Temel Kaynak 4. stek ve htiyaçlar

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime stek ve htiyaçlar nsan yaflam için gerekli olan ve yoklu unda s k nt çekilen koflul ya da maddelere ihtiyaç denir. Yaflamak için zorunlu olan beslenme, bar nma, giyinme, e itim ihtiyaçlar m z vard r. Bunlara temel ihtiyaç denir. Temel ihtiyaçlar karfl lanmad nda bizde eksiklik, yetersizlik duygusu ve dengesizlik yarat r. Temel ihtiyaçlar aç s ndan tüm canl lar benzerlik gösterir. nsanlar aç s ndan temel ihtiyaçlar n yan s ra sosyal ihtiyaçlar da vard r. Sinemaya, konsere gitmek, kitap okumak sosyal ihtiyaçlar m zdand r. Bunlar, sosyal ve kültürel iliflkilerimizi düzenleyen, daha mutlu olmam z sa layan ihtiyaçlard r. Belirli bir ihtiyac karfl layaca düflünülen nesne veya duruma karfl duyulan özlem ve arzuya istek denir. steklerimiz, ihtiyaçlar m z gibi bizi harekete geçiren bir güçtür. steklerimizi karfl lamak için çaba harcar z. stekler, ihtiyaçlar gibi yaflamsal olmayabilir. Bu durumda önce ihtiyaçlar karfl lanmal d r. 444

3 Üretimden Tüketime SOSYAL B LG LER Kaynak ve htiyaçlar nsanlar yaflamlar boyunca istek ve ihtiyaçlar n karfl lamak durumundad rlar. Bunun için de kayna a gereksinim duyarlar. Para kazanmak için çal fl rlar, kazand klar para ile istek ve ihtiyaçlar n karfl larlar. Para, s n rl bir kaynakt r. Bu yüzden özenli kullan lmal d r. Para harcarken planl davran lmal, ihtiyaçlara öncelik verilmelidir. nsanlar paralar n planl harcamak için bütçe haz rlar. Belirli bir süre için tasarlanan gelir ve giderlerin tümüne bütçe denir. Kazand m z, harcad m z ve birikim yapmay düflündü ümüz paran n nas l de erlendirilece i ile ilgili planlamalar bütçe ile yapar z. Aile bireyleri, ay bafl gelmeden önce ellerine ne kadar para geçece ini ve bu paran n ne kadar n n faturalara, ne kadar n n mutfak ve giyim harcamalar na gidece ini planlayarak ayl k bütçe yaparlar. Biz de kendi ihtiyaçlar m zla kendi bütçemizi yapabiliriz. Bunlar Biliyor musunuz? Para icat edilmeden önce, deniz kabu undan k ymetli metaller kadar çeflitli mallar de iflim arac olarak kullan lm flt r. Tarihî kay tlara göre MÖ 118 y l nda Çinliler deri para kullanm fllard r. lk kâ t para ise MS 806 y l nda yine Çin de ortaya ç km flt r. 445

4 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime Bilinçli Tüketici stek ve ihtiyaçlar m z karfl lamak için al flverifl yapar z. Al flverifl yapmadan önce al flverifl listesi haz rlamak bizlere yarar sa lar. Al flverifl yaparken sat n alaca m z mallar n kaliteli olmas na özen göstermeli, fiyatlar bütçeye uygun olan ürünler sat n al nmal d r. G da maddeleri sat n al rken üretim ya da son kullanma tarihine dikkat edilmelidir. Kullan m zaman geçmifl ürünler sat n al nmamal d r. Üretim tarihi, bir ürünün üretildi i tarihtir. Son kullanma tarihi ise bir ürünün tüketilebilece i son tarihtir. Sat n alaca m z ürünlerin üzerinde TSE damgas olup olmad na bak lmal d r. TSE damgal ürünler al nmal d r. Çünkü TSE damgas ürünlerin belli standartlara ve kaliteye göre üretildi ini belirtir. Buzdolab, televizyon gibi dayan kl tüketim mallar n sat n al rken garanti belgesi olmas na dikkat edilmelidir. Garanti belgesi, dayan kl tüketim mallar n n belirlenen süre içinde bozulmas durumunda ücretsiz tamir edilece ini garanti eden belgedir. Al flverifllerimizde fifl veya fatura almay unutmamal y z. 446

