KLÝNÝK ARAÞTIRMA / CLINICAL RESEARCH Vol. 13, No. 3, (145-152), 2002 EKSTREMÝTE AVULSÝYON YARALANMALARI 3 Olgu Sunumu Orgun DEREN*, Meltem AYHAN*, Macide YAKUT**, Bülent ERDOÐAN*** Sualp TURAN****, Gökhan ADANALI* ÖZET Yaygýn doku kayýplarýyla seyreden alt ve üst ekstremite travmalarý Plastik Cerrahide zor ve uzun tedavi süreçlerini gerektiren yaralanmalardýr. Genellikle erken klinik deðerlendirmeyle, yaralanmanýn nasýl bir süreçle ve ne kadar karmaþýk bir yöntemle tedavi edilebileceði tahmin edilebilir. Bu tür yaralanmalarla karþýlaþýldýðýnda erken revaskülarizasyonun önemi büyük olup, bu da her zaman mümkün olmamaktadýr. Bu çalýþmada, iyileþme süreci öngörümüzden çok farklý geliþen ve sonuçlanan 3 olgu sunulmuþtur. Normalde deri grefti ile iyileþmesi mümkün görülmeyen olgularýn özellikle genç ve çocuklarda baþarýlý sonuçlar verebildiðini ve zaman zaman da radikal debridmanýn gereksiz olabileceðini gördük. Ayrýca baþlangýçta amputasyondan baþka bir þansý olmadýðý düþünülen hastalarda dahi hýzlý rekonstrüksiyonda baþarýlý sonuçlar alýnabileceði sonucuna vardýk. Anahtar Kelimeler: Avulsiyon Yaralanmalarý, Degloving Yaralanmalarý, Çok Parçalý Ekstremite Yaralanmalarý. SUMMARY AVULSION INJURIES OF THE EXTREMITIES Traumas to upper and lower extremities accompanied by excessive tissue loss require longterm treatment and cause difficulties for Plastic Surgeons. However, early clinical assesment may help determine the choice of treatment. Early revascularizatian plays important role in the outcome, but it is not always possible. We present three cases showing much more favorable outcome than we expected. We observed that skin grafting provided cure of the injuries, apparently incurable, especially in the young and children and that radical debridment could sometimes be unnecessary. We also found that succesfull results could be obtained with immediate reconstruction in cases most likely to undergo amputation. Key Words: Avulsion Injuries, Degloving Injuries and Crush Injuries of Extremities. GÝRÝÞ Büyük alt ekstremite yaralanmalarý öncelikli olarak araç içi trafik kazalarýndan dolayý meydana gelse de en ciddi yaralanmalar motorlu araç tarafýndan ezilme sonucu olmaktadýr. Bu tür yaralanmalarda deri, derialtý, kas, sinir ve hatta vasküler yapýlar ciddi olarak yaralanabilir. Kemik ve eklem hasarý yaralanmayý daha da komplike hale getirir. Çok parçalý yaralanmalarda mevcut fonksiyonlarý koruyup, geliþebilecek deformiteleri en aza indirebilmek için birçok tedavi stratejileri geliþtirilmiþtir. Özellikle son iki dekatta pek çok rekonstrüktif seçenekler ortaya çýkmýþtýr. Bunlar arasýnda serbest flepler, aksiyel paternli flepler, kas flepleri, kas-deri flepleri ve ada flepleri sayýlabilir 4. Bir çok yazarýn birleþtiði nokta ise erken debridman ve rekonstrüksiyondur. Aþaðýda kliniðimizde tedavi edilmiþ avulsiyon yaralanmasýna maruz kalmýþ olgularýmýzý, yaralanmalarýn ciddiyetini ve basit yöntemlerle de kabul edilebilir sonuçlar elde edilebileceðini tartýþtýk. OLGU 1 E.P. 6 yaþýnda erkek hasta, motorlu aracýn ezmesi sonucu acil servisimize getirildi. Sað fibula fraktürü ve tibia yaþ aðaç kýrýðý mevcuttu. Deri, deri altý dokusundaki defekt, ayak dorsumu metatar- **** Opr. Dr., Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi 1. Plastik Cerrahi Kliniði Uzmaný. **** Dr., Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi 1. Plastik Cerrahi Kliniði Asistaný. **** Doç. Dr., Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi 1. Plastik Cerrahi Klinik Þefi. **** Opr. Dr., Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi 1. Ortopedi Kliniði Þef Yardýmcýsý.
