ÜNİVERSİTE SINAVINA HAZIRLANAN LİSE 12. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN KAYGI DÜZEYLERİ VE BU KAYGIYA NEDEN OLAN ETMENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Transkript

1 ÜNİVERSİTE SINAVINA HAZIRLANAN LİSE 12. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN KAYGI DÜZEYLERİ VE BU KAYGIYA NEDEN OLAN ETMENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME ESKİŞEHİR İLİ ÖRNEĞİ HAZIRLAYANLAR Merve DELİKKULAK Selda CİMŞİT ( Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi ) DANIŞMAN ÖĞRETMEN Mehmet AKSOY İstanbul Fatih Üniversitesi IV. Ulusal Sosyal Bilimler Olimpiyatı Mayıs, 2012

2 İÇİNDEKİLER 1. PROJENİN ADI PROJENİN AMACI HİPOTEZLER 4 4. GİRİŞ 5 5. YÖNTEM.8 6. PLANLAMA ve ZAMANLAMA BULGULAR VE ANALİZİ Kişisel Bilgiler Analizi Sınav Kaygısı Ölçeği Analizi SONUÇ VE TARTIŞMA ÖNERİLER KAYNAKÇA 51 1

3 1. PROJENİN ADI Üniversite Sınavına Hazırlanan Lise 12. Sınıf Öğrencilerinin Kaygı Düzeyleri ve Bu Kaygıya Neden Olan Etmenler Üzerine Bir İnceleme: Eskişehir İli Örneği 2

4 2. PROJENİN AMACI Bu araştırmanın temel amacı, üniversite giriş sınavlarına hazırlanan lise 12. Sınıf öğrencilerinin, sınav performanslarını ve psikolojik uyum süreçlerini bozduğu düşünülen yüksek sınav kaygısının oluşumunda hangi faktörlerin rol oynadığını ortaya koymak ve yüksek kaygıya neden olan bu durumların nasıl düzeltilebileceği noktasında çözüm önerileri geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. Üniversite sınavlarına hazırlanan 12. Sınıf öğrencilerinde gözlenen sınav kaygısının yaygınlık düzeyi nedir? 2. Üniversite sınavlarına hazırlanan 12. Sınıf öğrencilerinde görülen yüksek sınav kaygısı, öğrencilerin; Sınavlara hazırlanmakla ilgili endişelerine göre, Sınavlara hazırlanırken verdikleri bedensel tepkilere göre, Zihinsel açıdan sınavlara hazırlanma durumlarına göre nasıl ve ne düzeyde farklılaşmaktadır? 3

5 3. HİPOTEZLER 3.1. Ana Hipotez Üniversite sınavlarına (YGS LYS) hazırlanan lise 12. Sınıf öğrencilerinde farklı durumlardan kaynaklanan yüksek sınav kaygısı gözlenmektedir Alt Hipotezler 1. Lise 12. Sınıf öğrencilerinde görülen yüksek sınav kaygısının, öğrencilerin; Sınavlara hazırlanmakla ilgili endişelerine göre, Sınavlara hazırlanırken verdikleri bedensel tepkilere göre, Zihinsel açıdan sınavlara hazırlanma durumlarına göre farklılık göstermesi beklenmektedir. 4

6 4. GİRİŞ A. KAYGI VE KAYGI KAVRAMI Kaygı (anksiyete) kelimesinin kökü eski Yunanca anxietas olup endişe, korku, merak anlamlarına gelen bir kavramdır (Köknel, 1988: 138). Kaygı, genellikle nesnesi bilinen bir duruma ya da kişiye karşı duyulan merak, tasalanma ve endişe duygusudur. İnsanın günlük davranışında en sık gözlenebilen durumlardan biridir. 1 Günlük yaşamda kaygı, insanı bazen dürtüleyerek yaratıcı ve yapıcı davranışlara teşvik eder. Kaygı, bazen de yaratıcı ve yapıcı davranışları engeller ve huzursuzluk yaratır. Genel anlamda bireyin çevresinde yaşanan ve psikolojik olaylara karşı göstermiş olduğu bir duygu olarak tanımlanan kaygı, belirli şartlarda evrensel ve olağan kabul edilir. Kaygının hoş olmama özelliği, kaygıyı olumsuzlaştırmış ve kaygının normal davranışlardan çok normal olmayan davranışlar grubunda ele alınmasına neden olmuştur. Kaygı, hem normal hem de patolojik insan davranışlarında önemli bir yere sahiptir, bu nedenle kaygı psikolojide çok yaygın olarak incelenen kavramlardan biri haline gelmiştir (Başarır, 1990:1). Diğer duyguların tanımında olduğu gibi, kaygının da tanımını yapmak zordur. Kaygı, üzüntü, sıkıntı, korku, başarısızlık duygusu, çaresizlik, sonucu bilememe ve yargılanma duygularından birini veya çoğunu içerebilir (Cüceloğlu, 2000: 276). Kaygı, içinde bulunduğu durumu tehdit edici olarak algılayan bireyin geliştirdiği temel duygulardan biridir (Avcıoğlu, 1995; Gökçedağ, 2001: s. 6'daki alıntı). Kaygı da korku, endişe ve gerginlik gibi sübjektif olarak hissedilen bir duygudur ve kişiliğin bütünlüğünün tehdit edildiği herhangi bir durumda ortaya çıkar (Kozacıoğlu, 1986: 5). Kaygının temeli kişiye rahatsızlık veren olay değil, olayın kişi için taşıdığı önemdir (Baltaş, 1986; Kısa, 1996: s. 1'deki alıntı). Kaygının davranışlar ve öğrenme üzerinde iki tür etkisinden söz edilebilir. Kaygının güdüleyici ve ket vurucu etkileri vardır. Kaygı yeni davranışların kazanılmasında, verim ve başarıda itici bir güçtür. Kaygı seviyesi yüksek olan bireyler düşük olanlara göre basit 1 (Erişim tarihi: ) 5

