Prof. Dr. Haluk Soyuer Günümüzde ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanda hızlı bir değişim ve dönüşüm sürecinin yaşandığı görülmektedir. Bu değişimlerin en önemlisi ise, bilgi teknolojilerinde hızla ortaya çıkan gelişmelerdir. Geçmişte sanayi devriminin etkisiyle ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanda yaşanan değişim ve dönüşümler, bugün bilgi devrimi olarak da ifade edilen bilgi teknolojilerindeki gelişmeler ile yaşanmaktadır. Daha çok gelişmiş ülkelerin ulaşmış olduğu ve henüz sanayileşme sürecini tamamlamış olmasa da gelişmekte olan ülkeleri de etkisi altına alan bilgi toplumu aşamasında, ekonomik politika önceliklerinin bilgi üretimi ve kullanımı yönünde oluşturulması önem kazanmaktadır. 121
Küreselleşme sürecinin hız kazanması ve işletmelerde birim zamanda işlenmesi gereken bilgi miktarının artmasıyla; ölçeği ne olursa olsun, bütün işletmeleri aynı derecede ilgilendiren köklü bir dönüşüm ve değişim süreci yaşanmakta ve işletmeler klasik yönetim yaklaşımlarının ötesinde yeni oluşumlar içerisinde sürekli yenileme ve uyum çabalarını gündeme getirmektedirler. Özellikle sermayenin ve bilginin uluslararası dolaşımı yaygınlaşmaktadır. Bunun en önemli nedeni, günümüzde gerek sermayenin ve gerekse bilginin küresel boyutta hızla yer değiştirebilmesi için ihtiyaç duyulan Bilgi Teknolojilerinin (Information Technologies-IT) mevcut olması ve sürekli daha da geliştirilmeye devam edilmesidir. Bilgi teknolojilerinin sunduğu yeni avantajlar klasik işletme fonksiyonlarını da etkileyerek üretimden pazarlamaya kadar her alanda örgütlere üstünlükler ve fırsatlar yaratmıştır. Bu değişim sürecinin bir ürünü olan Bilgisayara Dayalı Bilgi Sistemleri, para, malzeme, insangücü, makine ve teçhizat gibi işletme kaynaklarının etkin dağıtımını ve işletmenin dengeli ve sağlıklı bir şekilde büyümesine katkıda bulunarak bilginin yönetimini sağlamaktadır. Dünyada ve Türkiye de Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yeni büyüyen ekonomilerin gelişmesiyle birlikte, dünya BİT (Bilgi ve İletişim Teknolojileri ICT Information and Communication Technologies) harcamaları 2000-05 döneminde yılda yüzde 5.6 artmıştır. OECD harcamalarındaki artış yüzde 4.2 olurken, OECD nin dünya pazarındaki payı 2000 yılında yüzde 89 iken 2006 yılında yüzde 83 e düşmüştür. BİT harcamalarındaki en hızlı artış OECD dışındaki gelişmekte olan ekonomilerde görülmektedir. Çin başta olmak üzere, 2000-05 döneminde en yüksek artış oranları Rusya (yılda yüzde 25) ve 122
Prof. Dr. Haluk Soyuer Hindistan (yüzde 23) gibi OECD dışındaki dokuz ülkede görülmüştür. Yüksek artış görülen ülkelerin bir sonraki grubunu ise Endonezya, Güney Afrika ve OECD üyesi doğu Avrupa ülkeleri oluşturmaktadır. BİT alanında yaşanan hızlı teknolojik gelişmeler hizmetlerin alınıp satılabilirliğini arttırmakla birlikte, yüz yüze iletişim gerektirmeyen birçok BİT destekli hizmetin uzaktan erişimle sağlanabilmesini olanaklı hale getirmiştir. OECD ülkeleri hâlâ hizmet faaliyetleri ve hizmet ticaretinin çoğuna kaynaklık etmekle beraber, OECD dışındaki birçok ülkede bu alanda çok hızlı bir büyüme söz konusudur. Hindistan ve Çin halen bilgisayar ve bilgi hizmetleri ile diğer ticari hizmetler alanındaki ihracatın yaklaşık yüzde 6.5 ine, ithalatın ise neredeyse yüzde 5 ine sahiptir. Bazı Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri de BİT destekli hizmetler alanındaki paylarını artırmakta ve genellikle en hızlı büyümeyi de gerçekleştirmektedir (OECD, 2006). Teknolojik Yenilikler ve İş Süreçlerine Etkisi