İZMİR KUŞ CENNETİ NE GELEN ZİYARETÇİ SAYISI VE PROFİLİ ÜZERİNE BİR YILLIK İZLEME ÇALIŞMASI

Transkript

1 İZMİR KUŞ CENNETİ NE GELEN ZİYARETÇİ SAYISI VE PROFİLİ ÜZERİNE BİR YILLIK İZLEME ÇALIŞMASI GİRİŞ Kütahya da bulunan Murat ve Şaphane dağlarından doğan Gediz Nehri, kaynağından itibaren yaklaşık 400 kilometrelik bir mesafe kat ederek Ege Denizi yle buluşur. Nehir, binlerce yıldır taşıdığı alüvyonlar ve yaptığı taşkınlarla hektarlık yüzölçümüyle Ege kıyılarının en büyük deltası olan Gediz Deltası nı şekillendirmiştir. Günümüzde deltanın hektarlık kısmı sulakalan özelliğindedir. Deltanın bu kısmı tuzlu ve tatlı su bataklıkları, tuzla ve üç doğal lagünden (Homa 1824 ha; Çilazmak, 725 ha; Kırdeniz 450 ha) oluşur. Sulakalan kısmının dışında kalan bölgeler ise tarım alanları, meyve bahçeleri, çeşitli yükseltilerde tepeler, yerleşim alanları ve sanayi bölgelerinden oluşur. Tatlı ve tuzlu su habitatlarını bir arada bulunduran Gediz Deltası, değişik habitat istekleri olan pek çok canlı türü için uygun beslenme, konaklama ve üreme alanlarını oluşturur. Bu yönüyle, yılda 235 civarında kuş türünün görülebildiği, toplamda ise 288 kuş türünün kaydedildiği ülkemizin uluslararası öneme sahip ve bu özelliği Türkiye nin 13 Ramsar Alanı arasında olmasıyla tescil edilmiş sulakalanlarından biridir. Bunun yanı sıra Gediz Deltası nın sulakalan kısmının tamamı 1. Derece Doğal Sit Alanı statüsüyle de koruma altındadır. Gediz Deltası nın en önemli özelliklerinden biri de kente çok yakın, hatta kentle iç içe olmasıdır. Bu durum İzmir de yaşayan insanların alana ulaşmasını büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır. Çoğu zaman Gediz Deltası ile aynı anlamda kullanılsa da, İzmir Kuş Cenneti özelde Gediz Deltası nın içerisinde yer alan ve Çilazmak Dalyanı ndan başlayarak, Çamaltı Tuzlası nın tamamını, Homa Dalyanı nı, Üçtepeleri, Kırdeniz Dalyanı nı ve sazlıklardan Kozluca Seddesi ne kadar olan bölgeyi içine alan Yaban Hayatını Geliştirme Sahası nı ifade etmektedir. Bu yönüyle İzmir Kuş Cenneti adı kamuoyu tarafından, alanı daha geniş kapsamlı ve coğrafi olarak ifade eden Gediz Deltası ndan daha fazla tanınmaktadır. Bu zamana kadar İzmir Kuş Cenneti nde ziyaretçilerle ilgili çeşitli çalışmalar olmasına rağmen, yıllık ziyaretçi sayısının izlenmesine dair herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

