Araştırma/Research Article Düzce Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Sigara Konusundaki Tutumları ve İçme Sıklıkları Atilla Senih Mayda 1 *, Nihan Tufan 2, Selen Baştaş 2 1 Düzce Üniv. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, 2 Düzce Üniversitesi Fakültesi, Düzce *Atilla Senih Mayda, Düzce Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Konuralp, Düzce. TUamayda@hotmail.comUT Kor Hek 2007; 6 (5): 364-370 Özet: Bu kesitsel araştırmada Düzce Tıp Fakültesi öğrencilerinin sigara içme sıklığı ve öğrencilerin sigara hakkındaki tutumlarını saptamak amaçlanmış ve 2005-2006 öğrenim yılında Fakülte deki toplam 242 öğrenciden araştırmaya katılmayı kabul eden 230 una (%96.0) gözlem altında anket uygulanmıştır. Sigara içme sıklığı % 31.3 olarak bulunmuştur. Sigara içme sıklığı; sigara içen arkadaşı olanlarda, Fen Lisesi mezunu olanlarda, resim, müzik, tiyatro gibi herhangi bir sanat dalı ile uğraştığını söyleyenlerde, yalnız kalan öğrencilerde anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Öğrenciler büyük oranda sigara karşıtı kanun ve yaptırımları desteklemektedirler ve % 43 ü sigarayı bırakma konusunda halkı ikna etmenin doktorların görevi olduğunu düşünmektedir. Sigaraya başlama nedenleri arkadaş etkisi (%54.4), özenti (%28.0), merak (%28.8) ve yalnızlık (%20.6) olarak belirtilmiştir. Halen sigara içen öğrencilerden 42 si (%65.6) sigarayı bırakmak istemekte, 20 si (%31.3) istememekte, 2 si (%3.1) ise karasızdır. Sigara içen öğrencilerden 47 si (%74.6) sigarayı bırakmayı denediğini belirtmektedir. Tıp öğrencileri sigaranın sağlığa zararlı olduğunu bilmektedirler. Sigaraya başlamada arkadaş etkisi ön planda olduğundan sigarayı bırakma kampanyaları bireysel değil arkadaş gruplarına yönelik olarak planlanmalıdır. Hekimlerin davranışının toplumu etkilediğini de göz önüne alınarak halkı sigara konusunda eğitecek olan doktor adaylarına yönelik kampanyalarla sigarayı bırakmaları ve başlamamaları sağlanmalıdır. Sigarayı bırakmak isteyenlere destek sağlanması önemlidir. Anahtar Kelimeler: Sigara, tıp öğrencisi, sigaraya karşı tutum Attitudes Towards Smoking and Frequency of Smoking Among Students of Düzce Medical School Abstract: In this cross-sectional study; to determine smoking prevalence in the students of Düzce Medical School and to learn attitudes of students towards smoking was aimed and questionnaires applied under supervision to 230 students (96.0%) who accepted to participated to the study of all 242 students of the Medical School in the term of 2005-2006. The prevalence of smoking was found 31.3%. Smoking prevalence was significantly higher in the students who have smokers among their friends, the students who had been graduated from Science High School, the students who deal with an art such as painting, music, theatre and the students who have lived alone. Almost all the students declined that they had supported the legal regulations and sanctions against smoking and 43.0 % of the students thought that to persuade community not to smoke has been the mission of doctors. The reasons to begin to smoke were declined as; the affects of friends, (54.4%), affectation (28.0%), curiosity (28.8%) and being alone (20.6%). Of the students who have been smoking currently 42 students (65.6%) have wanted to quit smoking, 20 (31.3%) haven t want to quit and 2 (%3.1) has been undecided. Of smokers, 47 students (74.6%) had been tried to quit smoking. The students of Medical School have known that smoking was harmful to health. Because friends affects are important to begin smoking; campaigns to quit smoking has to be planned towards friend groups not to individuals. Considering that behaviors of physicians have effected to community physicians have to be ensured to quit smoking and not to begin smoking with campaigns against smoking. It s important to support students who want to quit smoking. Key words: Smoking, medical students, attitudes towards smoking GİRİŞ Sigara tüm dünyada yasal olarak kullanılabilen en önemli bağımlılık maddesidir. Sigara içmeyi bir kez deneyen her dört kişiden üçünün sigara tiryakisi olması,sigaranın bağımlılık yapma gücünün önemli bir göstergesidir (1, 2). Sigara bağımlılığı, tütün kullanımına bağlı belirgin sorunlar yaşanmasına karşın devam ettirilen tütün kullanma davranışıyla birlikte bilişsel, davranışsal ve fizyolojik belirtileri içeren bir psikiatrik bozukluk olarak tanımlanmıştır (3, 4). Temininin kolay, kullanımının yasal olması ve eroin, alkol esrar gibi madde bağımlılıkları için geçiş maddesi olması nedeniyle sigara bağımlılığı en sık görülen ve en önemli madde bağımlılığı tipidir (3, 5-6). Düzenli bir şekilde sigara içmeye başlayıp içmeyi sürdürenlerin yarısı sigara nedeniyle yaşamlarını 364 www.korhek.org
kaybetmektedir (7). Sigara nedeniyle 35-69 yaş arasında ölenlerin yaşamlarından kaybettikleri süre 20-25 yıl olarak hesaplanmıştır (7). Tüm dünyada 1,1 milyar kişi sigara içmektedir ve 2025 yılında bu sayının 1,6 milyarı aşacağı tahmin edilmektedir (8). Halen Dünyada her yıl üç milyon ve her on saniyede bir kişi, tütünün yol açtığı bir hastalık nedeniyle ölmektedir ve bu sayı sigara kullanımının yaygınlaşması sonucu giderek de artmaktadır. Mevcut durum değiştirilmezse Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tahminlerine göre 2020-2030 lu yılların başlarında dünyada yılda on milyon insan (%70 i gelişmekte olan ülkelerde) hayatını kaybedecektir (10). Türkiye de 1988 yılında yapılan ve ülkeyi temsil eden araştırmanın sonucuna göre sigara içme sıklığı %43,6 olarak saptanmıştır (11). Hekimlerde de sigara içme alışkanlığı yaygındır (12). Yapılan birçok çalışmada hekimlerde sigara içme alışkanlığı %35 ve üzerinde bulunmuştur (13,14,15). Sigaranın insan sağlığı üzerindeki etkisini bilimsel olarak en iyi gösteren çalışma,1950-1960 yılları arasında İngiltere de Sir Richard Doll ve arkadaşlarının 35434 doktor üzerinde yaptıkları çalışmadır. Bu çalışma ile sigara içen doktorlarda başta kalp damar hastalığı ve akciğer kanseri olmak üzere birçok hastalığın sigara içmeyenlere göre daha fazla görüldüğü bildirilmiştir (7). Daha sonra aynı doktorlar üzerinde 20 şer yıl arayla yapılan iki çalışmada, sigaraya bağlı ölümler incelenmiş ve ağız, özefagus, farinks, larinks, akciğer, pankreas ve mesane kanserlerinin sigarayla olan ilişkisi ortaya konmuştur (7). Doktorlar üzerinde yapılan bu çalışmanın diğer bir sonucu, görevleri