Teknolojik gelişmeler, günlük yaşantımızı, içinde bulunduğumuz çevreyi ve işletmelerin müşterilerle karşılaştığı pazarların yapısını büyük ölçüde yeniden şekillendirmektedir. Artık özel müşteri isteklerine kitlesel üretim imkanlarını kullanarak cevap verebilmek olanaksız hale gelmiş, elektronik ticaret, müşterilerle iki taraflı iletişim olanağı sağlayan pazarlama araçlarının kullanılması, çarpıcı gelişmeler olarak ortaya çıkmıştır. İşletmeler bu tip teknolojilerin sağladığı olanakları kullanarak sipariş kabulü, ürün tasarımı, üretim planlaması, üretim, stok kontrolü, dağıtım ve müşteri değerlendirmelerinin toplanması gibi işlemleri, bireysel tüketici tercihlerine göre, düşük maliyetlerle yapabilmektedir. İnternet tabanlı yeni teknolojiler, büyük işletmeler gibi küçük ve orta 123
ölçekli işletmelerin de dünya ölçeğinde bütün bilgilere ulaşmasına, müşteriler, tedarikçiler, rakipler, ürünler vb. konularda veri tabanları oluşturmasına ve pazarlama çabalarını geliştirmesine olanak sağlamaktadır. İşletmelerde bu tip teknolojiler kullanılarak oluşturulan veritabanları sadece müşterilerle iletişim kurmanın ötesinde, zaman içinde değişen tercihlerin izlenmesi bakımından da yararlı olmaktadır. Bu tür bilgiler stratejik yönetim, planlama ve karar verme açısından oldukça önemlidir. İşletmelerin son 20 yıldır bilgi ve iletişim teknolojilerine adaptasyonu, İnternete bağlanan firma sayısının artmasıyla hızlanmıştır (European Commission FP6, 2004). İşletmeler genellikle bilgi ve iletişim teknolojilerini, üretim süreçlerinde, müşteri ilişkileri ve tedarik zinciri yönetiminde ya da dağıtım ve lojistik şebekelerinin yönetiminde kullanmaktadır. Bu teknolojiler, firmaların ürün/hizmetlerin alım ve satım işlemlerinde önemli değişiklikler yaratabilmektedir (E-Business Policy Group, 2002). İşletmeler bilgi ve iletişim teknolojilerini, iş süreçlerinde, bazı yazılım çözümleri aracılığıyla kullanmaktadırlar. İ ş l e t m e l e rde ilk önce sadece malzeme planlama bölümlerinin ihtiyaçlarına hizmet eden Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP- Material Requirements Planning) yazılımları kullanılmaktayken daha sonra malzeme ile beraber üretim planlamayı da gerçekleştiren İmalat Kaynakları Planlaması (MRP II-Manufacturing Resource Planning) yazılımları geliştirilmiştir. Bu yazılımlar da zamanın koşullarına iyi hizmet etmekle beraber, işbirliği ve süreçler arası entegrasyon konularında oldukça yetersiz kalmıştır. Bu yazılımları 1970 lerde ortaya çıkan ve yalnızca malzeme planlaması değil, aynı zamanda buna bağlı üretim, finans, lojistik ve insan kaynakları süreçlerini de planlayan 124
Prof. Dr. Haluk Soyuer E R P (Enterprise Resource Planning) çözümleri izlemiştir. A n c a k 1990 ların dinamik pazar şartları içinde yalnızca kurum içi süreçlerin entegrasyonunu sağlamak yetersiz kalmaya başlamıştır. İnternet in iş hayatına girmesiyle birlikte tedarikçiler ve müşterilerle de entegrasyonu sağlayan ERP II yazılımları geliştirilmiştir. Günümüzde de kullanılan bu yazılımlar, ortak ürün tasarımlarının geliştirilmesi, ortak üretim/malzeme planlarının oluşturulması, satış ve sipariş yönetimi, tedarik zinciri yönetimi ve müşteri ilişkileri yönetimini kapsamaktadır (Oracle, 2003). Ancak bu teknolojilerin işletmelerce satın alınması, onların verimlilik artışına anında bir katkı sağlayacağı anlamına gelmemektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin, işletme açısından rekabet avantajı yaratabilmesi için işletmelerde yönetsel anlayışın gelişmiş olması, bu teknolojilerin her sürece etkin