146 146 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY sofalangeal eklemden baþlayýp, bacak anterior ve lateralinde geniþ olarak devam edip uyluk distaline ulaþýyordu (Resim 1a, 1b). Patellanýn küçük bir kýsmý ve tibianýn orta bölümü ekspozeydi. Erken dönemde, cerrahi debridman planlanarak hasta operasyona alýndý. Kas nekrozunun yaygýn olmasý nedeniyle oluþacak defektlerin muhtemelen serbest flep planlanarak genel durum düzelince rekonstrükte edilmesi öngörüldü. Operasyon sýrasýnda nekrotik alanlar debride edildikten sonra (Resim 2), kalan kas dokularýnýn viabilitesi konusunda karar verilemedi. Çok az kanayan bu dokularýn üstü ince, kýsmi kalýnlýkta mesh deri grefti ile rekonstrükte edilirken greftin tutma olasýlýðý az bile olsa kanlanmasý minimum olan dokular da rekonstrükte edildi (Resim 3). Postoperatif dönemde þaþýrtýcý þekilde beslenme sorunu olan bölgelerin çok büyük bir kýsmýnda greftin yaþadýðýný gördük ve 10 gün sonra da kýsa bir cerrahi müdahaleyle kalan defekt ayný þekilde rekonstrükte edildi (Resim 4a, 4b). (a) (b) Resim 1a, b: Preoperatif görünüm.
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY 147 147 Resim 2: Debridman sonrasý görünüm. Resim 3: Erken postoperatif görünüm. Resim 4a: Postoperatif 60. gün görünüm.
148 148 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY Resim 4b: Postoperatif 60. gün görünüm. OLGU 2 S.D. 39 yaþýnda erkek hasta. Çarpýþan iki motorlu araçtan birinin þoförü. Kaza sýrasýnda sol ayak ve bileði aracýn gövdesi altýnda sýkýþmýþ. Ortopedi kliniðine kabul edilen hasta için konsültasyon istenmesi üzerine kliniðimizce deðerlendirildi (Resim 5). Sol tibia ve fibula distal uçta parçalý fraktürleri vardý. Kalkaneus altýndan baþlayýp bacak 1/3 distaline ulaþan çepeçevre defekt mevcuttu. Bacak soðuk ve soluktu, ancak ayak ve bacak arasýnda uzanan yumuþak doku içinde tibialis posterior arter ve veni çalýþýyordu. Ortopedi Kliniðiyle ortak deðerlendirilerek rekonstrüksiyon için karar verildi ve latissimus dorsi kas flebi küçük bir monitörizasyon deri adasýyla beraber (Resim 6) defekte getirilip adapte edildi. Anastomoz peroneal artere 1/3 bacak orta kýsmýnda uç-yan olarak yapýldý. Ven anastomozu ise uç-uca yapýldý. Kasýn üstü, kýsmi kalýnlýkta deri grefti meshlenerek rekonstrükte edildi. Defekt, uzun süren püy drenajýna raðmen kapanmýþtýr (Resim 7). Ayný seansta Ortopedi Kliniðince eksternal fiksatör uygulanýp stabilizasyon saðlanmýþtýr. OLGU 3 Z.A. 26 yaþýnda erkek hasta, inþaat iþçisi olarak çalýþtýðý 3. kattan düþme sonucu kolunun inþaat demirlerine takýlmasýyla degloving tarzda yaralanmasý olmuþtur (Resim 8). Ýlk müdahalesi, kaldýrýldýðý ilçe hastanesinde yapýlan hastanýn yarasý debride edilerek flebi iade edilmiþtir. Kliniðimize baþvurduðunda flebi nekroze olan hasta acil þartlarda operasyona alýnarak yarasý debride edilmiþtir. Ýkinci müdahalede hastanýn abdominal duvarýndan posterior bazlý eksternal oblik fasiyokutan fleple rekonstrüksiyon planlanmýþtýr (Resim 9). Defekt boyutlarýna uyan flep bölgesi dezepitelize edilerek flep eleve edilmiþtir. Flep üst kýsmý defekte gelecek þekilde sütüre edilerek flebin posterior yüzü Resim 5: Olgu 2, Preoperatif görünüm.