7 davranışlara daha kolay şartlanır (Taylor, 1953; Kısa, 1996: s. 16'daki alıntı). Kaygının derecesi ve amaçladığımız görevin zorluk düzeyi kaygının yararlı veya zararlı olduğunu anlayabilmek için önemlidir (Cüceloğlu, 2000: 278). Kısaca kaygı, yapmak istediklerimizle koşullar arasındaki çatışmadan, dışa vurmak istediklerimizle bunu yapmamak arasındaki çatışmadan, bir değer grubu arasındaki çatışmadan doğan kaynağı belirsiz sıkıntılı durum ve tutukluk halidir. 2 B. SINAV KAYGISI Sınav kaygısı, yetersiz ders çalışma tekniklerini, aşırı fizyolojik tepkileri ve sınavla ilişkili olmayan düşünceleri kapsayan, okul ve sınavlardaki başarıya etki eden davranışlar bütünü olarak tanımlanabilir. Sınav kaygısı yaşayan öğrenci sınav stresi ile ilgili olarak mide bulantısı, baş ağrısı, kalp atışlarında artış gibi fizyolojik belirtiler, konsantrasyon bozukluğu, hiçbir şey düşünememe ve sınavdan kaçma isteği gibi zihinsel belirtiler gösterebilir (Kutlu ve Bozkurt, 2003: ). Sınav kaygısının iki boyutu vardır. Birbirinden farklı bu iki boyut kuruntu ve duyuşsallıktır. Kuruntu, bireyin sınav esnasında performansı hakkında zihinsel ifadelerini kapsar ve genellikle düşünce veya iç konuşmaları içerir (Öner, 1990: 1). Sınav kaygısı, olumsuz düşünceler ve duygular, öğrencinin konuya odaklaşmasını engeller, öğrencilerin zihinleri stres anında etki altındadır. Olumsuz duygular kişinin kendisinden şüphelenmesine, güvensizlik ve endişe duymasına neden olurken, aynı zamanda onun sınav anında sınavla ilgilenmesini de engeller ve onu iş yapamaz hale getirir. Zihnin başka şeylerle meşgul olması zihni yorar ve bu durum düşük performansa veya sınavda başarısızlığa yol açar (Kutlu ve Bozkurt, 2003: ). Duyuşsallık, otonom sinir sisteminin uyarılmasıdır ve sınav kaygısının duyusal fizyolojik yönünü oluşturur. Duyuşsallık belirtileri, bireyin hızlı kalp atışları, terleme, üşüme, kızarma, sararma, mide bulantıları, sinirlilik ve gerginlik gibi bedensel yaşantılarıdır (Öner, 1990: 1). Birey tarafından çoğunlukla farkında olmadan yapılan uyarıcı genellenmesi de kaygıyı oluşturan etmenlerden birisidir. Uyarıcı genellemesi, birey tarafından farkında olunmadan meydana gelebilir. Kişi, herhangi bir uyarıcı ile daha önce yaşadığı başarısızlığı, aynı uyarıcıyla tekrar karşılaşınca yine yaşayacağı düşüncesine kapılabilir (Şahin, 1998; Kutlu ve 2 (Erişim tarihi: ) 6

8 Bozkurt, 2003: s. 212'deki alıntı). Kaygının yol açtığı kontrol dışı duygular, olumsuz durumlarla işbirliği içine girer. Kaygılı öğrenci ders çalışmak istese de çalışamaz, yetersizlik duygusu ile çalışmaz veya çok çalışır ama sınavda bilgilerini hatırlayamaz, yanlışlar yapar. Bu olumsuz durumların tekrarlanacağı düşüncesi öğrencinin zihninde yer ederek sınav kaygısı yaşamasına neden olur (Maviş ve Saygın, 2004: 143). 7