2 YÖNTEM Bu çalışmada İzmir Kuş Cenneti ne gelen yıllık ziyaretçi sayısı ve profili incelenirken, İzmir Kuş Cenneti ve onun kalbi konumundaki Ziyaretçi Merkezi ne gelen insanlar temel alınmıştır. Bunun dışında kalan ve Ziyaretçi Merkezi ne uğramadan Homa Dalyanı na giden veya sadece tuz tavalarının yanından geçip tekrar geri dönen ziyaretçi ya da alan kullanıcıları (balıkçılar, çiftçiler vb.), sayılarının tespitinin çok zor olması nedeniyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. İzmir Kuş Cenneti Ziyaretçi Merkezi, kuş cenneti girişinden 6,5 km kadar uzakta bulunan ve alana gelen ziyaretçilerin bilgi alabilecekleri, dinlenebilecekleri kafeteryası olan, aynı zamanda alanı korumakla yükümlü saha koruma bekçilerinin ve güvenlik elemanlarının 24 saat görev yaptığı, kendine ait otoparkı olan bir merkez konumundadır. Bu çalışmada, Ziyaretçi Merkezi ne gelen veya aracını otoparka bırakarak alanı gezmeye çıkan tüm ziyaretçiler ve bu ziyaretçilerin alana hangi ulaşım aracını kullanarak geldikleri kaydedilmiştir. Okul gezisi veya bir tur organizasyonu ile toplu olarak gelen ziyaretçilerin ise kaç kişi oldukları, hangi okuldan veya grupla geldikleri gibi bilgilere kendileriyle görüşülmek suretiyle ulaşılmıştır. Ayrıca alana gelen yabancı ziyaretçiler ve bunların uyruklarıyla ilgili de bilgi toplanmıştır. Ziyaretçi Merkezi'nde 24 saat çalışan insanlar bulunmakla birlikte, merkezin hizmet verme saatleri daha çok sabah ile günbatımı arasıdır. Dolayısıyla kış döneminde alanda en geç a kadar ziyaretçi olurken yaz döneminde bu a kadar çıkmaktadır. Bu nedenle bahar ve yaz aylarında alanın kullanım süresi oldukça artmaktadır. Ziyaretçilerle ilgili verilerin toplanması süreci devam etmekle birlikte, bu raporda 1 Ocak 2009 tarihi ile 31 Aralık 2009 tarihi arasındaki bir yıllık süre esas alınmıştır. Öğrenci sayısı ile ilgili verilerde sadece okul gezisi ile alana gelen öğrenciler dikkate alınmıştır. Bunun dışında her gelen ziyaretçinin öğrenci olup olmadığı konusunda kendilerine bir soru yöneltilmemiştir. Turla gelen ziyaretçiler, Ziyaretçi Merkezi ne herhangi bir tur organizasyonu ile gelen kişileri ifade etmektedir. Bunlar belediyelerin düzenledikleri turlar olabildiği gibi seyahat acentelerinin sadece kuş gözlemcilerine yönelik düzenlediği bir tur da olabilmektedir.

3 Ziyaretçi Sayısı Çalışmada, alana herhangi bir tur organizasyonu ile değil, kendi imkânları veya diğer bir ifadeyle özel otomobilleri, motosikletleri veya bisikletleriyle gelen ziyaretçiler bağımsız ziyaretçi kavramı ile ifade edilmiştir. BULGULAR İzmir Kuş Cenneti Ziyaretçi Merkezi nde yapılan bir yıllık izleme çalışması sonucunda 2009 yılı içerisinde alana toplam ziyaretçinin geldiği belirlenmiştir. Alana gelen ziyaretçi sayısının aylara göre dağılımı şekil 1 de gösterilmiştir. Grafikten de açıkça görüldüğü gibi İzmir Kuş Cenneti ne en yüksek sayıda ziyaretçi nisan ve mayıs aylarında gelmektedir. En az ziyaretçinin geldiği ay ise aralıktır Şekil 1. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi sayısının aylara göre dağılımı. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçilerin basit olarak bağımsız ziyaretçi, öğrenci (okul gezisi ile gelenler) ve turla gelenler olmak üzere üç grup altında incelenmiş ve bu ziyaretçi tiplerinin dağılımı şekil 2 de gösterilmiştir. Bu üç ziyaretçi tipi arasında bağımsız ziyaretçilerin İzmir Kuş Cenneti ne en fazla rağbet eden grup olduğu açıkça görülmektedir. Alana gezi düzenleyen okulların öğrencileri ise kişi ile ikinci sırada yer almıştır. Bir tur organizasyonu ile gelen ziyaretçilerin sayısı ise en düşük seviyede kalmıştır.