insanları hastalıktan korumak ve hastalık halinde tedavi etmek olan doktorların, sigaranın etkilerini bilimsel olarak kendilerinde görmeleridir (7). Bunun dışında sigara, sebep olduğu kanserlerin tedavisinin giderleri ve kendi satış ücreti dikkate alındığında,toplum açısından önemli ekonomik kayıplara yol açan bir üründür. Erken ölümlere neden olarak işgücü kapasitesini düşürmekte ve bu yolla hem bireysel hem de toplumsal ekonomiyi etkilemektedir (17, 18). Ayrıca önlenebilir halk sağlığı sorunu olan sigara içme alışkanlığının azaltılmasında en başarılı ülkeler, hekimleri arasında sigara içme hızının en düşük olduğu ülkelerdir (12). Hekimlerin sigaraya bakış açısı ile sigarasız bir toplumun birbiriyle ilişkili olduğu düşünülmektedir (3). Bu araştırmanın amacı Düzce Tıp Fakültesi öğrencilerinde sigara kullanım sıklığını ve sigara hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarını saptamaktır. Araştırmanın Tıp Fakültesi öğrencilerinde yapılmasının nedeni geleceğin hekimlerinin sigaraya yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Sigara içme alışkanlığı yaklaşık %40 oranında 15-19 yaşlarında başlamakta; dünyada ve Türkiye de 15 yaşın üzerindeki nüfusun %45 inin sigara bağımlısı olduğu varsayılmaktadır (1,19). Ergenlik çağındakiler de dahil edilince ülkemizde yaklaşık 16,5 milyon kişinin düzenli biçimde sigara içtiği tahmin edilmektedir (9). Bu durum da dünyada ve Türkiye de sigaranın toplumsal bir yara olduğunu göstermektedir. Nitekim Türkiye de 1985 yılında 64,8 milyar adet olan yıllık sigara satışı 2000 yılında 122,6 milyar adede ulaşmıştır. Yani söz konusu dönemde satışlar %89,2 oranında artmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Bu kesitsel araştırma 2005-2006 öğrenim yılında Düzce Tıp Fakültesi öğrencileri üzerinde yapıldı. Örneklem oluşturulmadı. Toplam 242 öğrenciden 230 u (%96.0) çalışmaya katılmayı kabul etti. Öğrencilere sigara konusundaki bilgi, tutum, davranış ve sigara içme durumları hakkında 44 soruluk bir anket gözlem altında uygulandı. Anket formunun sonuna sigarayı bırakmak isteyenlerin sigarayı bırakma polikliniğe gidebilecekleri uyarısı eklendi. Anket formunda öğrencilerin kimlik bilgilerine ilişkin sorular sorulmadı. Verilerin analizinde kategorik değişkenler arasındaki ilişkiler kikare testi ile kontrol edildi. BULGULAR Araştırmaya katılan öğrencilerin kimi özellikleri Tablo 1 de gösterilmiştir. Soruya cevap veren toplam 208 Tıp Fakültesi öğrencisinden 65 i (%31.3) düzenli olarak sigara içtiğini belirtmiştir. Sigaraya başlama ortalama yaşı 16.9±2.9 dur. Tablo 2 de öğrencilerin sigara içme durumunu etkileyen faktörlere yer verilmiştir. Buna göre; sigara içen arkadaşı olan 156 öğrenciden 48 i (% 30.8) sigara içerken, arkadaşları sigara içmeyen 41 öğrenciden 6 sı (%14.6) sigara içmektedir. Bu fark istatistiksel olarak da anlamlıdır (x 2 =4.25, p=0.039). Sigara içme sıklığı mezun olunan okula göre de değişmektedir (x 2 = 12.0, p=0.017). Fen Lisesi mezunlarında sigara içme sıklığı %52.4 ile en yüksek seviyededir. Bunu sırasıyla düz lise (%27.3), Anadolu Lisesi (%26.9), Süper Lise (%17.1) mezunları izlemektedir. Kolej mezunlarının ise hiç sigara içmediği görülmüştür. www.korhek.org 365
