AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRESİNİN 19 OCAK 2010 TARİHLİ DEMİRTÜRK/TÜRKİYE KARARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Transkript

1 AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRESİNİN 19 OCAK 2010 TARİHLİ DEMİRTÜRK/TÜRKİYE KARARI ÜZERİNE BİR İNCELEME D. İREM TOROS ANKARA 15. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ HAKİMİ 1

2 İ Ç İ N D E K İ L E R 1.OLAY 2.USULİ İŞLEMLER 3.GEREKÇE VE KARAR 4.DEĞERLENDİRME 4.1.MAKUL SÜRE KAVRAMI 4.2.ETKİLİ BAŞVURU HAKKI 5.SONUÇ 2

3 1.OLAY Dursun DEMİRTÜRK, 1933 doğumludur ve Zonguldak da yaşamaktadır. Belirsiz bir tarihte, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ne bağlı Tapu Kadastro Komisyonu, Zonguldak ın Ereğli ilçesindeki Belen köyünde bulunan arsalar üzerinde tapu sicil incelemesi gerçekleştirmiştir. Bu incelemeyi müteakiben 2 ve 3 no lu arsalar, Tapu Dairesi nde sırasıyla A.G. ve K.G. adına kaydedilmiştir. 22 Şubat 1985 te Dursun DEMİRTÜRK, Karadeniz Ereğlisi Kadastro Mahkemesi nde 2 ve 3 no lu arsaların kendi adına kaydedilmesini talep ettiği bir dava açmıştır. 12 Aralık 1986 da mahkeme, tarafların ve dava konularının aynı olmasını göz önüne alarak bir diğer iddiaya ilişkin dava ile sözkonusu davayı birleştirmiştir. 6 Aralık 2000 de mahkeme, Dursun DEMİRTÜRK ün talebini kısmen kabul etmiştir. Taraflar itiraz etmiştir. 12 Aralık 2002 de Yargıtay, yanlış tebligat gerekçesiyle davayı ilk derece Mahkemesine havale etmiştir. Belirsiz bir tarihte ilk derece mahkemesi, tebligatta yapılan hatayı düzeltmiş ve davayı yeniden incelenmek üzerine Yargıtay a göndermiştir. 29 Nisan 2004 te Yargıtay, 6 Aralık 2000 tarihli kararı bozmuştur. 11 Ekim 2006 da ilk derece mahkemesi davayı reddetmiştir. 13 Mart 2008 de Yargıtay, 11 Ekim 2006 tarihli kararı bozmuştur. Dava, incelenmesine devam edilmesi amacıyla ilk derece mahkemesine havale edilmiştir. Dava dosyasındaki bilgilere göre, dava halen ilk derece mahkemesi önünde devam etmektedir. 2.USULİ İŞLEMLER T.C. vatandaşı Dursun DEMİRTÜRK (Başvuran), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nde 15 Ağustos 2005 tarihinde Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi nin (AİHS) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvuru sonucu Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine 31345/05 nolu dava açmıştır. 3

4 Başvuran, Mersin Barosu avukatlarından Z. Bilgiç Dölek tarafından temsil edilmiştir. 3.GEREKÇE VE KARAR Başvuran, yargılama süresinin AİHS nin 6/1 maddesinde ortaya konan makul süre gereğine uygun olmadığından bahisle şikâyetçi olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti (Hükümet), yargılamanın halen ilk derece mahkemesi önünde devam etmekte olması nedeniyle başvuranın, iç hukuk yollarını tüketmemiş olduğunu ileri sürmüştür. Hükümet, başvurunun bu nedenle zamanından önce yapılmış olduğu kanaatindedir. AİHM ise, içtihadına göre, dava sürelerine ilişkin şikayetlerin, söz konusu yargılamanın nihai halini almasından önce yapılabileceğini kaydedeceğinden dolayı, Hükümet in itirazını reddetmiş ve başvurunun söz konusu kısmının, kabul edilebilir olduğu sonucuna varmıştır. Bu tespitlerle birlikte AİHM, ayrıca aşağıdaki hususları gerekçeli kararında belirtmiştir. Esas hususunda, göz önüne alınması gereken süre, ancak Türkiye nin kişisel başvuru hakkını kabul ettiği tarih olan 28 Ocak 1987 de başlamıştır. Ancak, bu tarihten sonra geçen sürenin makul olup olmadığı değerlendirilirken, söz konusu tarihteki yargılamanın durumu göz önüne alınmalıdır. Söz konusu süre henüz sona ermemiştir. Bu nedenle, iki aşamalı yargılamada yirmi iki yıl on ay sürmüştür. AİHM mevcut davadakine benzer meselelerin ortaya konduğu davalarda sıklıkla AİHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğini tespit etmektedir. Kendisine sunulan tüm delilleri inceleyen AİHM, Hükümet in mevcut davada farklı bir sonucuna varmasını sağlayacak herhangi bir delil ya da iddia öne sürmediği kanaatindedir. Konuya ilişkin içtihadını göz önüne alan AİHM, mevcut davada yargılama süresinin, aşırı olduğu ve makul süre gereğini karşılamadığı kanısındadır. Dolayısıyla, 6/1. madde ihlal edilmiştir. Başvuran ayrıca AİHS nin 13. maddesi uyarınca Türk hukukunda yargılama süresinin aşırılığı hususunda mevcut iç hukuk yollarının bulunmadığından şikayetçi olmuştur. Hükümet, başvuranın yargılamanın uzunluğuna ilişkin şikayeti hususunda idari mahkemeler önünde dava açabileceğini ileri sürmüştür. AİHM bu itirazın dava esasının incelemesiyle yakından ilişkili olduğunu kaydeder. Bu nedenle, bu husus davanın esasıyla 4