4 Kişi Sayısı Bağımsız Ziyaretçi Sayısı Öğrenci Sayısı Turla Gelen Ziyaretçi Sayısı Şekil 2. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi tipleri ve sayıları. Ziyaretçi Merkezi ne gelen üç farklı tip altında incelenen ziyaretçilerin aylara göre dağılımına bakıldığında, yılın her ayında bağımsız ziyaretçi sayısının diğer gruplardan daha yüksek seviyede olduğu görülmektedir (şekil 3). Nisan-mayıs ayları genel olarak ziyaretçi sayısının yüksek olmasının yanında öğrenci sayısının da çokluğu ile ön plana çıkmaktadır TURLA GELEN ÖĞRENCİ BAĞIMSIZ ZİYARETÇİ Şekil 3. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi tiplerinin aylara göre dağılımı. Ziyaretçi tiplerinin yıllık toplam sayılarının yüzdelik oranları incelendiğinde de bağımsız ziyaretçilerin %71 lik bir oranla alana en fazla gelen ziyaretçi tipi olduğu görülmektedir (şekil 4).

5 Öğrenci 25% Turla Gelen Ziyaretçi 4% Bağımsız Ziyaretçi 71% Şekil 4. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi tiplerinin yüzdelik oranları. İzmir Kuş Cenneti ne gelen ziyaretçilerin neredeyse tamamının (%99,42) yerli, yani Türk vatandaşlarından oluştuğu görülmektedir (şekil 5) yılı boyunca alana gelen yabancı ziyaretçi sayısı 209 dur. Yerli 99,42% Yabancı 0,58% Şekil 5. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçilerin yerli-yabancı oranları. Yabancı ziyaretçilerin geldikleri ülkeler ise Almanya, İngiltere, Hollanda, İsviçre, İtalya, Fransa, Japonya ve Norveç tir. Yabancı ziyaretçilerin dağılımı incelendiğinde %38 lik bir oranla Almanya dan gelenlerin çoğunluğu oluşturduğu görülmektedir (şekil 6). En az ziyaretçinin geldiği ülke ise %2 lik oranı ile Japonya dır.

6 Kişi Sayısı FRANSA 7% İSVİÇRE 7% HOLLANDA 7% JAPONYA 2% NORVEÇ 7% İNGİLTERE 25% ALMANYA 38% İTALYA 7% Şekil 6. Ziyaretçi Merkezi ne gelen yabancı ziyaretçilerin ülkelere göre dağılımı. Yabancı ziyaretçilerin aylara göre dağılımına bakıldığında ise temmuz ayında sayının zirveye ulaştığı görülmektedir (şekil 7). Bununla birlikte şubat ayı da yabancıların yüksek sayıda geldiği diğer bir ay olarak göze çarpmaktadır Şekil 7. Ziyaretçi Merkezi ne gelen yabancı ziyaretçilerin aylara göre dağılımı. İzmir Kuş Cenneti ne gelen önemli bir grup da, alana gezi düzenleyen okulların öğrencileridir yılı boyunca İzmir Kuş Cenneti ne toplam 66 okul gezi düzenlemiştir. Bu okullar arasında ilköğretim kurumları %70 lik bir oranla ilk sırada yer almaktadır. Üniversiteler %10 luk oranla ortaöğretim kurumlarının önünde yer almıştır. Anaokulları ise %3 ile en az ziyarette bulunan öğretim kurumları olmuştur (şekil 8).

