YENİ TÜRK TİCARET KANUNU NA GÖRE TÜR DEĞİŞTİRME - III. Av. Nur Işın KÖROĞLU ERYİĞİT HUKUK BÜROSU / ANKARA

Transkript

1 YENİ TÜRK TİCARET KANUNU NA GÖRE TÜR DEĞİŞTİRME - III Av. Nur Işın KÖROĞLU ERYİĞİT HUKUK BÜROSU / ANKARA isin@eryigithukuk.com

2 ŞİRKETLERİN BÖLÜNMESİ Bu yazımda kanun maddeleri çerçevesinde tür değiştirme konusunu inceleyeceğim Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu 1 nun 180 ile 194. maddeleri arasında tür değiştirme konusu yer almaktadır. 1- Tür değiştirme, Genel Hükümler İlke başlığı altında madde de; (1) Bir şirket hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamıdır. denilmek suretiyle tür değiştirmenin genel hükümleri ilke olarak kabul edilmiştir. Bu madde ile bir şirketin hukuki şekilde değiştirilebileceği öngörülmektedir. Yeni türe dönüştürülen şirket, eski şirketin devamıdır. 2- Geçerli tür değiştirmeler başlıklı madde ise şu şekildedir; a) Bir sermaye şirketi; 1. Başka türde bir sermaye şirketine; 2. Bir kooperatife; b) Bir kollektif şirket; 1. Bir sermaye şirketine; 2. Bir kooperatife; 3. Bir komandit şirkete; c) Bir komandit şirket; 1. Bir sermaye şirketine; 2. Bir kooperatife; 3. Bir kollektif şirkete; d) Bir kooperatif bir sermaye şirketine dönüşebilir. TTK. madde 181 hükmü yeni bir düzenlemedir. Madde düzenleniş şekli itibariyle, ayrıntılı fakat sınırlı şekilde hazırlanmıştır. 1 Türk Ticaret Kanunu [TTK], [TTK], madde [TTK], madde 181

3 3- Kollektif ve komandit şirketlerin tür değiştirmelerine ilişkin özel düzenleme madde de şu şekilde düzenlenmiştir. (1) Bir kollektif şirket bir komandit şirkete; a) Kollektif şirkete bir komanditerin girmesi, b) Bir ortağın komanditer olması hâlinde dönüşebilir. (2) Bir komandit şirket kollektif şirkete; a) Tüm komanditerlerin şirketten çıkması, b) Tüm komanditerlerin komandite olması suretiyle dönüşebilir. (3) Bir kollektif veya komandit şirketin tek kişi işletmesi olarak faaliyetine devam etmesine ilişkin 257 nci madde hükmü saklıdır. (4) Bu madde uyarınca yapılacak tür değiştirmelerine 180 ilâ 190 ıncı madde hükümleri uygulanmaz. TTK. madde 182 hükmü yeni bir düzenlemedir. Buna göre kollektif ve (adi) komandit şirketlerin tür değiştirmelerine ilişkin olarak düzenlenmiştir. Maddenin birinci fıkrasında; bir kollektif şirketin komandite dönüştürülmesi; a) Kollektif şirkete bir komanditerin girmesi ve b) Bir ortağın komanditer olması halinde dönüşebilir. İkinci fıkrada, bir komandit şirketin kollektif şirkete iki halde dönüşebileceği öngörülmüştür. Bunlardan birincisi; tüm komanditerlerin şirketten çıkması ve ikincisi de tüm komanditerlerin komandite olmasıdır. Üçüncü fıkranın gerekçesinde; gerekli koşulların olması halinde kollektif veya komandit şirket, tek kişi olarak faaliyetlerine devam edebilecektir. 4- Şirket payının ve haklarının korunması madde de düzenlenmiştir. Buna göre; (1) Tür değiştirmede ortakların şirket payları ve hakları korunur. Oydan yoksun paylar için sahiplerine eşit değerde paylar veya oy hakkını haiz paylar verilir. (2) İmtiyazlı payların karşılığında aynı değerde paylar verilir veya uygun bir tazminat ödenir. (3) İntifa senetleri karşılığında aynı değerde haklar verilir veya tür değiştirme planının düzenlendiği tarihte gerçek değer ödenir. TTK. madde 183 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında, tür değiştirmede genel olarak ortakların şirket payları ve hakları korunmuştur. 4 [TTK], madde [TTK], madde 183

