TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU ŞUBAT 2010/I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Faruk SEKMEN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Şubat 2010

2010 yılı Ocak ayının son haftası ile Şubat ayının ilk iki haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, Ocak ayında kapasite kullanım oranlarında kaydedilen yükselişi değerlendirirken, "Üretimden ve ihracattan kaybettiklerimizin önemli bir bölümünü, 2010 yılında geri kazanacağımıza inanıyorum. 2010 yılı Ocak ayı kapasite kullanım oranıyla beraber, genel trende bakıldığında, 2009 Nisan ayından itibaren ılımlı bir artış trendi olduğu görülmektedir dedi. Bakan Ergün, önümüzdeki dönemde, küresel ekonomik gelişmeler paralelinde 2009'un son aylarında tekrar toparlanmaya başlayan ihracatta yaşanan olumlu gelişmelerin, dış ticarette erişilen yeni pazarlar ve bütçe konusunda uygulanan sürdürülebilir politikanın, ekonominin geleceği konusundaki güveni arttırdığını, bu güvenin, uluslararası kurumların Türkiye'ye ilişkin 2010 yılı öngörülerini olumlu yönde revize etmelerini sağladığını, önde gelen kredi derecelendirme kuruluşları ve diğer finansal kuruluşların yayınladıkları raporlarda, hükümetin öngördüğü büyüme oranından daha yüksek, %4-5'lik bir büyüme oranı beklediklerini belirtti. Dünya Bankası Türkiye Direktörü Ulrich Zachau, Türkiye'nin 2010 yılı büyümesi için resmi projeksiyonun %3.5 olduğunu, ancak son gelişmeler paralelinde en güncel tahminlerinin, büyümenin %4 ile 4.5 arasında gerçekleşebileceği yönünde olduğunu söyledi. Zachau, Türkiye'nin, birçok kişinin geçen yıl düşünemeyeceği kadar iyi durumda olduğunu ifade ederek, Türkiye ve küresel ekonomi açısından risklerin bulunduğunu, ancak en güncel senaryoya göre 2010 yılının 2009'dan çok daha pozitif olacağını belirtti. Son dönemdeki gelişmelerin ortaya iyi bir çerçeve koyduğunu ifade eden Zachau, Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Planın son derece önemli araçlar olduğunu, bütçenin de program ve plana paralellik gösterdiğini belirtti. Zachau, temel reformların gerçekleştirilmesinin önem taşıdığını kaydederek, öngörülen çerçeveye uyumlu hareket edilmesi halinde hedefin üzerinde büyüme sağlanabileceğini söyledi. Zachau, Türkiye'nin demografik yapısı ve nüfus artışı göz önüne alındığında, işsizliğin yapısal bir sorun oluşturduğunu belirterek, işsizlik rakamlarında son dönem düşüş başladığını ancak "bunun bir miktar yavaş olmaya devam edeceğini" düşündüklerini söyledi. Üretim ve istihdam yönüyle Türkiye'nin krizden en fazla etkilenen ülkelerden biri olduğunu söyleyen Zachau, bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmış olmasının önemli avantaj sağladığını kaydetti. Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Türkiye temsilcisi Alain Terraillon ile AYB kıdemli iletişim sorumlusu Helen Kavvadia, bir toplantıda yaptıkları konuşmada, AYB'nin Türkiye için KOBİ'ler, enerji ve altyapı olmak üzere üç alanda önceliği bulunduğunu, KOBİ'lerin kriz nedeniyle ilk sıradaki önceliği oluşturduğunu, KOBİ'lere uzun vadeli fon verebilmeleri için bankalara yardımcı olduklarını açıkladılar. Bu yıl ilk defa Avrupa Komisyonu hibesiyle kendi fonlarının birleşerek bankalara destek sağlanacağını söyleyen AYB yetkilileri, bölgesel gelişimin * Rapor 12 Şubat 2010 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

öncelikli olacağını, kredi maliyetlerinin hemen hemen aynı kalacağını, rekabetçi faiz oranlarıyla fon desteği sağlamaya devam edeceklerini vurguladılar. Türkiye'de ikinci önceliğin enerji sektörü olduğunu söyleyen yetkililer, özellikle yenilenebilir enerji projelerinde Türk ve Avrupalı şirketler arasındaki işbirliğine AYB olarak destek vereceklerini, enerji projelerine 300-400 milyon EUR arasında katkı vermeyi düşündüklerini söylediler. JP Morgan tarafından yayınlanan bir raporda, Türkiye'deki TÜFE rakamları ele alındı ve düşük TÜFE oranlarının TCMB'nin elini güçlendirdiği ve kredibilitesini artırdığı ifade edildi. Açıklanan rakamların, beklentilere yakın olduğu, ancak yıllık TÜFE nin artma potansiyeli taşımasından dolayı, TCMB'nin enflasyon beklentilerini daha etkin yönetmesinin kritik önem taşıdığı belirtildi. Baz etkisi ve gıda fiyatlarının yüksek seyri nedeniyle Şubat ayında TÜFE'nin %8.6 oranında artmasını ve Haziran ayına kadar da %8'in üzerinde kalmasını bekliyoruz, denildi. İstihdam piyasasının gevşek görünümü, talepteki kademeli artış ve düşük kapasite kullanım oranları nedeniyle genel fiyatlandırma eğiliminde değişim beklemediklerini açıklayan JP