edici üretim araçlarýnýn kaybýndan sonra, artýk toplumun ana sýnýfý deðildir. Büyük kapitalistlerin ve ºehir orta burjuvazisinin önemli bir bölümünün elinden geçiº döneminin baºlangýcýnda üretim araçlarý alýnmaktadýr. Ancak bundan sonra, kent burjuvazisinin bir bölümü ve köy burjuvazisi, Kulaklýk, varlýðýný sürdürür. Bir dizi yýl boyunca burjuvazi geçiº döneminde önemli bir gücü elinde bulundurur. Bu, küçük üretimin kaçýnýlmaz olarak ve kendiliðindenci bir ºekilde kapitalist unsurlar üretmesi ve bütün iktisat dallarýnda kapitalist iktisadýn yerine sosyalist iktisadý hemen geçirmenin mümkün olmadýðýyla açýklanabilir. Burjuvazi, iktidarýný yitirdikten sonra da, belli ölçüde mali ve maddi aracý ve eski uzmanlarýnýn bir bölümüyle baðlarý elinde tutar. Uluslararasý sermayenin yardýmýna dayanýr. Geçiº dönemi iktisadýnýn temel çeliºkisi, geleceðin kendisine ait olduðu, yeni oluºmakta olan, ancak ilk dönemlerde zayýf sosyalizmle geçmiºi temsil eden, devrilmiº ancak henüz güçlü olan, kökleri küçük üretimde bulunan kapitalizm arasýndaki çeliºkidir. Geçiº döneminde iktisadi hayatýn bütün alanlarýnda sosyalizm ile kapitalizm arasýndaki mücadele Kim Kimi? ilkesine göre geliºir. Bit yanda iºçi sýnýfýyla köylülüðün geniº kitleleri ve diðer yanda burjuvazi arasýnda antagonist, uzlaºmaz zýtlýklar vardýr. Proleter devlet, geçiº döneminde kapitalist unsurlarý kýsýtlama ve köºeye sýkýºtýrma politikasý ve daha sonra da tümüyle tasfiye politikasý izler. Proletaryanýn ve emekçi kitlelerin sosyalist inºa geliºtiði ölçüde direniºi artan burjuvaziye karºý sýnýf mücadelesinin keskinleºmesi, geçiº dönemi açýsýndan yasaya uygun bir olgudur. 16 Sosyalizmin ekonomik yasalarýnýn oluºmasý Sosyalist sektör iktisadýn kumanda merkezlerini eline geçirdiðinden, SSCB de kapitalist iktisadi biçimler ve onlarýn geliºme yasalarý, daha henüz geçiº döneminin baºlangýcýnda iktisattaki egemen konumlarýný yitirdiler. Ýktisadýn geliºmesi, artýk modern kapitalizmin ekonomik temel yasasý tarafýndan belirlenmiyordu. Aný-deðer yasasýnýn etki alaný, yalnýzca kapitalist iktisadi biçimleri kapsýyor ve giderek daha fazla kýsýtlanýyordu. Yeni ekonomik koºullar temelinde yeni ve sosyalist üretim iliºkilerine özgü ekonomik yasalar oluºtu ve etki alanlarýný yavaº yavaº geniºletti. Sosyalist biçimlerin oluºmasý ve geliºmesiyle birlikte, üretimin yeni hedefini belirleyen sosyalizmin temel ekonomik yasasý ortaya çýktý ve yavaº yavaº etkimeye baºladý. Sosyalist sektörde artýk kapitalist kâr için deðil, aksine emekçilerin maddi ve kültürel gereksinmelerinin tatmini doðrultusunda, sosyalizmin inºasý doðrultusunda üretim yapýlmaktadýr. Sosyalist üretim iliºkilerinin pekiºtiði ve geliºtiði ölçüde, sanayinin kesintisiz ve hýzlý büyümesi ve artan ölçüde modern tekniðin çok yönlü kullanýlmasý yoluyla bu hedefe