T.C. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ GEDİZ MESLEK YÜKSEKOKULU PROGRAMLARA GÖRE STAJ ESASLARI TEKSTİL TEKNOLOJİSİ PROGRAMI 1. Program öğrencileri orta ve büyük ölçekli tekstil işletmelerinde (Konfeksiyon için en az 50 işçi, diğer birimler için ise en az 30 işçi olmalı ya da 50 nin üzerinde makineye sahip işletmeler olmalı.) staj yapılmalıdır. 2. İşletme stajının amacı, öğrencinin teorik bilgilerini kullanarak uygulama becerisini geliştirmek, en son teknolojik gelişmeleri yakından görmek, ürünün siparişinden üretimine kadar geçen süredeki her bir alt biriminde tüm işlemlerin gerçek üretim ortamında nasıl yapıldığını görmek, işletme deneyimi kazanmaktır. Ayrıca iletişim kabiliyetlerinin ve karar verme yeteneklerinin gelişeceği de düşünülmektedir. 3. Öğrenci Üniversite-sanayi işbirliği ile 15 günlük staj süresince işletmenin her birimini tanımalı ve yine öğrenci ile işletmenin belirleyeceği bir birimde daha uzun süreli gözlem yapmalıdır. 4. 1. sınıf sonunda yapılan ilk stajın entegre bir tekstil işletmesinde yapılması ideal olanıdır. Öğrenciler entegre tesis bulamadıkları takdirde stajlarını sadece iplik, dokuma, örme, terbiye, veya konfeksiyon işletmelerinde de yapabilirler. 2. Sınıf sonunda yapılan stajlarını da eksik kalan başka bir alanda yapabilirler (Mesela ilk stajını iplik konusunda yapan bir öğrenci 2. stajını konfeksiyon, dokuma, örme veya terbiye işletmelerinden birinde yapabilir.) 5. Entegre Tekstil İşletmelerinin Birimleri Lif, İplik ve Tekstüre, Dokuma, Örme, Tekstil Terbiyesi ve Boya Baskı Konfeksiyon ve Nakış 6. Öğrenciler Bu Birimlerde; 6.1. Siparişe göre ürün planlaması, 6.2. Sipariş analizi, ürün ile maliyet ilişkisi, 6.3. Ürün ve süreç üzerinde ve sonrasında kalite kontrol, 6.4. Ürün ile ilgili veri oluşturma ve değerlendirme konularında inceleme yapmalıdır. GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ PROGRAMI 1.Program öğrencileri orta ve büyük ölçekli konfeksiyon işletmelerinde veya moda evlerinde(konfeksiyon da en az 50 işçi, moda evi için ise en az 10 işçi olmalı) stajlarını yapabilirler. 2. İşletme stajının amacı, öğrencinin teorik bilgilerini kullanarak uygulama becerisini geliştirmek, en son teknolojik gelişmeleri yakından görmek, ürünün siparişinden üretimine kadar geçen süredeki her bir alt biriminde tüm işlemlerin gerçek üretim ortamında nasıl yapıldığını görmek, işletme deneyimi kazanmaktır. Ayrıca iletişim kabiliyetlerinin ve karar verme yeteneklerinin gelişeceği de düşünülmektedir. 3. Öğrenci Üniversite-sanayi işbirliği ile 15 günlük staj süresince işletmenin her birimini tanımalı ve yine öğrenci ile işletmenin belirleyeceği bir birimde daha uzun süreli gözlem yapmalıdır. 4. 1. ve 2. sınıf sonunda yapılan stajların entegre bir tekstil işletmesinde yapılması ideal olanıdır. Öğrenciler entegre tesis bulamadıkları takdirde stajlarını konfeksiyon işletmesinde veya moda evinde yapabilirler. 5. Öğrenciler Bu Birimlerde; 5.1. Tasarım (Yeni ürün geliştirme), 5.2. Hammadde deposu, 5.3. Siparişe göre ürün planlaması, 5.4. Sipariş analizi, Ürün ile maliyet ilişkisi, 5.5. Kesim (konfeksiyon için) 5.6. Üretim, 5.7. Ürünün süreç üzerinde ve sonrasında ütü ve kalite kontrolü, (konfeksiyon için)
