TÜRKİYE TOPRAK ÜSTÜ TEK AĞAÇ VE MEŞCERE BİYOKÜTLE TABLOLARI

TÜRKİYE TOPRAK ÜSTÜ TEK AĞAÇ VE MEŞCERE BİYOKÜTLE TABLOLARI Birsen DURKAYA*, Ali DURKAYA* *Bartın Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, BARTIN ÖZET Türkiye de bu güne kadar düzenlenmiş ağırlık tabllarının düzenlenmesinde kullanılan denklemler bir araya getirilerek, hem yapılmış çalışmaların tplu larak gösterilmesi, hem de ihtiyaç duyanlara bu denklemler üzerinden istedikleri ağırlık verilerine ulaşma imkânı sağlanması hedeflenmiştir. Tek girişli denklemlerin verdiği değerler grafikler üzerinde tpluca gösterilerek görsel larak kıyaslamalar da yapılmıştır. Ayrıca ağırlık tabllarının genel düzenlenme yöntemine de değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Biykütle, Türkiye, Tprak üstü TURKEY S ABOVEGROUND SINGLE TREE AND STAND BIOMASS TABLES ABSTRACT It is aimed that t shw all bimass equatins tgether develped up t nw in Turkey and t make pssible t establish bimass data frm these equatins. In additin, single entry bimass equatins are cmpared n graphs. General cnstracting methd f bimass tables are als explained. Keywrds: Bimass, Turkey, Abve grund 1. GİRİŞ Biykütle veya biyljik kütle, genellikle birim alandaki ftsentez yaparak büyüyen ve gelişen bitkisel rganizmaların, bir kütle larak düşünülmesini ifade eden bir tanımdır. Ormancılıkta ise biykütle tanımından belirli büyüklükteki bir rman alanındaki ağaç ve ağaçcık tpluluklarının tplam miktarı anlaşılır. Birim alandaki biykütle yaş veya fırın kurusu ağırlık larak (kg veya tn ifade edilir. Rutubet miktarı ağaç türüne, yetişme rtamına, kesim zamanına, iklim kşullarına vb. bağlıdır. Ayrıca ağaç içerisinde gövdenin byuna kesitinde alt bölümünden üst bölümüne ve yatay kesitinde farklılıklar gösterir. Rutubet farklılıkları ilkbahar ve yaz dunu ile dal dunu ve öz dunu arasında da gözlenir. Bu nedenlerden dlayı, kuru ağırlık değerleri, yaş ağırlık değerlerine kıyasla tercih edilmekte ve uygulamada daha çk kullanılmaktadır (Saraçğlu, 1992. Geçmiş dönemlerde biykütle çalışmalarının gerçekleştirilmesindeki asıl amaç, petrl ve dğalgaz gibi yenilenemeyen kaynakların yerine, yenilenebilir enerji kaynaklarının ikamesi knularında çeşitli veriler türetilmesi lmuştur (Alemdağ, 1981. Yani biykütle knusundaki ilk yaklaşımlar enerji perspektifli lmuştur. Orman yeşil kütlesi ile güneş enerjisini tutup depladığı için en göze batan yenilenebilir dğal enerji kaynaklarından birisidir. Orman biykütlesinin değişik ağaç türlerinden sağlayabileceği enerjinin dğru tahmin edilebilmesi ve meşcerelerin sağlayabileceği tüm üretim miktarının rtaya knabilmesi açısından, ağırlık tablları hacım tabllarına kıyasla daha etkin bulunmuş ve biykütle tablları düzenlenmeye başlamıştır. 1

Biykütle aynı zamanda rganik karbn larak ta kabul edilebilir. Dünyada küresel ısınmaya neden lan sera gazları arasında en önemli etkiye sahip lan CO 2, karbn havuzu larak nitelendirilen altı karasal eksistemden biri lan rman eksistemi içerisinde ftsentez yluyla deplanmaktadır. Ftsentez yluyla enerji kaynağı lan bitkisel maddeler sentezlenirken, atmsferden CO 2 alınıp atmsfere canlıların yaşamı için gerekli lan O 2 verilmektedir. Biykütlenin yakılması snucu rtaya çıkan CO 2 daha önce bu maddelerin luşması esnasında atmsferden alındığından, çevre CO 2 salınımı açısından krunmuş lmaktadır. Günümüzde biykütle çalışmalarına artık yenilenebilir enerji ve çevre kruma perspektiflerinden bakılmaktadır. Biykütle çalışmalarından, rman eksistemleri tarafından tutulan CO 2 miktarlarının belirlenmesi çalışmalarında yaygın larak yararlanılmaktadır. 