uygulanabilme becerisinin bulunması ve insan kaynaklarının bu konuda eğitilmiş olması gerekmektedir. Günümüzde işletmeler bu tip sistemleri kullanarak iş süreçlerinin tam entegrasyonunu sağlama yönünde hızla ilerlemektedirler. İş süreçlerinin işletme içinde tam entegrasyonu bütünleşik bilgi sistemleri aracılığıyla gerçekleşmektedir. Dünyada ERP çözümleri sürekli olarak yenilenmekte ve gelişmektedir. Birçok yabancı ERP yazılım üreticilerinin yanı sıra yerel çözüm sağlayıcılar da bulunmaktadır. Türkiye pazarında uygulamaları en çok kullanılan yabancı yazılım şirketleri SAP, Oracle ve Microsoft Dynamics iken, Logo, Netsis, IAS, Diyalog ve Uyumsoft da en çok kullanılan yerli yazılımlar arasındadır. Yerli ERP üreticileri yabancı yazılımlarla rekabet edebilmek amacıyla üstünlüklerini arttırmak ve hatta yurt dışına açılmak için yoğun pazarlama faaliyetleri yürütmektedirler (Netsis, 2007 : h t t p :// o z h a n s e z g i n. a y o s i s. c o m. t r / o z h a n / n e t s i s. e r p / Tu r k i y e d e E R P Y 125
azilimlari_files/frame.html#slide0057.html). Türkiye de yazılım satışından elde edilen gelirlerin üçte ikisi Microsoft, Oracle ve SAP gibi global işletmelerin altyapı ve uygulamalarıyla elde edilmiştir. Geri kalanı da yerli yazılım çözümlerinden oluşmaktadır. Microsoft un verilerine göre, yerel yazılım firmaları 2005 yılında 444 milyon dolarlık toplam sektörün 150 milyon dolarlık satış gelirini elde etmişlerdir. Yerel yazılım üreticilerinden Logo ve Netsis en çok kullanılan yerli yazılımlardır (Alican, 2007). Dünyada ve Türkiye de E-Ticaret ve E-İş Uygulamaları E-iş genellikle firmaların global pazarlara açılma yolu olarak görülmektedir. Günümüzde birçok firma sadece elektronik kataloglardan oluşan basit web sitelerine sahipken, yapılan çalışmaların çoğu bunların büyük bir çoğunluğunun bilgi ve iletişim teknolojilerini stratejik bir iş aracı olarak kullanmada ne kadar yetersiz olduklarını göstermektedir (European Commission FP5, 2004). E-Avrupa 2005 Eylem Planı nda da önemle belirtildiği üzere, firmaların yeni hedefi, Avrupalı işletmelerin rekabet gücünü ve verimliliklerini ve bilgi ve iletişim teknolojilerine yapılan yatırımı arttırma amacıyla işletmeyi kalkındırmaktır. Bu da Türkiye nin tam üyelik müzakere sürecinde Avrupa pazarlarına entegrasyonun sağlanmasına yönelik faaliyetlerin uyumlaştırılması fırsatını sağlayacaktır (ECCOM, 2003). 2004 yılında OECD e-iş i kısaca bilgisayar destekli ağlar üzerinden otomatik iş süreçleri (hem firma içi hem firmalar arası) olarak tanımlamaktadır (OECD 2002). E-iş firmalarla müşteriler arasında, ticari işlemlerin işletmeden-işletmeye (B2B) ve işletmeden-tüketiciye (B2C) yapıldığı e-ticaret ile sınırlandırılamaz. E-İş genel olarak, i ş v e ren lerle çalışanlar, çalışanlar ile diğer çalışanlar, tedarikçiler, 126
Prof. Dr. Haluk Soyuer dağıtıcılar ve tüketicilerin de içinde olduğu tedarik zinciri elemanları ile kişiler ve kurumlar arasındaki ilişkileri ve bilgi alışverişini sağlayan firma içi ve firmalar arası süreçlerden oluşmaktadır (Gerstner, 1998; Clarke, 2001; OECD, 2002). 