5 birleştirilmelidir. AİHM ayrıca söz konusu şikâyetin AİHS nin 35/3 maddesi bağlamında dayanaktan yoksun olmadığını kaydeder. Kabul edilemez olduğu sonucuna varmak için gerekçe bulunmamaktadır. Bu nedenle, kabul edilebilir olduğu sonucuna varılmalıdır. AİHM, esas hususunda daha önce, Türk hukukunda başvuranların söz konusu yargılama süresine itiraz edebilecekleri etkili iç hukuk yolları bulunmamasına ilişkin olarak AİHS nin 13. maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmış olduğunu kaydeder. AİHS nin 41. maddesini dayanak gösteren başvuran, maddi ve manevi tazminat olarak 1,000,000 Euro talep etmiştir. Hükümet, bu talebe itiraz etmiştir. AİHM tespit edilen ihlal ile ileri sürülen maddi zarar arasında illiyet bağı kurmamaktadır. Bu nedenle, söz konusu talebi reddeder. Ancak, hakkaniyet temelinde, başvurana manevi tazminat olarak 16,500 Euro ödenmesine karar verir. Başvuran, temsil edilmesi hususunda yasal masraflar için 7,500 Euro ve posta masrafları için 150 Türk Lirası talep etmiştir. Taleplerini desteklemek için bir yasal ücret sözleşmesi ve posta masraflarını kapsayan faturalar sunmuştur. Hükümet bu iddialara itiraz etmiştir. AİHM içtihadına göre, başvuran gerçekten gerekli oldukları için yapıldıklarını ve meblağların makul olduğunu kanıtladığı müddetçe masraf ve harcamaların tazminine hak kazanmaktadır. Mevcut davada, sunulan bilgileri ve yukarıda kaydedilen kriterleri göz önüne alan AİHM başvurana, hakkaniyet temelinde masraf ve harcamalar için 1,000 Euro ödenmesine karar vermiştir. AİHM, gecikme faizinin Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı orana yüzde üç puanlık bir ekleme yapılarak belirlenmesi gerektiği kanaatindedir. Bu gerekçelere dayanarak AİHM, oybirliği ile 1. Başvuruların kabul edilebilir olduğuna; 2. AİHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 3. AİHS nin 13. maddesinin ihlal edildiğine; 4. (a) AİHS nin 44. maddesinin 2. paragrafı gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk Lirası na çevrilmek üzere Sorumlu Devlet tarafından başvurana, aşağıda kaydedilen meblağların ödenmesine; (i) Manevi tazminat olarak 16,500 Euro (on altı bin beş yüz Euro) ve uygulanabilecek her tür vergi; 5