2. MATERYAL VE METOT Biykütle tabllarının düzenlenmesinde yararlanılan materyal ağaç türleri itibarıyla aşağıda özetlenmiştir. Kızılağaç biykütle tablsunun düzenlenmesi amacıyla, kızılağacın dğal yetişme rtamını kapsayacak şekilde Trabzn, Giresun ve Artvin Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı rmanlar ve özel şahıs arazilerinden örnek alanlar alınmıştır. 2*2 m byutlarında, K-G ve D-B yönleri kullanılarak 19 örnek alan alınmıştır. 5 cm den kalın bütün ağaçlar ölçülmüş, 5 cm lik çap kademesinde bulunan ağaçlardan 5 er ağacın byu ölçülmüş ve en az iki ağaç ta örnek ağaç larak kesilmiştir (Saraçğlu, 1988. Dğu Karadeniz bölgesinde yayılış gösteren Dğu Kayınının biykütle tabllarını düzenleyebilmek için, bu türün dğal yayılış alanındaki Giresun ile Hpa arasında kalan bölgede değişik yükseklik, bakı, eğim özelliğindeki meşcerelerden 2*2 m byutlarında 32 örnek alan alınmıştır. Her örnek alandan rtalama göğüs yüzeyine en yakın ağaç örnek ağaç larak kesilmiştir (Saraçğlu, 1998. Stepe geçiş yörelerindeki sarıçam meşcerelerinin birim alandaki biykütle miktarlarının tespiti amacıyla, 21 ha lık alana eşit aralık mesafelerle 1 adet 4 m 2 büyüklüğünde örnek alan yerleştirilmiştir. 21 ha büyüklüğündeki alan tek meşceredir ve rtalama yaşı 8 dir. Araştırma alanı Kızılcahamam Çamkru araştırma rmanıdır. Her örnek alandan göğüs yüzeyi rta ağacı örnek ağaç larak kesilmiştir (Sun vd., 1976. Znguldak yöresi meşe meşcerelerinin biykütle tabllarını düzenleyebilmek için Znguldak Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde kalan bölgede değişik yükseklik, bakı, eğim özelliklerine sahip meşcerelerden 2*2 m büyüklüğünde örnek alanlar alınmıştır. Ortalama göğüs yüzeyine sahip ağacın aynı zamanda rtalama kütleye sahip lacağı varsayımından hareketle her örnek alandan göğüs yüzeyi rta ağacı örnek ağaç larak kesilmiştir (Durkaya, 1998. Znguldak yöresi kestane meşcerelerinin biykütle miktarlarını belirleyebilmek amacıyla, Znguldak Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde kalan bölgede değişik yükseklik, bakı, eğim özelliklerine sahip meşcerelerden 2*2 m büyüklüğünde 3 örnek alan alınmıştır. Ortalama göğüs yüzeyine en yakın ağaç örnek ağaç larak kesilmiştir (İkinci, 2. Kızılçam biykütle miktarlarının tespitine yönelik ilk çalışma Antalya Orman Bölge Müdürlüğü, Bük Araştırma Ormanında gerçekleştirilmiştir. 2. ve 3. bnitet kızılçam meşcereleriyle kaplı bu alandan 4 m 2 büyüklüğünde sistematik larak alana dağıtılmış 14 adet örnek alan alınmıştır. Göğüs yüzeyi rta ağacı örnek ağaç larak kesilmiştir (Sun vd., 198. Yine kızılçam biykütle miktarlarının belirlenmesine yönelik bir çalışma Adana Orman Bölge Müdürlüğü Karaisalı Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içerisinde kalan bölgede değişik yükseklik, bakı, eğim özelliğindeki saf ve dğal kızılçam meşcerelerinde yapılmıştır. 3 adet 2*2 m büyüklüğünde örnek alan alınmış ve bu örnek alanların herbirinde göğüs yüzeyi aritmetik rta ağaçları seçilerek örnek ağaç larak kesilmiştir (Ünsal, 27. Bu çalışmalar sırasında uygulanan yöntemler birbirinin hemen hemen aynıdır ve yöntem aşağıda özetlenmeye çalışılmıştır. 2