2002 yılının sonunda, AB bilgi ve iletişim teknolojilerinin işletmelerde kullanımıyla ilgili eavrupa 2002 Eylem Planı nda yer alan 65 hedefe ulaşmıştır. Buna göre AB nde neredeyse bütün işletmelerin İnternet bağlantısı bulunmaktadır. Ancak bu teknolojilerin iş süreçlerinde kullanımı halen düşük düzeydedir. eavrupa 2005 Eylem Planı nda da temel amaç, dinamik bir e-iş çevresi oluşturmaktır. Avrupa da ileri teknoloji ile çalışan bilgi ve iletişim teknolojileri ve ilaç sektöründeki KOBİ lerde e-iş uygulamaları yaygınlaşırken, geleneksel üretim ve imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ ler daha geride kalmaktadır (European Commission, 2004). Avrupa ülkelerinin e-iş e hazırlık göstergelerinin sonuçlarını veren Avrupa Komisyonu nun The European E-business Readiness Index (2005) raporuna göre, İsveç, Danimarka, Finlandiya ve Almanya e-iş e hazır ülke sıralamasında en yüksek puanı alan ülkeler olup, diğer taraftan Belçika, Finlandiya, Almanya, Hollanda ve Danimarka bilgi ve iletişim teknolojilerinin en çok kullanıldığı ülkelerdir. Bu ülkeler bilgi ve iletişim teknolojilerini iş süreçlerine en iyi adapte edebilen gelişmiş ülkelerdir. e-iş e hazır ülke sıralamasında en düşük puanı alan ülkeler ise Macaristan, Letonya, Slovakya, Bulgaristan ve Romanya olup, bilgi ve iletişim teknolojilerinin en az kullanıldığı ülkeler ise İspanya, Polonya, Slovakya, Letonya ve Bulgaristan dır. Bu ülkeler ise e-iş çevresinde gelişmekte olan ülkeler olup, altyapı, maliyet ve yasal engelleri henüz tam olarak aşmamış ülkelerdir. Yeni üye ülkeler 127
arasında ise Macaristan, Estonya, Slovenya ve Çek Cumhuriyeti bilgi ve iletişim teknolojilerine uyum ve kullanım kapsamında diğer batı Avrupa ülkeleri kadar başarılıdırlar. Türkiye nin ise e-iş Forum un 2004 yılı e-iş e hazırlık sıralamasında oldukça altlarda yer aldığı bilinmektedir (Pennoni, Tarantola, 2005). Bunun yanı sıra yine Av rupa Komisyonu tarafından geliştirilen "eavrupa 2005 Endeksi"ne göre Danimarka, İsveç ve Hollanda ilk sıralarda yer almaktadır. Bu endeks AB ye üye 15 ülke ile yeni üye 10 ülke ve 3 aday ülkenin eavrupa hedefleriyle uyumlu olma derecesini göstermektedir. eavrupa 2005 İndeksi, alt endeksleri de bulunan 5 bileşen endeksin (internet göstergeleri, modern online kamu hizmetleri, dinamik e-iş çevresi, güvenli bilgi altyapısı ve geniş bant) ortalamasının alınmasıyla oluşturulmuştur. Buna göre yeni üye ülkelerden Malta ve Estonya sırasıyla 13. ve 14. sırada yer almaktadır. Bu yeni iki üye ülke bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimi açısından Portekiz, İspanya ve Yunanistan gibi diğer AB ülkelerinden daha yüksek düzeydedir. Aday ülkelerden Türkiye 24. sırada yer alırken, Romanya ve Bulgaristan son sıralarda bulunmaktadır. AB de e-iş uygulamaları ülkeden ülkeye farklılık gösterdiği gibi işletmelerin büyüklüğüne göre de farklılık göstermektedir. Bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısının ve iş süreçlerinin otomasyonu için gerekli ERP ve SCM gibi gelişmiş e-iş çözümleri kullanımı işletme büyüklüğüne göre değişmektedir. Özellikle imalat ve kimya sanayinde faaliyet gösteren büyük işletmeler e-iş in adaptasyonunda dünya liderleri arasındadır. KOBİ ler kapsamında ise daha çok perakende ve turizm sektöründe ticari işlemler online olarak gerçekleştirilmektedir (European Commission, 2004). 128
Prof. Dr. Haluk Soyuer Türkiye deki e-ticaret uygulamaları, dünya genelindeki işletmeden işletmeye satış işlemi şeklindeki uygulamanın aksine, işletmeden son kullanıcılara satış biçiminde gerçekleşmektedir. Ancak gittikçe artan o r a n l a rda ülkemizde de birçok şirket tedarikçileri ve bayileri arasındaki işlemleri internete taşımaya başlamıştır. E-ticaretteki artış trendini gören ve bu yeni pazarda yerini almak isteyen pek çok işletme, rekabette gerilerde kalmamak için internet şubesi açmaya başlamışlardır. Bazı işletmeler sanal mağaza açma yoluna giderken bazıları ise internet servis sağlayıcılığıyla sanal mağaza kiralama yoluna gitmişlerdir. Türkiye de