1. Kayma dirençli ( Kaymalı) Yataklar 2. Yuvarlanma dirençli ( Yuvarlanmalı=Rulmanlı ) Yataklar

Transkript

1 YATAKLAR Miller, dönel ve doğrusal hareketlerini bir yerden başka bir yere nakletmek amacıyla üzerlerine dişli çark, zincir, kayış-kasnak ve kavramalara bağlanır. İşte yataklar; millerin bu görevlerini yapabilmesi için desteklik yapar ve millerin hareketini kolaylaştırır. Dönel ve doğrusal hareket altında kuvvet ve hareket ileten mil, aks ve tabla gibi elemanların eksenel ve radyal yöndeki kuvvetleri taşıyan ve destekleyen elemanlara yatak denir. Yataklar, kullanıldıkları sistemlerin çeşitli olması ve çalışma şartlarının değişken olması sebebiyle çok değişik tiplerde yapılır. Yatakların bağlantı, sökme ve takma işlemleri için değişik konstrüksiyonları vardır. Dönme olayının meydana geldiği kayma yüzeyinin cinsine ve dönme hareketine gösterdiği dirence göre yataklar iki ana grupta toplanabilir: 1. Kayma dirençli ( Kaymalı) Yataklar 2. Yuvarlanma dirençli ( Yuvarlanmalı=Rulmanlı ) Yataklar Kayma Dirençli Yatakların Sınıflandırılması Kaymalı yataklar çeşitli durumlar dikkate alınarak sınıflandırılır. Kuvvet doğrultularına göre eksenel ve radyal, yağlama bakımından; sıvı ve kuru sürtünmeli yataklar vb. Yatağa gelen yükün yönüne göre: a. Enine ( Radyal ) kaymalı yatak, b. Eksenel ( Aksiyal ) kaymalı yatak Kaymalı yataklar, standart gösterimde, yatağın adı ve TS numarası verildikten sonra iç çap dış çap ve uzunluğuyla belirtilir. Gereğinde en sona yatak gereci sembolü eklenir. d =20, D = 26 ve uzunluk I =30 mm olan flanşlı yatak aşağıdaki gibi gösterilir. Flanşlı yatak TS x26x30

2

3 YUVARLANMA DİRENÇLİ YATAKLAR Yuvarlanmalı Yatakların (Rulmanlar) Tanımı ve Kullanıldığı Yerler Millere desteklik yapar. Kaymalı yataklar gibi millerin dönme ve doğrusal hareketlerinin iletiminde kullanılır. Hareket, kayma yerine yuvarlanma olarak meydana gelir. Bu da kaymaya göre sürtünme direncini azaltır, büyük dönme hızları sağlar. Dönen millere desteklik eden, dönmeyi bilye veya makarayla sağlayan standart makine parçalarına yuvarlanma dirençli yataklar denir.

4 Kayış Kasnakların İmalat Resminin Çizilmesi DİŞLİ ÇARKLAR Dişli Çarklar, eksenleri birbirine yakın veya birbirini kesen miller arasında hareket ve güç ileten makine elemanlarıdır. Çevrelerine diş açılmış iki dişli çark bir dişli çiftini oluştururlar ve bunlardan biri diğerini çevirir. Hareket ve kuvveti aktaran dişliye ÇEVİREN, diğerine de ÇEVRİLEN denir. Dişli çarklar biçimlerine ve takıldıkları millerin konumlarına göre sınıflandırılırlar. DİŞLER; Diş Profili, çalışma sırasında iki çark arasındaki oranı sabit tutacak şekilde biçimlendirilir. Dişli profillerinde en çok kullanılan ve bu özelliği sağlayan eğri EVOLVENT eğrisidir. Evolvent, bir çember üzerinde kaymadan yuvarlanan bir doğru parçası üzerindeki bir noktanın çizdiği eğri olarak tanımlanmaktadır.evolvent eğrisi, temel daire (base circle) olarak adlandırılan çember üzerinden başlar. Dişli Çark Terimleri: Adım (t): bölüm dairesi üzerinde bir diş kalınlığı ile ona komşu diş boşluğu arasındaki uzunluğa adım denir. Modül (m): Bir dişli çiftinde sabit bir orandır ve yuvarlanma dairesi çapının diş sayısına bölünmesi ile (m= D0/Z) veya Adım ın π sayısına bölünmesi ile (m= t/π) elde edilir. Yuvarlanma dairesi (Do): Dişli Çarkların birbirleri üzerindeyuvarlandığı dairedir ve dişler bu daire üzerinde oluşturulur.

5 Diş üstü dairesi (Df): Dişli çarkın en dış çapıdır. Bu çap değeri Yuvarlanma dairesi çapından 2 modül fazladır. (Df = Do+2m) Diş Dibi Dairesi (Da): Diş üstü dairesinden 2 diş yüksekliği kadar küçüktür. Diş yüksekliği Yuvarlanma dairesinden diş üstü dairesine doğru 1 modül, diş dibi dairesine doğru modül olmak üzere modül yüksekliğindedir ve bu durumda diş dibi dairesi Df = Do-2*1.167 m olarak hesaplanır. Dişli Yapım Resimleri: Dişli Çarkların yapım resimlerinde dişler gösterilmez. Diş üstü dairesi ana çizgi ile, Yuvarlanma dairesi eksen çizgisi ile gösterilir. Ayrıca kesit resimlerde diş dibi çapı ve diğer çaplar gösterilerek ölçülendirme ve gerekli imalat verileri (yüzey kalite, tolerans) eklenir. Dişlerin imalatına ilişkin veriler bir tablo halinde resmin uygun bir yerinde gösterilir. Kaynaklar Teknik Resim 2 Kemal TÜRKDEMİR