9 5. YÖNTEM 5.1. Araştırma Modeli Üniversite Sınavına Hazırlanan Lise 12. Sınıf Öğrencilerinin Kaygı Düzeyleri ve Bu Kaygıya Neden Olan Etmenler Üzerine Bir İnceleme örneği olan bu araştırma, betimsel ve tarama modeli ile yapılmıştır Evren ve Örneklem Bu araştırmanın evrenini eğitim-öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki liselerde öğrenim gören ve üniversite giriş sınavlarına hazırlanan 12. Sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Ancak evrenin tümüne ulaşmak mümkün olmadığından, Eskişehir il merkezinde bulunan Toki Şehit Savaş Kubaş Anadolu Lisesi ve Eti Sosyal Bilimler Lisesi nde öğrenim gören 12. Sınıf öğrencilerinden, basit tesadüfi (rastgele) örnekleme yöntemiyle 200 kişilik bir örneklem grubu oluşturulmuştur. Bu iki okuldan örneklem oluşturulmasının nedeni, iki okulun da hem yatılı hem de gündüzlü öğrenim gören öğrencilere sahip olmalarıdır. Şekil 1: Örneklemin okullara göre dağılımı ÖRNEKLEMİ OLUŞTURAN OKUL ADI ÖĞRENCİ SAYISI Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi 36 Eskişehir Toki Şehit Savaş Kubaş Anadolu Lisesi Veri Toplama Aracı ve Veri Analizi Projede, örnekleme ait demografik bilgiler, hazırlanan bir anket formu ile toplanmıştır. Sınav kaygısına ilişkin veriler, Spielberg (1980) tarafından geliştirilen ve Türkçe ye uyarlanması ve geçerlik ve güvenirlik çalışması Albayrak (1985) ve Öner (1990) tarafından yapılan ve MEB tarafından da önerilen Sınav Kaygısı Ölçeği ile toplanmıştır. Anket ile elde edilen veriler, sistemli bir şekilde düzenlendikten sonra Excel programında analiz edilmiş ve kaygı ölçeği cevap anahtarı yönergesindeki Yorum Anahtarına göre değerlendirilmiştir. Sonuçlar grafikle gösterilmiş ve yorumlanmıştır. 8

10 6. PLANLAMA ve ZAMANLAMA Bu proje yaklaşık 30 günlük bir sürede gerçekleştirilmiştir. Her bilimsel çalışmada olduğu gibi bu çalışma için de belli bir zaman ve süreç planlaması yapılmıştır. SÜREÇLER Hipotez Oluşturma Tahminde Bulunma Meteryal Belirleme Hipotezleri Sınama Sonuçları Değerlendirme Bilgileri Düzenleme Proje Raporunu Yazma AYRILAN ZAMAN (Gün olarak) 1 gün 1 gün 4 gün 8 gün 8 gün 3 gün 5 gün 30 gün 9

11 7. BULGULAR VE ANALİZİ (ÖLÇEK ANALİZİ) Bu bölümde, örneklemde yer alan öğrencilere uygulanan sınav kaygısı ölçeği ile elde edilen veriler bilgisayara kodlanmış ve excel programı ile analiz edilmiştir. Sonuçlar grafikler ile gösterilmiş, grafiklerin yorumları ve ulaşılan sonuçlar Sonuç ve Tartışma bölümünde verilmiştir. A. KİŞİSEL BİLGİLER 1. Yaşınız? % 0% 39% 50% 2. Cinsiyetiniz? Kız 0% 0% Erkek 41% 59% 10

12 3. Anne-babanız birlikte mi yaşıyorlar? 4. Annenizin öğrenim durumu nedir? 11

13 5. Babanızın öğrenim durumu nedir? 6. Öğrenim gördüğünüz okul türü nedir? 12

14 7. Öğrencilik durumunuz? 8. Ailenizin gelir düzeyi hangi aralıktadır? 13

15 9. Kardeşiniz var mı? Varsa kaç kardeşsiniz? 10. Dershaneye gidiyor musunuz? 14

16 11. Kaç yıldır dershaneye gidiyorsunuz? 12. Günde kaç saat YGS-LYS sınavlarına çalışıyorsunuz? 15

17 B. SINAV KAYGISI ÖLÇEĞİ ANALİZİ 1. Sınava girmeden de sınıf geçmenin ve başarılı olmanın bir yolu olmasını isterdim. 2. Bir sınavda başarılı olmak, diğer sınavlarda kendime güvenimin artmasına sebep olmaz. 16

18 3. Çevremdekiler(ailem, arkadaşlarım) başaracağım konusunda bana güveniyorlar. 4. Bir sınav sırasında, bazen zihnimin sınavla ilgili olmayan konulara kaydığını hissediyorum. 17

19 5. Önemli bir sınavdan önce veya sonra canım bir şey yemek istemiyor. 6. Öğretmenimin sık sık küçük yazılı veya sözlü yoklamalar yaptığı derslerden nefret ediyorum. 18

20 7. Sınavların mutlaka resmi, ciddi ve gerginlik yaratan durumlar gerekmez. 8. Sınavlarda başarılı olanlar çoğunlukla hayatta da iyi pozisyona gelirler. 19

21 9. Önemli bir sınavdan önce veya sınav sırasında bazı arkadaşlarımın çalışırken daha az zorlandıklarını ve benden daha akıllı olduklarını düşünürüm. 10. Eğer sınavlar olmasaydı dersleri daha iyi öğreneceğimden eminim. 20

22 11. Ne kadar başarılı olacağım konusunda endişeler, sınava hazırlığımı ve sınav başarımı etkiler. 12. Önemli bir sınava girecek olmam uykularımı bozar. 21

23 13. Sınav sırasında çevremdeki insanların gezinmesi ve bana bakmalarından sıkıntı duyarım. 14. Her zaman düşünmesem de, başarısız olursam çevremdekilerin bana hangi gözle bakacağından endişelenirim. 22

24 15. Geleceğimin sınavlarda göstereceğim başarıya bağlı olduğunu bilmek beni üzüyor. 16. Kendimi bir toplayabilirsem, birçok kişiden daha iyi notlar alacağımı biliyorum. 23

25 17. Başarısız olursam, insanlar benim yeteneğimden şüpheye düşecekler. 18. Hiçbir zaman sınavlara tam olarak hazırlandığım duygusunu yaşamam. 24