5 Üretimden Tüketime SOSYAL B LG LER Tüketici Haklar m z Al flverifllerde sat n ald m z ürün bozuk, ar zal ya da kalitesiz ç km flsa öncelikle ürünü sat n ald m z firma ile görüflmeliyiz. Ürünle ilgili problemin çözümlenmesini sa lamal y z. Sonuç alamad m zda çeflitli kurum ve derneklere baflvurarak hakk m z aramal y z. Gerekti inde yasal yollara baflvurmal y z. Baflvurabilece imiz yerlerden baz lar flunlard r: Sanayi Bakanl, Ticaret Odalar, Tüketici Rekabetinin Korunmas Genel Müdürlü ü, Belediyeler, TÜKODER (Tüketiciyi Koruma Derne i). Tüketici olarak baz haklar m z vard r. Bunlardan baz lar : Tüketici, mal n teslim tarihinden itibaren otuz gün içerisinde maldaki kusuru sat c ya bildirmekle yükümlüdür. Tüketici bu durumda mal de ifltirme, ücretsiz olarak onar m isteme hakk na sahiptir. Ürünlerde fiyat etiketinin ya da fiyat listesinin bulunmas zorunludur. Etiket ya da fiyat listesinde belirlenen fiyat ile kasa fiyat aras nda fark olmas durumunda tüketici lehine olan fiyat üzerinden sat fl yap l r. 447

6 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime Bezelyenin Öyküsü Kulland m z ürünler, çeflitli aflamalardan sonra elimize geçer. Örne in, hepimizin severek yedi i bezelye, birçok aflamadan sonra mutfaklara gelir. Öncelikle bezelye tohumlar tarlaya at l r. Yeterli s, fl k, su ve besinle bezelye taneleri oluflur. Bezelyeler toplanarak fabrikaya götürülür. Fabrikada çeflitli ifllemlerden sonra konserve hâline gelir. Konserveler araçlarla fabrikadan sat fl yerlerine tafl n r. Konserveler sat fl yerlerinde tüketiciye sunulur. Tüketiciler konserveleri sat n alarak tüketir. Buna üretim, da t m, tüketim zinciri denir. Böylece ham madde, ürüne dönüflmüfl olur. Üretim Da t m Bezelyenin Öyküsü Tüketim 448

7 Üretimden Tüketime SOSYAL B LG LER htiyaçlar ve Meslekler Toplu olarak yaflaman n gere i olarak insanlar n ihtiyaçlar ortaya ç kar. E itim, sa l k, ulafl m bu ihtiyaçlardand r. Bu ihtiyaçlar, çeflitli mesleklerin do mas na neden olmufltur. Her mesle in yaflant m zda önemli bir yeri vard r. Bu mesleklerden baz lar n tan yal m: Doktor: Hastalar muayene eder, gerekli müdahale ve tedaviyi yapar. fioför: Kara tafl tlar n kullanarak ulafl m sektöründe hizmet verir. Marangoz: A aç ham maddesinden eflyalar yapar. Mimar: Binalar n plan n çizer, inflaat çal flmalar n denetler ve yönetir. Ö retmen: Çocuklara bilgi ve beceriler kazand r r, onlar belli bir program çerçevesinde hayata haz rlar. 449

8 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime E lenerek Ö renelim - 4 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Gelir, kazanç, sa l k vb. ihtiyaçlar karfl layan öge. 2. Mal ve hizmetlerden yararlanan, sat n al p kullanan, tüketen kimse. 3. Sa l kl ve mutlu bir yaflam sürdürebilmek, iflleri yapabilmek için gerekli olan koflul ya da maddelerin yoklu u. 4. nsanlar n, toplumun varl ve geliflmesi için gerekli olan nesneleri sa lamak üzere, amaçl etkinlikleriyle do al çevreyi de ifltirmeleri sonucu elde edilen nesneler. 5. Sat lan bir mal n cinsini, miktar n ve fiyat n bildirmek için sat c n n al c ya verdi i hesap pusulas. 6. Bir fleye duyulan e ilim, arzu. 7. Bir kiflinin geçimini sa lamak için yapt sürekli ifl. 8. Bir devletin, kuruluflun ya da ailenin gelenekteki belirli bir süre için tasarlad gelir ve giderlerin tümü. 450

9 Üretimden Tüketime SOSYAL B LG LER Ö rendiklerimizi Uygulayal m - 4 Afla daki ifadelerden do ru olanlar n bafl na D, yanl fl olanlar n bafl na Y harfi yaz n z. Beslenme, bar nma temel ihtiyaçlardand r. steklerin karfl lanmas ihtiyaçlardan daha önemlidir. Gelir ve giderlerin planlanmas na proje denir. Temel ihtiyaçlar, tüm insanlarda ayn d r. Ürünlerin fiyat fiyat etiketinde belirtilir. Son kullanma tarihi ürünün fabrikadan ç k fl tarihidir. TSE damgas, ürünlerin belli bir kalitede üretildi ini gösterir. Kaymakaml k, tüketici haklar n korumakla görevlidir. Ürünlerin fiyat etiketinin bulunmas zorunludur. TÜKODER tüketicinin haklar n korumak için kurulmufltur. Beyaz eflya sat n al n rken garanti belgesi olmas na dikkat edilmelidir. Al flverifllerde fatura almak tüketicinin görevidir. Bilinçli tüketici, bütçesine göre al flverifl yapar. Üretilen ürünlerin sat fla sunuldu u yerlere kermes denir. Ürün etiketinde ambalaj n n kalitesi belirtilir. Meslekler, toplumun isteklerinden do mufltur. fioför, ulafl m alan nda hizmet verir. Binalar n plan n çizmek mimarlar n görevidir. Ö retmen, e itim sektöründe hizmet verir. Ham maddenin ürüne dönüflmesi üretim aflamas nda gerçekleflir. 451