ulaºmanýn koºullarý oluºturuldu. Ülke iktisadýnda sosyalist sektörün yanýsýra, küçük üreticiler sektörü ve kapitalist sektör mevcuttu: Kim Kimi? sorusu, daha karara baðlanmamýºtý. Bundan dolayý, sosyalizmin temel ekonomik yasasýnýn etki alaný sýnýrlýydý. Bu yasa, sosyalist sektör içinde etkinlik gösteriyordu. Sosyalist sektör önder rolü oynadýðýndan ve ülke iktisadý içindeki payýný kesintisiz olarak büyüttüðünden, sosyalizmin temel yasasý da tüm iktisadýn geliºmesinde artan bir etki gösteriyordu. Sovyet Devleti, sosyalist üretimi geliºtirip, tüm iktisat dallarýna modern tekniði yerleºtirerek ve emekçilerin refah düzeyini geçiº döneminin zor koºullarý altýnda mümkün olan ölçüde sistemli olarak yükselterek, iktisadi politikasýnda bu yasaya dayandý. Sosyalist sektörün iºletmelerini birleºtiren toplumsal mülkiyet, bunun planlý geliºmesini zorunlu ve mümkün kýlar. Sosyalist üretim iliºkileri temelinde, geçiº döneminde iktisadýn planlý (orantýlý) geliºmesinin ekonomik yasasý oluºur ve yavaº yavaº etkimeye baºlar. Bu yasa, sosyalizmin zaferi ve toplumun büyüyen gereksinimlerinin giderilmesi açýsýndan gerekli olduðu ºekilde, iktisadýn planlý yönetimini ve iktisat dallarý arasýnda planlý bir ºekilde orantýlarýn oluºturulmasýný gerektirir. Sosyalist sektör, iktisadin daha küçük bölümünü kapsadýðýndan ve Sovyet Ýktidarý planlamanýn üstesinden daha yeni gelmeye baºladýðýndan, baºlangýçta bu yasanýn

17 etki alaný sýnýrlýydý. Sosyalist iktisadi biçimlerin geliºtiði ölçüde, rekabet ve üretim anarºisi gücünü yitirdi ve iktisadýn planlý geliºmesi yasasýnýn etki alaný sürekli arttý. Sosyalist sektörde iºgücünün deðeri yasasýnýn etkisi sona erdi. Yeni üretim iliºkileri temelinde burada, her çalýºanýn harcadýðý emeðe göre ücret elde etmesini öngören yapýlan iºe göre daðýlým yasasý oluºtu ve etkisini gösterdi. Bütün bunlar, deðer yasasýnýn iºlevini temelden deðiºtirdi. Meta üretimi ve dolaºýmý var olmaya devam ettiðinden, deðer yasasý da varlýðýný sürdürdü. Ancak en önemli üretim araçlarýnýn toplumsallaºtýrýlmasý yoluyla meta üretimi ve deðer yasasýnýn alaný daraldý, bunlar, kapitalizmde olduðundan temelden ayrý bir rol oynamaya baºladýlar. Deðer yasasý, küçük meta üretiminde ve iktisadýn kapitalist sektöründe belirli sýnýrlamalarla üretimin regülatörü olarak iºlev gördü, ama devlet sektöründe, sosyalist sektörde deðil. Proleter iktidarý sürekli olarak giderek artan ölçüde, meta üretimi, deðer yasasý, ticaret ve para dolaºýmý üzerinde egemenliðini ele geçirdi ve bunlarý, sosyalist iktisadi biçimlerin geliºtirilmesi ve kapitalist unsurlara karºý mücadele için kullandý. Lenin in geçiº dönemi koºullarý altýnda ticaretin ve paranýn yeni rolü üzerine yönergelerinden hareketle Stalin, ºunlarý söyledi: Söz konusu olan, kesinlikle ticaretin ve para sisteminin kapitalist