7 Ortaöğretim 12% Üniversite 15% Anaokulu 3% İlköğretim 70% Şekil 8. Ziyaretçi Merkezi ne gelen öğretim kurumlarının oranı. Okullardan gelen öğrenci sayıları incelendiğinde ilköğretim kurumlarından gelen öğrencilerin %87,88 gibi bir oranla ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Anaokulları ise %0,29 luk oranla İzmir Kuş Cenneti ni en az ziyaret eden öğretim grubu olmuştur (şekil 9). Üniversitelerin, alana daha fazla gezi düzenlemesine rağmen, öğrenci sayısında ortaöğretimin gerisinde kalması ve ilköğretim öğrencilerinin fazlalığı dikkat çekicidir. Bu durum ilk ve ortaöğretim kurumlarının düzenledikleri gezilerde daha fazla öğrenciyle geldiklerini göstermektedir. Üniversite 5,07% Anaokulu 0,29% Ortaöğretim 6,76% İlköğretim 87,88% Şekil 9. Ziyaretçi Merkezi ne gelen öğrencilerin öğretim kurumlarına göre dağılımı. İzmir Kuş Cenneti ne gelen okulların aylara göre dağılımı incelendiğinde ilkbahar ve sonbahar aylarının ön plana çıktığı görülmektedir (şekil 10). Özellikle

8 Araç Sayısı Kişi Sayısı nisan ve mayıs aylarında diğer tüm ayların çok üzerinde sayılarda öğrenci alanı ziyaret etmiştir ANAOKULU İLKÖĞRETİM ORTA ÖĞRETİM ÜNİVERSİTE Şekil 10. a göre Ziyaretçi Merkezi ne gelen öğretim kurumlarına. İzmir Kuş Cenneti ne gelen araç sayısı (binek otomobil), doğal olarak alana gelen ziyaretçi sayısı ile paralellik göstermektedir. Şubat ayından itibaren artmaya başlayan sayı, nisanda en yüksek düzeye ulaşmakta ve nisandan sonra düşüşe geçerek sonbaharda yaptığı hafif yükselişin dışında sabit bir seyir izlemektedir (şekil 11). İzmir Kuş Cenneti ne bir yılda gelen toplam araç sayısı 9638 dir Şekil 11. a göre Ziyaretçi Merkezi ne gelen araç sayıları.

9 Bisikletli Sayısı İzmir Kuş Cenneti ne gelen bisikleti sayısı yaz ve kış ayları dışında, hava şartlarının bisiklet kullanımına uygun olduğu dönemler olan ilkbahar ve sonbahar aylarında artış göstermektedir (şekil 12). Grafikte nisan ayında alana hiç bisikletli gelmediği görülmektedir. Bu durum, muhtemelen gelen bisikletlilerin gözden kaçmış olmasından kaynaklanmaktadır. Zira, nisan ayı da hava şartları açısından en az mayıs ayı kadar bisikletlilerin alana ilgi göstermesinin beklendiği bir aydır Şekil 12. a göre Ziyaretçi Merkezi ne gelen bisikletli sayıları. SONUÇLAR Nüfusu yaklaşık 3 milyona ulaşan İzmir gibi bir kentin yanı başında bulunan Gediz Deltası ve Gediz Deltası nın önemli bir kısmını kaplayan İzmir Kuş Cenneti ile ilgili yapılmış birçok araştırma bulunmaktadır. Ancak ziyaretçi sayısı ve bazı açılardan profilini ortaya çıkaracak ve düzenli olarak sayım yapılması gereken bir çalışma bugüne kadar yapılmamıştır. Bu çalışma sonucunda İzmir Kuş Cenneti ne ve özelde Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi sayısının pek çok kişinin tahmininin üzerinde olduğu belirlenmiştir. Yılda civarı insanın farklı amaçlarla ziyaret ettiği bu alanda bundan sonra yapılacak her türlü turizm, ulaşım, rekreasyonel vb. çalışmalar ziyaretçi sayısı ve bu sayının aylara göre dağılımına göre yapılmalıdır. Çalışma sonucunda alanda en fazla yoğunluğun yaşandığı ayların nisan ve mayıs ayları olduğu belirlenmiştir. Bu iki ayda gelen ziyaretçi sayısı toplam ziyaretçi sayısının %51 ini, yani yarısından fazla bir kısmını oluşturmaktadır (şekil 13).