10 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime TEST 4 1. Afla dakilerden hangisi temel ihtiyaçt r? a. Yemek yemek b. Süs eflyas almak c. Resim yapmak d. Ma aza gezmek 2. Temel ihtiyaçlarla ilgili, I. Karfl lanmas zorunludur. II. Tüm insanlarda ayn d r. III. stekler daha önemlidir. ifadelerden hangileri do rudur? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 3. Belirli bir ihtiyac karfl layaca düflünülen nesne ya da duruma karfl duyulan özlem ve arzuya ne ad verilir? a. istek b. çaba c. s k nt d. öncelik 4. Gelir ve giderlerin dengelenmesi afla dakilerden hangisidir? a. Plan b. Bütçe c. Tasar d. Amaç 5. nsanlar niçin bütçe yaparlar? a. Maafllar az oldu undan b. Ürün fiyatlar sürekli artt ndan c. Paralar n bilinçli harcama ihtiyac ndan d. Sat n alacaklar ürüne karar veremediklerinden 6. Afla dakilerden hangisi bilinçli tüketici davran fl de ildir? a. Fifl veya fatura almak b. Ambalaj güzel ürünü olmak c. Son kullanma tarihine bakmak d. Bütçeye uygun ürün almak 7. Sat n al nan süt bozuk ç kt nda afla dakilerden hangisi yap lmal d r? a. Al nan yere geri verilmelidir. b. Ürün çöpe at lmal d r. c. Belediyeye haber verilmelidir. d. Ma azadan ürünün iki kat para istenmelidir. 8. Afla dakilerden hangisi bir ürünün belli standartlara göre üretildi ini gösterir? a. Son kullanma tarihi b. TSE damgas c. Kullanma k lavuzu d. Fiyat listesi 452

11 Üretimden Tüketime SOSYAL B LG LER 9. Bir ürün bozuldu unda tamirinin ücretsiz olarak yap laca hangi belge ile gösterilir? a. Kullanma k lavuzu b. Fatura c. Garanti belgesi d. Reklam broflürü 10. Sat n al nan bir mal kusurlu ç kt nda tüketici mal ne kadar süre içinde iade etme hakk na sahiptir? a. 3 gün b. 15 gün c. 3 hafta d. 30 gün 11. Ürünlerde fiyat etiketinin bulunmamas durumunda nas l sat fl yap l r? a. Üreticiden ücret al nmaz. b. Ürün, yar fiyat na sat l r. c. Tüketici lehine olan fiyattan sat l r. d. Mal n fiyat na ma aza müdürü karar verir. 12. I. Pazar II. Market III. Fuar mekânlar n n hangileri ürünlerin sat fla sunuldu u yerlerdir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 13. Al flverifl listesinde afla dakilerden hangisi en son yer al r? a. Meyve, sebze b. Kaban c. Sinema bileti d. Süt 14. Afla daki belgelerin hangisi ürünün fiyat n gösterir? a. Garanti belgesi b. Etiket c. Kullanma k lavuzu d. Amblem 15. Afla dakilerden hangisinin görevleri aras nda tüketici haklar n korumak yoktur? a. Sanayi Bakanl b. TÜKODER c. Belediye d. Muhtar 16. Afla daki ifadelerin hangisi bir ürünün üretim basama n belirtmez? a. Tohumlar saks ya ektim. b. Fabrikay gezerek araflt rma yapt lar. c. Tarladaki zararl bitkileri söktük. d. Bahçenin her yerine meyve a ac diktik. 17. Bu daydan ekmek yap lmas hangi aflamada yap lan bir ifltir? a. Üretim b. Da t m c. Ulafl m d. Tüketim 453

12 Temel Kaynak 4 Üretimden Tüketime 18. Meslekler, toplumun do mufltur. cümlesinde bofl b rak lan yere afla dakilerden hangisi gelmelidir? a. isteklerinden b. kültüründen c. rahats zl ndan d. ihtiyaçlar ndan 20. Diyetisyen hangi alanda hizmet verir? a. Sa l k b. Ulafl m c. E itim d. letiflim 19. A açtan eflya yapmak hangi meslek sahibinin yapt ifltir? a. Mimar b. Marangoz c. Çiftçi d. Teknisyen 454