GEL R VERG S KANUNU NUN GEÇ C 55 NC MADDES UYARINCA 2003 VE 2004 YILINDA STOPAJA TAB OLMASI NEDEN YLE BEYANA TAB OLMAYAN GEL RLER N 2005 DURUMU Necati PERÇ N Gelirler Baflkontrolörü 1- G R fi B ilindi i üzere; Gelir Vergisi Kanunu na 4444 say l Kanun la1 eklenen Geçici 55. madde ile 01.01.1999-31.12.2002 tarihleri aras nda elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmifl bulunan Gelir Vergisi Kanunu nun 75. maddesinin 7, 12 ve 14 numaral bentlerinde yaz l menkul sermaye iratlar ile menkul k ymet yat r m fonlar n n kat lma belgelerine ödenen kâr paylar için beyanname verilmeyece ine iliflkin düzenlemenin süresi, önce 4783 say l Kanun 2 ile 31.12.2003 tarihine kadar daha sonra da 5035 say l Kanun 3 ile 31.12.2004 uzat ld. Bu hükümlere göre de 2003 y l nda elde edilen ve stopaja (vergi kesintisine) tabi tutulan; banka mevduat faizi, döviz tevdiat faizi, repo gelirleri, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylar ile kâr ve zarar ortakl belgesi karfl l ödenen kâr paylar ve özel finans kurumlar nca kâr ve zarara kat lma hesab karfl l - ödenen kâr paylar, tutar ne olursa olsun 2003 ve 2004 y llar nda y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmedi ve beyana dayal olarak bir gelir vergisi de ödenmedi. Ayr ca, 2003 ve 2004 y llar nda menkul k ymet yat r m fonlar - n n kat lma belgelerine ödenen kâr paylar için de yine beyanname verilmedi. Ancak ticari iflletmelere ait olan söz konusu gelirler maddenin kapsam d fl nda olmalar nedeniyle beyana tabi oldu undan bunlar ticari kazanç nedeniyle verilen beyannameye dahil edilerek beyan edildi. 1 4444 say l Kanun 11.08.1999 tarihinde kabul edilerek, 14.08.1999 tarih ve 23786 say l R.G. de 2 4783 say l Kanun 07.01.2003 tarihinde kabul edilerek, 09.01.2003 tarih ve 24988 say l R.G. de 3 5035 say l Kanun 25.12.2003 tarihinde kabul edilerek, 02.01.2004 tarih ve 25334 say l R.G. de
E er y l sonuna kadar yeni bir yasal düzenleme yap lmazsa, bu durum de- iflecek ve 2005 y l nda elde edilecek söz konusu gelirler bu defa beyana tabi olacak, ve izleyen y l n mart ay nda bu gelirler için beyanname verilmesi gerekecek. Çünkü geçici maddenin uygulanma süresi 31 Aral k 2004 tarihinde sona eriyor. 2- YIL SONUNA KADAR B R YASA DE fi KL YAPILMADI I TAKD RDE DURUM Yukar da girifl bölümünde k saca özetlendi i üzere; Banka mevduat faizi, Döviz tevdiat faizi, Repo gelirleri, Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylar ile Kâr ve zarar ortakl belgesi karfl l - ödenen kâr paylar ve Özel finans kurumlar nca kâr ve zarara kat lma hesab karfl l ödenen kâr paylar, tutar ne olursa olsun stopaj yolu ile vergilendirilmifl olmak kofluluyla 2003 ve 2004 y llar nda beyana tabi tutulmad. Söz konusu finansal yat r m araçlar n n vergi durumu, yani beyanname ile beyan edilmemesi hususu son iki y ld r yukar da aç kland flekilde birer y l uzat ld. Ancak yeni y la dört aydan az bir zaman kald. Hazine ka tlar na yap lan yat r mlar n büyük bölümü ve üç aydan daha uzun vadeli mevduat hesaplar n n süresi art k 2005 y l na sark yor. Bu tür kaynaklardan elde edilecek gelirler 2005 y l nda elde edilece- inden vergisi, varsa beyan da, 2005 y l vergi rejimine göre olacak, ve 2006 y l nda beyanname verilmesi gerekebilecek. Dolay s yla e er bugün yürürlükteki vergi mevzuat nda bir de ifliklik yap lmazsa, 2005 te tasarruf sahipleri tam anlam yla bir vergi sürpriziyle karfl lacaklar. Kiflisel tasarruf sahipleri, belli Hazine ka tlar na yapacaklar yat r mlar, bankalarda açt rd klar Türk Liras ve döviz mevduatlar n, yat r m fonlar gelirlerini, repo gelirlerini art k beyan edecekler. 