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY 149 149 Resim 6: Olgu 2, Flep elevasyonu. Resim 7: Olgu 2, Postoperatif görünüm.
150 150 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY Resim 8: Olgu 3, Preoperatif görünüm. Resim 9: Olgu 3, Flep dezepitelizasyonu. kýsmi kalýnlýkta deri greftiyle kapatýlmýþtýr (Resim 10). El postoperatif dönemde eleve edilerek takip edilmiþtir. Erken rehabilitasyon saðlanarak hem fonksiyonlarýn korunmasý hem de daha kýsa sürede kaybedilen fonksiyonlarýn kazanýlmasý hedeflenmiþtir (Resim 11). TARTIÞMA Üst ekstremitede mevcut olan yaralanmalar sýklýkla endüstriyel kazalara baðlý iken alt ekstremitede mevcut büyük yaralanmalar ise sýklýkla araç içi trafik kazalarý ve en ciddi olarak da motorlu araçla ezilme sonucu oluþmaktadýr. Aðýr vasýtalar, özellikle çift tekerli olanlar, sürtünme-itme kuvvetleri (shearing forces) nedeniyle büyük yaralanmalar meydana getirmektedir. Ciddi ekstremite enfeksiyonlarý amputasyonla dahi sonuçlanabilir 7. Bu nedenle viabilitesi sorunlu dokularýn debridmanýný geciktirip bir þans vermek böyle bir enfeksiyona yol açabilir. Ancak ilk olguda ince meshlenmiþ greftli alanlarýn bu yönden kolayca takip edilebilmesi ve enfeksiyon bulgularýnýn kolayca fark edilebilmesi nedeniyle bize riskin artmadýðýný düþündürdü. Ýkinci olgudaki,
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY 151 151 Resim 10: Olgu 3, Flebin alýcý sahaya adaptasyonu. Resim 11: Olgu 3, Pedikül ayrýlmasý sonrasý postoperatif görünüm. neredeyse sadece arter ve ven baðlantýsý kalmýþ ayaðýn enfeksiyonla mücadelede tek þansý serbest kas flebiyle rekonstrüksiyondu. Ýlk olguda uygulanan debridman sonrasý hemen kýsmi kalýnlýkta deri greftiyle rekonstrüksiyon hastada çok az bir morbidite artýþýna neden olmuþtur. Ayrýca nekrozun ilerlediðinin görüldüðü durumlarda yeniden debridman yapýlabilirdi. Serbest flep uygulanmasý gibi daha karmaþýk yöntemlerin sayesinde çok aþamalý operasyonlardan kaçýnýlarak hasta daha erken mobilize ve taburcu edilebilirdi. Ayrýca ikinci olguda amputasyon tek alternatifti. Dizaltý amputasyonla hastanýn tek avantajý erken mobilizasyon olacaktý. Hastanýn genç olmasý, yumuþak dokunun kapatýlmasý ile hastanýn basýp yürüyebilecek hale getirilebilmesi nedeniyle serbest
152 152 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY flep kararý alýndý. Yumuþak doku kapatýlmasýna raðmen hastanýn eksternal fiksatörle tedavisine devam edilmektedir. Üçüncü olgu olarak sunduðumuz degloving tarzda yaralanma ise büyük bir travma merkezi olan hastanemiz acil servisinde oldukça sýk gördüðümüz bir yaralanma tarzýdýr. Ekstremite avulsiyon yaralanmalarý içinde degloving yaralanmalar ayrý bir yere sahiptir 3. Degloving yaralanmayý diðer yaralanmalardan ayýran