26 19. Bir sınavdan önce zihnim adeta durur kalır. 20. Önemli sınavlardan önce zihnim adeta kurur kalır. 25

27 21. Bir sınav sırasında dışarıdan gelen gürültüler, çevremdekilerin çıkardığı sesler, ışık, oda sıcaklığı vb. beni rahatsız eder., 22. Sınavlardan önce daima huzursuz, gergin ve sıkıntılı olurum. 26

28 23. Sınavların gelecekteki amaçlarına ulaşması konusunda ölçülü olmasına hayret ederim. 24. Sınavlar insanın gerçekten ne kadar bildiğini göstermez. 27

29 25. Düşük not aldığımda hiç kimseye notumu söylemem. 26. Bir sınavdan önce çoğunlukla içimden bağırmak gelir. 28

30 27. Önemli sınavlardan önce midem bulanır. 28. Önemli bir sınava çalışırken, çok kere olumsuz düşüncelerle peşin yenilgiyi yaşarım. 29

31 29. Sınav sonuçlarını almadan önce kendimi çok endişeli ve huzursuz hissederim. 30. İşe başlarken bir sınav veya teste ihtiyaç duyulmayan bir işe girebilmeyi çok isterdim. 30

32 31. Bir sınavda başarılı olmazsam, zaman zaman zannettiğim kadar akıllı olmadığımı düşünürüm. 32. Eğer kırık not alırsam, anne ve babamın müthiş hayal kırıklığına uğrayacağını düşünürüm. 31

33 33. Sınavlarla ilgili endişelerim çoğunlukla tam olarak hazırlanmamı engeller. 34. Sınav sırasında, bacağımı salladığımı, parmaklarımı sıraya vurduğumu fark ederim. 32

34 35. Bir sınavdan sonra çoğunlukla yapmış olduğumdan daha iyi yapabileceğimi düşünürüm. 36. Sınav sırasında duygularım, dikkatimin dağılmasına neden olur. 33

35 37. Bir sınava ne kadar çok çalışırsam, o kadar çok karıştırırım. 38. Başarısız olursam, kendimle ilgili görüşlerim değişir. 34

36 39. Bir sınav sırasında bedenimin belirli yerlerinde kaslar kasılır. 40. Bir sınavdan önce ne kendime tam olarak güvenebilirim ne de zihinsel olarak gevşeyebilirim. 35

37 41. Başarısız olursam arkadaşlarımın gözünde değerimin düşeceğini biliyorum. 42. Önemli problemlerden biri, bir sınava tam olarak hazırlanıp hazırlanmadığını bilememektir. 36

38 43. Gerçekten önemli bir sınava girerken çoğunlukla bedensel olarak panik yaşarım. 44. Testi değerlendirenlerin, bazı öğrencilerin sınavda çok heyecanlandıklarını bilmelerini ve bunu testi değerlendirirken hesaba katmalarını isterdim. 37

39 45. Sınıf geçmek için sınava girmektense ödev hazırlamayı tercih ederim. 46. Kendi notumu söylemeden önce arkadaşlarımın kaç aldığını bilmek isterim. 38

40 47. Kırık not aldığım zaman, tanıdığım bazı insanların benimle alay edeceğini biliyorum ve bu beni rahatsız ediyor. Doğru Yanlış 0% 0% 34% 66% 48. Eğer sınavlara yalnız başıma girsem ve zamanla sınırlanmamış olsa çok daha başarılı olacağımı düşünüyorum Doğru 0% 0% Yanlış 30% 70% 39

41 49. Sınavdaki sonuçlar hayat başarım ve güvenliğimle doğrudan ilgili olduğu düşünüyorum. 50. Sınavlar sırasında bazen gerçekten bildiklerimi unutacak kadar heyecanlanıyorum. 40

42 8. SONUÇ VE TARTIŞMA Araştırma kapsamında örnekleme uygulanan sınav kaygısı ölçeği aşağıdaki yönerge doğrultusunda analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. KAYGI ENVANTERİ CEVAP ANAHTARI ( ) BAŞKALARININ SİZİ NASIL GÖRDÜĞÜ İLE İLGİLİ ENDİŞELER 3, 14, 17, 25, 32, 37, 41, 46 NOLU SORULAR ( ) KENDİNİZİ NASIL GÖRDÜĞÜNÜZLE İLGİLİ ENDİŞELER 2, 9, 16, 24, 31, 38, 40 NOLU SORULAR ( ) GELECEKLE İLGİLİ ENDİŞELER 1, 8, 15, 23, 30, 49 NOLU SORULAR ( ) YETERİNCE HAZIRLANAMAMAKLA İLGİLİ ENDİŞELER 6, 11, 18, 26, 33, 42 NOLU SORULAR ( ) BEDENSEL TEPKİLER 5, 12, 19, 27, 34, 39, 43 NOLU SORULAR ( ) ZİHİNSEL TEPKİLER 4, 13, 20, 21, 28, 35, 36, 37, 48, 50 NOLU SORULAR ( ) GENEL SINAV KAYGISI 7, 10, 22, 29, 44, 45 NOLU SORULAR Yukarıda belirtilen gruplara ait sorular için verilen her D doğru yanıtı o gruba kaygı açısından (+1) puan kazandıracaktır. 41