1 Ocak 2005 den itibaren elde edilen faiz ve repo gelirleri, belli bir s n r aflt nda, 2006 y l 1-15 Mart tarihleri aras nda, y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek. Beyan s n r n n kaç milyar TL. oldu u flu anda belli de il. 2004 y l sonuna do ru belli olacak olan 2005 y l Gelir Vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yaralan tutar aflan faiz gelirleri beyan edilecek. Beyan s n r n n ise, enflasyon indiriminden sonra 15-16 milyar TL civar nda olaca tahmin ediliyor. Dolay s yla yat r m araçlar n n birinden veya tümünden elde edilecek faiz veya di er kazançlar n toplam gelir vergisi tarifesinin 2. dilimine girmesi halinde, bu gelirler için beyanlar yap lacak ve vergileri ödenecek. 2. dilim tarife bu y l için 14 milyar. Enflasyon düzeyi de dikkate al - n rsa bunun gelecek y l 16 milyar civar nda belirlenmesi muhtemeldir. Bu miktar n üzerine ç kacak gelirler için, e er y lbafl na kadar vergi mevzuat de ifltirilmezse, iki y l ertelenen vergi-
de beyan dönemi bafllayacak. Buna göre, 2004 y l nda 100 milyar TL ya da 1 trilyon TL hatta 10 trilyon TL faiz ya da repo geliri elde eden bir kiflinin, bu geliri beyana tabi de ilken, 2005 y l nda elde edilenler, belli s n r aflt nda örne in 20 milyar oldu unda beyana tabi olacak. Bu nedenle, flu günlerde açt r lan banka hesaplar nda, vadenin 31 Aral k 2004 ü aflmad sürece faiz geliri beyana tabi de il. Aflmas halinde ise, 2005 e isabet eden de il, faizin tamam elde edildi i y l n geliri olarak izleyen y lda verilecek olan beyanname ile beyana tabi olacak. Ayn durum, repo gelirleri için de geçerli. Örnek vermek gerekirse; (A) n n 31 Aral k 2004 vadeli mevduat hesab ndan elde etti i faiz geliri 300 milyar TL dir. (B) nin 1 Ocak 2005 vadeli mevduat hesab ndan elde etti i faiz geliri de 300 milyar TL dir. Bu durumda (A) n n 31 Aral k 2004 de elde etti i faiz geliri beyana tabi de il. (B) ise, faiz gelirini bir gün farkla yani 2005 de elde etti i için, faiz gelirinin tamam y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyana ve buna ba l olarak da, gelir vergisine tabi olacak. Hemen belirtelim, beyan aflamas nda; faiz geliri enflasyondan ar nd r l yor ve kalan tutar beyan s n r n aflarsa, aflan k s m de il, tamam beyan edilecek. Örne in faiz geliri 300 milyar,ise; enflasyondan ar nd rma oran n yüzde 40 kabul edelim, (300 milyar x %40 = 120 milyar ) (300 milyar 120 milyar = 180 milyar) beyan s n r n da 15 milyar TL kabul etti imizde, mükellefin enflasyon indirimi sonras, 15 milyar TL beyan s n r n aflan 180 milyar TL faiz gelirinin tamam n beyan edilmesi gerekecek. Görüldü ü gibi, bu y l n sonuna kadar, bankalara vadeli mevduat yat r l rken ya da repo geliri elde edilirken, vadenin 2005 e sarkmamas na dikkat etmek gerekiyor. Aksi takdirde yani vadenin izleyen y la sarkmas durumunda da beyanname verme yükümlülü ünün do aca n n dikkate al nmas nda yarar var. Yat r m fonu kat lma belgeleri de ne zaman sat l rsa sat ls n, yat r m fonu kár pay, sat ld tarihte elde edilmifl say l yor. Bu nedenle, y l sonuna kadar bir yasa de iflikli i yap lmad takdirde, yat r m fonu kat lma belgesi sahibi bireysel yat r mc lar n, 31 Aral k 2004 tarihi itibariyle kat lma belgesindeki de er art fllar ndan dolay beyanname verme yükümlülü üne girmemeleri ve bu nedenle vergi ödememe yükümlülü ü ile karfl laflmamalar için, bu y l n sonuna kadar kat lma belgelerini satmalar gerekiyor. Kat lma belgelerini 2005 y l nda satarlarsa, 2004 y l nda oluflan de er art fl n n da vergisini beyanname vermek suretiyle ödemek zorunda kalacaklar... Bu konuda Vergi Konseyi nde çal flmalar yap ld biliniyor. Ancak nas l bir karar ç kaca ve uygulaman n nas l yönlendirilece i henüz belli de il. Hazine nin borçlanma maliyetleri ve