Morgan, TÜFE'nin yılın ikinci yarısından itibaren %6 seviyesine doğru gerilemesini beklediklerini, TCMB'nin faiz oranlarını yılın ikinci yarısında 150 baz puan artıracağını öngördüklerini açıkladı. Kuzey Avrupa ve Baltık bölgesinin önemli bankalarından Nordea, yayınladığı, gelişmekte olan piyasalar raporunda, Türkiye'nin IMF ile anlaşma ihtimalindeki artışın, Türk Lirası'nın değeri konusunda olumlu beklentiler yarattığını vurguladı. Kurum, TL'nin kısa vadede değer kazanmaya devam edeceğini, ancak 2011 yılı içinde yapılacak olan seçimler nedeniyle oluşacak belirsizliklerin orta vadede TL'yi olumsuz etkileyebileceğini ifade etti. Nordea ayrıca TCMB'nin gösterge faizinin %6.5 ile dip seviyesini bulduğunu ve faizlerin 2010 sonlarına doğru artırılmaya başlanarak 2 yıl içinde %8.5'e ulaşabileceğini öngördü. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Merkez Bankası FED, yaptığı faiz konulu toplantıda aldığı kararla, beklentilere paralel olarak gösterge faiz oranında değişime gitmezken, gösterge faizin uzun bir süre düşük seviyelerde kalacağı yönündeki ifadesini tekrarladı. FED en son 2008 yılının Aralık ayında yaptığı toplantıda, gösterge faiz oranını yüzde sıfır ile yüzde 0.25 arasına indirmişti. FED Açık Piyasa Kurulu, toplantının ardından yapılan açıklamada; ekonomik faaliyetlerin güçlenmeye devam ettiğini, enflasyonun bir süre için baskı altında kalmaya devam edeceğini, uzun vadeli enflasyon beklentilerinin dengeli olduğunu, istihdam piyasasındaki kötüleşmenin azaldığını, işletmelerin harcamalarının toparlandığını, ancak istihdam yaratma konusunda çekingenliğin sürdüğünü açıkladı. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, dayanıklı mal siparişleri Aralık ayında bir önceki aya göre %0.3 artarak beklentilerin altında gerçekleşti. Beklentiler Kasım ayında %0.4 azalan verinin Aralık ayında %2 artacağı yönündeydi. Açıklamaya göre Aralık ayında dayanıklı tüketim malları siparişleri nakliye hariç %0.9, savunma hariç %0.3 artış gösterdi. ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, çekirdek kişisel tüketim harcamaları (PCE) Aralık ayında %0.1, kişisel gelirler %0.4 artış gösterdi. Beklentiler çekirdek PCE nin %0.1, kişisel gelirlerin ise %0.3 artması yönündeydi. 2

Açıklamada Kasım ayında değişim göstermediği açıklanan çekirdek PCE revize edilmezken, %0.4 arttığı açıklanan kişisel gelirler %0.5 artış olarak revize edildi. Son açıklanan veriyle birlikte çekirdek PCE nin yıllık artışı Kasım ayındaki %1.4 seviyesinden Aralık ayında %1.5 seviyesine yükseldi. Gıda ve enerji harcamalarının da dahil edildiği PCE endeksi ise Aralık ayında aylık bazda %0.1, yıllık bazda %2.1 artış gösterdi. ABD'de ikinci el konut satışları Aralık ayında yıllık bazda 5.45 milyon adet ile beklentilerin altında açıklandı. Beklentiler Kasım ayında 6.54 milyon olarak gerçekleşen verinin Aralık ayında 5.90 milyon olması yönündeydi. ABD de 2. el konut satışları Aralık ayı itibariyle 2008 yılının aynı ayına göre %15 artış göstermiş bulunuyor. ABD de tüketici güven endeksi Ocak ayında 55.9 seviyesine yükselerek beklentilerin üzerinde açıklandı. Beklentiler endeksin 53.5 değerini alması yönündeydi. Ayrıca Aralık ayı için 52.9 puan olarak açıklanan endeks 53.6 olarak revize edildi. ABD de 20 eyaletin fiyatlarından oluşan S&P CaseShiller konut fiyatları endeksi Kasım ayında aylık bazda %0.2, yıllık bazda %5.3 geriledi. Ekim ayında aylık bazda %0.1 azalan endeksin Kasım ayında %0.1 artması ve yıllık bazda %7.3 gerileyen endeksin %5 gerilemesi bekleniyordu. ABD de, ekonomi kötü durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı tahmin edilen yeni konut satışları Aralık ayında bir önceki aya göre beklentilerin aksine %7.6 azalarak 342,000 olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin 370,000 adet olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Kasım ayında 355,000 olarak açıklanan yeni konut satışları verisi 370,000 olarak revize edildi. ABD ekonomisi, 2009 yılı 4. çeyrekte yıllık bazda %5.7 büyüdü. Beklentiler 3. çeyrekte %2.2 büyüyen ABD ekonomisinin 4. çeyrekte %4.6 büyüyeceği yönündeydi. ABD ekonomisinin IMF nin son yayınlanan tahminlerine göre, 2010 yılında toplamda %2.7, 2011 yılında ise %2.4 büyümesi beklenmektedir. ABD de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Ocak ayında 58.4 değerini alarak beklentilerin üzerinde açıklandı. Aralık ayında 54.9 değerini alan verinin Ocak ayında 55.5 değerini alması bekleniyordu. ABD de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Aralık ayında beklentilere paralel