e-ticaretin öncülüğünü finans sektörü yapmaktadır. Bankalar internet üzerinden verdikleri hizmetleri ile her geçen gün geliştirilerek e-ticaret konusunda hizmet sunmaktadırlar. Ayrıca Türkiye deki kamu kurumlarının önemli bir bölümü de, internet üzerinden hizmet verme konusunda oldukça mesafe kat etmişlerdir. (Turan, 2006). AB ile Gümrük Birliği sürecine girilmesinden sonra Türk KOBİ leri, Av rupalı rakipleriyle boy ölçüşebilmek ve uluslararası pazard a k i fırsatlardan yararlanabilmek için, teknik seviyelerini yükseltmek ve know-how edinmek ihtiyacı ile karşı karşıya kalmışlardır. Ancak, bazı nedenlerden dolayı bu fırsatlardan yararlanılamamıştır. Öncelikle, her ne kadar son yıllarda hızlı bir ilerleme kaydedilmiş olsa da, bilgi ve iletişim teknolojilerine yapılan yatırım tutarı Türkiye'de hala düşük bir seviyededir. İkinci olarak, teknolojik gelişme için gerekli olabilecek destek politikaları, kamusal finansman eksikliği sebebiyle, yeterli olamamıştır. Ayrıca tam olarak etkin olabilmeleri için teknik standartların çıtasının da gümrük duvarlarının indirilmesinden önce yukarıya taşınması gerekirdi (Canpolat, 2001). 129
Türk firmalarının e-iş e adaptasyonuyla ilgili çok fazla çalışma yapılmamış olmasının yanında yapılan çalışmalarda Türk firmalarının sadece e-posta ve elektronik kataloglarının yer aldığı basit web sitelerini kullandıkları, sadece çok az bir kısmının e-ticaret aşamasına gelebildiği belirtilmektedir (Oktay ve diğerleri, 2004). Diğer taraftan, gelişmiş ülkelerde firmalar, global rekabet güçlerini arttırmak için e-iş stratejilerini ERP çözümleri ile desteklemektedirler (Moodley, 2002a; Moodley, 2002b; Goldstein, 2002). Türkiye, ERP ve ERP II çözümleri ile entegre olmayan e-iş uygulamaları ile etkin olarak kullanılmayan bir yazılım çöplüğü olma riski ile karşı karşıyadır. Ülkemizdeki işletmelerin karşılaştıkları düşünülen mevcut problem, e-iş yazılımının yetersiz kullanımı, kullanılan yazılımların e-iş i desteklememesi, bilgi eksikliği, yönetsel anlayışın az gelişmişliği ve çalışanların bu konudaki eğitim eksikliğidir. Dünyada ve Türkiye de E-İş Uygulamalarının Geliştirilmesine Yönelik Çalışmalar Özellikle Avrupa Birliği nde KOBİ ler bilgi toplumu kapsamında bilgi teknolojilerini iş süreçlerinde oldukça etkin bir şekilde kullanmaktadır. İnternet teknolojisinin getirdiği fırsat ve avantajlardan yararlanarak, şirketlerin operasyonlarını daha verimli yönetirken, müşteri, çalışan ve iş ortaklarından oluşan değer zincirinin daha etkili ve gerçek zamanlı çalışabilmesini sağlayan e-iş yönetimi, AB Çerçeve P rogramları dahilinde öncelikli tematik alandan biri olan Bilgi Toplumu Teknolojileri (IST-Information Society Technologies) kapsamında, AB işletmeleri açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. AB nde eav rupa stratejisinin uygulamasında KOBİ lerin dijital 130
Prof. Dr. Haluk Soyuer t e k n o l o j i l e re geçişinin kritik bir önem taşıdığı düşüncesiyle 2001 itibariyle GoDigital girişimi başlatılmıştır. GoDigital de temel amaç, KOBİ lerin iş süreçlerinde etkinliği artırmaları yönünde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmalarını sağlayacak politika ve destek faaliyetlerinin belirlenerek uygulamaya konmasıdır. GoDigital in öncelikli alanları; KOBİ ler için e-iş ve e-girişimcilik için gerekli idari ortamı teşvik etme, ar-ge projelerinin sonuçlarından en fazla düzeyde faydalanılmasını ve ayrıca KOBİ lerin sektörler arası e-ticaret in getirdiği avantajlara sahip olunmasını sağlama, KOBİ lerin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma yönündeki beceri eksikliklerini belirleme ve yeni ekonomi için gerekli ilave becerileri tespit ederek KOBİ leri bu yönde geliştirme olarak belirlenmiştir. e-iş için daha etkin bir çevre yaratma amacı eavrupa 2005 Eylem Planı nda da yer almaktadır. Bu Plan da e-iş, hem e-ticareti hem de dijital teknolojilerin en iyi şekilde kullanılması amacıyla iş süreçlerinin yeniden yapılanmasını kapsayan bir yaklaşım olarak tanımlanmaktadır. Temel hedef e-iş uygulamalarını geliştirmek ve AB KOBİ lerinin rekabet gücünü ve verimliliğini arttırmaktır. KOBİ lerin daha etkin bir e-iş çevresine sahip olabilmeleri için KOBİ lerin ticari işlemleri için istikrarlı bir yasal ve hukuki çerçeveye, telekomünikasyon pazarının liberalizasyonuna ve işletmelerin idari giderlerini azaltacak ve işletmelerin e-iş e entegrasyonunu sağlayacak e-devlet hizmetlerinin etkin sağlanmasına bağlıdır. Hem AB de hem de ulusal düzeyde bu aşamaların çoğu aşılmış duru m d a d ı r. E-Ti c a ret in yasal çerçevesi büyük oranda kurulmuş olup telekomünikasyon pazarı da hızla liberalize edilmektedir. eavrupa girişimi de e-devlet hizmetlerini ve uygulamalarını sağlamaktadır (ECCOM, 2003). 131
KOBİ ler, ekonomik anlamda gelişmenin anahtar öğelerinin başında gelmektedir. Avrupa Birliği, eavrupa Eylem Planında KOBİ lere özel önem atfetmiş, 2010 yılında Avrupa ekonomisinin dünya üzerindeki en rekabetçi ve dinamik ekonomi olmak hedefini kendisine rehber edinmiştir. Bu kapsamda ülkemizde de bu alanda benzer çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bilgi toplumuna dönüşüm süreci; giderek güçlenen ekonomisi, genç ve dinamik nüfus yapısı, küreselleşen dünya ekonomisinin avantajlarını giderek daha iyi kullanan deneyim sahibi girişimcileri ile Türkiye açısından büyük fırsatlar sunmaktadır. Bu fırsatların etkin şekilde kullanılmasına yönelik stratejik alanları tanımlayan Bilgi Toplumu Stratejisi, 2010 yılına kadar küresel rekabet gücüne sahip bilgiye dayalı ekonomik ve sosyal gelişimin sürdürülebilir kılınması ve toplumsal refahın artırılması için bütüncül bir dönüşümü kapsamaktadır. 2006-2010 dönemini kapsayan Bilgi Toplumu Stratejisi, 7 temel stratejik öncelik ekseninde yürütülecek ve aşağıda belirtilen ana temalar altında yer alan eylemlerle hayata geçirilecektir (DPT, 2006). Bu öncelikler: Sosyal Dönüşüm; Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin İş Dünyasına Nüfuzu Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü Kamu Yönetiminde Modernizasyon; Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü Rekabetçi, Yaygın ve Ucuz İletişim Altyapı ve Hizmetleri Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi konularıyla ilişkilidir. 132
Prof. Dr. Haluk Soyuer Sonuç Bilgisayarların iletişim teknolojisi yardımıyla birbirlerine bağlanmasıyla başlayan yeni dönemde 1990'ların ortasında geliştirilen web teknolojisi iş anlayışını tümden değiştirecek güçte bir yeniliğe olanak s a ğ l a m ı ş t ı r. Bu yeni yönetim yaklaşımıyla iş süreçleri yeniden tanımlanmaktadır. E-iş yaklaşımına geçiş işletmelerde iş kültüründe, teknolojide, iş süreçlerinde ve organizasyon yapısında bazı değişimleri gerektirir. Avrupa da tüm üye ülkelerin bilgi ve iletişim teknolojilerinin getirdiği sosyal ve ekonomik faydalardan tam olarak yararlanabilmesi için eavrupa projesi başlatılmıştır. Türk KOBİ leri açısından bakıldığında birçok firma sadece elektronik kataloglardan oluşan basit web sitelerine sahipken, sadece bir kısmı henüz e-ticaret aşamasındadır bu da bilgi ve iletişim teknolojilerini stratejik bir iş aracı