piyasalardaki istikrar için mevcut durumun bir veya bir kaç y l daha uzat lmas mümkün olabilece i gibi, haz rlanmakta olan vergi reformu çerçevesinde tamamiyle beyan sistemine de geçilebilir. Ya da belli araçlarda hem stopaja devam edilebilir hem de beyan sistemi getirilebilir. Bu konuda tercihi tamamiyle Maliye Bakanl ile Hükümetin verece i tabiidir. Ancak sonuçlar tasarruf sahiplerini ba layacak. Bu nedenle yeni y la sarkan vadelerde vergide olas sürprizleri dikkate almakta yarar var. Stopaj sisteminden beyan sistemine geçiflin piyasalarda çalkant yaratmamas ve iç borç maliyetini art rmamas için, haz rl klar yap lan vergi reformuna, vergi idaresinin reformuna ve potansiyel vergi mükelleflerinde zihniyet de iflimine ihtiyaç var. Stopaj yoluyla vergileme ayn zamanda bir vergi güvenlik sistemi olup, bunun yerine beyan esas na geçilmesi durumunda, olas vergi kayb n önleyici denetim mekanizmas n n da iyi çal flmas gerekmektedir. 3- SONUÇ Mevduat ve repo gelirlerinin bu güne kadar beyan d fl b rak lmas, bu gelirlerin bu güne kadar stopaj yoluyla vergilendiriliyor olmas na dayan yordu. Halen stopaj oran, k sa vadeli TL mevduatta yüzde 18, dövizli mevduatta yüzde 24 olarak uygulan yor. Vade uzad kça oran düflüyor. Repo gelirlerinde ise oran yüzde 22. Görüldü ü gibi, beyan d fl kalan bu gelirler üzerinden yüksek oranlarda vergi stopaj yoluyla kesiliyor. Gelirler beyan edilmedi inden kesilen vergiler nihai vergi haline geliyor.yayg n kanaatin aksine faiz gelirlerinin yüksek oranlarda vergilendirildi i söylenebilir. Üstelik vergileme kesinti yoluyla yap ld için kaçak söz konusu de il. Hem mükellefler hem de vergi daireleri aç s ndan mevcut rejimin devam etmesinde asl nda yarar var. Bu nedenle mevduat faizi, repo geliri ve MKYF kâr paylar n n beyan d fl kalmas n sa layan geçici maddenin süresinin uzat lmas da gündeme gelebilir.. Ancak yaz m z n yukar daki bölümlerinde de aç kland üzere ; nas l bir karar ç kaca ve uygulaman n nas l yönlendirilece i henüz belli de il. Hazine nin borçlanma maliyetleri ve piyasalardaki istikrar için mevcut durumun bir veya bir kaç y l daha uzat lmas mümkün olabilece i gibi, haz rlanmakta olan vergi reformu çerçevesinde tamamiyle beyan sistemine de geçilebilir. Ya da belli finansal araçlarda hem stopaja devam edilebilir, hem de beyan sistemi getirilebilir. Bu konuda tercihi tamamiyle Maliye Bakanl ile Hükümetin verece i tabiidir.
Yat r m Araçlar n n Vergi Durumu Mevcut Durum De iflikli e Gidilmezse 2005 te Durum TL Bazl Stopaj (0), 156 milyar Stopaj (0), beyan s n r gelir vergisi Hazine ka d faiz gelirini geçen ikinci taksidi. 2004 için 14 milyar k s m beyana tabi. olan bu rakam n biraz üzerinde bir ra Enflasyon indirimi var. kam ç kacak. Faiz gelirlerinde enflas yon indirimi var. Döviz Bazl Stopaj (0), 156 milyar Stopaj (0), enflasyon indirimi yok, Bono faiz gelirini geçen beyan s n r TL Hazine ka tlar nda k s m beyana tabi. oldu u gibi. Eurobond Stopaj (0), 156 milyar Stopaj (0), enflasyon indirimi yok, be faiz gelirini geçen yan s n r TL Hazine ka tlar nda oldu k s m beyana tabi. u gibi. Repo Stopaj yüzde 22, Beyan var. S n r bu y l 14 milyar olan beyan yok. s n r. 2005 için artacak. Stopaj n düflü rülmesi gerekecek. Türk Liras Stopaj yüzde 12-18, Beyan var. Enflasyon indirimi uygulan Mevduat aral nda beyan yok. d ktan sonra faiz gelirleri, gelir vergisi ikinci dilimine girerse beyan edilecek. Bu s n r bu y l 14 milyar. Gelecek y l 16 milyar lira civar nda belirlenebilir. Döviz Stopaj yüzde 24, Beyan var. Enflasyon indirimi yok, faiz Mevduat beyan yok. geliri, gelir vergisi ikinci dilimine girer se beyan edilecek. Bu s n r bu y l 14 milyar. Gelecek y l 16 milyar lira civa r nda belirlenebilir. Yat r m Fonu B tipinde yüzde 10 TL mevduat ile ayn flekilde vergilendi stopaj var, beyan yok. rilecek. Hisse Senedi 28 milyar bulan Vergilemede herhangi bir de ifliklik ol temettünün yar s için mayacak. %10 stopaj, 3 ayda al m sat m kazanc n n 12 milyar aflan k sm na beyan var.