6 (ii)yargılama masraf ve giderleri için 1,000 Euro ve uygulanabilecek her tür vergi; (b)yukarıda belirtilen üç aylık sürenin sona erdiği tarihten itibaren ödemenin yapılmasına kadar, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan marjinal kredi kolaylığı oranının üç puan fazlasına eşit oranda basit faiz uygulanmasına; 5. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddedilmesine; Karar vermiştir. 4.DEĞERLENDİRME Yukarıda açıklandığı üzere Dursun DEMİRTÜRK, Karadeniz Ereğlisi Kadastro Mahkemesi nde açmış olduğu davanın uzun sürmesi sebebiyle AİHS nin 6/1. maddesinde ortaya konan makul süre gereğine uygun olmayan bir yargılama süresinden dolayı AİHM e başvurmuştur. Anılan sözleşmenin 6. maddesi adil yargılanma hakkı nı düzenlemektedir. Sözleşmenin 6/1. maddesinde; Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. Karar alenî olarak verilir. Ancak, demokratik bir toplum içinde ahlak, kamu düzeni veya ulusal güvenlik yararına, küçüklerin çıkarları veya bir davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde ve yahut, aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi özel durumlarda ve mahkemece bunun kaçınılmaz olarak değerlendirildiği ölçüde, duruşma salonu tüm dava süresince veya kısmen basına ve dinleyicilere kapatılabilir. hükmü düzenlenmiş olup belirtildiği gibi davanın makul bir süre içinde görülmesi gerekmekte ve davası bulunan herkes te bunu isteme hakkına sahiptir. 4.1.MAKUL SÜRE KAVRAMI AİHM tarafından Türkiye aleyhine verilen kararlarda ve devam eden davalarda soruşturmaların veya açılmış olan davaların makul sürelerde bitirilememesi önemli bir yekûn oluşturmaktadır. 6

7 AİHS nin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının önemli unsurlarından bir tanesi yargılamanın makul süre içerisinde bitirilmesi dir. Bir yargılamanın adil olabilmesi için her şeyden önce yargılamanın makul sürede bitirilmesi gerekir. AİHS nin 6. maddesi herkese makul bir süre içerisinde duruşma garantisi vermektedir. AİHM, Stögmüller/Avusturya (10 Kasım 1969) davasında garantinin amacını mahkemedeki yargılamanın tüm taraflarının çok uzun usul gecikmelerine karşı korumak olarak belirtmiştir. 1 Yargılama süresinin makul sayılamayacak şekilde uzaması gerek 1982 Anayasası nın 141. maddesine, gerekse de AİHS nin 5 ve 6. maddelerine aykırılık oluşturmaktadır. AİHS nin 6. maddesinde yargılamanın makul sürede bitirilmesi adil yargılanmanın genel koşullarından biri olarak kabul edilmekle birlikte AİHM e göre davaların makul sürede sonuçlandırılmasının anlamı davaların hızlı ve kısa sürede bitirilmesi değildir. Bu nedenle AİHM içtihatlarında belli bir süre öngörüp bu sürenin aşımı adil yargılanma hakkının ihlali sonucunu doğurur şeklinde bir tespit yapılmamakta; makul süre hesaplaması her olayın somut özelliğine göre değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Mahkeme, bir davanın makul süreyi aşıp aşmadığını belirlerken üç tane kıstası göz önünde bulundurmaktadır. Bunlar; davanın karmaşıklığı, davanın açılmasından itibaren yargılama süresince taraflarca sergilenen tutum ve davranışlar ile dosyaya sunulan dilekçelerin anlaşılabilir ve yeterli açıklıkta olması ve yargılama sırasında yetkili makamlarca sergilenen tutum ve davranışlardır. Davanın karmaşıklığı halinde dahi AİHM davanın makul bir sürede sonuçlandırılmasını esas almakta, makul sürenin aşılması açısından davanın karmaşıklığı tek başına yeterli olmamaktadır. Örneğin AİHM Dede ve Diğerleri v. Türkiye (32981 /96) davasında davanın karmaşıklığını kabul etmekle birlikte 21 yıl süren yargılamanın makul sayılamayacağına hükmetmiştir. Başvurucunun davranışları bakımından ise, bir davanın makul sürede bitirilmediğine karar verebilmek için davalı veya davacının kanuni haklarını kullanıyor olsa bile iyi niyetli olarak algılanmayacak şekilde yargılamayı uzatma çabası içerisine girmemesi gerekir. Böyle bir durum tek başına devletin sorumluluğunu ortadan kaldırmak için yeterli olmamakla birlikte, yargılama süresinin makul sayılmayacak derece uzunluğundan şikâyet edenin aleyhine kullanılabilecektir. Nitekim AİHM, Monnet v. Fransa kararında 7 yıl 1 ay süren boşanma, nafaka, velayet davasında başvurucunun davasını gerekli özenle takip etmeyip, gereksiz uzamaya sayısız dilekçe vermesi sebebi ile neden olduğunu belirterek, ihlal olmadığı yönünde karar vermiştir. 1 MOLE, Nuala; HARBY, Catharia; Adil Yargılanma Hakkı, s. 46 7