43 YORUM ANAHTARI BAŞKALARININ GÖRÜŞÜ PUAN: 4-8 YORUM: Başkalarının sizi nasıl gördüğü sizin için büyük önem taşıyor. Çevrenizdeki insanların değerlendirmeleri bir sınav durumunda zihinsel faaliyetinizi olumsuz etkiliyor ve sınav başarınızı tehlikeye atıyor. PUAN:0-3 YORUM: Başkalarının sizinle ilgili görüşleri sizin için fazla önem taşımıyor. Bu sebeple sınavlara hazırlanırken çevrenizdeki insanların sizinle ilgili düşündükleri üzerinde kafa yorup zaman ve enerji kaybetmiyorsunuz KENDİ GÖRÜŞÜNÜZ PUAN:4-7 YORUM: Sınavlardaki başarınızla kendinize olan saygınızı eşdeğer görüyorsunuz. Sınavlarda ölçülerin kişilik değeriniz olmayıp bilgi düzeyiniz olduğunu kabullenmeniz gerekir. Düşünce biçiminiz problemleri çözmek konusunda size yardımcı olmadığı endişelerinizi arttırıp elinizi kolunuzu bağlıyor. PUAN:0-3 YORUM: Sınavlardaki başarınızla kendi kişiliğinize verdiğiniz değeri birbirinden oldukça iyi ayırabildiğiniz anlaşılmaktadır. Bu tutumunuz problemleri daha etkili çözmenize imkan vermekte, başarınızı olumlu yönde etkilemektedir. 42

44 GELECEKLE İLGİLİ ENDİŞELER PUAN:3-6 YORUM: Sınavlardaki başarınızı gelecekteki mutluluğunuz ve başarınızın tek ölçütü olarak görüyorsunuz. Bu yaklaşım biçiminin sonucu olarak sınavların güvenliğiniz ve amaçlara ulaşmanız konusunda engel olduğunu düşünüyorsunuz. Bu düşünceler bilginizi yeterince ortaya koymanızı güçleştiriyor ve başarınızı tehdit ediyor. PUAN:0-2 YORUM: Gelecekteki mutluluğunuzun, başarınızın ve güvenliğinizin tek belirleyicisinin sınavlardaki başarınız olmadığının farkındasınız. Bu sebeple sınavlara verilmesi gereken aşamalar olarak bakmanız, bilginizi yeterince ortaya koymanıza imkan veriyor HAZIRLANMAKLA İLGİLİ ENDİŞELER PUAN:3-6 YORUM: Sınavları kişiliğiniz konusundaki değeriniz ve gelecekteki güvenliğinizin bir ölçüsü olarak gördüğünüz için herhangi bir sınava hazırlık dönemi sizin için kriz dönemi oluyor. Sınavda başarılı olmanızı sağlayacak olan hazırlanma tekniklerini öğrenirseniz, kendinize güveniniz artacak, endişelerinizi kontrol etmek için önemli bir adım atmış olacaksınız. PUAN:0-2 YORUM: Bir sınava verdiğiniz önem, o sınavın kendi değerinden büyük olmadığı için sınavlara büyük gerginlik hissetmeden hazırlanıyorsunuz. Sınavda başarılı olabilmek için, sınava hazırlanmanın sistemini bilmeniz, gereksiz gerginlikleri yaşamamanıza ve sınava huzurlu bir şekilde çalışarak başarınızın yükselmesine imkân veriyor BEDENSEL TEPKİLER PUAN: 4-7 YORUM: Bir sınava hazırlanırken iştahsızlık, uykusuzluk, gerginlik gibi birçok bedensel rahatsızlıkla mücadele etmek zorunda kaldığınız anlaşılmaktadır. Bu rahatsızlıklar sınavla ilgili hazırlığınızı güçleştirmekte ve başarınızı olumsuz etkilemektedir. Bedensel tepkilerinizi kontrol etmeyi başarmanız zihinsel olarak hem hazırlığınızı, hem de sınavda bildiklerinizi ortaya koymanızı kolaylaştıracaktır. PUAN:0-3 YORUM: Sınava hazırlık sırasında heyecanınızı kontrol edebildiğiniz ve bedensel olarak çalışmanızı zorlaştıracak bir rahatsızlık hissetmediğiniz anlaşılmaktadır. 43

45 ZİHİNSEL TEPKİLER PUAN:4-10 YORUM: Sınava hazırlanırken veya sınav arasında çevrenizde olan bitenden fazlasıyla etkilenmeniz ve dikkatinizi toplamakta güçlük çekmeniz yüksek sınav kaygısının işaretidir. Bu durum düşünce akışını yavaşlatır ve başarıyı engeller. Zihinsel ve bedensel rahatsızlığınız birbirini körükler ve sınava hazırlığınızı zorlaştırır. Sınavlarda başarılı olabilmek için zihinsel tepkilerinizi kontrol altına almayı öğrenmelisiniz. PUAN:0-3 YORUM: Zihinsel açıdan sınava hazırlanırken veya sınav sırasında önemli bir rahatsızlık yaşamadığınız görülmektedir. Heyecanınızı kontrol etmeniz, zihinsel ve duygusal olarak hazırlığınızı kolaylaştırmakta ve başarınızı arttırmaktadır GENEL SINAV KAYGISI PUAN:3-6 YORUM: Sınavlarda kendinize güvenemediğiniz, sınavları varlığınız ve geleceğiniz için bir tehdit olarak gördüğünüz anlaşılmaktadır. Sınavlara sahip oldukları önemin çok üzerinde değer vermekte ve belki de bu sebeple çok fazla heyecanlanmaksınız. Sınav kaygınızı azaltacak teknikleri öğrenmeniz, hem eğitim başarınızı yükseltecek, hem hayattan aldığınız zevki artıracak, hem de sizi daha etkili bir insan yapacaktır. PUAN: 0-2 YORUM: Sınavları geçilmesi gereken zorunlu engeller gibi görerek hazırlandığınız anlaşılmaktadır. Eğitim hayatında sınavların, hayatın bir parçası olduğunun farkındasınız ve bu tavrınız sınavlara hazırlığınızı kolaylaştırarak, eğitim başarınızı olumlu yönde etkilemektedir. 44