olarak %1 artış gösterdi. Açıklamada ayrıca Kasım ayında %16 azalış gösteren veri %16.4 azalış olarak revize edildi. ABD'de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM hizmetler PMI endeksi Ocak ayında 50.5 değerini alarak beklentilerden daha kötü açıklandı. Aralık ayında 49.8 değerini alan verinin Ocak ayında 51 değerini alması bekleniyordu. ABD de, perakende satışlar Aralık ayında aylık bazda değişim göstermezken, yıllık bazda ise %1.6 azaldı. Perakende satışların Aralık ayında aylık bazda %0.4 artması ve yıllık bazda ise %2.5 düşmesi bekleniyordu. Açıklamada ayrıca perakende satışlar için Kasım ayında açıklanan aylık bazda %1.2 olan düşüş %0.5 olarak, yıllık bazda %4 olan düşüş %2 düşüş olarak revize edildi. ABD de, Ocak ayında tarım dışı istihdam beklentilerin aksine 20,000 azalış gösterdi. Beklentiler verinin 5,000 artış göstermesi yönündeydi. Açıklamada 3

ayrıca Aralık ayında 85,000 azalış olarak açıklanan veri 150,000 artış olarak revize edildi. İşsizlik oranı ise Ocak ayında beklentilerin altında, yıllık bazda %9.7 seviyesinde gerçekleşti. Aralık ayında %10 olarak gerçekleşen verinin Ocak ayında %10.1 seviyesine yükselmesi bekleniyordu. ABD de dış ticaret açığı Aralık ayında 40.18 milyar USD olarak gerçekleşerek beklentilerin üzerinde açıklandı. Kasım ayında 36.4 milyar USD olarak gerçekleşen verinin Aralık ayında 36 milyar USD olması bekleniyordu. Dış ticaret açığı, geçen yıl aynı dönemde 41.9 milyar USD seviyesindeydi. Açıklanan verilere göre, Aralık ayında ihracat bir önceki aya göre %3.3 artarak 142.7 milyar USD seviyesine, ithalat ise %4.8 artarak 182.9 milyar USD seviyesine yükseldi. İngiltere Merkez Bankası BOE ve Avrupa Merkez Bankası ECB faiz konulu para politikası toplantılarını gerçekleştirdiler. BOE faiz oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %0.50 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. BOE nin 2010 yılının 4. çeyreğine kadar faizleri %0.5 seviyesinde tutması beklenmektedir. ECB de faiz oranlarını piyasa beklentilerine paralel olarak değiştirmeden %1 seviyesinde bıraktı. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, mevcut faiz oranlarının uygun seviyelerde olduğunu ve Euro bölgesinde işsizliğin artmasını beklediklerini belirtti. Enflasyonun kısa vadede %1 civarında kalmasını beklediklerini söyleyen Trichet ayrıca fiyat istikrarının orta vadede korunmasını beklediklerini belirtti. Alman IFO Enstitüsü, mevcut durum ve geleceği gösteren 3 endeksinin yer aldığı Ocak ayı Anket sonuçlarını yayınladı. Yapılan açıklamaya göre, iş dünyasının ekonomiye bakışını yansıtan iş dünyası eğilimi endeksi Ocak ayında 95.8 değerini alarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Aralık ayında 94.6 değerini alan verinin Ocak ayında 95.1 e yükselmesi bekleniyordu. Ayrıca, Ocak ayında cari durum endeksinin 90.4 puandan 91.2 puana, beklenti endeksinin ise 98.9 puandan 100.6 puana yükseldiği açıklandı. Piyasalarda cari durum endeksinin 91.2, beklenti endeksinin ise 99.2 olması bekleniyordu. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu (Eurostat) tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde enflasyon Ocak ayında geçici verilerle yıllık bazda %1 seviyesinde gerçekleşti. Aralık ayında yıllık bazda %0.9 olarak gerçekleşen verinin Ocak ayında %1.2 ye yükselmesi bekleniyordu. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı Aralık ayında %10 seviyesinde gerçekleşerek beklentilerin biraz altında açıklandı. Beklentiler verinin Aralık ayında %10.1 seviyesine yükselmesi yönündeydi. Eurostat ayrıca Kasım işsizlik verisini %10'dan %9.9'a revize etti. Euro bölgesinde, ekonomik faaliyetlerin canlılığı hakkında önemli bir gösterge niteliği taşıyan imalat sektörü PMI endeksi Ocak ayında 52.4 ile beklentilerin biraz üzerinde açıklandı. Aralık ayında 51.6 değerini alan verinin Ocak ayında 52 değerini alması bekleniyordu. PMI endeksinin 50 den büyük olması sektörde büyümenin olduğu, 50 den düşük olması da bir daralma olduğu anlamına geliyor. Japonya Merkez Bankası (BOJ), gösterge faiz oranını beklentilere paralel olarak %0.1 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. BOJ yaptığı açıklamada, fiyatların daha önce öngörülenden daha az düşmesinin beklenmesine rağmen, hükümetin zayıf ekonomik toparlanmanın desteklenmesi yönünde yaptığı çağrılarla birlikte politikalarında daha fazla gevşemeye açık kalınacağı belirtildi. 4

Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Aralık ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %30.3 oranında artarak 10.1 milyar USD, ithalat ise %31.4 oranında artarak 15 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %33.8 oranında artarak 3.7 milyar USD den 4.9 milyar USD ye yükselmiştir. 2008 yılı Aralık ayında %67.7 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2009 yılı Aralık ayında %67.1 e gerilemiştir. % 110.0 100.0 90.0 80.0 70.0 60.0 50.0 40.0 Karşılama oranı (ihracat/ithalat) 93.0 85.0 77.5 79.3 74.7 77.8 72.0 71.5 67.1 69.1 67.8 66.7 61.1 68.0 68.0 70.6 67.7 65.1 63.5 64.6 60.4 61.3 65.1 57.4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 96.1 96.6 Aylar Dış Ticaret Hadleri (%) 93.3 93.8 94.6 93.5 2008 2009 2008 yılı Aralık ayında %41.8 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı, 2009 yılı Aralık ayında %45.3 e yükselmiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %41.4 oranında artarak 4.6 milyar USD düzeyinde gerçekleşmiştir. 2009 yılı Aralık ayında fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (1.3 milyar USD) olurken; bu faslı, makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (0.8 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar USD) ve örme giyim eşyaları (0.6 milyar USD) izlemiştir. Aralık ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (2.9 milyar USD) olurken, bu faslı; makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (2 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar (1.3 milyar USD) ve demir-çelik (1.2 milyar USD) izlemiştir. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2009 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %26.6 oranında, ithalat miktar endeksi %32.5 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %3.1 oranında artmış, ithalat birim değer endeksi de %0.8 oranında azalmıştır. Ana sektörler itibarıyla, Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %24.8, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %142.9, imalat sanayi % 104.0 102.0 100.0 98.0 96.0 94.0 92.0 90.0 88.0 95.7 92.5 100.2 100.5 99.3 99.8 89.3 97.3 97.6 97.6 93.9 90.0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2008 2009 sektöründe %24.7 oranında artış, balıkçılık sektöründe %19.8 oranında azalış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %34.2, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %7.1, imalat sanayi sektöründe ise %38.7 oranında artış kaydetmiştir. 5

Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %16.4, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %5.2, imalat sanayi sektöründe %2.4 oranında artmış, balıkçılık sektöründe ise %19 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %1.4, imalat sanayii sektöründe ise %1.9 oranında artış, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe ise %16.3 oranında azalış göstermiştir. Bu gelişmelerden sonra; 2009 yılının Nisan ayında büyük bir sıçramayla ihracat lehine dönmüş olan dış ticaret hadleri, Ağustos ve Ekim aylarında ithalat lehine bir eğilim gösterdikten sonra Aralık ayında; bir önceki aya göre ihracat fiyat azalışının (%1.39) ithalat fiyat azalışı (%1.34) ile aynı seviyede olması nedeniyle Kasım ayında olduğu gibi 97.6 seviyesinde bir miktar ihracat lehine devam etmiştir. 2009 yılının geneline baktığımızda, ilk üç ay hariç, dış ticaret hadleri 2008 yılının üzerinde yer almıştır. TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %25.2 oranında artarak 117.1 olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %15.4, imalat sanayi sektörü endeksi %28.0 oranında, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %10.9 oranında artmıştır. Ana sanayi grupları sınıflamasına göre de; % 30.0 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0-5.0-10.0-15.0-20.0-25.0-30.0 Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100) 18.8 11.6 8.4 9.1 6.3 2.6 7.0 5.9 7.3 4.2 6.2 3.2 2.4 3.8-21.4-23.8-20.9-18.7-17.6-10.1-9.0 7.9-3.6 4.0-4.3-6.3-8.9 10.4 6.5-6.8 8.5-2.2 25.2-1.9-13.3-17.8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2007 2008 2009 dayanıklı tüketim malı imalatının %30.1 oranında, sermaye malı imalatının %28.5 oranında, dayanıksız tüketim malı imalatının %22.5 oranında, enerjinin ise %10.1 oranında arttığı görülmektedir. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2008 yılı Aralık ayında 3,078 milyon USD açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Aralık ayında 3,217 milyon USD açık vermiştir. Cari işlemler hesabı altındaki hizmetler dengesi, gelir dengesi ve cari transferler kalemlerindeki cari açığı azaltıcı gelişmelere karşın, cari işlemler hesabının açık vermesinde, ödemeler dengesindeki dış ticaret açığının bir önceki yılın Aralık ayına göre %30.1 oranında artarak 3,432 milyon USD ye yükselmesi etkili olmuştur. 