8 Yetkililerin tutum ve işlemleri de makul sürenin belirlenmesinde diğer bir etkendir. Buradaki yetkili kavramı içerisinde yargılama organı ile birlikte, ona yardımcı olan idari organ ve kurumların işlemleri de göz önüne alınmaktadır. Örneğin, mahkeme tarafından her hangi bir devlet kurumundan istenen bilgi ve belgelerin geç gelmesi sorumluluğu ortadan kaldırmamaktadır. Aynı şekilde, yargılama makamlarının kendilerine düşeni yapmasına rağmen hakim açığı, yasal mevzuatın yetersizliği gibi nedenlerden de Devleti sorumluluktan kurtarmamaktadır. Zira AİHS nin 6. maddesi taraf devletlere yargı mekanizmalarını yargılamayı makul sürede bitirecek şekilde yapılandırma mükellefiyeti getirmektedir. 2 Makul Süre şartını ihlal eden ve resmi makamlara atfedilebilen gecikmelere ilişkin AİHM kararlarına örnek olarak, yeni bir soruşturmanın yürütülmesi için aynı gerekçeyle davanın soruşturmacılara tekrar tekrar geri gönderilmesine dair Šleževičius/Litvanya davası ve yargılamada aynı tanıkların çağrılması için sürekli girişimde bulunmaya dair Kuvikas davası gösterilebilir. 3 Medenî hak davalarında süre, ilke olarak, davanın yetkili yargılama makamı önüne götürüldüğü tarihte başlar. Nitekim AİHM, 1981 yılında vermiş olduğu Buchholz-Almanya davasıyla ilgili kararında, haksız yere işine son verilmesi iddiasıyla, başvurucu ile işvereni arasındaki davada, Anayasa Mahkemesinin uyuşmazlığı çözme yetkisine sahip olmadığını gerekçe göstererek, bu mahkeme bakımından 6. maddenin uygulanabilir olmadığına karar vermiştir. Bununla birlikte, mahkemeye başvurmadan önce başka bir makama (örneğin, idarî bir makama) başvurarak karar alma gibi özel bir durum öngörülmüşse; süre, bu tarihten itibaren işlemeye başlayabilecektir. 4 Davaların makul süre içerisinde bitirilememesi, tarafların yargıya olan güveni sarstığı gibi toplumu oluşturan bireylerin de adaletin gerçekleşmesine dair inançlarında zafiyete sebep olmaktadır. Makul süre içerisinde bitirilemeyen davanın sonunda hakkını elde eden taraf, bu gecikme sebebiyle ya hakkını tam olarak elde edemeyecek ya da bu gecikmeden dolayı zarar 2 ARICAN, Mehmet; AİHM İçtihatlarında Yargılamanın Makul Sürede Yapılması, 3 VITKAUSKAS, Dovydas; DIKOV, Grigoriy; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Adil Yargılama Hakkının Korunması, Avrupa Konseyi insan hakları el kitapları, Avrupa Konseyi Strazburg, 2012, Türkçeye Çeviren: Av. Serkan Cengiz 4 KAŞIKARA, M. Serhat; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 6. Maddesi Çerçevesinde Makul Süre İçerisinde Yargılanma Hakkı, portal.ubap.org.tr/app_themes/dergi/ pdf 8

