TEMEL İNŞAATI TEKİL TEMELLER Kaynak; Temel Mühendisliğine Giriş, Prof. Dr. Bayram Ali Uzuner 1
Temellerin sağlaması gerekli koşullar; Taşıma gücü koşulu Oturma koşulu Ekonomik olma koşulu 2
Tekil temel boyutları B,L, 1, 3 m civarındadır. Yönetmeliklere göre 1 m den daha küçük olamaz. Tipik temel derinliği 1-3 m mertebesindedir. Temel kalınlığı d, d 1 0.25 m den az olamaz. 3
Tekil temeller yüklenme ve kolon yeri açısından aşağıdaki gibi sınıflandırılır. (Fiziksel eksantirisite vardır) 4
Merkezi yüklü simetrik tekil temeller; Betonarme tekil temeller göreli olarak kalın olmaları nedeniyle rijit kabul edilirler. Temelin kendi ağırlığı, W t, 10,50 vb. KN olup, hesaplarda genellikle ihmal edilir veya istenirse, ampirik bağıntılarla hesaplanır. İhmal edilmediğinde, hesaplamalar sonucunda bulunan ağırlık ile tahmin edilen ağırlık, birbirine yakın oluncaya kadar, hesaplar tekrarlanır. 5
Temel ağırlığı gerçekte, üniform yayılı yüktür. 6
Bir tekil temelin hesaplanmasında aşağıdaki başlıca tahkikler (denetimler, kontroller) dikkate alınır. Taşıma gücü tahkiki; Bu bağıntı temel taban alanının belirlemede kullanılır. Eksantrik yüklü dikdörtgen tekil temelde uzun kenar, eksantrisitenin üzerinde yer aldığı kenar olur. Dikdörtgen tekil temellerde bazen, kolon boyutları ile taban boyutları orantılı seçilir. 7
Zımbalama Tahkiki Zımbalama olayı, plak-kolon birleşim yerinde, kolonun plağı yırtması olayıdır. Zımbalama denetiminde, zımbalama kuvveti (kolon yükü, N k ) zımbalama alanını kesen kuvvetle karşılaştırılır. 8
Eğilme ve kayma tahkikleri; Bu tahkikler için, temelin statik hesabı yapılır (T, M diyagramları hesaplanarak çizilir). 9
Bir tekil temelin x-x ve y-y eksenleri boyunca, tipik T, M diyagramları; Statik hesaplarda kolaylık açısından, temel ağırlığı elimine edilerek hesaplara sokulmaz, daha basit yük şeması ile çalışılır. Böylece statik hesaplarda kullanılan taban basıncı vb. gerçek taban basıncından daha küçüktür. Eğilme ve kaymada, kritik kesitler değişik alınabilmektedir. Genellikle ise kolon dış yüzlerinden geçen kesitler alınır. 10
Donatılar; temel tabanında eşit aralıklar ile veya ortada sık kenarlarda seyrek olarak konabilir. Temel kalınlığı; hem zımbalamayı, hem de iki doğrultuda kaymaları karşılayacak şekilde olmalıdır. 11
Aderans ve ezilme tahkikleri; Donatılar beton içinde hareket etmemelidir. Bunun için düz donatıların uçları, kancalı olmalıdır. Kolon ve temel betonlarının farklı olduğu durumlarda veya prefabrike temel ve kolon kullanılması durumunda, birleşme yerinde ezilme tahkiki yapılır. 12
Eksantrik yüklü simetrik tekil temeller; 13
Eksantrik yüklü tekil temellerde, taşıma gücü tahkiki benzer şekilde yapılır; Veya azaltılmış genişlik yöntemi kullanılır. 14
15
Asimetrik Tekil Temeller; Eksantrik yüklü simetrik temellerde özellikle büyük eksantrisite durumlarında, yani bir tabanda büyük taban basınçlarının oluştuğu hallerde, böyle temeller üniform oturma yerine, dönmeye eğilimlidir. Eksantrik yüklü temelde toplam taşıma gücü kaybı da vardır. Böyle temellerde iyi zemin durumunda bile taşıma gücü koşulunu sağlamak zorlaşabilir. Bu sakıncaları gidermek için böyle tekil temeller, asimetrik olarak düzenlenebilir. Bunun için kolon temel ortasına göre eksantrisitenin tersi yönde ötelenir. 16
Asimetrik temelde; taban basınç dağılışı, ya düzeltilmiş yamuk veya sıklıkla üniform oluşturulur. Düzeltilmiş yamuk seçeneğinde; temelde hem teorik eksantrisite hem de fiziksel eksantrisite vardır. Üniform taban basınç dağılışında; teorik eksantrisite sıfır olup, fiziksel eksantrisite, temel taban ortasına göre momentin sıfır olmasından aşağıdaki gibi hesaplanır. 17
Üniform taban basınçlı asimetrik tekil temelde tipik T, M diyagramları Üniform taban basınçlı asimetrik tekil temelde taşıma gücü tahkiki; Asimetrik tekil temelin taban alanı, eksantrik yüklü simetrik temele göre daha azdır. 18
Deprem Bağlantı (Bağ) Kirişleri; Deprem sırasında tekil temellerin bir bütün olarak davranmasını sağlarlar. Basınca özellikle de çekmeye çalışırlar, eğilme almazlar. Bu kirişleri; birleşik temellerde, temelleri birbirine bağlayarak dönmelerini engelleyen, taban basınç dağılışlarını düzelten ve bu nedenle de eğilme de alan bağ kirişleri ile karıştırmamak lazım. Deprem bağlantı kirişleri; deprem bölgesi derecesine, zemin cinsine göre, kolon basınç yüklerinden büyüğünün % 5-10 u vb. kadar çekme alacak şekilde tasarlanır. Deprem bağlantı kirişleri taban basıncına sahip olmayıp (zemine değmiyor. Altlarında boşluk var) sadece basınç veya çekme taşırlar. Boşluk için tahta, gevşek zemin yada köpük kullanılabilir. 19
Problem 3. 1 20
21
Problem 3. 2 22
23
Problem 3. 3 24
25
Problem 3. 4 26
27
Problem 3. 5 28
29
Problem 3. 6 30
31
Problem 3. 7 32
Problem 3. 8 33
34
Problem 3. 9 35
36
Problem 3. 10 37
38