ekonominin yöntemleri olmasý deðildir. Söz konusu olan, iktisadýmýzýn sosyalist unsurlarýnýn kapitalist unsurlara karºý mücadele içinde, burjuvazinin bu yöntemlerini ve silahlarýný kendisine mal etmesi ve kapitalist unsurlarýn üstesinden gelebilmek amacýyla kullanmasý ve hem de kapitalizme karºý baºarýyla kullanýlmasý, iktisadýmýzýn sosyalist temellerinin kurulmasý amacýyla baºarýyla kullanýlmasýdýr. Yani söz konusu olan, burjuvazinin bu araçlarýnýn iºlevinin ve amacýnýn bizim geliºmemizin diyalektiði sayesinde ilkesel, temel bir deðiºiklik geçirmesi ve hem de sosyalizmin yararýna ve kapitalizmin zararýna bir deðiºiklik geçirmesidir. * 17 Kapitalizmden sosyalizme geçiº döneminde iktisadi politikanýn temelleri Geçiº döneminin nesnel ekonomik koºullarýnýn ve bu koºullar temelinde ortaya çýkan ekonomik yasalarýn doðru bir deðerlendirmesi olmaksýzýn, sosyalizmin inºasý mümkün deðildir. Komünist Partisi, politikasýnýn temeline Lenin in sosyalizm inºasý planýný koydu, ekonomik yasalara dayandý ve sýnýf güçleri arasýndaki gerçek karºýlýklý iliºkileri göz önünde bulundurdu. Lenin in sosyalizmin tek ülkede zaferi öðretisi, SSCB de sosyalizmin kurulmasý açýsýndan son derece büyük öneme sahip oldu. Bu öðreti, Parti ye ve iºçi sýnýfýna açýk bir perspektif ve bilimsel sosyalizmin düºüncelerinin zaferine olan güvenci verdi. Tek ülkede sosyalizmin zaferi sorununda iki yön birbirinden kesinlikle ayrý tutulmalýdýr: iç ve uluslararasý yön. Tek ülkede sosyalizmin zaferi sorununun iç yönü, ülke içindeki sýnýf iliºkileri sorununu kapsar. Komünist Partisi, iºçi sýnýfýnýn kendisiyle köylülük arasýndaki zýtlýklarý aºabileceði, onunla ittifaký pekiºtirebileceði ve köylü kitleleri sosyalizmin inºasýna çekebileceðinden yola çýktý. Köylülükle ittifak içinde bulunan iºçi sýnýfý, kesinlikle, kapitalizmi politik olarak parçaladýktan sonra, burjuvazinin üstesinden ekonomik olarak da gelebilecek, sömürücü sýnýflarý tasfiye ve sosyalist toplumu inºa edebilecek durumdadýr. Tek ülkede sosyalizmin {zaferi sorununun uluslararasý yönü, proletarya diktatörlüðü ülkesiyle kapitalist ülkeler arasýndaki karºýlýklý iliºkiler sorununu kapsar. Birbirine zýt iki sistemin sosyalist ve kapitalist sistem yan yana var olmasý koºullarýnda, sosyalizm ülkesine karºý, ona düºman emperyalist güçler tarafýndan silahlý bir saldýrý tehlikesi varlýðýný sürdürür. Bu çeliºki, yalnýzca proletarya diktatörlüðünün tek ülkesinin güçleriyle çözülemez. Bundan dolayý, ancak saldýrgan emperyalist güçler tarafýndan müdahale ve kapitalizmin restorasyonu tehlikesi kaldýrýldýðýnda, sosyalizmin zaferi nihai olarak görülebilir. * J.V. Stalin, SBKP(B) XIV. Parti Kongresi ne Sunulan MK Siyasi Faaliyet Raporuna Son Söz ; bkz. J.V. Stalin, Eserler, C.7, /21, Almanca. [Türkçe baský; Eserler, C.7, s. 295, Ýnter Yayýnlarý.]