2009 yılı toplamına bakıldığında ise, cari açık, bir önceki yıla göre %67 oranında düşüş göstererek 41,947 milyon USD den 13,854 milyon USD ye gerilemiştir. Gelir dengesi kalemindeki net çıkış 2009 yılında, bir önceki yıla göre, %6.3 oranında azalarak 7,646 milyon USD ye düşerken, bir önceki yıl toplam 17,121 milyon USD fazla veren hizmetler dengesi kalemi, 2009 yılında %5.3 azalarak 16,219 milyon USD fazla vermiştir. Cari transferler kalemi de 2009 yılında, bir önceki yılın aynı dönemine göre %8.9 oranında artarak 2,302 milyon USD giriş kaydetmiştir. Finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi de, 2008 yılına göre %85.1 oranında azalarak 5,417 milyon USD olmuştur. 6

Bu dönemde gözlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kaleminde 2009 yılında gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yıla göre %61.7 oranında azalarak 6,026 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yıl 5,046 milyon USD net sermaye çıkışı olan portföy yatırımlarında, 2009 yılında 198 milyon USD net giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yıl 24,563 milyon USD net giriş gerçekleşmişken, 2009 yılında 696 milyon USD net çıkış olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervlerde, 2008 yılında 1,057 milyon USD azalış görülmüşken, 2009 yılında toplam 111 milyon USD artış olmuştur. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2010 yılının Ocak ayında bir önceki aya göre Üretici Fiyatları (ÜFE) %0.58 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) da %1.85 oranında artış göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon üretici fiyatlarıyla %6.30, tüketici fiyatlarıyla ise %8.19 oranında gerçekleşmiştir. 2010 yılının Ocak ayında, ÜFE de alt sektörler itibariyle bir önceki aya göre en yüksek aylık artış gösteren sektörler; % 17.5 15.0 12.5 10.0 7.5 5.0 2.5 0.0-2.5-5.0 56.0 7.73 7.89 6.43 09/02 3.46 09/03 6.13 5.24-0.35-2.46-1.86-3.75 09/04 09/05 Yıllık Enflasyon 5.73 09/06 5.39 09/07 5.33 5.27 0.47-1.04 taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%3.91), kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri (%2.90), metal cevheri (%2.59) ile ana metal sanayi (%1.66) olurken, TÜFE deki en yüksek aylık artış %22.04 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılında başlatılan Resmi İstatistik Programı çalışmaları sırasında yapılan değerlendirmeler sonucunda, % İmalat Sanayi KKO Türkiye Cumhuriyet Merkez 84.0 78.8 78.0 Bankası (TCMB) nın İktisadi 80.0 77.5 77.2 78.1 75.4 76.2 76.3 75.6 Yönelim Anketi (İYA) ve 74.3 76.0 Türkiye İstatistik Kurumu 70.6 72.0 67.8 67.4 68.0 66.8 67.6 (TÜİK) nun İmalat Sanayi 68.0 69.2 Eğilim Anketi (İSEA) nin 68.2 64.0 67.5 59.2 benzer nitelikte sorular 64.2 64.1 60.0 61.4 içermesi ve aynı hedef kitleye 60.3 60.3 uygulanmasının yarattığı sakıncalar göz önüne alınarak, TÜİK tarafından İSEA 09/08 Aylar ÜFE 09/09 TÜFE 5.08 0.19 09/10 5.53 1.51 09/11 5.93 6.53 09/12 8.19 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 6.3 10/01 Aylar 2008 2009 2010 sonuçlarına dayalı olarak hazırlanıp yayımlanmakta olan kapasite kullanım oranı serisinin, İYA sonuçlarına dayalı olarak TCMB tarafından hazırlanıp yayımlanması kararlaştırılmıştır. Bu uygulama 10 Aralık 2009 tarihinde iki kurum arasında imzalanan protokol ile 2010 yılı Ocak ayında yürürlüğe konmuştur. Bu açıklama ışığında; İmalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre, 2010 yılı Ocak ayında 6.4 puan, bir önceki aya göre ise 0.2 puan artarak %67.8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mal gruplarına göre kapasite 7

kullanım oranlarında geçen yılın aynı ayına göre bütün mal gruplarında artış gözlenmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Aralık ayında 92.2 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Ocak 2010 da bir önceki aya göre 9.8 puan artarak 102.0 puan düzeyinde gerçekleşmiştir. 2010 yılının Ocak ayında sırasıyla; gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam beklentisi, genel gidişat eğilimi, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, mevcut mamul mal stok miktarı endeksi azalış yönünde etkilemiştir. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2010 Yılı Şubat Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %3.9 oranında büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7.50 oranında artacağı, cari işlemler açığının 22,580 milyon USD ve dolar kurunun 1.5513 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.91 ve %6.60 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, %9.13, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %11.52 olarak beklenmektedir. 