46 Yönergeye göre analiz yapılırken genel anlamda (evet - hayır oranlarının yüzde frekanslarına göre) bir değerlendirme yapılmıştır. Evet oranlarının yüksek olduğu sorulara ( +1 ) puan verilmiştir. Her Doğru yanıtı öğrencilere kaygı açısından (+1) puan kazandıracaktır. 1. BAŞKALARININ SİZİ NASIL GÖRDÜĞÜ İLE İLGİLİ ENDİŞELER ( 3, 14, 17, 25, 32, 37, 41, 46 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 4 YORUM: Örneklem grubu için, başkalarının kendilerini nasıl gördüğü önem taşımaktadır. Çevrelerindeki insanların değerlendirmeleri bir sınav durumunda zihinsel faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. Bu durum ise, örneklemde yer alan öğrencilerin sınav başarılarını tehlikeye atmaktadır. O halde örneklem grubu için başkalarının görüşü önem arz etmekte, bu ise kaydı düzeylerini artırmaktadır. 2. KENDİNİZİ NASIL GÖRDÜĞÜNÜZLE İLGİLİ ENDİŞELER ( 2, 9, 16, 24, 31, 38, 40 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 4 YORUM: Örneklemde yer alan öğrenciler, sınavlardaki başarılarıyla kendilerine olan saygılarını eşdeğer görmektedirler. Bu düşünce biçimi, onların problemlerini çözme konusunda yardımcı olmadığı gibi endişelerini artırmaktadır. Sınavlarda ölçülen durumun, sahip oldukları bilgi düzeyi olduğunu kabullenmeleri noktasında zorluk çekmektedirler. Dolayısıyla örneklemde yer alan öğrencilerin endişeleri artıkça kaygı düzeyleri de artmaktadır. 3. GELECEKLE İLGİLİ ENDİŞELER ( 1, 8, 15, 23, 30, 49 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 6 YORUM: Örneklemde yer alan öğrenciler, sınavlardaki başarılarını gelecekteki mutluluklarının ve başarılarının tek ölçütü olarak görmektedirler. Bu düşünce tarzı onların, sınavları, güvenlikleri ve amaçlarına ulaşmaları konusunda bir engel olarak görmelerine yol açmaktadır. Dolayısıyla söz konusu durum, örneklemde yer alan öğrencilerin bilgilerini yeterince ortaya koymalarını güçleştirmekte ve başarıları için bir tehdit oluşturmaktadır. 45

47 4. YETERİNCE HAZIRLANAMAMAKLA İLGİLİ ENDİŞELER ( 6, 11, 18, 26, 33, 42 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 5 YORUM: Örneklemi oluşturan öğrenciler, sınavları, kişilikleri konusunda değerleri ve gelecekteki güvenliklerinin bir ölçüsü olarak gördükleri için, herhangi bir sınava hazırlık dönemi, onlar için bir kriz dönemi haline gelmektedir. Bu durum ise söz konusu öğrencilerin kaygı düzeylerini artırabilecek bir faktör durumuna gelmektedir. 5. BEDENSEL TEPKİLER ( 5, 12, 19, 27, 34, 39, 43 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 2 YORUM: Örneklemde yer alan öğrencilerin sınava hazırlık sırasında heyecanlarını kontrol edebildikleri ve bedensel olarak çalışmalarını zorlaştırabilecek bir rahatsızlık hissetmedikleri gözlenmektedir. 6. ZİHİNSEL TEPKİLER ( 4, 13, 20, 21, 28, 35, 36, 37, 48, 50 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 9 YORUM: Örneklemde yer alan öğrencilerin sınava hazırlanırken ya da sınav arasında çevresinde olan bitenden fazlasıyla etkilenmektedirler ve dikkatlerini toplamakta güçlük çekmektedirler. Bu durum ise yüksek sınav kaygısının işaretidir. Sözkonusu durum öğrencilerin düşünce akışlarını yavaşlatmakta ve başarılı olmalarını engellemektedir. Ayrıca zihinsel ve bedensel rahatsızlık birbirini körüklemekte ve böylece öğrencilerin sınavlara hazırlanmalarını zorlaştırmaktadır. Bunun neticesinde yüksek sınav kaygısı ortaya çıkmaktadır. 7. GENEL SINAV KAYGISI ( 7, 10, 22, 29, 44, 45 Nolu Sorular ) Örneklemin Aldığı Puan: 6 YORUM: Bu maddede yer alan soruların istatistiklerine bakıldığında, örneklemi oluşturan öğrencilerin sınavlarda kendilerine güvenemedikleri, sınavları varlıkları ve gelecekleri için bir tehdit olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Ayrıca sınavlara sahip oldukları önemin çok üzerinde değer verdikleri için, daha fazla heyecanlanmaktadırlar. Bu ise, kaygı düzeylerini artırmaktadır. 46