9 görecektir.bu nedenle davaların makul sürede sonuçlandırılması adaletin zamanında tecellisi açısından önemlidir. Aksi tadtirde geciken adalet adalet olmaktan çıkacaktır. 4.2.ETKİLİ BAŞVURU HAKKI Dursun DEMİRTÜRK, söz konusu davada ayrıca AİHS nin 13. maddesi uyarınca Türk Hukukunda yargılama süresinin aşırılığı hususunda mevcut iç hukuk yollarının bulunmadığından şikâyetçi olmuş, AİHM de buna ilişkin olarak AİHS nin 13. maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmıştır. Anılan madde etkili başvuru hakkını düzenlemektedir. Bu maddeye göre: Bu Sözleşme de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, söz konusu ihlal resmi bir hizmetin ifası için davranan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir. AİHS nin 13. maddesi olumlu sonuç alma güvencesi getirmemekte sadece gerekli yetkiye sahip olan makama başvuru imkânına sahip olma teminatı getirmektedir. Bu madde bağımsız bir varlığa sahip değildir. Sözleşmenin normatif hükümlerinden biriyle bağlantılı olarak uygulanacaktır. 13. maddenin sağladığı başvuru yolu ancak sözleşmedeki bir hak veya özgürlüğün ihlali olasılığı ve iddiasının varlığı halinde açık tutulmuştur. Bu maddenin uygulanabilmesi için AİHS deki hükümlerin çiğnendiğinin savunulabilir olması gerekmektedir. 5 Golder/İngiltere (21 Şubat 1975) davasında 13. maddede sözü edilen etkin başvurunun sözleşmenin 6/1 ve 5/4. maddeleri anlamında bir mahkeme olmayabilen bir ulusal merciye atıfta bulunduğunu, ayrıca sözleşmenin güvence altına aldığı bir hakkın ihlaline ilişkin olduğunu ifade etmiştir. 6 Yüce Mahkeme veya Anayasa Mahkemesi gibi ilk ve son derece yargılaması yapan yani kararlarına karşı bir kanun yolu bulunmayan merciler söz konusu olduğunda 13. madde hükmünün zımni bir sınırlamaya uğradığı kabul edilmekte ve benzeri durumlarda 13. madde güvencesi nihai derece yargılamasına dahil sayılmaktadır. 7 5 GÖZÜBÜYÜK, Şeref; GÖLCÜKLÜ, Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, s GÖZÜBÜYÜK, GÖLCÜKLÜ; s GÖZÜBÜYÜK, GÖLCÜKLÜ ;s

10 AİHM in yargı yetkisini kabul eden devletler AİHS in kişisel başvurular başlıklı 34. maddesinde düzenlenen; İşbu Sözleşme ve protokollerinde tanınan hakların Yüksek Sözleşmeci Taraflar dan biri tarafından ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan her gerçek kişi, hükümet dışı her kuruluş veya kişi grupları Mahkeme ye başvurabilir. Yüksek Sözleşmeci Taraflar bu hakkın etkin bir şekilde kullanılmasına hiçbir suretle engel olmamayı taahhüt ederler. hükmü uyarınca maddede belirtilen yükümlülüğü de kabul etmiş olmaktadır. AİHM, Doneshpayeh/Türkiye kararında başvuruya konu davanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirtip, Türkiye de uzun yargılama iddiaları konusunda başvurulabilecek etkin iç hukuk yolu bulunmadığını vurgulamıştır. Ümmühan Kaplan/Türkiye kararında ise AİHM; ülkemizdeki insan hakları alanındaki olumlu değişiklikler ile yargının yükünün hafifletilmesi, yargı hizmetlerinin hızlandırılması ve etkinleştirilmesi sürecindeki olumlu gelişmelere dikkat çekmiş ve yargılama süresinin uzunluğundan kaynaklı tazminat taleplerini incelemesi için kurulacak yolun etkinliğine ilişkin gerekli kriterleri belirtmiştir. 8 AİHS ye taraf olup AİHM nin yetkisini kabul eden Türkiye, insan hakları konusunda ortaya çıkan aksaklıkların kendi iç hukukumuzda çözülmesi ve AİHM ne yapılmış başvuruların tazminat ödenmek suretiyle çözüme kavuşturulması amacıyla hazırlamış olduğu tasarı tarihinda TBMM de kabul edilerek 6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan Kanunun Kapsam başlıklı 2. maddesinde; (1) Bu Kanun; a) Ceza hukuku kapsamındaki soruşturma ve kovuşturmalar ile özel hukuk ve idare hukuku kapsamındaki yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı, b) Mahkeme kararlarının geç veya eksik icra edildiği ya da hiç icra edilmediği, iddiasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılmış başvuruları kapsar. (2) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye'nin taraf olduğu ek protokoller kapsamında korunan haklara ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin yerleşik içtihatları doğrultusunda Ülkemiz aleyhine verilen ihlal kararlarının yoğunluğu dikkate alınmak 8 YILDIRIM, Zeki; İnsan Haklarının İhlallerine Dair Farklı Bir Yaklaşım, s

