ANONİM İLE LİMİTED ŞİRKET YÖNETİCİLERİ HAKKINDA SORUMLULUK DAVASI AÇABİLMEK İÇİN GENEL KURUL ONAYI GEREKİR Mİ? Soner ALTAŞ 16 ÖZ 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ve limited şirketin müdürleri, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri ve şirket zararına verdikleri takdirde, hem şirkete hem de ortaklar ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri bu zarardan dolayı sorumlu olurlar. Anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürleri hakkında sorumluluk davası açılması için öngörülen düzenlemeler Türk Ticaret Kanunu nda açık bir şekilde yer almakla birlikte, anılan yöneticiler aleyhine sorumluluk davası açılabilmesi için genel kurulun onayının gerekip gerekmediği hususu tartışmalıdır. Bu çalışmada, anılan yöneticiler aleyhine sorumluluk davası açabilmek için genel kurul onayı aranıp aranmayacağı hususu ele alınmaktadır. Anahtar Sözcükler: anonim şirket, limited şirket, hukuki sorumluluk, sorumluluk davası, genel kurul kararı. 1. GİRİŞ Sorumluluk kavramını tek bir tanımla açıklamak oldukça güçtür. Zira, her hukuk dalı, sorumluluk kavramına farklı anlamlar yüklemiştir. Sorumluluk denince akla gelen ilk tanımlamalar ise hukuki sorumluluk ve cezaî sorumluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Bizim bu çalışmada ele alacağımız sorumluluk, hukukî sorumluluk ve tazminat ödeme yükümlülüğü anlamında sorumluluktur. Bu sorumluluk, bir zarardan doğan tazmin yükümünü ifade eder. Sorumluluk bir haksız fiilden doğabileceği gibi sözleşmeye aykırılıktan da doğabilir (Saban, 2014:83-84). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (T.C. Yasalar, 14.02.2011) (TTK 17 1 ) nun 549 ilâ 554 üncü maddeleri, anonim şirketlerde hukukî sorumluluğu düzenlemektedir. Buna göre, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri, kanundan ve esas sözleşmeden doğan 16 * Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi 17 1 Çalışmamızda, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için TTK kısaltması kullanılmıştır. * Makale Geliş Tarihi: 03.04.2017 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 17.05.2017 MAYIS - HAZİRAN 2017 153
yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olurlar (Komisyon Raporu). TTK da limited şirketin müdürlerinin hukukî sorumluluklarına dair ayrı bir düzenleme öngörülmemiş, anonim şirket hükümlerine yollamada bulunulmuştur. Dolayısıyla, limited şirketin müdürleri de, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri takdirde, hem şirkete hem ortaklara hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olurlar. Hüküm, hem doğrudan hem de dolayısıyla zarara uygulanır. Kanun, bu konudaki dava hakkını şirkete, pay sahibine (ortağa), iflas halinde iflas idaresine ve şirket alacaklısına tanımıştır. Anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürleri hakkında sorumluluk davası açılması için öngörülen düzenlemeler yasada açık bir şekilde yer almakla birlikte, uygulamada tereddüt edilen hususlardan birisi, anılan yöneticiler aleyhine sorumluluk davası açılabilmesi için genel kurulun onayının gerekip gerekmediğidir. İşte bu çalışmada, anonim ile limited şirketin yönetim organı üyeleri hakkında sorumluluk davası açabilmek için genel kurul onayı aranıp aranmayacağı hususu üzerinde durulacaktır. 2. SORUMLULUK DAVASI AÇMAK İÇİN GENEL KURUL KARARININ GEREKİP GEREKMEDİĞİNE DAİR DEĞERLENDİRMELER 2 Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETK 18 ) nun 309 uncu maddesinde; Şirketin 305, 306, 307 ve 308 inci maddelerde yazılı fiillerle ızrar edilmesi halinde, bundan, dolayısıyla zarar gören pay sahipleri ve şirket alacaklılarının dava hakları vardır. Ancak, hükmolunacak tazminat şirkete verilir. Şirketin iflası halinde pay sahiplerinin ve şirket alacaklılarının haiz oldukları haklar iflas idaresine ait olur. Bu hususta İcra ve İflas Kanununun 245 inci maddesi hükmü caridir. Mesul olan kimselerin cümlesi aleyhinde şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir. Mesul olan kimselere karşı tazminat istemek hakkı davacının zararı ve mesul olan kimseyi öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her halde zararı doğuran fiilin vukuu tarihinden itibaren beş yıl geçmekle müruruzamana uğrar. 18 2 Çalışmamızda, mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu için ETK kısaltması kullanılmıştır. 154 MAYIS - HAZİRAN