48 Dolayısıyla elde edilen verilerden çeşitli bağlantılar kurularak şu sonuçlara ulaşılmıştır: a. Örneklem grubu için, başkalarının kendilerini nasıl gördüğü önem taşımakta ve bu durum sınav kaygılarının artmasına neden olmaktadır. Ayrıca çevrelerindeki insanların değerlendirmeleri bir sınav durumunda zihinsel faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. b. Örneklemde yer alan öğrenciler, sınavlardaki başarılarıyla kendilerine olan saygılarını eşdeğer gördükleri için endişeleri de artmaktadır. Sınavlarda ölçülen durumun, sahip oldukları bilgi düzeyi olduğunu kabullenmeleri noktasında zorluk çekmeleri sonucu endişeleri artıkça kaygı düzeyleri de artmaktadır. c. Örneklemi oluşturan öğrenciler, sınavlardaki başarılarını gelecekteki mutluluklarının ve başarılarının tek ölçütü olarak gördükleri için, sınavları, güvenlikleri ve amaçlarına ulaşmaları konusunda bir engel olarak görmekteler. Bu durum ise, öğrencilerin bilgilerini yeterince ortaya koymalarını güçleştirmekte ve başarıları için bir tehdit oluşturmaktadır. Dolayısıyla sınav kaygıları yükselmektedir. d. Örneklemdeki öğrenciler, sınavları, kişilikleri konusunda değerleri ve gelecekteki güvenliklerinin bir ölçüsü olarak görmektedirler. Dolayısıyla herhangi bir sınava hazırlık yapma süreci, onlar için bir kriz dönemi anlamına gelmektedir. Bu kriz dönemi ise, söz konusu öğrencilerin kaygı düzeylerinin artmasına yol açmaktadır. e. Örneklemde yer alan öğrenciler sınava hazırlanırken ya da sınav arasında çevresinde olan bitenden fazlasıyla etkilendikleri için dikkatlerini toplamakta güçlük çekmektedirler. Bu durum, onların düşünce akışlarını yavaşlatmaktadır. Ayrıca zihinsel ve bedensel rahatsızlık birbirini olumsuz etkilediği için öğrencilerin sınavlara hazırlanmalarını zorlaşmaktadır. Bu ise yüksek sınav kaygısına neden olmaktadır. f. Örneklemi oluşturan öğrencilerin sınavları varlıkları ve gelecekleri için bir tehdit olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Ayrıca sınavlara aşırı değer verdikleri için, daha fazla heyecanlanmaktadırlar. Bu ise, kaygı düzeylerini artırmaktadır. g. Örneklemde yer alan öğrencilerin yüksek kaygı düzeylerinin temelinde; Başkalarının onları nasıl gördüğü ile ilgili endişeleri, Kendilerini nasıl gördükleriyle ilgili endişeleri, Gelecekle ilgili endişeleri, 47

49 Sınavlara yeterince hazırlanmamakla ilgili endişeleri, Sınavlara hazırlanırken ve sınavlar arasında çevresinde olup bitenlerden fazlasıyla etkilenmeleri ve bunun sonucunda dikkatlerini toplayamamaları bulunmaktadır. Ayrıca, öğrencilerde görülen yüksek sınav kaygısının temelinde; Zamanı iyi kullanamama, Kötü çalışma alışkanlıkları Beklenti düzeyi, Mükemmeliyetçi yaklaşım, Görev ve sorumlulukları erteleme, Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu 3 vs. gibi faktörler de yer almaktadır. 3 (Erişim tarihi: ) 48

50 9. ÖNERİLER Elde edilen bulgular ışığında aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur: 1. Öğrenciler sınavda başarılı olmalarını sağlayacak olan hazırlanma tekniklerini öğrenirlerse kendilerine olan güvenleri artacaktır. Böylece endişelerini kontrol etmek için önemli bir adım atmış olacaklardır. 2. Öğrenciler bedensel tepkilerini kontrol etmeyi başarabilirlerse hem zihinsel olarak hazırlıklı olabilecekler hem de sınavda bildiklerini ortaya koymaları kolaylaşacaktır. 3. Öğrencilerin sınavları varlıkları ve gelecekleri için bir tehdit olarak görmelerinin önüne geçilmesi için gerekli bireysel rehberlik çalışmaları yapılmalıdır. 4. Okul yönetimleri öğrencilerin sınav kaygılarını azaltmaya yönelik sosyal etkinlikler yapmalı, bu etkinlikler içerik bakımından zengin hale getirilmelidir. 5. Öğrenci velilerinin çocuklarına destek vermelerinin sınav kaygısını azalttığı yönünde bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar yapılabilir. Velilerin bu desteği ne yönde ve nasıl vereceklerine ilişkin eğitsel çalışmalar yapılmalıdır. 6. Velilerin çocuklarının başarı ve başarısızlıkları karşısından aşırı tepkilerde bulunmamaları önerilebilir, bunun için uygulamalı eğitsel çalışmalar yapılabilir. 7. Sınav öncesi zamanlarda öğrencilerin endişelerini azaltmaya yönelik nefes egzersizleri, gevşeme egzersizleri yapılabilir. 8. Velilerin, çocuklarını başka çocuklarla kıyaslamamaları için gerekli bilgilendirici çalışmalar yapılabilir. 9. Okullarda öğretmenlerin öğrencileri sınavla disipline etme tavırlarının önüne geçilmelidir. 10. Öğrencilerin hem başarıya hem başarısızlığa aynı düzeyde tepki vermelerini sağlamak amacıyla grupla psikolojik danışma uygulanabilir. 11. Okullardaki rehberlik servisleri tarafından sınav kaygısını azaltmaya yönelik grupla psikolojik danışma ve sistematik duyarsızlaştırma uygulamaları yapılabilir. 12. Sınav kaygısını azaltmaya yönelik uzmanlar tarafından, kaygı ve endişeyle ilgili olarak biyoritm etkinlikleri yapılabilir. 13. Rehberlik servisleri tarafından, öğrencilerin sınavlardan önce neler yapmaları gerektiği konusunda gerekli bilgilendirmeler yapılabilir. 14. Öğrencilere yönelik zaman yönetimi konusunda eğitici-bilgilendirici çalışmalar yapılabilir. 49