5.8. Ürün ile ilgili veri oluşturma ve değerlendirme konularında inceleme yapmalıdır. MODA TASARIM PROGRAMI 1. Program öğrencileri; 1.1. Orta ve büyük ölçekli tekstil işletmelerinde (50 işçi, ya da 50 nin üzerinde makineye sahip konfeksiyon işletmelerinde) stajlarını yapabilirler. 1.2. En az 10 işçi çalıştıran moda evi ya da tasarım atölyelerinde staj yapabilirler. 1.3. Her iki durumda da işletmede tasarımcı olması ideal olandır. 2. İşletme stajının amacı, öğrencinin teorik bilgilerini kullanarak uygulama becerisini geliştirmek, en son teknolojik gelişmeleri yakından görmek, ürünün siparişinden üretimine kadar geçen süredeki her bir alt biriminde tüm işlemlerin gerçek üretim ortamında nasıl yapıldığını görmek, işletme deneyimi kazanmaktır. Ayrıca iletişim kabiliyetlerinin ve karar verme yeteneklerinin gelişeceği de düşünülmektedir. 3. Öğrenci Üniversite-sanayi işbirliği ile 15 günlük staj süresince işletmenin her birimini tanımalı, varsa Tasarım biriminde, bu birim yoksa yine öğrenci ile işletmenin belirleyeceği bir birimde daha uzun süreli gözlem yapmalıdır. 4. 1.sınıf ve 2. Sınıf sonunda yapılan stajlarda öğrenci, konfeksiyon işletmesi moda evi yada tasarım atölyesinde; 4.1. Tasarım (Yeni ürün geliştirme), 4.2. Siparişe göre ürün planlaması, 4.3. Sipariş analizi, ürün ile maliyet ilişkisi, 4.4. Ürün ve süreç üzerinde ve sonrasında kalite kontrol, 4.5.Ürün ile ilgili veri oluşturma ve değerlendirme konularında inceleme yapmalıdır. BANKACILIK VE SİGORTACILIK PROGRAMI Bankacılık ve Sigortacılık Programında stajını başarıyla tamamlayan öğrenciler aşağıdaki bilgi, beceri ve yetkinliklere sahip olacaklardır; 1. Şirket işlemlerinin, muhasebe döngüsü içerisinde ilgili defterlere kaydını, düzeltme ve kapanış kayıtlarını ve finansal tabloları tanıyabilme. 2. Bankaların ekonomideki fonksiyonunu ve rolünü tartışabilme. 3. Ticari bankalar tarafından sunulan hizmetlerle ilgili ilkeleri ve süreçleri uygulayabilme. 4. İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki gün içi ve gün sonu işlemleri ile ilgili mevzuatı tanıyabilme. 5. Temel yatırım bilgisini, akademik finansal piyasalar çalışmaları ile birleştirebilme. 6. Riskleri yönetebilmek ve fırsatlardan yararlanmak için türev piyasalardaki vadeli işlem enstrümanlarını kullanabilme. 7. İşletmelerin finansal ve ekonomik durumlarını değerlendirebilmek için, gelir tablosu ve bilanço başta olmak üzere, finansal tabloları analiz edebilme. 8. Sigorta ilkelerini, süreçlerini ve ürünlerini tanıyabilme. 9. Temel hukuk bilgisinin yanında, bankalar kanunu, sigorta kanunu ve sermaye piyasası kanunu hakkında bilgi sahibi olmak. 10. Finansal pazarlama ve satış yeteneklerini kazanabilme.