4 Eğer şirkette oydan yoksun paylar varsa, bunların hakları korunacak ve karşılığında ortağa aynı tür veya oy hakkını haiz paylar verilmesi gerekecektir. İkinci fıkrada ise, imtiyazlı payların karşılığında aynı değerde paylar veya uygun bir tazminat ve üçüncü fıkrada da intifa senetleri karşılığında aynı değerde haklar veya tür değiştirme planının düzenlendiği tarihte gerçek değer karşılığının ödenmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu fıkrada uygun tazminattan söz edilmişse de, bu tazminatın hangi tarihte hesap edileceği öngörülmemiştir. Bu durumda, kıyas yoluyla ikinci fıkradaki uygun tazminatın, üçüncü fıkradaki gibi tür değiştirme planının düzenlendiği tarihteki gerçek değeri esas alınmalıdır. 5- Kuruluş ve ara bilanço madde de; (1) Tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır; ancak, sermaye şirketlerinde ortakların asgari sayısına, ayni sermaye konulmasına ve kurucuların şirket sözleşmesini imzalamalarına" ilişkin hükümler uygulanmaz. (2) Bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkarılır. (3) Aşağıdaki hükümler saklı olmak kaydı ile ara bilançoya yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanır. Ara bilanço için; a) Fizikî envanter çıkarılması gerekli değildir; b) Son bilançoda kabul edilen değerlemeler, sadece ticari defterdeki hareketler ölçüsünde değiştirilir; amortismanlar, değer düzeltmeleri ve karşılıklar ile ticari defterlerden anlaşılmayan işletme için önemli değer değişiklikleri de dikkate alınır. şeklinde düzenlenmiştir. TTK. madde 184 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında, tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı açıklanmıştır. Bu kural yerinde olup, istisna dışında yeni bir değişik şirket kurma ilkesinin teyidi anlamındadır. Ancak, tür değişmede, sermaye şirketlerinde ortakların asgari sayısına ve ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümlerin uygulanmayacağı da istisna olarak ifade edilmiştir. İkinci fıkrada, bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla bir zaman geçmişse veya altı ay geçmemesine rağmen şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse, mutlaka bir ara bilançonun çıkarılması gerektiği hükme bağlanmıştır. Üçüncü fıkra ise, birleşme yönünden düzenlenmiş olan ara bilanço hükümleri dikkate alınarak incelenmelidir. 6 [TTK], madde 184

5 6- TTK. madde tür değiştirme planını düzenlemektedir. (1) Yönetim organı bir tür değiştirme planı düzenler. Plan yazılı şekle ve 189 uncu madde uyarınca genel kurulun onayına tabidir. Tür değiştirme planı; a) Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi, b) Yeni türün şirket sözleşmesini, c) Ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları içerir. TTK. madde 185 hükmü yeni bir düzenlemedir. Buna göre, maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde düzenlenmiş bulunan hususlar, yapılan bölünme planı da ayrı ayrı değerlendirilmelidir. 7- Kanunun maddesinde tür değiştirme raporu düzenlenmiştir; (1) Yönetim organı tür değiştirme hakkında yazılı bir rapor hazırlar. (2) Raporda; a) Tür değiştirmenin amacı ve sonuçları, b) Yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu, c) Yeni şirket sözleşmesi, d) Tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı, e) Varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar, f) Ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir. (3) Tüm ortakların onaylaması hâlinde "küçük ve orta" ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler. TTK. madde 186 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında; yönetim organının tür değiştirme planını yazılı olarak hazırlaması gerektiğine işaret edilmiştir. İkinci fıkrada; tür değiştirme raporunda gösterilmesi gerekenler (a) ile (f) bentlerinde asgari olarak gösterilmiştir. 7 [TTK], madde [TTK], madde 186