51 15. Öğrencilere yönelik doğru beslenme ve düzenli uyku konularında bilgilendirici eğitimler verilebilir. 16. Bugünün işini yarına bırakma atasözünden yola çıkarak, öğrencilerin sınavlara hazırlanma çalışmalarını son güne / geceye bırakmamaları konusunda gerekli eğitici çalışmalar yapılabilir. 17. Sınavı iyi veya kötü geçsin, öğrencilerin sınavlardan sonra kendilerini ödüllendirmeleri konusunda gerekli telkinlerde bulunulabilir. 18. Öğrencilere ders çalışma yöntemleri hakkında bilgilendirici çalışmalar yapılabilir. 19. Öğrencilere özgüven kazanma konusunda gerekli rehberlik çalışmaları yapılabilir. 20. Öğrenciler sınavları zihinlerinde canlandırarak, bir tür sınava ön hazırlık amaçlı zihinsel antrenmanlar yaparak kaygılarını azaltabilirler. 50

52 10. KAYNAKÇA Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma. (5. Baskı). Ankara: Pegem A yayıncılık. Başarır, D. (1990). Ortaokul Son Sınıf Öğrencilerinde Sınav Kaygısı, Durumluk Kaygı, Akademik Başarı ve Sınav Başarısı Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü. Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve Davranışı. (10. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi. Cülen, H. (1993). Bazı Psiko Sosyal Faktörler Açısından Çocukların Anadolu Lisesi Sınavı Öncesi Kaygı Düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çavuşoğlu, S. (1993). Anadolu Lisesi Giriş Sınavına Katılan Öğrencilerin Sınav Öncesi Durumluk Kaygı Düzeylerinin Sınav Başarıları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erkan, S. ve Kaya, A. (Ed.). (2005). Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı. Ankara: PegamA Yayıncılık. Geçtan, E. (2006). Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar. (18. Basım). İstanbul: Metis Yayınları. 51

53 Gökçedağ, S. (2001). Lise Öğrencilerinin Okul Başarısı ve Kaygı Düzeyi Üzerinde Anne - Baba Tutumlarının Etkilerinin Belirlenip Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, D.E.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kısa, S. S. (1996). İzmir İl Merkezinde Dershaneye Devam Eden Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Sınav Kaygılarıyla Ana - Baba Tutumları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Korkut, F. (1992). Gestalt Yaklaşımına Dayalı Olarak Yapılan Bireysel - Danışmanın Sürekli Kaygı Üzerindeki Etkisi. (Erişim tarihi: 13/02/2012) Kozacıoğlu, G. (1986). Çocukların Anksiyete Düzeyleri İle Annelerin Tutumları Arasındaki İlişki. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları. Köknel, Ö. (1988). Zorlanan İnsan. (2. Basım). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi Kutlu, O. ve Bozkurt, M. C. (2003). Okulda ve Sınavlarda Adım Adım Başarı. Konya: Çizgi Kitabevi. Maviş, A. ve Saygın, O. (2004). Başarı Rehberi. (10. Basım). İstanbul: Hayat Yayınları. Olgun Eroğlu (2006), İzleme araştırmaları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Öner, Necla (1990) Sınav Kaygısı Envanteri Elkitabı. Yüksek Öğretimde Rehberliği Tanıtma ve Rehber Yetiştirme Vakfı Yayını No:1, İstanbul. 52

54 Öner, Necla (1997) Türkiye de Kullanılan Psikolojik Testler: Bir Başvuru Kaynağı. 3. Baskı, Boğaziçi Üniversitesi Matbaası, İstanbul. Yalom, I. (2001). Varoluşçu Psikoterapi. (3. Basım). (Çev: Zeliha İyidoğan Babayiğit). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Yanbastı, G. (1996). Kişilik Kuramları. (2. Basım). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. (Erişim tarihi: ) Şükrü Akkaya, Sınav Kaygısı, (Erişim tarihi: ) Şükrü Akkaya, Üniversite son sınıftaki öğrencilerin kaygılarını etkileyen etmenler, (Erişim tarihi: ) 53