Örnek alanlarda göğüs çapları ölçülen ağaçların göğüs yüzeyleri hesaplanır, tplam ağaç sayısına bölünerek rtalama göğüs yüzeyi belirlenir. Bu değere eşit ya da en yakın göğüs yüzeyine sahip ağaç, örnek ağaç larak alınır. Örnek ağaçların canlı, tepesi sağlam, tek gövdeli, sağlıklı bir görünüm göstermesine özen gösterilir. Örnek ağaçlar yerden 3 cm yükseklikten kesilir. Kesilen ağaçların byu, en alttaki yeşil ve kuru dala kadar lan taç byları, rtalama taç çapı, ağaç yaşı, tacı luşturan dalların sayısı, tacın alt, rta ve üst bölümlerinde yer alan üç dalın kalınlıklarına ilişkin ölçümler yapılır. Daha snra kesilmiş örnek ağacın dalları gövdesinden ayrılır, tacın alt, rta ve üst bölümlerindeki dallar ayrı ayrı kümelenir. Kuru dallara da benzer işlemler uygulanır. Dal kümelerinden yeteri kadar örnek dallar alınır, dallar yapraklarından ayrılır ve dal ile yaprak ağırlıkları ayrı ayrı tartılır. Gövde kalın ucundan itibaren 2.5 m lik seksiynlara ayrılır ve bu seksiynların rta kısımlarından 5 cm kalınlığında örnek kesitler alınır. Her seksiynun ve her kesitin yaş ağırlıkları tartılır. Örnek alanlarda yaş ağırlıkları ayrı ayrı belirlenen gövde, dal ve yaprak örnekleri plyetilen trbalara knularak labratuara getirilir. Örneklerin kuru ağırlıklarının belirlenebilmesi için, kurutma fırınında 15±3 C de değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulur ve tam kuru hale getirilen örnekler kurutma fırınından alınıp sğuyuncaya kadar desikatörde tutulur. Daha snra hassas terazide tartılarak tam kuru ağırlığı belirlenir. Tek ağacın bileşenlerine ilişkin örneklerin fırın kurusu ağırlıkları saptandıktan snra, aynı bileşenlerin tümüne ilişkin kuru ağırlıkları hesaplanır. Bunun için aşağıdaki işlemler yürütülür. Gövde fırın kurusu ağırlığın hesaplanması; Z i = i. Ağacın fırın kurusu gövde ağırlığı (kg n R Z i ( S i= 1 A = (2.1 ij S ij = i. ağacın j. kesitine ilişkin örnek fırın kurusu ağırlığı (kg R ij = i. ağacın j. kesitinin yaş ağırlığı (kg A ij = i. ağacın j. kesitine ilişkin örnek yaş ağırlığı (kg (i = 1, 2, 3,.32; j = 1, 2, 3,..n; n = tek ağaçtaki kesit sayısı (Saraçğlu, 1992. Dal, yaprak ve taç fırın kurusu ağırlıklarının hesaplanması; ( D KA ( D + ( Y YA i YA i i = ( D ÖKA i (2.2 ( D ÖYA i + ( Y ÖYA i (D KA i = i. ağacın fırın kurusu dal ağırlığı (kg (D ÖKA i = i. ağaca ilişkin örneğin fırın kurusu dal ağırlığı (kg (D YA i = i. ağacın yaş dal ağırlığı (kg (Y YA i = i. ağacın yaş yaprak ağırlığı (kg (D ÖYA i = i. ağaca ilişkin örnek yaş dal ağırlığı (kg (Y ÖYA i = i. ağaca ilişkin örnek yaş yaprak ağırlığı (kg ( Y KA ( D + ( Y YA i YA i i = ( Y ÖKA i (2.3 ( D ÖYA i + ( Y ÖYA i (Y KA i = i. ağacın fırın kurusu yaprak ağırlığı (kg (Y ÖKA i = i. ağaca ilişkin örnek fırın kurusu yaprak ağırlığı (kg Diğer simgeler 2.2 bağıntısında açıklanmıştır. Dal ve yaprak fırın kurusu ağırlıkları saptandıktan snra, taç fırın kurusu ağırlığı, bu iki değerin tplamı larak işlemlerde kullanılır. (T KA i = (D KA i + (Y KA i (2.4 (T KA i = i. ağacın fırın kurusu taç ağırlığı (kg 3