10 4% 3% 5% 4% 5% 5% 3% 5% 5% 10% 21% 30% Şekil 13. Ziyaretçi Merkezi ne gelen ziyaretçi sayısının aylara göre oranı. Ziyaretçi sayısı ile ilgili başka bir çarpıcı örnek de öğrenci sayısının aylara göre dağılımıdır. Şekil 14 de açıkça görüleceği üzere öğrencilerin %74 ü nisan ve mayıs aylarında alanı ziyaret etmişlerdir. Hatta buna mart ayı da eklendiğinde %83 lük bir oran ortaya çıkmaktadır ki bu, mart-nisan-mayıs aylarını kapsayan üç aylık periyodun okulların ziyaretleri açısından önemini göstermektedir. Bunun yanı sıra okul gezisi ile alana gelen öğrenciler toplam ziyaretçi sayısının %25 ini oluşturmaktadır. 1% 1% 1% 0% 5% 4% 1% 2% 2% 9% 28% 46% Şekil 14. a göre Ziyaretçi Merkezi ne gelen öğrenci sayılarının oranları.

11 Yukarıda bahsi geçen örneklerden elde edilen sonuçlar İzmir Kuş Cenneti nin gerek bağımsız ziyaretçiler gerekse de okul ziyaretleri açısından nisan-mayıs aylarında en yoğun dönemini yaşadığını ortaya koymaktadır. Bu iki ay süresince Ziyaretçi Merkezi nde yapılacak düzenlemeler, gelen okullara yönelik aktiviteler ve personelin durumu ziyaretçi yoğunluğu göz ününde bulundurularak planlanmalıdır. Ziyaretçilerin nisan ve mayıs aylarında alana daha fazla ilgi göstermesi hiç şüphesiz bu ayların bahar ayları ve dolayısıyla doğanın en canlı olduğu dönem olması ile yakından ilgisi vardır. Ancak başka bir açıdan da yılın diğer aylarında gelen ziyaretçi sayısının az olması, alana gelen insanların kuş gözlemlerinden ziyade doğada bulunmak amacıyla geldiğini göstermektedir. Çünkü insanlar gerçekten bu konuda bilgi sahibi olarak alana kuş gözlemciliği için gelmiş olsaydılar, kuş türü sayısının en fazla olduğu sonbahar ve birey olarak kuşun en fazla olduğu kış aylarında da ziyaretçi sayısının yüksek olması beklenirdi. Bu çalışmanın bir ileri aşaması olarak öncelikle insanların alana geliş amaçlarını, nereden geldiklerini ve alandan ne beklediklerini sorgulayacak bir anket çalışması yapılması uygun olacaktır. Alana gelen ziyaretçilerle ilgili önemli bir durum da toplu taşıma araçlarının Ziyaretçi Merkezi ne kadar ulaşmıyor olmasıdır. Toplu taşıma araçları ile Ziyaretçi Merkezi ne gelmek isteyen insanlar Çiğli-Sasalı otobüslerini kullanarak Ziyaretçi Merkezi ne 7 km uzaklıktaki giriş kapısına gelebilmektedir. Ancak giriş kapısı ile Ziyaretçi Merkezi arasında herhangi bir taşıma aracı bulunmamaktadır. Bu nedenle alana sadece özel aracı bulunanlar, grup halinde tur düzenleyenler ve okulların gerçekleştirdiği gezilerle öğrenciler gelebilmektedir. Yılda kişinin ziyaret ettiği bir alanda toplu taşımanın olması, özel araçları olmayan insanların da alana rahat bir şekilde ulaşımını sağlayacağından büyük önem arz etmektedir. İzmir Kuş Cenneti, İzmir in yanı başında insanların bir gününü rahatça geçirebileceği ölçüde büyük bir alandır. Bunun yanısıra, yakınında bulunan İzmir Doğal Yaşam Parkı da bölgeye gelen ziyaretçiler için farklı bir alternatif sunmaktadır. Bölgenin cazibesini arttırmak ve ziyaretçi sayısını bahar aylarının yanında diğer aylara da yaymak için, yıl boyu farklı etkinlikler ile ziyaretçi sayısı daha da arttırılabilir.