18 SSCB deki baºarýlý sosyalist inºanýn vazgeçilmez bir önkoºulu, iºçi sýnýfýný zayýflatmak için, ona sosyalizmin tek ülkede kurulmasýnýn mümkün olmadýðý ve Rusya nýn teknik-ekonomik geriliðinden dolayý sosyalizm için yeteri kadar olgun olmadýðý teorisini vaaz eden kapitalizmin Troçkist ve Buharinci restoratörlerinin ezilmesiydi. Komünist Partisi, Lenin in SSCB de sosyalizmin nihai inºasý için gerekli herºeyin yeterli ölçüde var olduðu ve Rusya nýn teknik-ekonomik geriliðinin proletarya diktatörlüðü koºullarý altýnda tümüyle aºýlabileceði tezlerinden yola çýktý. Tarihsel deneyimler, Lenin in tezlerinin doðruluðunu tümüyle kanýtladý. Lenin in SSCB de sosyalizmin inºasý planý, sosyalizmin maddi temeli ve kooperatiflerde birleºtirilerek küçük köylü iktisatlarýndan yavaº yavaº büyük üretime geçmenin zorunlu koºulu olarak, güçlü bir sosyalist sanayi yaratma düºüncesini içeriyordu. Leninist sosyalist inºa programý çerçevesinde 1920 de kabul edilen Rusya nýn Elektrifikasyonu Devlet Planý na GOELRO Planý birinci dereceden önem düºtü. Bu, insanlýðýn tarihinde, yýllýk süre içinde sosyalizmin ekonomik-teknik temelini oluºturmayý hesaba katan iktisadý geliºtirme perspektifinin ilk planýdýr. Sosyalizmin kapitalizmin üzerindeki zaferi ve sosyalizmin pekiºtirilmesi, proleter devlet iktidarýnýn sömürücülerin her türlü direncini kesinlikle kýrmasýnda ve kendisine tam istikrar ve tam baðýmlýlýk saðladýktan sonra tüm sanayiyi kollektif büyük iºletme ve tekniðin en modern kazanýmlarý temelinde (tüm iktisadýn elektrifikasyonu) yeniden örgütlendiðinde, güvence altýna alýnmýº sayýlabilir. Yalnýzca bu, kentte, geri kalmýº daðýnýk kýr nüfusuna, radikal teknik ve toplumsal yardým verme olanaðý saðlar ve bu yardým aracýlýðýyla ziraatýn ve tarýmsal emeðin üretkenliðinin muazzam bir ºekilde artýrýlmasý için maddi temel oluºturabilir ve bu ºekilde küçük çiftçilerin, örneðin gücü aracýlýðýyla, kendi yararýna, tarýmda kollektif, makinelerle çalýºan büyük iºletmeye geçmeleri saðlanabilir. * Leninist sosyalizmin inºasý planýnýn gerçekleºtirilmesinin en önemli koºulu, devle sanayisiyle köylü iºletmeleri arasýndaki ekonomik baðlarýn çok yönlü geliºtirilmesidir. Köylüler açýsýndan alým ve satým yoluyla deðiºimin kentle olan ekonomik baðýn hayati biçimi olmasý, küçük köylü iºletmelerinin karakterinin bir sonucudur. Kent sanayisiyle küçük köylü iºletmeleri arasýnda ticaret yoluyla birleºme, geçiº döneminde ekonomik bir zorunluluk oluºturur. Bundan ötürü, geçiº döneminde köylü iktisadýnýn varlýðý sosyalizmin inºasýnda pazarý ve para iktisadýný kullanma zorunluluðunu ºart koºar. Sovyet Ýktidarý, daha 1918 Ýlkbaharý nda köyle meta deðiºimini, alým ve satým yoluna sokmaya baºladý. Buna bir para reformuyla baºlandý. Yabancý müdahale ve maddi yedeklerin son derece sýnýrlý olmasý nedeniyle, tüm iktisadýn