6 madde tür değiştirme planının ve tür değiştirme raporunun denetlenmesi ile ilgilidir. Ancak bu madde 26/6/2012 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır maddede inceleme hakkı şu şekilde düzenlenmiştir. (1) Şirket; a) Tür değiştirme planını, b) Tür değiştirme raporunu, c) 26/6/2012 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır. d) Son üç yılın finansal tablolarını, varsa ara bilançoyu genel kurulda karar alınmasından otuz gün önce merkezinde ve halka açık anonim şirketlerde Sermaye Piyasası Kurulunun istediği yerlerde ortakların incelemesine sunar. TTK. madde 188 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddede tür değiştirmede ortakların inceleme hakkı öngörülmektedir. Bu düzenleme ile şirket, birinci fıkranın (a), (b) ve (d) bentlerinde öngörülen plan, rapor denetleme raporu ve finansal tablolar ile bilançoyu, genel kurulda karar alınmasından otuz gün önce şirket merkezinde ve halka açık anonim şirketlerde SPK nın istediği yerlerde, tüm ortakların incelenmesine sunmak zorunda olduğu öngörülmektedir. 10- Tür değiştirme kararı ve tescil madde da düzenlenmiştir. (1) Yönetim organı "tür değiştirme planı ile yeni türün şirket sözleşmesini" genel kurula sunar. Tür değiştirme kararı aşağıdaki nisaplarla alınır: a) Kanunun 421 inci maddesinin beşinci fıkrasının (b) bendi hükmü saklı olmak şartıyla anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin üçte ikisini karşılaması şartıyla, genel kurulda mevcut oyların üçte ikisiyle; limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edim yükümlülüğü doğacaksa tüm ortakların onayıyla; b) Bir sermaye şirketinin bir kooperatife dönüşmesi hâlinde tüm ortakların onayıyla; c) Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün kararıyla; d) Kooperatiflerde; 1. Ortakların en az üçte ikisinin temsil edilmeleri şartı ile, genel kurulda mevcut oyların çoğunluğuyla, 2. Ek ödeme, diğer kişisel edim yükümlülükleri veya kişisel sorumluluk getiriliyorsa veya bu yükümlülükler veya sorumluluklar genişletiliyorsa, kooperatifte kayıtlı ortaklarının üçte ikisinin olumlu oyuyla, 9 [TTK], madde [TTK], madde [TTK], madde 189

7 e) Kollektif ve komandit şirketlerde tür değiştirme planı bütün ortakların oybirliğiyle onanır. Ancak, şirket sözleşmesinde ortakların tümünün üçte ikisinin olumlu oyuyla bu kararın alınabileceği öngörülebilir. (2) Yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirir. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanır. Tür değiştirme kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir. TTK. madde 189 hükmü yeni bir düzenlemedir. Madde gerekçesinde, tür değiştirme kararını düzenleyen bu maddenin gerekçesi için birleşme ve bölünmeye ilişkin ilgili hükümlerde yapılan açıklamalara bakılması gerektiği vurgulanmaktadır. Kenar başlığı Tür değiştirme kararı ve tescil olan TTK. m. 189 da, hazırlanmış bulunan planın genel kurulda toplantı ve karar yetersayıları düzenlenmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre, yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini sicile tescil ettirmelidir. Bu suretle tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanacaktır. 11- Alacaklıların ve çalışanların korunması madde da şu şekilde düzenlenmiştir. (1) Ortakların kişisel sorumlulukları hakkında 158 inci ve iş sözleşmelerinden doğan borçlar hakkında 178 inci madde uygulanır. TTK. madde 190 hükmü yeni bir düzenlemedir. Madde 190 tek fıkra olup, alacaklıların ve çalışanların korunmasını düzenlemektedir. Bu maddeye göre, kişisel sorumluluklar Türk Ticaret Kanunu na göre, iş sözleşmesinden doğan borçlarda Türk Borçlar Kanunu na göre çözümlenmelidir. 12- Ortak hükümler ana başlığı altında yer alan madde ortaklık paylarının ve ortaklık haklarının incelenmesini düzenlemiştir. (1) Birleşmede, bölünmede ve tür değiştirmede ortaklık paylarının ve ortaklık haklarının gereğince korunmamış veya ayrılma karşılığının uygun belirlenmemiş olması hâlinde, her ortak, birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanından itibaren iki ay içinde, söz konusu işlemlere katılan şirketlerden birinin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden, uygun bir denkleştirme akçesinin saptanmasını isteyebilir. Denkleştirme akçesinin belirlenmesinde 140 ıncı maddenin ikinci fıkrası uygulanmaz. (2) Davacı ile aynı hukuki durumda bulunmaları hâlinde, mahkeme kararı, birleşmeye, bölünmeye veya tür değiştirmeye katılan şirketlerin tüm ortakları hakkında da hüküm doğurur. (3) Davanın giderleri devralan şirkete aittir. Özel durumların haklı göstermesi hâlinde, mahkeme giderleri kısmen veya tamamen davacıya yükletilebilir. 12 [TTK], madde [TTK], madde 191