Tablo 1. Öğrencilerin bazı özellikleri. Özellik Sayı % Cinsiyet Erkek 117 51.1 Kız 112 48.9 Toplam cevap veren 229 100.0 Dönem Dönem 1 53 23.0 Dönem 2 39 17.0 Dönem 3 46 20.0 Dönem 4 43 18.7 Dönem 5 19 8.3 Dönem 6 30 13.0 Toplam cevap veren 230 100.0 Mezun olduğu lise Anadolu Lisesi 114 50.7 Düz Lise 40 17.8 Fen Lisesi 24 10.7 Süper Lise 38 16.8 Kolej 9 4.0 Toplam cevap veren 225 100.0 İkamet ettiği yer Aile-akraba yanı 25 11.0 Arkadaşla birlikte 123 53.9 Yurt 43 18.9 Evde yalnız 37 16.2 Toplam cevap veren 228 100.0 Sanatla uğraşma Uğraşan 75 60.0 Uğraşmayan 50 40.0 Toplam cevap veren 125 100.0 Resim, müzik, tiyatro gibi herhangi bir sanat dalı ile uğraştığını söyleyen 68 öğrencinin 27 si (%39.7) sigara içtiğini belirtmişken); hiçbir sanat dalı ile uğraşmadığını söyleyen 47 öğrencinin 7 si (%14.9) sigara içtiğini belirtmektedir. Buna göre herhangi bir sanal dalı ile pasif izleyicilik dışında da ilgilendiğini söyleyenlerde sigara içme sıklığı istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (x 2 =9.26, p=0.026). Öğrencilerin beraber yaşadığı kimselerin de sigara içme sıklığını etkilediği bulunmuştur. Arkadaşıyla birlikte kalanların %27.5 i sigara içmekte iken; ailesi-akrabası yanında kalanların %8.3 ü, yurtta kalanların %22.5 u ve tek başına bir evde yaşayanların %43.8 i sigara içtiklerini belirtmişlerdir (x 2 =9.26, p=0.026). Sigara içme sıklığı öğrencilerin kaçıncı sınıfta olduklarına göre farklılık göstermemektedir. Öğrencilerin sigara hakkındaki tutumları ise Tablo 3 te gösterilmiştir. Öğrencilere kapalı mekanlarda sigara içilmesini yasaklayan kanun hakkındaki düşünceleri sorulduğunda 198 kişi (%86.1) gereklidir, 16 kişi (%7.0) gereksizdir yanıtını vermiştir. Sigaralı sahnelerin yasaklanmasını gerekli bulan kişi sayısı 163 (%71.2) iken gereksiz bulanlar 46 (%20.1) kişidir. Sigara paketleri üzerindeki Sağlığa zararlıdır uyarısını yeterli bulmayıp hangi hastalıklara yol açtığının belirtilmesi gerektiğini ifade edenlerin sayısı 115 i (%50.4) bulurken uyarının yeterli olduğunu düşünenler 23 (%10.1) kişidir. Tablo 2. Sigara içme durumunu etkileyen faktörler. Sigara içme durumu İstatistik Etkileyen Faktörler İçen İçmeyen Sayı % Sayı % Çevresinde sigara içen kişi Arkadaşı içenler 48 30.8 108 69.2 Arkadaşı içmeyenler 6 14.6 35 85.4 Toplam* 54 27.4 143 72.6 Mezun olduğu lise Anadolu L. 29 26.9 79 73.1 Düz Lise 9 27.3 24 72.7 Fen Lisesi 11 52.4 10 47.6 Süper Lise 6 17.1 29 82.9 Kolej 0 0.0 9 100.0 Toplam* 55 26.7 151 73.3 Beraber yaşadığı kimseler Aile-akraba 2 8.3 22 91.7 Arkadaşla 30 27.5 79 72.5 Evde yalnız 14 43.8 18 56.3 Yurt 9 22.5 31 77.5 Toplam* 55 26.8 150 73.2 Sanata ilgi İlgili 27 39.7 41 60.3 İlgisiz 7 14.9 40 85.1 Toplam* 34 29.6 81 70.4 * Analizler ilgili sorulara cevap veren öğrenciler üzerinde yapılmış, boş bırakanlar analiz dışı bırakılmıştır. x 2 =4.25 p=0.039 x 2 =12.0 p=0.017 x 2 =9.26 p=0.026 x 2 =9.26 p=0.026 366 www.korhek.org