2010 yılı Şubat I. Dönem Beklenti Anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getiri beklentisi düşmüş, büyüme beklentisi aynı kalmış, diğer bütün ekonomik göstergelerin beklenti değerleri yükselmiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 22 Ocak 5 Şubat 2010 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %1 oranında artarak 109,965 milyon TL seviyesine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %1 oranında artış gösterirken, İç Varlıklar kalemi -3,052 milyon TL den, -3,230 milyon TL seviyesine inmiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) 13.02.09 22.01.10 05.02.10 Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 114,310 108,928 109,965-4,345 1,037 1.DIŞ VARLIKLAR 118,247 111,980 113,195-5,052 1,215 2.İÇ VARLIKLAR -3,937-3,052-3,230 707-178 PASİFLER 114,310 108,928 109,965-4,345 1,037 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 58,334 60,454 62,994 4,660 2,540 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 21,746 21,892 24,153 2,407 2,261 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 36,588 38,561 38,841 2,253 279 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 16,742 19,487 19,639 2,897 152 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 19,846 19,075 19,202-644 127 2.MERKEZ BANKASI PARASI 55,976 48,474 46,971-9,005-1,503 2.1. REZERV PARA 52,517 58,479 57,854 5,337-625 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 33,220 37,539 37,088 3,868-451 2.1.2. Bankalar Mevduatı 19,158 20,870 20,624 1,466-246 2.1.3. Diğer Kalemler 139 69 142 3 73 2.2. DİĞER MB PARASI 3,459-10,004-10,883-14,342-879 2.2.1. APİ den Doğan Borçlar -1,160-10,887-15,933-14,773-5,046 2.2.2. Kamu Mevduatı 4,619 883 5,050 431 4,168 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 67,043 70,259 70,164 3,121-95 Kaynak: TCMB 8

Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin, %4 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %10; İç Yükümlülükler kaleminin ise %1 civarında genişleme kaydettiği göze çarpmaktadır. 2009 yılsonu itibariyle 38.34 milyar TL düzeyine yükselen Emisyon Hacmi, Ocak ayında 37.54 milyar TL ve bu dönem yaklaşık %1 oranında azalarak 37.09 milyar TL seviyesine gerilemiştir. Hem Emisyon hacminin hem Bankalar Mevduatının %1 oranında düşüş göstermesi sonucunda Rezerv Para da %1 daralarak 57.85 milyar TL seviyesine inmiştir. Öte yandan Merkez Bankası nın temel politika araçlarından biri olan ve geçen dönem 8,030 milyon TL artış kaydederek -10.89 milyar TL seviyesine çıkan Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi tekrar düşüş kaydetmiş ve 5.05 milyar TL azalarak -15.933 milyon TL gerilemiştir. Diğer bir ifade ile 22 Ocak itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 10.89 milyar TL alacaklı iken, bu dönem bu tutar 15.92 milyar TL düzeyine çıkmıştır. Diğer yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi geçen dönem Hazine nin Merkez Bankası avanslarını kapatması sonucu %82 oranında azalış göstermesinin ardından bu dönem yaklaşık 4.7 kat artarak 5.050 milyon TL düzeyine çıkmıştır. TC Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, son dönemlerdeki azalış eğilimi önemsiz düzeyde olsa da bu dönem de devam etmiş ve 95 milyon USD azalarak 70,164 milyon USD seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası 22 Ocak itibariyle %8.86 olan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 16.11.2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, yurtdışından özellikle de Amerika ve Yunanistan dan gelen olumsuz Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi ekonomik veriler ve 9,50 yurtiçindeki enflasyon baskısı 16.11.2011 itfa tarihli tahvil nedeniyle %9.09 seviyesine 9,25 kadar yükseldikten sonra 9,00 Cuma günü Amerika nın 4. Çeyrek büyüme rakamlarının 8,75 da nispeten olumlu gelmesiyle haftayı %8.92 seviyesinden 8,50 kapatmıştır. Getiri oranı (%) 22.01 Tarih Şubat ayının ilk işlem gününe %9.01 bileşik faiz seviyesinden başlayan gösterge kâğıdı bileşik faizi, Fitch ve Moodys in ardından JCR nin de Türkiye nin kredi notunu yükseltmesi ve Amerika da beklenen ev satışlarındaki artışın etkisiyle hafta ortasında 8.86 seviyesine düşmüş ancak Yunanistan ın borçlarını ödeyememe durumunun komşu ülkeleri etkileyebileceği söylentilerinin de etkisiyle haftayı çıkışla 9.03 seviyesinden kapatmıştır. Şubat ayının ikinci haftasında Yunanistan a mali yardım konusunda Avrupa ülke liderlerinin girişimleri ve dünyadaki toparlanma eğilimi sonucu dünya borsalarındaki olumlu havanın desteğiyle Türkiye piyasalarındaki yükseliş devam etti. Tahvil faizleri yurtiçi bankacılık sektörünün alımlarıyla gerilemeye devam etti ve haftayı %8.85 seviyesinden kapattı. 25.01 26.01 27.01 28.01 29.01 01.02 02.02 03.02 04.02 05.02 08.02 09.02 10.02 11.02 12.02 9