11 suretiyle, Adalet Bakanlığınca teklif edilecek diğer ihlal alanları bakımından da Bakanlar Kurulu kararıyla bu Kanun hükümleri uygulanabilir. (3) İdari nitelikteki soruşturmalardan kaynaklanan başvurular hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz. düzenlendiği üzere yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmaması halinde Kanunda öngörülen Komisyona Kanunda öngörülen şekil ve sürelerde başvurulabilecektir. Türkiye nin AİHS ni ve AİHM in yetkisini, keza AİHM e bireysel başvuru hakkını kabul etmesinden sonra bilindiği üzere en fazla başvuru yapılan ülkeler arasında ikinci sırada yer almakta olup hakkında en çok ihlal kararı verilen ülkelerden birisidir. Dolayısıyla söz konusu Kanunun kabul edilmesi bu açıdan önemlidir. 5.SONUÇ AİHS in 6. maddesinde düzenlenip içeriği itibariyle de insan haklarının en kapsamlı alanını oluşturan adil yargılanma hakkı önemli bir haktır. Bu hak içerisinde yer alan yargılanmanın makul sürede sonuçlandırılması ise toplumda adalet duygusunun bozulmaması ve toplumsal barışın geleceği açısından aynı derecede önemli olup sözleşme ile güvence altına alınmıştır. Açıklandığı ve bilindiği üzere bireysel başvuruların büyük bir kısmını oluşturan makul sürede yargılanma hakkının ihlalinden dolayı Devletimiz tazminata mahkûm edilmektedir. Bu anlamda çıkarılan ve yukarıda açıklanan Kanun önemlidir. Ancak yukarıda bahsettiğimiz gibi yargılamanın makul sürede sonuçlandırılması davaların olabildiğince hızlı ve yıl itibariyle kısa sürede sonuçlandırılması değildir. Aksi takdirde eksik incelemeye dayalı olarak verilebilecek kararlar hak kayıplarına neden olabileceği gibi Yüksek Yargıtay ın iş yükünü arttırıp bozulan kararların yeniden mahkemesine dönmesi sonucunu doğuracaktır. Bu nedenle öncelikle yargılamayı yapan mahkemelerle birlikte taraf ve taraf vekilleri hukukçuların da AİHS de yer alıp AİHM kararlarıyla açıklığa kavuşturulan makul süre kavramından anlaşılması gerekenin ne olduğunu idrak etmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda mahkemelere olduğu kadar taraflara da sorumluluk düşmektedir. Özellikle taraflarca hazırlanma ilkesinin uygulandığı hukuk davalarında davayı açan tarafın iddiasını ve delillerini davanın uzamasına sebebiyet vermeyecek, lüzumsuz yazışmalar oluşturmayacak şekilde anlaşılabilir ve somut olarak ortaya koyması gerekmektedir. Aynı şekilde davalı tarafın savunmaları da kaçış niteliği değil gerçeğin ortaya çıkarılmasına yönelik olmalıdır. Kanımca yeterince kavranıp iyi uygulanması halinde 6100 sayılı HMK nın hükümleri makul sürede yargılanma hakkını sağlayabilecektir. 11

12 Makul süreyi aşan yargılama sorunundan dolayı son yıllarda yargı alanında çıkarılan Yargı Paketleriyle yargının iş yükünün azaltılarak adalet hizmetlerinin hızlandırılması ve etkinliğinin arttırılması yönünde önemli çalışmalar yapılmaktadır. Yargı hizmetlerinde hakim ve savcı dışındaki personelin yeterli uzmanlığa sahip olmayışı ve aynı zamanda sayısal azlığı da önüne gelen davayı hak ve adalete uygun biçimde ve en makul sürede sonuçlandırmak isteyen hakimlerimizin önünde ciddi bir sorundur. K A Y N A K Ç A ARICAN, Mehmet; AİHM İçtihatlarında Yargılamanın Makul Sürede Yapılması, GÖZÜBÜYÜK, Şeref; GÖLCÜKLÜ; Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması KAŞIKARA, M. Serhat; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 6. Maddesi Çerçevesinde Makul Süre İçerisinde Yargılanma Hakkı, portal.ubap.org.tr/app_themes/dergi/ pdf MOLE, Nuala; HARBY, Catharia; Adil Yargılanma Hakkı VITKAUSKAS, Dovydas; DIKOV, Grigoriy; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Adil Yargılama Hakkının Korunması, Avrupa Konseyi insan hakları el kitapları, Avrupa Konseyi Strazburg, 2012, Türkçeye Çeviren: Av. Serkan Cengiz YILDIRIM, Zeki; İnsan Haklarının İhlallerine Dair Farklı Bir Yaklaşım 12