Daha snra bu değerler hektar değerlerine dönüştürülür. Tek girişli tabllarda hesaplanan tek ağacın yaş-kuru ağırlığı ve hektardaki ağaçların yaş-kuru ağırlıkları, çapları ile ilişkilendirilerek regresyn analizi uygulanır. Çift girişli tabllarda çaplar ile birlikte bylarda regresyn analizlerinde kullanılmaktadır. Fakat yurdumuzda düzenlenen tablların tamamına yakını tek girişli larak düzenlenmiştir. Regresynun en uygun denkleminin bulunmasında her bir bileşen için daha önce kullanılmış çeşitli frmüller denenir veya yeni frmüller elde edilir. Bu frmüller arasında regresyn katsayısı ve F değeri en büyük, standart hatası en küçük lanını en uygun regresyn frmülü larak seçilmektedir. Bu çalışmalarda kullanılan en yaygın altı frmül aşağıdaki gibidir. Y= a+b(d 1,3 +c(d 1,3 2 (3.1 Y= a+b(d 1,3 (3.2 Y= a+b(d 1,3 2 (3.3 Y= a+blg(d 1,3 (3.4 LgY=a+ blg(d 1,3 (3.5 LgY= a+b(d 1,3 +c(d 1,3 2 (3.6 3. TABLOLARIN DÜZENLENMESİNDE KULLANILAN MODELLER İLE KIYASLAMALAR Mdeller ve kıyaslamalı grafikler aşağıda tek ağaç ve hektar değerlerine göre verilmektedir. Şekil 1 de tek ağaçların gövde fırın kurusu ağırlıkları ile göğüs çapları ilişkileri ağaç türlerine göre tplu larak verilmektedir. Yine bu ilişkilerin geliştirilmesinde kullanılan denklemler katsayıları ile birlikte Tabl 1 de verilmiştir. Ağaç Türlerine Göre GFKA-d1,3 İlişkisi 4 35 Gövde Fırın Kurusu Ağırlık (Kg 3 25 2 15 1 5 1 2 3 4 5 6 7 8-5 Ks Kn Me Çkz ALP Çs Çkz Şekil 1. Ağaç türlerine göre gövde fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Tek ağaçlarda en yüksek fırın kurusu gövde ağırlık değerine kayının, en düşük değere ise meşenin sahip lduğu görülmektedir. Kayın dışındaki türlerde ağırlık değerleri birbirine yakın seyretmektedir. 4

Tabl 1. Ağaç türlerine göre gövde fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Sarıçam (Sun vd. Y=-233,83714+21,3558xd 1,3 Kızılçam (Sun vd. Y=-1,362+(d 1,3 2,3844 Kayın (Saraçğlu Lg Y=2,829961+,12535 x d 1,3-16,31951 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Y=-27,85+19,33 x d 1,3 Kestane (İkinci Y=-39,25+22,9622 x d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN=-2,52163+2,339236 x LN (d 1,3 Şekil 2 de ağaç türlerine göre tek ağaçların taç fırın kurusu ağırlıkları ile göğüs çapı ilişkisi bir arada verilmektedir. Taç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkilerine ait denklemler katsayıları ile birlikte Tabl 2 de verilmektedir. 8 Ağaç Türlerine Göre Taç FK ağırlığı-d1,3 7 6 Taç Fırın Kuru Ağırlık (Kg 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8-1 -2 Çkz ALP Ks Me Kn Çkz Çs Şekil 2. Ağaç türlerine göre taç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Tek ağaç fırın kurusu taç ağırlıklarına bakıldığında, en yüksek değerin yaşa göre farklılıklar gösterdiği, en düşük değere ise Sun vd. tarafından düzenlenen kızılçam tablsunun sahip lduğu anlaşılmaktadır. En yüksek gövde ağırlığına sahip kayının taç ağırlığı ise en düşük ikinci değer lmuştur. Tabl 2. Ağaç türlerine göre taç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Sarıçam (Sun vd. Y=-154,22569+8,13483 x d 1,3 Kızılçam (Sun vd. Y =-1,49383+( d 1,3 2,15698 Kayın (Saraçğlu Lg Y=1,915983+,1857 x d 1,3-1,51148 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Y=-94,3879+7,532554 x d 1,3 Kestane (İkinci Y =-71,4662+5,9538 x d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN =-3,16552+2,1643 x LN (d 1,3 5