cephenin hizmetine koºulmasý gerekiyordu, Müdahale, Birinci Dünya Savaºý nýn yol açtýðý yýkýmý daha da güçlendirdi. Sovyet Ýktidarý nýn elinde giderek seyrekleºen tarým ürünlerine karºý deðiºimde bulunacaðý sanayi malý yoktu. Ordu ve kent için gerekli tarýmsal ürünleri alým ve satým yöntemiyle elde etmek mümkün deðildi. Bunlar, pazarýn dýºtalanmasý koºullarýnda teslim etme teslim etme yükümlülüðü yoluyla, yani fazlalýk besin maddelerinin köylülerden devlet eliyle alýnmasý yoluyla saðlanmak zorundaydý. Yani, nesnel koºullar Sovyet Ýktidarýný savaº komünizmi adý verilen politikayý izlemek zorunda býraktý. Teslim etme yükümlülüðünün zorunluluðu, aºýrý sýkýntýya yol açtý: Ordunun ekmeðe gereksinimi vardý ve iºçi kitlelerinin açlýk nedeniyle ölümden korunmalarý gerekiyordu. Devletin elinde mal rezervi olmadýðýndan, spekülatörlerin ellerine düºmemesi için en önemli ürünlerle ticaret yasaklandý. Tüketim mallarý, ºehirlerde çok küçük miktarlar halinde karneye baðlandý. Daðýtýmda sýnýf ilkesine baðlý kalýndý; bunun dýºýnda iºin aðýrlýðý ve iºletmenin önemine baðlý kalýndý. Genel çalýºma yükümlülüðü yerleºtirildi. Burjuvazi, topluma yararlý, zorunlu çalýºmaya çekildi. Savaº koºullarý, Sovyet Ýktidarý nýn yalnýzca büyük ve orta sanayi iºletmelerini deðil, ayný zamanda küçük iºletmelerin önemli bir bölümüne de el koymasýný gerektiriyordu. Sanayideki sýnýrlý amaçlar dolayýsýyla cepheye hizmet görevlerine tabi olan, sýký merkezi ayni tedarik sistemi yerleºtirildi. ݺletmelere ürünler teslim edildi ve iºletmeler üretimlerini talimatlar temelinde, ödeme olmaksýzýn verdiler. ݺletmelerin hiçbir iktisadi baðýmsýzlýðý yoktu. Emperyalist savaº ve iç savaº dolayýsýyla, SSCB iktisadý en derin ºekilde tahrip olmuºtu yýlýnda büyük sanayideki üretim, 1913 yýlýna göre, hemen hemen yedide birine indi ve tarým üretimi yaklaºýk yarýya düºtü. Devlet giderlerinin karºýlanmasý amacýyla, 18 * V.Ý. Lenin, Tarým Sorunu Üzerine Tezlerin Ýlk Taslaðý ; bkz. V.Ý. Lenin, Eserler. 4. baský, C. XXXI. s. 138, Rusça.

19 kýsa zamanda deðerini yitiren yýðýnla para tedavüle çýkarýldý. ݺletmelerdeki iºçiler ve cephedeki Kýzýl Ordu savaºçýlarý, kahramanca mücadele ettiler. Bu dönemde Komünist Subotnikler gibi yarýºma biçimleri büyük önem kazandý. ݺçi sýnýfý, üretimin yönetilmesinde deneyim topladý. Yabancý müdahale ve iç savaº koºullarý altýnda iºçi sýnýfý ve köylülük arasýndaki askeri-politik ittifak oluºtu ve pekiºti. Bu ittifak, yabancý müdahalecileri ve Beyaz Muhafýzlarý püskürtmek ve yurdu, iºçi ve köylü devletini korumak amacýyla, iºçilerin ve köylülerin güçlerini birleºtirme amacýna hizmet etti. Sovyet Ýktidarý, köylülüðe toprak verdi ve onlarý toprak sahiplerinden ve Kulaklardan korudu; köylülük, teslim etme yükümlülüðüne uygun olarak iºçi sýnýfýna besin maddeleri verdi bu, savaº komünizmi nde iºçilerle