Döviz Piyasası Ocak ayının üçüncü haftasını 1.4839 TL den kapatan doların, uluslararası piyasalarda yükselişini sürdürmesi sonucu EUR/USD paritesi düşüş kaydetmeye devam etmiştir. Dolar TL ABD Dolar Denge Kuru yurtiçinde ise küçük aralıklarla 1,55 da olsa yükselme eğilimi 1,53 izlemiş ve 1.4858 TL ile başladığı haftayı 1.4995 TL 1,51 seviyesini gördükten sonra 1,49 1.4903 TL ile bitirmiştir. 1,47 Şubat ayının ilk haftasında 1,45 beklenenden iyi gelen ABD özel sektör istihdam verisi Tarih sonrası dolar önemli para birimleri karşısında kazançlarını arttırdı. Perşembe günü kötüleşen küresel piyasalara paralel olarak yurtiçi döviz piyasasında TL, USD karşısında değer kaybetti. Uluslararası piyasalarda ise kötüleşen beklentilerle USD, tüm para birimleri karşısında kazançlarını kademeli olarak arttırdı. Tüm gelişmekte olan ülke para birimlerinden çıkış olduğu görüldü. EUR/USD paritesi Şubat ayının ilk haftasını düşüşle; 1.3679 seviyesinden kapatırken kur ise 1 dolar 1.5210 TL düzeyine çıkmıştır. İkinci haftayı yükselişle; 1.5225 TL den açan dolar kuru hafta boyunca küresel piyasalarla paralel hareket etti ve dolar TL karşısında artış eğilimini sürdürdü. Ancak EUR/USD paritesinin de düşüş göstermesi ve Yunanistan ı kurtarma planının getirdiği iyimserlik ile haftayı 1.5172 TL seviyesine gerileyerek kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) 22.01 25.01 Ocak ayının son haftasına artışla başlayan İMKB Bileşik Endeksi hafta boyunca iç gündemin zayıflığı nedeniyle yurtdışı piyasalarla korale bir hareket izledi ve dar bir marjda hareket ederek 54,281 ile başladığı haftayı küçük bir artışla 54,650 puan düzeyinden kapattı. Bileşik Endeks Şubat ayının ilk haftasında ise Avrupa da artan kaygılar ve İspanya nın önümüzdeki üç yıla ait bütçe açığı rakamlarının tahminlerin üzerinde kalması, ABD de beklenenin üzerinde gelen Endeks 57000 56000 55000 54000 53000 52000 51000 50000 49000 22.01 25.01 26.01 26.01 27.01 27.01 28.01 28.01 29.01 01.02 02.02 03.02 04.02 İMKB Bileşik Endeksi işsizlik başvuruları gibi olumsuz verilerin yoğunlaşması ile sert satışlara maruz kaldı. Yurtdışında artan kredi ve bütçe kaygıları İMKB100 endeksinin kritik destek noktalarına kadar geri çekilmesine neden oldu. Azalan risk iştahı, İhracat açısından Avrupa ya bağımlılık ve IMF anlaşmasının yakın zamanda sonuçlanmayacak olması gibi beklentilerle IMKB Bileşik Endeksi haftayı %7.3 kayıpla 51,455 seviyesinden kapattı. Şubat ayının ikinci haftasında da geçtiğimiz haftanın son 2 gününde başlayan dünya piyasalarındaki satış dalgasının devam ettiği görüldü. Yunanistan ve Avrupa ülkelerine dair sıkıntılar devam etti ve İMKB Bileşik Endeksi 49,993 seviyesine kadar geriledi. Hafta içinde yurtdışı özellikle de 29.01 01.02 02.02 03.02 Tarih 04.02 05.02 05.02 08.02 08.02 09.02 09.02 10.02 10.02 11.02 11.02 12.02 12.02 10

Avrupa ülkelerine yönelik olumlu havanın etkisiyle toparlanma kaydeden endeks haftayı nispi bir artışla 51,064 seviyesinden kapattı. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 11 25 Ocak 2010 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin azalarak 526 milyar TL düzeyine gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen 4 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların %4.7 düzeyinde azaldığı göze çarpmaktadır. Dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerinin öncesine rastlamasına bağlı olarak, vadesiz mevduatların düşüş kaydetmesi ay içerisindeki dönemsel hareketler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, yılsonuna göre 7 geçen döneme göre ise %1 oranında artarak 399.6 milyar TL düzeyine geldiği görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerde kayda değer bir değişiklik görülmezken, yabancı para cinsinden kredilerin %2.2 genişlediği görülmektedir. Döviz kurlarında kayda değer bir yükselişin gerçekleşmediği bu dönemde yabancı para cinsinden kredilerde görülen bu artış dikkat çekmektedir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) 31.12.09 25.01.10 09.02.10 Yıl Sonuna Dönem Göre MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 531,491 