Tek ağaçların fırın kurusu tüm ağaç-göğüs çapı ilişkisi tplu halde ağaç türlerine göre Şekil 3 te verilmiştir. İlişkilere ait katsayı ve denklemler ise Tabl 3 te verilmektedir. Ağaç Türlerine GöreTüm Ağaç Fırın Kurusu ağırlığı-d1,3 Kıyaslaması 45 4 35 Tüm Ağaç Fırın Kuru Ağırlığı (Kg 3 25 2 15 1 5 1 2 3 4 5 6 7 8-5 -1 Çkz ALP Ks Me Kn Çkz Çs Şekil 3. Ağaç türlerine göre tüm ağaç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Yukarıdaki grafiğin incelenmesi üzere görüleceği gibi, kayın tek ağaç tüm ağaç fırın kurusu ağırlıkları içinde en yüksek değere sahip türdür. Diğer ağaç türlerine göre bariz bir ağırlık üstünlüğü söz knusudur. Diğer beş türün ağırlıkları ise özellikle 5 cm göğüs çapına kadar birbirine çk yakın seyretmektedir. Tabl 3. Ağaç türlerine göre tüm ağaç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Sarıçam (Sun vd. Y=-46,27916+26,13597 x d 1,3 Kızılçam (Sun vd. Y =-,88492+(d 1,3 2,2672 Kayın (Saraçğlu Lg Y=2,86264+,12441 x d 1,3-14,9987 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Y =-32,193+26,56596 x d 1,3 Kestane (İkinci Y =-376,794+28,7981 x d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN Y =-1,93352+2,243357x LN (d 1,3 Ağaç türlerine göre hektardaki kuru ağırlık değişimleri takip eden şekillerde verilmektedir. Sarıçam türü için hektar değerlendirmeleri bulunmadığından bu türe yer verilememiştir. Ağaç türleri itibarıyla hektarda gövde fırın kurusu ağırlığı-meşcere rta çapı arasındaki ilişkiler Şekil 4 te ve bu ilişkilere ait katsayı ve denklemler Tabl 4 te verilmektedir. 6

Ağaç Türlerine Göre Hektarda Gövde Kuru Ağırlık-d1,3 İlişkisi Gövde Fırın Kurusu Ağırlığı (tn/ha 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Çkz Alp Ks Me Kn Çkz Şekil 4. Ağaç türlerine göre hektarda gövde fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Şekil 4 incelendiğinde, hektarda gövde fırın kurusu ağırlığı değeri larak 45 cm meşcere rta çapından snra kestane türünün üstünlüğü yakaladığı, Sun vd. (198 tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsunun en düşük snucu verdiği göze çarpmaktadır. Tabl 4. Ağaç türlerine göre hektarda gövde fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Kızılçam (Sun vd. Y =,66878+,9213 +(d 1,3,9213 Kayın (Saraçğlu Lg Y =2,8318+,618 x d 1,3-18,24466 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Lg Y =3,622129+1,68773 x Lg d 1,3 Kestane (İkinci Lg Y =2,89438+1,53923 x Lg d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN Y =6,564528+(1,528256 x LN (d 1,3 Hektarda taç fırın kurusu ağırlık-meşcere rta çapı ilişkisi ağaç türlerine göre Şekil 5 te ve ilişkilere ait katsayı ve denklemler Tabl 5 te verilmektedir. Tabl 5. Ağaç türlerine göre hektarda taç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Kızılçam (Sun vd. Y =,19458+(d 1,3,77757 Kayın (Saraçğlu Lg Y=1,927377--,2273 x d 1,3-12,33863 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Y =-1299,7+2314,134 x d 1,3 Kestane (İkinci Lg Y =2,561+1,3418 x Lg d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN Y =5,474371+1,4437534 x LN (d 1,3 7