Şu kadar ki; bu fiil cezayı müstelzim olup Ceza Kanununa göre müddeti daha uzun müruruzamana tabi bulunuyorsa tazminat davasına da o müruruzaman tatbik olunur. hükmü yer almakta idi. Yani, ETK, anonim ile limited şirketin uğradığı zararın tazmini davası açma hakkını, şirket ortaklarına ve alacaklılarına tanımakta idi. TTK da ise şirketin uğradığı zararın şirket tarafından, 553 ve 554 üncü maddelerindeki sorumlulardan, yani yönetim kurulu üyeleri ile müdürlerden talep edilmesi, yani aktif dava ehliyetinin şirkette olması öngörülmüş, şirketin ihmali veya sorumluların şirkete hâkim olmaları sebebiyle davayı açamamaları olasılığı düşünülerek, zararın tazmini davasını açma hakkı şirket ortaklarına da verilmiştir. TTK, ETK nın 309 uncu maddesinin aksine, şirket alacaklısına bu hakkı tanımamıştır. Alacaklı ancak şirketin iflâsı halinde, tazminatın şirkete ödenmesini talep hakkını haiz olur. Böylece, TTK da, ortak, dava açabilme yetkisi yönünden şirketle aynı düzeyde kabul edilerek alacaklıdan ayrılmıştır. Zira, Kanun şirketin borçlarını ödediği sürece alacaklının zarara uğramadığı varsayımını kabul etmiştir (Komisyon Raporu). Bu çerçevede, TTK nın 555 inci maddesinin birinci fıkrasında Şirketin uğradığı zararın tazminini, şirket ve her bir pay sahibi isteyebilir. denilmiştir. Ancak, şirket ortakları tazminatın sadece şirkete ödenmesini isteyebilirler, kendilerine ödenmesini isteyemezler. Anılan fıkrada (ETK nın 309 uncu maddesinin aksine) doğrudan ve dolaylı zarar ayrımı yapılmamıştır. Şirket doğrudan zararının varlığında tazminat davasını ikame edebilir; çünkü şirketin kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve tasfiye memurlarının sorumluluğuna ilişkin 553 üncü madde hükmü çerçevesinde dolayısıyla zarara uğraması olanağı yoktur. Şirket ortağı ise hem doğrudan hem de dolayısıyla zararının varlığında bunun tazminini isteyebilir. Ortak, dolayısıyla zarara uğradığı takdirde, tazminatın şirkete verilmesi suretiyle payındaki değer düşüklüğünü gidermek amacıyla dava açabilir (Komisyon Raporu). Sorumluluk davası, şirketin merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinde dava açılır. Sorumlu olanlara karşı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Sorumluların veya zararın öğrenilmemesi ve bu sebeple MAYIS - HAZİRAN 2017 155
iki yıllık zamanaşımının söz konusu olmaması halinde yönetim kurulu üyelerinin ve müdürlerin daha uzun bir süre sorumluluk tehdidi altında kalmalarını uygun bulmayan kanun koyucu beş yıllık azamî bir süre koymuştur. Bu müddet zarar verici fiilin meydana geldiği tarihten itibaren yürür (Komisyon Raporu). Zamanaşımı Borçlar Kanunu nda da düzenlenmiştir. 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu nun 147 nci maddesinin dördüncü fıkrasına göre, bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar beş yıllık zamanaşımına tabidir. Bu genel zamanaşımı süreleri yanında, özel zamanaşımı süreleri de sözkonusudur. Örneğin; 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nun 141 inci maddesi, fon alacaklarına ilişkin dava ve takiplerde zamanaşımı süresini 20 yıl olarak belirlemiştir. Maddenin açık hükmüne göre, bu süre Fon un Bankacılık Kanunu ndan doğan alacaklarına uygulanabilir; bu Yasa dan doğmayan alacaklar ise genel hükümlere tâbidir. Ayrıca, TTK nın 396 ncı maddesi rekabet yasağının ihlâli halinde, ihlâlden doğan hakları kullanmakla yetkili diğer üyelerin sorumluluk nedenini öğrenmesinden itibaren üç ay ve her halde sorumluluk yaratan olgunun gerçekleşmesinden itibaren bir yılık zamanaşımı sürelerini öngörmüştür (Çamoğlu, 2012:231). TTK nın 560 ıncı maddesi uyarınca, anılan fiil cezayı gerektirip, Türk Ceza Kanununa göre daha uzun dava zamanaşımına tâbi bulunuyorsa, tazminat davasına da bu zamanaşımı uygulanır. Gelelim asıl sorumuza; anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürleri hakkında dava açmak için genel kurul kararı gerekir mi? Konuyu önce anonim şirket yönetim kurulu üyeleri açısından ele alalım. TTK da aktif dava ehliyetinin şirkete tanınması karşısında yönetim kurulu üyelerine karşı aslî dava hakkı sahibinin de şirket olacağı sonucu çıkmaktadır. Oysa, ETK nın 341 inci maddesi şirket adına sorumluluk davası açılmasına karar verme yetkisini genel kurula vermişti. ETK döneminde Yargıtay önceleri genel kurul kararını dava şartı sayıyorken, 1980 sonrası bu görüşünü yumuşatmış ve mahkemenin davacıya bu eksikliği giderebilmesi için bir ek süre vermesi görüşünü benimsemiştir. Ancak, ETK nın konuya ilişkin bu 341 inci maddesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu na alınmamıştır. Yasa 156 MAYIS - HAZİRAN