528,332 526,469-0.94-0.35 Vadeli 448,251 450,323 452,154 0.87 0.41 Vadesiz 83,241 78,009 74,316-10.72-4.73 KREDİLER TOPLAM KREDİLER 396,806 394,766 399,598 0.70 1.22 TL 289,831 288,985 291,480 0.57 0.86 YP 106,976 105,781 108,117 1.07 2.21 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26.96 26.80 27.06 Krediler /Mevduat (%) 74.66 74.72 75.90 Takipteki Alacaklar (Brüt) 21,521 21,699 21,613 0.43-0.40 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 5.42 5.50 5.41 Menkul Değerler Portföyü 266,024 262,843 266,696 0.25 1.47 MDP/ Mevduat (%) 50.05 49.75 50.66 Kaynak: BDDK Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin uzun zamandır devam eden artış eğiliminin durduğu ve bir önceki döneme göre küçük bir miktar azalarak 21,613 milyon TL seviyesine gerilediği görülmüştür. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmindeki bu gerileme sonucunda, takipteki alacakların kredilere oranı da %5.50 düzeyinden %5.41 seviyesine inmiştir, 11 22 Ocak 2010 döneminde bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, yaklaşık %1.5 oranında artış kaydederek 266.7 milyar TL düzeyine yükselmiştir, İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay,kucukkiremitci@kalkinma,com,tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 mustafa,simsek@kalkinma,com,tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 fulya,bayraktar@kalkinma,com,tr Faruk SEKMEN Uzman Yardımcısı 0312 4179200/2343 faruk,sekmen@kalkinma,com,tr 11

2007 2008 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2009 Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara GSYİH (Milyon $) 656,670 741,754 - - 127,078 * - - 145,718 * - - 174,280 * - - - - Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) 4.7 0.9 - - -14.7 * - - -7.9 * - - -3,3 * - - - - İmalat Sanayi KKO (%) 78.3 75.2 61.4 60.3 59.2 60.3 64.2 66.8 67.4 68.2 67.5 68.0 69.2 67.6 67.8 İşsizlik Oranı (%) 10.3 11.0 15.5 16.1 15.8 14.9 13.6 13.0 12.8 13.4 13.4 13.0 - - - Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 5.94 8.11 7.90 6.43 3.46-0.35-2.46-1.86-3.75-1.04 0.47 0.19 1.51 5.93 6.30 Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 8.39 10.06 9.50 7.73 7.89 6.13 5.24 5.73 5.39 5.33 5.27 5.08 5.53 6.53 8.19 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 190.3 168.8 166.5 163.4 159.5 166.8 168.4 165.3 168.2 169.2 166.8 170.9 169.8 170.0 180.6 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -38,219-41,947-475 -286-1,142-1,552-1,691-2,075-425 -583-931 330-1,807-3,217 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -62,791-69,936-1,397-639 -2,364-2,557-3,493-4,164-3,756-4,984-3,985-2,633-3,710-4,927 - - İhracat-FOB (Milyon $) 107,272 132,027 7,886 8,436 8,160 7,564 7,346 8,336 9,058 7,828 8,486 10,098 8,906 10,062 - - İthalat-CIF (Milyon $) 170,063 201,964 9,282 9,075 10,525 10,121 10,839 12,500 12,815 12,812 12,471 12,731 12,616 14,989 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat 63.1 65.4 85.0 93.0 77.5 74.7 67.8 66.7 70.7 61.1 68.0 79.3 70.6 67.1 - Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 189,617 208,898 15,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21,875 - - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 152,832 168,087 13,825 13,805 10,514 12,814 15,275 12,850 14,435 19,296 12,517 13,831 15,084 18,169 - - Diğer Gelirler (Milyon TL) 36,786 40,811 2,004 4,611 2,539 7,250 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 5,178 2,734 3,705 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 203,501 225,967 18,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27,733 - - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 48,732 50,661 3,783 9,859 4,449 3,038 4,991 1,123 5,226 8,058 4,987 4,731 1,915 1,042 - - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 154,769 175,306 15,013 15,950 17,372 17,972 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 16,699 19,027 26,692 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -13,883-17,069-2,967-7,393-8,767-947 -610-2,521-6,607-1,525-9,475-2,421-3,124-5,859 - - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 34,848 33,592 816 2,466-4,319 2,091 4,381-1,398-1,381 6,533-4,488 2,310-1,209-4,817 - Merkezi Yönetim Toplam 219,207 181,728 170,839 171,230 173,167 186,478 196,723 197,161 208,339 211,696 216,349 220,686 222,051 219,170 - İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 67,117 69,754 68,476 67,916 68,469 69,950 71,334 70,161 72,386 73,391 74,652 74,864 75,288 73,964 - Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı 2010 Oca 12