Tablo 3. Düzce Tıp Fakültesi öğrencilerinin sigara hakkındakidüşünceleri. Tutum Sayı % Kapalı mekanlarda sigara içilmesini yasaklayan kanun hakkında Gerekli 198 86.1 Gereksiz 16 7.0 Fark etmez 15 6.5 Toplam** 230 100.0 Film ve dizilerde sigaralı sahnelerle ilgili yasaklar hakkında Gerekli 163 71.2 Gereksiz 46 20.1 Fark etmez 20 8.7 Toplam 229 100.0 Sigara paketleri üzerindeki sağlığa zararlıdır uyarısı hakkında Yeterlidir 23 10.1 Yeterli değildir, yol açtığı hastalıklar da belirtilmelidir 115 50.4 Zaralıdır yazısı konması yanlıştır 2 0.9 Gereksiz 85 37.3 Yeterli değildir-gereksizdir 2 0.9 Yanlıştır-Gereksizdir 1 0.4 Toplam* 228 100.0 Sigara fiyatları hakkında İçilmemesi için pahalı olmalı 156 69.0 Fiyatları makuldur 42 18.6 Ucuz olmalıdır 27 11.9 Makuldur-Ucuz olmalıdır 1 0.4 Toplam* 226 100.0 18 yaşından küçüklere sigara satılması hakkında Kesinlikle satılmamalı 125 54.3 Anne-Babanın izniyle satılabilir 5 2.2 Serbest bırakılmalı 7 3.0 Uygulanamayan bir yasaktır 79 34.3 Satılmamalı-Uygulanamıyor 11 4.8 Ebeveyn izniyle satılabilir-uygulanamıyor 1 0.4 Serbest olmalı-uygulanamıyor 2 0.9 Toplam* 230 100.0 Sigarayı bırakmak için sizce halkı ikna etmek kimin görevidir? Doktorların 95 43.0 Öğretmenlerin 71 32.1 Devletin 64 29.0 Yerel İdarelerin 32 14.5 Ailenin 97 43.8 Arkadaşların 61 27.6 Kimsenin görevi değildir 36 16.2 Herkesin görevidir 3 0.1 Toplam** 221 100.0 *Toplam 230 öğrenciden bazı soruları boş bırakanlar olmuştur. ** Soruya cevap veren toplam 221 öğrenciden birden fazla şık işaretleyenler olmuştur. Sigara fiyatlarının içilmemesi için pahalı olması gerektiğini düşünenler 156 (%69.0) kişi iken 18 yaş altındakilere kesinlikle sigara satılmamasını belirtenler 125 (%54.3) kişidir. Sigarayı bırakma konusunda halkı ikna etmenin doktorların görevi olduğunu söyleyenler ise 95 (%43.0) kişidir. Sigara içen 65 öğrenciden 64 ü sigarayı bırakmak isteyip istemediği ile ilgili soruya cevap vermiştir. Bu öğrencilerin 42 si (%65.6) sigarayı bırakmak istemekte, 20 si (%31.3) istememekte, 2 si (%3.1) ise karasızdır. Sigara içen 65 öğrenciden 63 ü sigarayı bırakmayı deneyip denemediği ile ilgili soruyu cevaplamıştır. Bu öğrencilerin 47 si (%74.6) sigarayı bırakmayı denediğini belirtmektedir. Sigarayı bırakmak için destek almayı isteyip istemedikleri ile ilgili soruya yanıt veren 61 öğrenciden 19 u (%31.1) destek almak istediğini, 41 i (%67.2) istemediğini ve bir kişi de (%1.6) kararsız olduğunu belirtmiştir. Tablo 4 de sigara içen öğrencilerin sigaraya başlama nedenleri, sigarayla ilgili şikayetleri, sigarayı bırakmak isteyen 42 ve istemeyen 20 öğrencinin açıkladıkları nedenler gösterilmiştir. www.korhek.org 367
Tablo 4. Düzce Tıp Fakültesi öğrencilerinden sigara içenlerin özellikleri Özellik Sayı % Sigaraya başlama nedeni Arkadaş etkisi 37 54.4 Özenti 19 28.0 Merak 19 28.0 Okul sorunları 17 25.0 Yalnızlık 14 20.6 Aile sorunları 5 7.4 Sıkıntılar 3 4.4 Yasak olanı deneme 2 2.9 Bilmiyorum 2 2.9 Saçma nedenlerle 1 1.5 Toplam* 68 100.0 Sigarayla ilgili şikayetler Nefes darlığı 21 39.3 Öksürük 22 37.5 Yok 13 23.2 Faranjit, sinüzit 6 10.7 Kötü koku 5 8.9 Fiziksel aktivitede azalma 3 5.4 Baş ağrısı 3 5.4 Ağız yaraları 1 1.7 Toplam* * 56 100.0 Bırakmak istememe nedenleri Keyif alıyorum 11 50.0 Denedim olmadı 9 40.9 Stres atmak 7 31.8 Yalnızlık 5 22.0 Sigara dikkatimi arttırıyor 4 18.1 Zararını görmüyorum 2 9.0 Bağımsız hissetme 1 4.5 Uyanıklığı arttırıyor 1 4.5 Bağımlısıyım 1 4.5 Toplam*** 22 100.0 Bırakmak isteme nedenleri Sağlığa zararlı 41 