BİLGİSAYAR PROGRAMCILIĞI PROGRAMI 1. Bilgisayar Programcılığı programı öğrencileri, staj faaliyetinin öngördüğü, mesleki gelişime katkıyı sağlayabilmeleri için aşağıda listesi verilen çalışma alanlarından en az birinde faaliyet gösteren işletmeleri tercih etmelidirler. 1.1. Yazılım/Program Geliştirme, Kurulum ve Destek Hizmetleri 1.2. Veritabanı Geliştirme, Kurulum ve Destek Hizmetleri 1.3. Web Tasarım Hizmetleri 1.4. Internet Servis Sağlayıcılar 1.5. Orta Ölçekli Bir İşletmede Bilgi İşlem Departmanı 1.6. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Bilgi İşlem Departmanı 1.7. Bilgisayarlı Otomasyon Sistemleri Geliştirme, Kurulum ve Destek Hizmetleri 1.8. Grafik tasarım Hizmetleri 2. Öğrencilerimiz staj dönemi süresince mesleki gelişimi artırmak amacıyla aşağıdaki görevlerden olabildiğince fazlasını yerine getirmeye çalışmalı ve bunları staj defterine yansıtmalıdırlar. 2.1. Yazılım Geliştirme amacıyla problemin analiz edilmesi 2.2. Algoritma ve Akış şemaları oluşturması ve mevcutların güncellenmesi 2.3. En az bir yazılım dili aracılığıyla kod yazabilmesi 2.4. Form, Arayüz ve Rapor tasarımı yapabilmesi 2.5. Veritabanı tasarımı, güncellemesi ve taşınması işlemlerini yapabilmesi 2.6. Veritabanı sorguları oluşturabilmesi, güncelleyebilmesi 2.7. Web sayfası tasarlaması, oluşturması ve güncellemesi işlemlerini yerine getirebilmesi 2.8. Domain Tescili, Hosting gibi hizmetleri kavrayabilmesi 2.9. Bilgi İşlem departmanında kurum ya da işletmenin ihtiyaçlarına uygun çözümler üretebilmesi 2.10. Bilgi İşlem departmanında kurum ya da işletmenin kullandığı yazılım ve veritabanlarının kararlı bir biçimde çalışırlığının sağlanması ve sürdürülmesi ve gerektiğinde güncellemelerin yapılabilmesi 2.11. Bilgisayarlı otomasyon sistemlerinde yazılım ile çevre birimler arasındaki ilişkinin kavranması 2.12. Web için gerekli grafik tasarım işlemlerinin yerine getirilebilmesi 2.13 Mesleğin gerektirdiği İngilizce kavram ve terimlerin öğrenilmesi 3. Öğrencilerimizin farklı mesleki alanlardan çalışanlarla aynı ortamı paylaşmalarını fırsat bilerek disiplinler arası çalışma tecrübesini edinmeleri de stajın faydalı yönlerinden birisi olarak görülmektedir. İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ PROGRAMI 1.Öğrencilerimiz staj dönemi süresince mesleki gelişimi artırmak amacıyla aşağıdaki görevlerden olabildiğince fazlasını yerine getirmeye çalışmalı ve bunları staj defterine yansıtmalıdırlar. 1.1. İşyerinde güvenlik önlemlerini alabilmeli, 1.2. Meslek hastalıklarına karşı güvenlik önlemlerini alabilmeli, 1.3. İşyerinde olabilecek kaza ve yaralanmaların sebeplerini kavrayarak gerekli tedbirleri alabilmeli, 1.4. İşyerinde çıkabilecek yangınlar için önlem alabilecek ve gerekli müdahaleyi yapabilmeli, 1.5. İş kazaları sonrasında hukuki işlemleri yürütebilmeli, 1.6. İşçi sağlığı ile ilgili iş hukuku mevzuatını kavrayabilecek yeterlilikte bilgi ve donanıma sahip olabilmelidir. 2.Öğrencilerimizin farklı mesleki alanlardan çalışanlarla aynı ortamı paylaşmalarını fırsat bilerek disiplinler arası çalışma tecrübesini edinmeleri de stajın faydalı yönlerinden birisi olarak görülmektedir.
TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER PROGRAMI 1.Tıbbi ve Aromatik Bitkiler programı ile ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair alanları kapsar. 2.Tıbbî ürünler ile Sağlık Bakanlığınca ruhsat veya izin verilen beşeri tıbbî ürünler ve kozmetik ürünleri. 3.Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin üretim yapılan yerlerde olması gereken özelikler; 3.1. Geçerlilik süresi. 3.2. İthalatta uygulanacak işlemler. 3.3. Kullanım amacı. 3.4. Risk yönetimi ve piyasa denetimi için gerekli veriler. 3.5. İzleme koşulları. 3.6. Belgeleme ve etiketleme koşulları. 3.7 Ambalajlama, taşıma, muhafaza ve nakil kuralları. 3.8 İşleme, atık ve artık arıtım ve imha koşulları. 3.9. Güvenlik ve acil durum tedbirleri. 3.10. Yıllık raporlamanın nasıl yapılacağı. 3.11. Ülkesel biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı için strateji geliştirmek, uygulamak veya uygulanmasını sağlamak. 3.12. Bitkisel drogların hazırlanış şekli ve üretimin yapıldığı yerler. MEKATRONİK PROGRAMI Mekatronik Programında stajını başarıyla tamamlayan öğrenciler aşağıdaki bilgi, beceri ve yetkinliklere sahip olacaklardır; 1. İş ortamına uyum sağlayabilme, 2. Kurumların çalışma prensiplerini henüz öğrencilik yıllarında tanıyabilme, 3. İş başvurularında bulunurken, iş görüşmelerinde nasıl bir süreç takip edeceklerini görebilme, 4. Staj ve uygulamalı eğitim sürecinde mekatronik sektörünün talep ettiği işgücü yetkinliği ve donanımını yakından görmeleri ve kendilerindeki eksikleri fark etme ve bu eksiklikleri tamamlamaları yönünde bakış açısı gibi kazanmaları edinebilme, 5. Stajlarında bulundukları iş yerlerinde sahip oldukları bilgi birikimini gösterebilme ve sektörde tercih edilebilir hale gelebilme, 6. Özellikle otomasyon alanında kendilerini yetiştirebilme, 7. Teori ile pratiği birleştirip yeni uygulamalar yapabilecek düzeye gelebilme, 8. Bu meslekte yeterliliğini bilip artırabilme, 9. Bu alanda yeteneklerini bilip geliştirebilme, 10. Staj sayesinde derslerdeki konularla ilgili daha somut ve zengin düşünebilme, 11. Bu akademik kuramları gerçek dünyaya uygulayıp, gerçekliğini tespit edebilme. MUHASEBE VE VERGİ UYGULAMALARI PROGRAMI 1. İşletmenin Tanımlanması 1.1. İşletmenin adı 1.2. İşletmenin genel özellikleri (kuruluş tarihi, kapalı ve açık alan büyüklüğü vb. ve kısa tarihçesi 1.3. Adres ve telefon, faks, internet adresi 1.4. İşletme yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 1.5. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 1.6. Organizasyon şeması 1.7. İşletmenin (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları 2. Staj Yapılan Bölümünün Tanımlanması 2.1. Bölüm yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 2.2. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 2.3. Organizasyon şeması 2.4. İşletmenin iş hacmi (tutulan defter sayısı ve defterleri tutulan işletmelerin hacimleri) 2.5. Muhasebe bölümünün (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları
3. Bölümde Yapılan Çalışmalar İşletmede staj süresince yapılan çalışmalar yukarda belirtildiği gibi staj defterine işlenecek ve ayrıca dosyalanacaktır. Staj sürecinde en az aşağıdaki konular öğrenci tarafından incelenecektir. (Bilgisayarda ve/veya el ile) 3.1. Fatura ve gider makbuzu düzenlenmesi 3.2. Maaş ve ücret bordrolarının düzenlenmesi 3.3. SSK belgelerinin düzenlenmesi 3.4. Yevmiye defteri kayıtları ve büyük defter kayıtları 3.5. Bilanço düzenlenmesi 3.6. Envanter işlemleri ve kayıtları 3.7. Gelir tablosu düzenlenmesi 3.8. KDV ve muhtasar beyannamelerinin düzenlenmesi 3.9. Aylık ve yıllık genel ve geçici mizanların düzenlenmesi 3.10. Gelir vergisi hesaplaması ve muhasebeleştirilmesi ile beyannamelerinin düzenlenmesi 3.11. Kurumlar vergisi hesaplanması muhasebeleştirilmesi ve beyannamelerinin düzenlenmesi 3.12. İşletme hesabı defteri kayıtları 3.13. İşletme hesabı özeti, günlük kasa defteri 3.14. İşletmenin vergi dairesi, SSK, Bölge Çalışma Müdürlükleri ile olan yazışmaları 3.15. Şirketler muhasebesi ve maliyet muhasebesi ile ilgili özel uygulamalar PAZARLAMA PROGRAMI 1. Pazarlama öğrencileri eğitim süreçlerinde görmüş oldukları muhtelif derslerdeki teorik bilgilerini staj yapılan kurumda, mesleki tecrübe kazanımı ve gelişimleri için aşağıdaki beş temel kavramı yerine getirmeye çalışmalı ve bunları staj defterine rapor olarak yansıtmalıdır. 1.1. Yönetim becerisine sahip olabilmek 1.2. Satış becerisine sahip olabilmek 1.3. İnternette Pazarlama faaliyetlerini yapabilmek 1.4. Dış ticaret kapsamında İngilizce konuşma ve yazışma gerçekleştirebilmek 1.5. İletişim ve Sunum becerisine sahip olabilmek 2. Bu başlıkların detayları olarak aşağıdaki işlemleri gerçekleştirebilmeliler. 2.1. Bir mala ya da hizmete ihtiyaç duyan müşteri ya da tüketicileri belirleyebilmeli 2.2. İstenen ürünün özellikleri ve kalitesi hakkında bilgi verebilmek, kullanımını anlatmak ve müşterilerin satın alma isteklerini artırabilmek, ürün seçiminde yardımcı olabilmek, ürünleri ve hizmetleri satabilmek ve satış sonrası hizmet verebilmeli 2.3. Fiyatlar, kredi şartları, indirimleri ve taksit seçeneklerini açıklayabilmeli 2.4. Gerekirse malları paketlemeli ve dağıtımı yapabilmeli 2.5. Fatura, irsaliye, hesap özeti ve tahsil makbuz yazabilmeli 2.6. Sipariş alabilmeli, siparişleri hazırlamayabilmeli ve teslim edebilmeli 2.7. Mevcut ve potansiyel müşterileri ziyaret edebilmeli, müşteri ilişkilerini geliştirebilmeli ve müşteri memnuniyetini artıracak faaliyetleri yürütebilmeli 2.8. İşletme içi iletişimin sağlanmasına yardımcı olabilmeli, kendisini yazılı ve sözlü olarak ifade edebilmeli 2.9. Ülke ekonomisi ve işletmeler açısından dış ticaretin önemini kavrayabilmeli, ithalat ve ihracat işlemlerindeki süreci öğrenmeli ve belgeleri düzenlemeyebilmeli 2.10. Pazarlama meslek elemanı olarak hukuki sorumluluklarını ve Tüketici hakları mevzuatını araştırabilmeli 2.11. Alanı ile ilgili bilgisayar paket programlarını çalıştırabilmeli. Bilgisayar kullanarak alanı ile ilgili yazışmalar yapabilmeli, bilgi depolayabilmeli, depolanmış bilgileri kullanabilmeli, İnterneti ve getirdiği fırsatları bilmeli 2.12. Yönetim kademelerinde sorumluluk alabilmeli, İşyerinde, günlük değerlendirme yapabilmeli 2.13. Mesleği ile ilgili gelişmeleri izleyebilmeli ve kendini kişisel olarak sürekli geliştirebilmeli 2.14. Çevreye karşı duyarlı olmayı ve çevreyi korumayı bilebilmeli