Ağaç Türlerine Göre HektardaTaç Kuru Ağırlık-d 1,3 İlişkisi Taç Fırın Kurusu Ağırlık (Tn/ha 18 16 14 12 1 8 6 4 2-2 1 2 3 4 5 6 7 8 Çkz Alp Ks Me Kn Çkz Şekil 5. Ağaç türlerine göre hektarda taç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Şekil 5 de de görüldüğü gibi, en yüksek taç ağırlığına meşe, yine en düşük taç ağırlığı değerine ise Sun vd. tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsu sahiptir. Ağaç türlerine göre hektarda tüm ağaç fırın kurusu ağırlığı-meşcere rta çapı ilişkisi Şekil 6 da ve ilişkilere ait katsayı ile denklemler Tabl 6 da verilmektedir. Tabl 6. Ağaç türlerine göre hektarda tüm ağaç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisinin luşturulmasında kullanılan regresyn denklemleri. Kızılçam (Sun vd. Y = =,81535+(d 1,3,881143 Kayın (Saraçğlu Lg Y =2,834483+,5311 x d 1,3-16,82563 x (d 1,3-1 Meşe (Durkaya Lg Y =3,75655+1,969 x Lg d 1,3 Kestane (İkinci Lg Y =3,4224+1,5159 x Lg d 1,3 Kızılçam (Ünsal LN Y =6,98376+1,477443 x LN (d 1,3 8

Ağaç Türlerine Göre Hektarda Tüm Ağaç Kuru Ağırlık-d1,3 ilişkisi 8 Tüm Ağaç Fırın Kurusu Ağırlığı (Tn/kg 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Çkz Alp Ks Me Kn Çkz Şekil 6. Ağaç türlerine göre hektarda tüm ağaç fırın kurusu ağırlığı-göğüs çapı ilişkisi. Şekil 6 da görüldüğü gibi yaklaşık 45 cm çap değerine kadar 4 ağaç türüne ait tüm ağaç ağırlık değerleri birbirine çk yakın değerlerde seyretmekte, bu çaptan snra kestane bir miktar daha fazla değere sahip görülmektedir. Sun vd. tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsu ise 2 cm çap değerinden snra diğer türlerin altında bir ağırlık değerine sahip lmaya başlamakta ve bu eksi fark çap ilerledikçe artmaktadır. Ünsal (27 tarafından düzenlenen Kızılçam biykütle tablsu ile Sun vd. (198 tarafından düzenlenen tabl değerleri arasında önemli farklılık vardır. 4. SONUÇ Türkiye de günümüze kadar çeşitli tek ağaç ve meşcere biykütle tablları düzenlenmiştir. Ülkemizdeki rman ağacı tür sayısı dikkate alındığında yetersiz sayıda lan bu çalışmalarda, tek ağaç veya meşcere için yaş ve kuru ağırlık değerleri gövde, taç ve tüm tprak üstü ağaç ağırlığı larak verilmektedir. Bu tabllar ağırlıkla çapa dayalı tek girişli tabllardır. Saraçğlu (1988 tarafından düzenlenen kızılağaç tek ağaç ve meşcere biykütle tablları ile Sun vd. (1976 tarafından düzenlenen sarıçam tek ağaç biykütle tablsu ise çap ve bya dayalı larak çift girişli düzenlenmiş tabllardır. Bunların dışında, genellikle yangın hassasiyetini tespite yönelik ve taç üzerinde daha detaylı tespitlerin yapılmasına dayalı bazı ağırlık çalışmaları da bulunmaktadır. Çalışma genel larak değerlendirildiğinde, tek ağaçlarda en yüksek fırın kurusu gövde ağırlık değerine kayının, en düşük değere ise meşenin sahip lduğu görülmektedir. Kayın dışındaki türlerde ağırlık değerleri birbirine yakın seyretmektedir. Tek ağaç fırın kurusu taç ağırlıklarına bakıldığında, en yüksek değerin yaşa göre farklılıklar gösterdiği, en düşük değere ise Sun vd. (198 tarafından düzenlenen kızılçam tablsunun sahip lduğu anlaşılmaktadır. En yüksek gövde ağırlığına sahip kayının taç ağırlığı ise en düşük ikinci değer lmuştur. Kayın, tek ağaç tüm ağaç fırın kurusu ağırlıkları içinde en yüksek değere sahip türdür. Diğer ağaç türlerine göre bariz bir ağırlık üstünlüğü söz