93.2 Ekonomik zarar 26 59.0 Çevreye zararlı 15 34.0 Eğitimler 7 15.9 Aile baskısı 4 9.0 Doktor önerisi 3 6.8 Arkadaş baskısı 2 4.5 Kariyerimi etkiliyor 1 2.3 Toplam*** 44 100.0 *Toplam 68 öğrenci sigaraya başlama nedenleri arasında birden fazla şık işaretlemişlerdir. Bu öğrencilerden 3 ü düzenli sigara içmediklerini belirtmiştir. **Birden fazla şık işaretlenmiştir. ***Her iki soruya da cevap veren sigaraya bırakma konusunda kararsız olan 2 öğrenci vardır. Bu soruda da birden fazla şık işaretlenmiştir. Kararsız olan 2 öğrenci hem bırakmak isteme hem de istememe nedenlerini işaretlemişlerdir. Sigaraya başlama nedenleri ile ilgili soruya cevap veren 68 öğrenciden 37 si (%54.4) arkadaş etkisi ile başladıklarını belirtmiştir. Diğer nedenler ise; özenti 19 (%28.0), merak 19 (%28.8) ve yalnızlık 14 (%20.6) olarak belirtilmiştir. Bu öğrencilerden 3 ü sigaraya başlama nedenlerini belirtmelerine rağmen düzenli sigara içip içmedikleri ile ilgili soruya hayır cevabını vermişlerdir. Toplam 56 öğrenci sigara ile ilgili şikayetler sorusunu yanıtlamıştır. Bu şikayetler arasında öksürük 22 (%39.3), nefes darlığı 21 (%37.5) öğrenci tarafından açıklanırken 13 öğrenci (%23.2) sigara ile ilgili bir şikayeti olmadığını belirmiştir. Sigarayı bırakmak istememe nedenleri ile ilgili soruyu 22 öğrenci cevaplamıştır. Bunlardan ikisi sigarayı bırakma konusunda kararsız olan öğrencilerdir. Öğrencilerden 11 i (%50.0) keyif aldıkları, 9 u (40.9) bırakmayı denedikleri ama başaramadıkları ve 7 si (%31.8) stres attıkları için sigarayı bırakmak istemediklerini belirtmişlerdir. Sigarayı bırakmak istememe nedenleri ile ilgili soruyu 44 öğrenci cevaplamıştır. Bunlardan ikisi yine sigarayı bırakma konusunda kararsız olan iki öğrencidir. Buna göre 41 (%93.2) öğrenci sağlığa zararlı olmasını, 26 sı (%59.0) ekonomik nedenleri ve 15 i (%34.0) çevreye zararlı olmasını sigarayı bırakmak isteme nedenleri arasında saymışlardır. TARTIŞMA Bu çalışmada Tıp Fakültesi öğrencilerinde sigara içme sıklığı % 31.3, sigaraya başlama yaşı ise 16.9±2.9 olarak bulunmuştur. Sigara içme sıklığı Gazi üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde % 24.0 bulunmuştur (1). Sekiz üniversitenin birinci sınıf öğrencilerinde yapılan başka bir çalışmada % 22.2 olarak bildirilmektedir (21). Tıp Fakültesi öğrencilerinde yapılmış sigara içme sıklığının % 20 nin üzerinde olduğu başka çalışmalar da vardır (22-26). Bu çalışmada sigaraya başlama nedenleri; arkadaş etkisi, özenti, merak ve yalnızlık olarak belirtilmiştir. Tıp öğrencilerinde yapılan başka bir çalışmada da benzer şekilde arkadaş etkisi, özenti ve merak sigaraya başlamada etkili faktörler olarak bildirilmektedir (1). Sigara içme ile ilişkili bulunan faktörler ise ailesi ile kalmama ve çevresinde sigara içen kişi bulunması olarak bildirilmektedir (1). Bu çalışmada ise sigara içmede etkili olan faktörler; arkadaş etkisi, mezun olunan lise, herhangi bir sanat dalı ile izleyici olma dışında uğraşma ve yalnız oturma olarak bulunmuştur. Sigara içme sıklığının kız öğrencilerde düşük olduğunu bildiren çalışmalar vardır (1, 22, 24-25). Bu çalışmada ise cinsiyete göre farklılık gösterilememiştir. 368 www.korhek.org