olarak kullanmada ne kadar yetersiz olduklarını göstermektedir. AB de ise e-iş uygulamaları eavrupa 2005 Eylem Planı kapsamında hızlandırılmıştır. Ancak, e-iş uygulamaları AB üyesi her ülkede aynı düzeyde gerçekleşmemektedir. Bu anlamda AB de de global rekabet anlamında altyapı, maliyet ve yasal engellerin aşılması gerekmektedir. Türkiye de KOBİ ler AB de olduğu gibi gerek sayıları ve gerekse istihdama katkıları bakımından önemli bir paya sahiptir. Ülkemizde KOBİ lerin e-iş uygulamalarına geçişi için gerekli yapılanma ve destek faaliyetleri mevcut olmakla birlikte AB ile karşılaştırıldığında bu alanda daha fazla yol alınmasının gereği ortaya çıkmaktadır. 133
Kaynakça Alican Fuat (2007): Doing Business With Turkey A S o f t w a re Perspective, YASED. Başbakanlık (2002): e-türkiye Girişimi Eylem Planı (Taslak). Clarke R. (2001): If e-business is Different Then Research in e-business is Too, IFIP TC8 Working Conference on E-Commerce/E-Business, Salzburg, June. Canpolat Önder (2001): E-Ticaret ve Türkiye deki Gelişmeler, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,Ankara, Mart. DPT (2006): Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı (2006-2010), Ankara. E-Business Policy Group (2002): Benchmarking National and Regional e-business Policies for SMEs, Final Report, 28 June. ECCOM (2003): Adapting e-business Policies in a Changing E n v i ronment: The Lessons of The Go Digital Initiative and The Challenges Ahead, Communication from The Commission to the Council, The European Parliament, The Economic and Social Committee of The Regions, Brussels. European Commission (2004): The European E-Business Report, 3rd Synthesis Report of E-Business Watch, Enterprise Publications. EC FP5 (2004): FP5 Resource Book of Projects Relating to e-business, European Commission, June. EC FP6 (2004): ICT For Business, European Commission, October. 134
Prof. Dr. Haluk Soyuer Gerstner L. (1998): Speech: Potential and limitations of the Web in Business and Education, Second International Harvard Conference on Internet & Society, Cambridge, Massachusetts, May. Goldstein A. (2002): Local Entrepreneurship in The Era Of E-Business: Early Evidence From The Indian Automobile Industry, Electronic Commerce for Development, OECD, Paris-2002, pp.93-120. Moodley S. (2002a): E-business in the South African Apparel Sector: a Utopian Vision of Efficiency?, Developing Economies, Vol.40, pp.67-100. Moodley S. (2002b): The Prospects and Challenges of E-Business for the South African Automotive Component Sector: Pre l i m i n a r y Findings From Two Benchmarking Clubs, Electronic Commerce for Development, OECD Paris-2002, pp.67-92. Netsis (2007): Türkiye de ERP Yazılımları Ve G e l e c e ğ i : h t t p :// o z h a n s e z g i n. a y o s i s. c o m. t r / o z h a n / n e t s i s. e r p / Tu r k i yedeerpyazilimlari_files/frame.html#slide0057.html (12.10.2007). Oracle (2003): e-işte Başarı Yöneticinin Yol Haritası, 3. Baskı,İstanbul. OECD (2002): Measuring the Information Economy, Paris, November. OECD (2006): Bilişim Teknolojisi Tahmin Raporu Özeti. Oktay E./Balkanlı, A. O./Salepcioglu, A. (2004): Bilgi Toplumunda Yeni Ekonomi ve e-dönüşüm Stratejileri, 3. Ulusal Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Osmangazi Üniversitesi, Eskisehir. Pennoni, F/Tarantola S. (2005): The European E-Business Readiness 135
Index Based On The Year 2004 Data Of 26 Countries, Preliminary Report, European Commission. Turan Seyida (2006): Elektronik Ticaret ve KOBİ ler, Konya Ticaret Odası Araştırma Raporu. 136