koyucunun böylece sorumluluk davasını şirketin yasal temsilcisine, diğer bir anlatımla yönetim kuruluna bıraktığı yönünde bir anlayış oluşmuştur. Dolayısıyla, öğretide, yönetim kurulu üyeleri hakkında sorumluluk davası açma yetkisinin kural olarak görev başındaki yönetim kuruluna ait olduğu görüşü hakim olmuştur. Örneğin, ÇAMOĞLU na göre; çok üyeli yönetim kurullarında, halen üye sıfatını taşıyan bir (veya birkaç) üye hakkında sorumluluk davası açılması gereken hallerde, dava açılmasına karar verme yetkisi, kurulun diğer üyelerine ait olacak, şirketi, davada, temsil yetkisine sahip üyeler temsil edecek, şayet görevdeki üyeler veya tek üyeli yönetim kurulunun tek üyesi sorumlu tutuluyorsa bu takdirde başta pay sahipleri ve alacaklılar olmak üzere her ilgili şirketin bu konudaki menfaatlerini korumak üzere mahkemeden Türk Medenî Kanunu nun m. 426/f.3 hükmü uyarınca bir temsil kayyımı atanmasını isteyebilecektir (Çamoğlu, 2012:233). Ancak, Yargıtay, yasanın yürürlüğe girmesi sonrasında, ETK nın 341. maddesi gibi açık bir düzenleme olmamakla birlikte 6102 sayılı TTK nın 408/1 ve 479/3-c maddelerindeki düzenleme karşısında anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri hakkında sorumluluk davası açılabilmesi için, şirket genel kurulunda karar alınması gerektiği yönünde kararlar almıştır (Yargıtay 11. HD nin 30/09/2014, 17/12/2015, 09/02/2016, 02/06/2016 tarihli). Bu kararlar bağlamında, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri hakkında sorumluluk davası açılabilmesi için öncelikle genel kurulda bu yönde bir karar alınması gerekir. Limited şirket müdürleri açısından konuyu değerlendirdiğimizde de, aynı sonuca ulaşmaktayız. Zira, ETK nın 556 ncı maddesinde şirket yöneticilerinin sorumlulukları hakkında anonim şirketin bu hususlara ilişkin hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüş olup, bu yollama ile uyuşmazlığa aynı Yasa nın 341 inci maddesi uygulanmakta idi. ETK nın 341 inci maddesi ise şirket adına sorumluluk davası açılmasına karar verme yetkisini genel kurula vermişti. Dolayısıyla, müdürler hakkında sorumluluk davasının açılabilmesi için, bu yönde alınmış bir ortaklar kurulu kararı bulunması gerekmekteydi. Ancak, ETK nın konuya ilişkin bu 341. maddesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu na alınmamıştır. Buna karşılık, Yargıtay, TTK nın 618. maddesinin üçüncü fıkrasının (c) bendi hükmünden yola çıkarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun uy- MAYIS - HAZİRAN 2017 157
gulamasının da ETK ile aynı yönde olduğuna hükmetmiştir (Yargıtay 11. HD nin 26/02/2015, 24/11/2015 tarihli). Bu kararlar bağlamında, limited şirket müdürleri hakkında sorumluluk davası açılabilmesi için de öncelikle genel kurulda bu yönde bir karar alınması gerekir. Bahsigeçen kararlarda da ifade edildiği üzere, bu konuda TTK da açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, 11. Hukuk Dairesi, anonim şirketler yönünden TTK nın m.408/f.1 maddesindeki Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hâllerde karar alır. ve asıl olarak da ibra ve sorumluluk davası açılması nda oyda imtiyazın kullanılamayacağına dair m.479/f.1-c hükmünü esas alarak, yani dolaylı hükümden yola çıkarak, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri hakkında sorumluluk davası açılması için genel kurul kararının gerektiğine hükmetmiştir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi benzer şekilde, limited şirket müdürleri ile ilgili kararını verirken, oy hakkının esas sermaye paylarının sayısına göre belirlenmesine ilişkin şirket sözleşmesi hükmünün sorumluluk davası açılması hakkında karar verilmesi nde uygulanmayacağına dair m.618/f.3-c bendi hükmünden yola