2.15. Meslek etiği gereklerine uyabilmeli 2.16. İş yerinde plan, program ve iş organizasyonu yapabilmeli, satış mekânlarını düzenleyebilmeli, reklam konusunda hangi reklam mecralarını kullanabileceğini bilmeli ve kelime bazlı reklamcılık konusunda fikir sahibi olabilmeli. 2.17. Temel düzeyde araştırma yapabilmeli 2.18. Gerçek iş ortamını gözlemlemeyi, dolayısıyla kendi bilgi, beceri ve yeteneklerini karşılaştırarak eksikliklerini belirleyebilmeli 2.19. Gerektiği yerde veriler ve raporlar da olmadan müşterilerini bireysel olarak da etkileyecek bir enerjiye sahip olabilmeli 2.20. Hedef kitleye hangi mesajlarla gitmesi gerektiğini ve onlara hangi kanallardan ulaşması halinde, etkili bir yol izleyebileceğini bilmeli 2.21. Firmasının vizyonu ve misyonunu Pazar değişkenlerine ve tüketici beğenilerine göre oluşturabilmeli 2.22. Ürünlerin pazarda bulunan benzer ürün ve hizmetlere göre, zayıf ve üstün yönlerini tespit edebilmeli İŞLETME YÖNETİMİ PROGRAMI 1. İşletmenin Tanımlanması 1.1. İşletmenin adı 1.2. İşletmenin genel özellikleri (kuruluş tarihi, kapalı ve açık alan büyüklüğü vb. ve kısa tarihçesi 1.3. Adres ve telefon, faks, internet adresi 1.4. İşletme yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 1.5. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 1.6. Organizasyon şeması 1.7. İşletmenin (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları 2. Staj Yapılan Bölümünün Tanımlanması 2.1. Bölüm yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 2.2. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 2.3. Organizasyon şeması 2.4. Bölümünün (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları 3. Bölümde Yapılan Çalışmalar İşletmede staj süresince yapılan çalışmalar yukarda belirtildiği gibi staj defterine işlenecek ve ayrıca dosyalanacaktır. Staj sürecinde en az aşağıdaki konular öğrenci tarafından incelenecektir. 3.1. İşletmede uygulanan yönetim modeli 3.2. İşletmenin vizyon, misyon, hedef, amaç belirleme yöntemlerinin değerlendirilmesi 3.3. İşletmenin insan kaynakları seçim, yetiştirme, yükseltme ve performans değerleme uygulamaları 3.4. İşletmede müşteri ilişkileri ve tedarikçi ilişkileri ile ilgili yapılan çalışmaların araştırılması 3.5. İşletmedeki denetim mekanizmalarının incelenmesi LOJİSTİK PROGRAMI 1. İşletmenin Tanımlanması 1.1. İşletmenin adı 1.2. İşletmenin genel özellikleri (kuruluş tarihi, kapalı ve açık alan büyüklüğü vb. ve kısa tarihçesi 1.3. Adres ve telefon, faks, internet adresi 1.4. İşletme yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 1.5. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 1.6. Organizasyon şeması 1.7. İşletmenin (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları 2. Staj Yapılan Bölümünün Tanımlanması 2.1. Bölüm yöneticisinin adı-soyadı-ünvanı 2.2. Personel sayısı, nitelikleri, görevleri 2.3. Organizasyon şeması
2.4. Bölümünün (yapılmışsa) Vizyon, misyon, stratejik hedefler ve amaçları 3. Bölümde Yapılan Çalışmalar İşletmede staj süresince yapılan çalışmalar yukarda belirtildiği gibi staj defterine işlenecek ve ayrıca dosyalanacaktır. Staj sürecinde en az aşağıdaki konular öğrenci tarafından incelenecektir. 3.1. İşletmede uygulanan yönetim modeli 3.2. İşletmenin vizyon, misyon, hedef, amaç belirleme yöntemlerinin değerlendirilmesi 3.3. İşletmenin insan kaynakları seçim, yetiştirme, yükseltme ve performans değerleme uygulamaları 3.4. İşletmede müşteri ilişkileri ve tedarikçi ilişkileri ile ilgili yapılan çalışmaların araştırılması 3.5. İşletmedeki denetim mekanizmalarının incelenmesi İşletmelerin rota, optimizasyon ve maliyet analiz sistemlerinin değerlendirilm