köylüler arasýndaki askeri-politik ittifakýn temeliydi. Savaº komünizmi, belirli tarihsel koºullarda, iç savaº ve Ýktisadi çöküº koºullarýnda bir zorunluluktu. Ancak teslim etme yükümlülüðü ve ticaret yasaðý gerektiren savaº komünizmi, köylülerin besin maddeleri üretmedeki maddi ilgilerini ellerinden aldý; bu, kentle kýr arasýndaki ekonomik ittifakla uyuºmaz. Eðer bir müdahale olmamýºsa ve iktisat uzun süren bir savaº dolayýsýyla çöküºe uðramamýºsa, proleter devlet, savaº komünizmi olmaksýzýn da yapabilir. Bunu halk demokrasisi ülkelerinin deneyimi de kanýtlamýºtýr. Sovyet Ýktidarý, 1921 Ýlkbaharý nda yabancý müdahalenin ve iç savaºýn bitiminden sonra, savaº komünizmi politikasýndan ayýrmak için öyle adlandýrýlan Yeni Ekonomik Politika ya (kýsaca NEP) geçti. Yeni Ekonomik Politika nýn ana ilkeleri, daha 1918 Ýlkbaharý nda Lenin tarafýndan hazýrlanmýºtý. Ama müdahale, bunun gerçekleºmesini önledi. Sovyet Ýktidarý, ancak üç yýl sonra bu politikayý yeniden ilan etme ve tutarlý Olarak pratiðe uygulama olanaðý buldu. Sovyet Ýktidarý tarafýndan geçiº döneminde uygulanan Yeni Ekonomik Politika, sosyalizmin inºasýna yönelik olan ve pazarý, ticareti ve para dolaºýmýný kullanan bir Ýktisadi politikaydý. Bu politikanýn özünü, köylü kitlelerini sosyalist inºaya çekmek için vazgeçilmez olan iºçi sýnýfýyla köylülük arasýndaki ekonomik ittifak oluºturmaktadýr yýlýnýn baºlangýcýnda NEP in görevlerine iliºkin olarak Lenin, ºunlarý söyledi: Söz konusu olan, köylü kitleleriyle, sýradan emekçi köylülükle sýký sýkýya birleºmek ve hem de bizim hayal ettiðimizle karºýlaºtýrýlamayacak denli, sonsuz bir ºekilde yavaº, ama buna karºýn tüm kitlenin gerçekten bizimle ilerleyebileceði bir ºekilde ileriye doðru hareket etmeye baºlamaktýr. Daha sonra, zamaný geldiðinde de, bu hareketin ºu anda hayal bile edemeyeceðimiz hýzlanmasý baºlayacaktýr. * NEP e geçiºte en acil görev, iktisadýn yeniden kurulmasýydý. Kent nüfusuna besin maddesi ve sanayiye hammadde temin edebilmek için, emekçi köylülerin tarýmsal üretimin hýzlý bir ºekilde artýºýna iktisadi olarak ilgi duymalarýyla baºlamak gerekiyordu. Yani söz konusu olan, devlet sanayiini ilerletmek, onu tarýmla sýký sýkýya birleºtirmek ve bu arada özel sermayeyi köºeye sýkýºtýrmaktýr. Yeteri kadar araç biriktirildikten sonraki ilk görev, tarýmý sosyalist temelde yeniden örgütleyecek ve kapitalist unsurlarý nihai olarak tasfiye etmek amacýyla onlara karºý tayin edici saldýrýyý gerçekleºtirebilecek durumda olan güçlü bir sosyalist sanayi yaratmaktý. Yeni Ekonomik Politika, kumanda merkezlerinin proleter devletin elinde bulunmasý koºuluyla, kapitalizme belirli sýnýrlar içinde izin verme amacý güdüyordu; bu, sosyalist unsurlarýn kapitalist unsurlara karºý mücadelesini, sosyalist unsurlarýn bu mücadelede zaferini, sömürücü sýnýflarýn tasfiyesini ve