çıkmıştır. Yargıtay 11. HD nin anılan kararları karşısında, genel kurul kararı alınmadan, anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürleri hakkında sorumluluk davası açılması halinde, yerel mahkemelerin dava şartı tam olarak yerine getirilmediği için davaları reddedebileceği yahut mahkemece kabul edilip karar verilse dahi anılan eksikliğin temyiz aşamasında bölge istinaf mahkemeleri yahut Yargıtay engeline takılacağı anlaşılmaktadır. Ancak hemen belirtelim ki, genel kurul kararı alınmadan sorumluluk davasının açılmış olması, davanın hemen reddi sonucunu doğurmamaktadır. Böyle bir kararın varlığı dava şartı olup, mahkemece kendiliğinden gözetilmesi gerekir. Bu durum karşısında mahkemece, genel kurulda davalı hakkında dava açılması yönünde alınmış bir karar var ise ibrazının sağlanması, yoksa anılan eksikliğin giderilmesi için davacı tarafa uygun süre verilmesi gerekir. Diğer bir deyişle, sorumluluk davası açılması için alınmış bir genel kurul kararı bulunmaması halinde dava açma koşulu oluşmamış sayılsa da, bu husus yargılama sırasında tamamlanabilir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi nin görüşü bu yöndedir. 158 MAYIS - HAZİRAN
3. ÖZET VE SONUÇ: Anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ve limited şirketin müdürleri, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri ve şirket zararına verdikleri takdirde, bu zararın tazminini, şirket ve her bir ortak isteyebilir. Sorumlu olanlara karşı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Eski Ticaret Kanunu nun, hem anonim hem de limited şirketlere uygulanan 341 inci maddesi, şirket adına sorumluluk davası açılmasına karar verme yetkisini genel kurula vermiş iken, anılan madde 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu na alınmamıştır. Bu nedenle, Yasa koyucunun sorumluluk davasını şirketin yasal temsilcisine, diğer bir anlatımla yönetim organına bıraktığı yönünde bir anlayış oluşmuştur. Ancak, Yargıtay, TTK nın yürürlüğe girmesi sonrasında almış olduğu muhtelif kararlarda, ETK nın 341. maddesi gibi açık bir düzenleme olmamakla birlikte TTK nın ilgili maddelerindeki düzenleme karşısında anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürleri hakkında sorumluluk davası açılabilmesi için, şirket genel kurulunda karar alınması gerektiğine hükmetmiştir. Dolayısıyla, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ile limited şirketin müdürleri hakkında sorumluluk davası açılabilmesi için öncelikle konunun genel kurulun gündemine taşınması ve genel kurulda davanın açılması yönünde bir karar alınması gerekir. Genel kurul kararı olmadan sorumluluk davası açılması halinde dava açma koşulu oluşmamış sayılacak ve yargılama sırasında tamamlanması mahkemece talep edilecektir. Yani, genel kurul kararı olmadan davaya devam edilmesi mümkün olmayacaktır. Bu nedenle, dava sürecinin uzamaması ve açılan davadan sağlıklı bir sonuç alınabilmesi bakımından, anonim ile limited şirketlere tavsiyemiz, eğer şirketin yöneticileri hakkında sorumluluk davası açacaklar ise, bu hususu önce genel kurulda müzakere etmeleri ve genel kurulda karar aldıktan sonra konuyu mahkemeye taşımalarıdır. MAYIS - HAZİRAN 2017 159
KAYNAKÇA Çamoğlu, Ersin(2012). Yeni Türk Ticaret Kanunu nda Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerine Karşı Açılacak Sorumluluk Davalarında Zamanaşımı Yaklaşım Dergisi, 233 (Mayıs 2012) : 225-233 Komisyon Raporu: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:23, Yasama Yılı:2, S.Sayısı:96, Nr.112 Saban, Nihal (2014). Vergi Hukuku. 6. bs. İstanbul : Beta Yayınları T.C. Yasalar (09.07.1956) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (9353 sayılı) T.C. Yasalar (14.02.2011) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (27846 sayılı) Yargıtay 11.HD nin (02/06/2016) E.2015/7487, K.2016/6166 sayılı kararı. Yargıtay 11.HD nin (09/02/2016) E.2015/3371, K.2016/1194 sayılı kararı. Yargıtay 11.HD nin (17/12/2015) E.2015/560, K.2015/13614 sayılı kararı. Yargıtay 11.HD nin (24/11/2015) E.2015/5757, K.2015/12454 sayılı kararı. Yargıtay 11.HD nin (26/02/2015) E.2015/1754, K.2015/2626 sayılı kararı. Yargıtay 11.HD nin (30/09/2014) E.2014/5386, K.2014/14890 sayılı kararı. 160 MAYIS - HAZİRAN