knusudur. Diğer beş türün ağırlıkları ise özellikle 5 cm göğüs çapına kadar birbirine çk yakın seyretmektedir. Hektarda gövde fırın kurusu ağırlığı değeri larak 45 cm meşcere rta çapından snra kestane türünün üstünlüğü yakaladığı, Sun vd. (198 tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsunun en düşük snucu verdiği göze çarpmaktadır. En yüksek hektar taç ağırlığına meşe, yine en düşük taç ağırlığı değerine ise Sun vd. (198 tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsu sahiptir. Tüm ağaç hektar değerlerinde yaklaşık 45 cm çap değerine kadar 4 ağaç türüne ait ağırlık değerleri birbirine çk yakın değerlerde seyretmekte, bu çaptan snra kestane bir miktar daha fazla değere sahip görülmektedir. Sun vd. (198 tarafından düzenlenen kızılçam biykütle tablsu ise 2 cm çap değerinden snra diğer türlerin altında bir ağırlık değerine sahip lmaya başlamakta ve bu eksi fark çap ilerledikçe artmaktadır. Ünsal (27 tarafından düzenlenen Kızılçam biykütle tablsu ile Sun vd. (198 tarafından düzenlenen tabl değerleri arasında önemli 9

farklılık vardır. Tek ağaçlarda birbirine yakın seyreden değerler arasında, hektar bazında yapılan değerlendirmelerde görülen farkın, Sun vd. (198 tarafından alınan örnek alanlardaki ağaç sayısının düşük lmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Tprak üstü biykütle çalışmalarının varlığına karşın, ülkemizde devam eden bir prje dışında tprak altı biykütlenin tespitine yönelik bir çalışma bulunmamaktadır. Henüz snuçlandırılmış bir çalışma yktur. Orman eksistemlerinin depladığı karbn miktarlarının dğru şekilde tespit edilebilmesi için tprak altı biykütle çalışmalarının da gerçekleştirilerek, tüm ağaç biykütle miktarlarının hesaplanması gerekmektedir. Dlayısıyla bundan snraki biykütle çalışmalarının bu dğrultuda gerçekleştirilmesi isabetli lacaktır. KAYNAKLAR Alemdağ, İ.Ş. 1981. Abvegrund-mass Equatins fr Six Hardwd Species frm Natural Stands f the Research Frest at Petawawa, Canadian Frestry Service, Infrmatin Reprt, PI-X-6, p 9, Canada. Durkaya, B. 1998. Znguldak Orman Bölge Müdürlüğü Meşe Meşcerelerinin Biykütle Tabllarının Düzenlenmesi, ZKÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 11 s. İkinci, O. 2. Znguldak Orman Bölge Müdürlüğü Kestane Meşcerelerinin Biykütle Tabllarının Düzenlenmesi, ZKÜ Fen Bil.Ens., Yüksek Lisans Tezi, 86 s. Saraçğlu, N. 1988. Kızılağaç Gövde Hacım ve Biykütle Tabllarının Düzenlenmesi, Dktra Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzn. Saraçğlu, N. 1992. Kayın Biykütle Tabllarının Düzenlenmesi, Prje Snuç Rapru, KTÜ, Trabzn. Saraçğlu, N. 1998. Kayın (Fagus rientalis Lipsky Biykütle Tablları, Tr. J. f Agriculture and Frestry, 22, pp 93-1. Sun, O., Uğurlu, S. ve Araslı, B. 1976. Stepe Geçiş Yörelerindeki Sarıçam Meşçerelerinde Biyljik Kütlenin Saptanması, OAE Yayınları Teknik Bülten Serisi, N 8, 48 s, Ankara. Sun, O., Uğurlu, S. ve Özer, E. 198. Kızılçam (Pinus brutia Ten Türüne Ait Biyljik Kütlenin Saptanması, OAE Yayınları Teknik Bülten Serisi, N 14, 32 s, Ankara. Ünsal, A. 27. Adana Orman Bölge Müdürlüğü Karaisalı Orman İşletme Müdürlüğü Kızılçam Biykütle Tabllarının Düzenlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, ZKÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Znguldak. 1