sosyalizmin ekonomik temelinin oluºturulmasýný hedefliyordu. Ticaret, NEP in baºlangýcýnda iktisadi inºanýn tüm zincirini peºi sýra çekebilmek için kavranýlmasý gereken tayin edici halkaydý. Savaºýn sona ermesi, teslim etme yükümlülüðünün yerine ayný vergiyi geçirmeye izin verdi. Miktarý daha henüz ilkbahar ekimi öncesinde saptanan ayni vergi, teslim etme ölçeklerinden daha düºüktü ve köylülere pazarda özgür satým ve sanayi mallarý ile deðiºim için tahýl ve diðer ürün fazlalýðý býrakýyordu. Lenin, bu ºekilde ticaret yapmayý öðrenmenin sosyalist sanayinin köylülüðün gereksinimini tatmin etmesinin zorlayýcý zorunluluðunu vurguladý. Kentle köy arasýndaki meta dolaºýmýnýn zorunluluðu, sanayideki meta iliºkilerinin geliºmesini de etkiledi ve kýrdaki para iktisadýnýn pekiºmesini teºvik etti. Yeni Ekonomik Politika ya geçiºle birlikte sanayiye ayni teminatýn yerine alým ve satým sistemi geçirildi. Devlet iºletmeleri iktisadi 19 * V.Ý. Lenin, RKP(B) XI. Kongresi ne Sunulan RKP(B) Merkez Komitesi Politik Raporu ; bkz. V.Ý. Lenin, Eserler, 4. baský, C. XXXIII, s. 243, Rusça.

20 muhasebe iºlemine göre ayarlandý ve belirli bir verimlilik elde ederek, artan ölçüde giderleri karºýlama ilkesine göre çalýºmaya baºladýlar. Karne usulünün yerine geliºtirilmiº bir ticaret geçirildi yýlýnda ülkeye istikrarlý bir para sistemi saðlayan para reformu yapýldý. Sovyet Ýktidarý, iktisadýn planlý geliºmesi yasasýna dayanarak, deðer yasasýnýn etki alanýný yavaº yavaº kýsýtladý ve adým adým devlet sanayiinin planlamasýna geçti. Sovyet Ýktidarý, üretim görevlerini iºletmelere göre düzenleyerek, devlet sektörü içinde doðrudan planlamayý uyguladý. Devlet iºletmeleri tarafýndan üretilen mallar için sabit fiyatlar saptadý. Köylü iktisadý açýsýndan böylesi bir planlama mümkün deðildi. Devlet, köylü iktisadý üzerinde dolaylý ekonomik düzenlemeler yoluyla, ticaret, teminat, tarýmsal ürünlerin saðlanmasý, fiyatlar, kredi ve maliye yardýmýyla etkide bulundu. Bu ekonomik unsurlar, Sovyet Ýktidarý tarafýndan köylü iktisadý ile ittifaký pekiºtirmek ve sosyalist sektörün önder rolünü güçlendirmek için kullanýldý. Deðer yasasýnýn özel pazardaki etkisi, fiyatlarýn kendiliðinden oluºmasýnda, rekabetin varlýðýný sürdürmesinde, spekülasyon yapýlmasýnda ve kapitalist unsurlarýn emekçilerin sýrtýndan zenginleºmesinde ifadesini buldu. Sovyet Ýktidarý, giderek daha büyük miktarda malý elinde yoðunlaºtýrdýðý ve tarýmsal ürünlerin teminini geliºtirdiði ölçüde, kapitalist unsurlara karºý çetin mücadele içinde tahýl ve diðer önemli mallarýn fiyatýný esas olarak belirlemeye ve bu ºekilde serbest pazar fiyatý oyununu sýnýrlandýrmaya baºladý. Devletin özel pazar karºýsýndaki düzenleyici rolü, artan ölçüde güçlendi. RKP(B) nin XI. Tüm-Rusya Konferansý, ºu görevi koydu: Pazarýn var olmasýndan hareketle ve onun yasalarýný