Öğrencilerin sigara hakkındaki tutumlarına bakıldığında öğrencilerin büyük çoğunluğu; kapalı mekanlarda sigara içilmemesi, filmlerdeki sigaralı sahnelerin yasak olması, sigara paketleri üzerindeki Sağlığa zararlıdır uyarısından başka hangi hastalıklara yol açtığının da belirtilmesi, sigara fiyatlarının içilmemesi için pahalı olması, 18 yaş altındakilere kesinlikle sigara satılmaması gerektiğini düşünmektedirler. Öğrencilerin yarıdan azı ise sigarayı bırakma konusunda halkı ikna etmenin doktorların görevi olduğunu düşünmektedir. Bu çalışmada da daha önce yapılan bir çalışmadakine benzer oranda sigara içenlerin üçte ikisi bırakmak istediklerini belirtmektedir (1). Bırakmayı deneyenler ise sigara içenlerin dörtte üçüdür. Sigarayı bırakmak isteyenlerin çoğunlukta olması sigara karşıtı çalışmaların başarılı olacağını düşündürmektedir. Sigarayı bırakmak istemelerinin nedeni hemen hepsinde sigaranın sağlığa zararlı olmasıdır. Bunun dışında ekonomik nedenler ve çevreye zararlı olması da sigarayı bırakmak isteme nedenleri arasında sayılmıştır. Sigarayı bırakmak istemeyen öğrenciler ise; keyif aldıklarını, bırakmayı denedikleri fakat başaramadıkları ve stres attıkları için sigarayı bırakmak istemediklerini belirtmişlerdir. Sigarayı bırakmak isteyen öğrencilerin üçte biri destek almak istediğini belirtmiştir. Bu durum bu gruba verilecek desteğin önemli olduğunu göstermektedir. SONUÇ Tıp öğrencileri sigaranın sağlığa zararlı olduğunu bilmektedirler. Buna rağmen öğrencilerin dörtte birinden fazlası sigara içmektedir. Sigaraya başlamada arkadaş etkisi ön plandadır. Bu nedenle sigarayı bırakma kampanyaları bireysel değil arkadaş gruplarına yönelik olarak planlanmalıdır. Öğrenciler doktorların halkı sigarayı bırakma konusunda ikna etmesi gerektiğini düşünmektedir. Bu durumda hekimlerin davranışının toplumu etkilediğini de göz önüne alınarak halkı sigara konusunda eğitecek olan doktor adaylarına yönelik kampanyalarla sigarayı bırakmaları ve başlamamaları sağlanmalıdır. Sigara içenlerin büyük çoğunluğu sigarayı bırakmak istediğinden bunlara yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Sigarayı bırakmak isteyenler arasında destek almak isteyenler de azımsanmayacak orandadır. Bu araştırmanın sonuçları sigaranın zararlarını bilen; büyük çoğunluğu bırakmayı denemiş ve bir kısmı da destek almaya da hazır olan sigara içen öğrencilere yönelik çalışmalara devam edilmesi gerektiğini göstermektedir KAYNAKLAR 1. İlhan F, Aksakal N, İlhan M N, Aygün R. Gazi Üniversitesi Öğrencilerinde Sigara İçme Durumu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2005; 4 (4): 188-198. 2. Bilir N, Doğan BG,Yıldız AN,Sigara İçme Konusundaki Davranış ve Tutumlar.Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı Yayını;Yayın No: 7, Ankara,1997. 3. Ceylan E, Gencer M, Yanık M. Harran Üniversitesi'ne Kayıt Yaptıran Öğrencilerin Sigaraya Karşı Tutumlarını Etkileyen Faktörler. Toraks Dergisi. 2005; 6 (2): 144-150. 4. Amerikan Psikiatri Birliği.Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı.4. baskı (DSM-IV) (Köroğlu E.;çev. ed.). Ankara Hekimler Yayın Birliği;1994. 5. Doğan YB. Bağımlılk Kavram ve Anlayışı. Dilbaz HN; ed.alkol ve Alkol Dışı Madde Bağımlılığı.Ankara; 1998: 1-8 6. Demirel Y, Sezer E. Sivas Bölgesi Üniversite Öğrencilerinde Sigara Kullanma Sıklığı, Erciyes Tıp Dergisi (Erciyes Medical Journal). 