özellik travmatik mekanizmanýn neden olduðu nörovasküler yapýlardaki hasardýr 5,6. Avulsiye olmuþ derideki vasküler ayrýlma, kan desteði ayrýlmýþ olduðundan dolayý nekrozla sonuçlanýr. Saf degloving yaralanma; alttaki anatomik yapýlarýn tendon, kemik ve eklemlerin intakt kalacak þekilde avulsiye olmasýdýr. Deri ve derialtý dokular ciddi olarak hasarlanýr ve altýndaki fasya ve kaslardan ayrýlýr. Tedavisinde birçok yöntem olan bu yaralanmalarda dünyada en çok kullanýlan yöntem, avulsiye olmuþ kýsmýn debridmaný ve defekti örtmek için de degloving flepten saðlanan tam kalýnlýkta deri grefti kullanýlmasýdýr. Bu mümkün olmazsa saðlýklý deriden kýsmi kalýnlýkta deri grefti alýnýp kullanýlabilir. Tam kat deri grefti daha iyi kozmetik sonuçlar doðurur. Kýsmi kalýnlýkta deri grefti, doðal olmayan bir görüntüye yol açar, ayrýca stabil olmayan bir iyileþmeye yol açabilir. Avulsiye flep iade edildiðinde ise baþlangýçta çok iyi görünmesine raðmen, günler içinde flep nekroza gidebilmektedir. Ýyi bir estetik ve rekonstrüktif sonuç için revaskülarizasyonun erken saðlanmasý çok önemlidir. Ancak bu genellikle mümkün olmamaktadýr. Çünkü bizim gördüðümüz gibi parçalanmýþ deri ve derialtý dokularýn bulunduðu, çok fazla tatuajlý, yara içinde yoðun yabancý cisimlerin bulunduðu durumlarda bu mümkün olmamaktadýr. Ayrýca hastalarda etkili bir cerrahi ve rehabilitasyon imkaný için kaza sonrasý ilgili merkeze kýsa sürede ulaþmasý da cerrahi baþarýyý yakýndan ilgilendirmektedir 2. Ancak bu olgumuzda mümkün olmamýþtýr. Sonuç olarak, hasta için geri dönüþümsüz radikal cerrahi kararlarý almadan önce mümkün olduðunca koruyucu tedavi yöntemlerini kullanmak faydalýdýr. Ancak bu yapýlýrken hastayý hayati tehlikeye sokacak, sepsis gibi komplikasyonlara da neden olmamak gereklidir. KAYNAKLAR 1. Waikakul S. Revascularization of degloving injuries of the limbs. Ýnjury 1997; 28 (4): 271-4. 2. Hidalgo DA. Lower extremity avulsion injuries. Clin Plas Surg 1986; 13 (4): 701-10. 3. May JW, Halls MJ, Simon SR. Free microvasculer muscle flaps with skin graft reconstruction of extensive defects of the foot: A clinical and gait analysis study. Plast Recons Surg 1985; 75 (5): 627-39. 4. Hsu wm, Wei FC, Chen HC, Chuang CC, Chen HT. The salvage of a degloved hand skin flap by arteriovenous shunting. Plast Reconst Surg 1996; 98 (1): 146-50. 5. Adani R, Busa R, Castagnetti C, Castagnini L, Caroli A. Replantation of degloved skin of the hand. Plast Reconst Surg 1998; 101 (6): 174-7. 6. Takeucci M, Sasaki K, Nozaki M. Treatment of degloved injury by arteriovenous anastomosis:a case report. Plast Recons Surg 1998; 101 (4): 174-7. 7. Schurr M, Engelhardt S, Helgerson R. Limb salvage for streptococcal gangrene of the extremity. Am J Surg 1998; 175: 213-7.