hesaba katarak, sistemli, esaslý düºünülmüº ve pazar sürecinin tam olarak hesaba katýlmasýna dayanan ekonomik önlemlere hükmetmek ve pazarýn ve para dolaºýmýnýn düzenlenmesini ele almak. * Komünist Partisi ve Sosyalist Devlet, bu görevin üstesinden baºarýyla geldiler. Sosyalist sanayinin, maliye ve kredi sisteminin, devlet ticaretinin ve kooperatiflerin kullanýlmasý yoluyla, Sovyet Ýktidarý, amansýz sýnýf mücadelesi içinde kapitalist unsurlarýn sanayiciler, Kulaklar ve tüccarlarýn kýsýtlanmasý ve köºeye sýkýºtýrýlmasý politikasýný tutarlý olarak yürüttü. Kapitalistlerin vergilendirilmesi artýrýldý; üretim araçlarým ve ücretli emeði sömürme olanaklarý giderek kýsýtlandý. Böylelikle, artý-deðer yasasýnýn etki alaný daraldý. Kapitalist unsurlar, NEP in ilk yýllarýnda belli sýnýrlar içinde canlanýp büyüdüyse de, iktisat üzerindeki etkileri bundan kýºa bir zaman sonra tayin edici ölçüde azaldý. Devlet sanayiinin kalkýnmasýnýn zorunlu bir ön koºulu, iºçilerin sosyalist üretimin geliºmesine duyduklarý kiºisel maddi ilginin kullanýlmasýydý. Yapýlan iºe göre daðýlým yasasýndan yola çýkarak Sosyalist Devlet, iºçilerin ve görevlilerin ücretlerini giderek artan ölçüde her emekçi tarafýndan sarfedilen emeðin niteliði ve niceliðiyle uyum haline getirdi. Bu, emeðin üretkenliðinin sistemli bir ºekilde artmasýna yol açtý. Geçiº döneminde, iktisat iki yönlü bir süreç geçirdi. Bir taraftan, belirli bir zamana kadar ve belli sýnýrlar içinde kendiliðinden bir ºekilde kapitalist unsurlar geliºti. Diðer taraftan, tüm iktisadýn geliºme yönünü belirleyen sosyalist unsurlarýn kesintisiz ve çok daha hýzlý planlý büyümesi meydana geldi. NEP in ilk yýllarýnda, kapitalist sektörün sanayi üretimindeki payý, dörtte bir tutuyordu; ama bu 1929 yýlýnda onda bire düºtü. 1921/22 yýllarýnda perakende satýº cirosunun dörtte üçü özel ticarete düºerken, daha 1926 yýlýnda devlet ve kooperatif ticareti özel satýcýlarýn baºarýyla köºeye sýkýºtýrýlmasýndan sonra, perakende satýºta kesinlikle egemenliði elde etti. Meta satýºýnýn artýrýlmasý ve ticaret aracýlýðýyla ittifakýn pekiºtirilmesi, iktisadýn hýzla yeniden kurulmasýnýn ve sosyalist sanayinin kalkýnmasýnýn koºullarýydý. Sovyet Ýktidarý, sosyalist sanayinin üstünlüklerini kullandý ve bu ºekilde büyük sanayinin 1926 yýlýnda 1913 deki üretim düzeyine ulaºmasýný saðladý. Sovyet Ýktidarýnýn emekçi köylülere verdiði çok yönlü yardým sonucu, toplam tarým üretimi 1926 yýlýnda 1913 düzeyini aºtý. Sanayinin ve tarýmýn yeniden kurulmasýyla birlikte, tüm iktisadýn sosyalist tarzda yeniden kurulmasýna geçiº baºladý. Sanayi ve tarýmýn geliºtiði ölçüde, emekçilerin maddi ve kültürel düzeyi 20 * RKP(B) XI. Tüm-Rusya Konferansý Kararý; bkz Parti Kongreleri, Parti Konferanslarý ve MK Oturumlarý Kararlarý ve Gerekçeli Kararlarýnda SBKP, Bölüm I, 7 baský, s 568, Rusça.