2006; 27 (1): 1-6. 7. Doll R.,Wheatly K.,Gray R.,Sutherland I. Mortality in relation to smoking: 40 years' observation on male British doctors. BMJ. 1994; 309: 901-11. 8. Salgını Durdurmak, Yönetimler ve Tütün Kontrolünün Ekonomisi, Dünya Bankası Yayını, 2000. 9. Tezcan S, Yardım N. Türkiye'de Çeşitli Sağlık Kurumlarında Doktor, Hemşire ve Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Sigara İçme Boyutu. Tüberküloz ve Toraks Dergisi. 2003;51 (4): 390-397. 10. Guidelines for Controlling and Monitoring the Tobacco Epidemic,Tobacco or Health Programme. WHO. March 1996. 11. Herkese Sağlık Türkiye'nin Hedef ve Stratejileri.TC Sağlık Bakanlığı. Ankara, 2001 12. Asut Ö. Hekim ve Sigara.TTB Yayınları.1. Baskı, Nisan 1993. 13. Cirit M, Orman A, Ünlü M. Afyon'da Sigara İçme Alışkanlığı. Toraks Dergisi. 2002; 3 (3): 253-256 14. Erboycu AE, Aksel N, Çakan A, Özsöz A. İzmir İlinde Sağlık Çalışanlarının Sigara İçme Alışkanlıkları. Toraks Dergisi. 2004; 5 (1): 6-12. 15. Kosku N, Kosku M, Çikrikçioğlu U, Tümer ZÖ. Toraks Dergisi Üyelerinin Sigara Konusunda Bilgi,Tutum ve Davranışları. Toraks Dergisi. 2003; 4 (3): 223-230. 16. Ünsal M, Atıcı A G, Uğurlu D, Özer A, Erkan L, Topbaş M. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Doktorlarında Sigara İçme Prevalansı, Klinik Bilimler & Doktor. 2000, 6 (3): 288-291. 17. Keskinler D, Güraksın A, İnandı T, Tufan Y, Erzurum Atatürk Üniversitesi Öğrencilerinde Sigara İçme Prevalansı ve Etkileyen Faktörler. AÜTD. 1999; 31: 112-116. www.korhek.org 369
18. Lesmes GR, Donofrio KH. Passive Smoking the Medical and Economic Issues. Am J Med. 1992; 93: 38-42. 19. Yorgancıoğlu A, Esen A. Sigara Bağımlılığı ve Hekimler, Toraks Dergisi.2000;1: 90-95. 20. Sezer RE. Dünya'da ve Türkiye'de Sigara Tüketim Eğilimleri.Hipokrat Dergisi. 2002; 11: 56-63. 21. Doğan BG, Özcebe H, Bertan M, Haznedaroğlu D, Kırcalıoğlu N, Hızel Bülbül S. Sekiz Üniversite'nin birinci sınıf öğrencilerinde sigara alkol ve uyuşturucu madde kullanma durumu. X. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Van. 2006: 160. 22. Çan G, Özlü T, Torun P, Bülbül Y. Karadeniz Teknik Üniversitesi Tip Fakültesi Ögrencilerinin Sigara Içme Aliskanliklari. Tüberküloz ve Toraks. 1998, 46: 245-249. 23. Irgil E, Erkenci Y, Güner R, Bagci S. Tip Fakültesi Örgencilerinin Sigara ve Alkol Kullanma Aliskanliklari. VII. Ulusal Halk Sagligi Kongresi, Adana, 1998: 474. 24. Oktay G, Hodoglugil NS, Agca E, Akdogdu E, Ardagil A, Çelik E ve ark. Smoking Behaviour and Attitudes of 6th Year Medical Students of Hacettepe University. International Public Health Congress Health 21 in Action), Istanbul, October 2000: 149. 25. Çalisir ZE, Yildiz AK, Çöl M. Ankara Üniversitesi Tip Fakültesi Son Sinif Ögrencilerinde Sigara Içme Aliskanligi, Bagimlilik Düzeyi ve Biçiminin Degerlendirilmesi. 8. Halk Sagligi Günleri, Sivas, Haziran 2003: 182. 26. Yoldascan E, Usal G, Özdemir B, Akdemir S. Çukurova Üniversitesi Tip Fakültesi Örgencilerinde Sigara Içme Sikligi ve Etkileyen Faktörler. VIII. Ulusal Halk Sagligi Kongresi, Diyarbakir, Eylül 2002: 802. 370 www.korhek.org