8 (4) Ortaklık paylarının veya ortaklık haklarının korunmasını inceleme davası birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının geçerliliğini etkilemez. TTK. madde 191 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında; birleşme, bölünme ve tür değiştirmede haklarının korunmadığını ileri süren her ortak, birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının TSG de ilanından itibaren iki ay içinde, söz konusu ticaret mahkemesinden, uygun bir denkleştirme akçesinin belirlenmesini isteyebilir. Maddenin ikinci fıkrasında ise, davacı ile aynı durumda bulunan şirketler bakımından tesis edilen mahkeme kararı; birleşmeye, bölünmeye veya tür değiştirmeye katılan şirketlerin tüm ortakları hakkında da hüküm doğuracağını ifade etmektedir. Üçüncü fıkrada; birleşme, bölünme veya tür değiştirmede açılmış bulunan davaların yargılama giderleri, devralan şirkete ait olduğu hükme bağlanmıştır. Maddenin son fıkrası olan dördüncü fıkrasında ise; ortaklık paylarının veya ortaklık haklarının korunmasını inceleme davası; birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının geçerliliğini etkilemeyeceği hükme bağlanmıştır. 13- Birleşmenin, bölünmenin ve tür değiştirmenin iptali ve eksikliklerin sonuçları madde de şu şekilde düzenlenmiştir. (1) 134 ilâ 190 ıncı maddelerin ihlali hâlinde, birleşme, bölünme ve tür değiştirme kararına olumlu oy vermemiş ve bunu tutanağa geçirmiş bulunan birleşmeye, bölünmeye veya tür değiştirmeye katılan şirketlerin ortakları; bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanından itibaren iki ay içinde iptal davası açabilirler. İlanın gerekmediği hâllerde süre tescil tarihinden başlar. (2) Kararın bir yönetim organı tarafından verilmesi hâlinde de bu dava açılabilir. (3) Birleşme, bölünme ve tür değiştirmeye ilişkin işlemlerde herhangi bir eksikliğin varlığı hâlinde, mahkeme taraflara bunun giderilmesi için süre verir. Hukuki sakatlık, verilen süre içinde giderilemiyorsa veya giderilememişse mahkeme kararı iptal eder ve gerekli önlemleri alır. TTK. madde 192 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddede, bölünme veya tür değiştirme için verilen genel kurul kararları ile aynı maddenin ikinci fıkrasına göre verilen yönetim organı kararlarının iptalinin istenebileceği öngörülmüş ve bu suretle kendine özgü, özel bir düzenleme getirilmiş bulunmaktadır. Şirket genel kurul kararına olumlu oy vermemiş ve ayrıca bunu genel kurul kararları tutanağına geçirtmiş bulunan birleşmeye, bölünmeye veya tür değiştirmeye katılan şirketlerin ortakları, bu kararın Ticaret Sicil Gazetesinde ilanından itibaren iki ay içinde iptal davası açabilirler. Yasaca ilan zorunluluğu bulunmayan kararlar hakkında ise, ticaret siciline tescil tarihi esas alınır ve tescilden itibaren iki ay içinde davanın açılması gerekir. 14 [TTK], madde 192

9 Şirketlerin birleşmesi, bölünmesi veya tür değiştirmesi halinde, genel kurul kararına karşı açılacak iptal davasını, yapılan işlemlere karşı çıkan ortaklar açabilirler. İptal davasında husumetin, genel kurul kararı ile yönetim organı kararını tesis eden şirkete tevcih edilmesi gerekir maddede sorumluluk hüküm altına alınmıştır. (1) Birleşme, bölünme veya tür değiştirme işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış bulunan bütün kişiler şirketlere, ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumludurlar. Kurucuların sorumlulukları saklıdır. 2) 26/6/2012 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır. (3) 202 ilâ 208, 555, 557, 560 ıncı madde hükümleri saklıdır. Bir sermaye şirketinin veya kooperatifin iflası hâlinde 556 ve 570 inci maddeler ile Kooperatifler Kanununun 98 inci maddesi kıyas yoluyla uygulanır. TTK. madde 193 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında, herhangi bir birleşme, bölünme veya tür değiştirme işlemlerine katılmış olan kişiler; şirketlere, ortakların ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumlu olurlar. Birinci maddenin ikinci cümlesinde kurucuların sorumlulukları saklıdır hükmü öngörülmektedir. Bu yasal düzenleme eksik ve yanlış sorunlara neden olacak niteliktedir. Zira bu düzenleme ile kurucuların dışında kalanlara yollama yapılmadığı gibi, sadece bir izlenim doğmuş bulunmaktadır. Maddenin son fıkrasında, sorumluluk bakımından Türk Ticaret Kanununun ilgili maddeleri saklı tutulmuştur. Yani bu anılan maddelerde öngörülen sorumluluk halleri, söz konusu hükümler yönünden aynen uygulanacaktır. 15- Madde de ticari işletme ile ilgili birleşme ve tür değiştirme hüküm altına alınmıştır. (1) Bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle, onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir. Bu hâlde devralan ticaret şirketinin türüne göre 138 ilâ 140, 142 ilâ 158 ve ortak hükümlere ilişkin 191 ilâ 193 üncü madde hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. (2) Bir ticari işletmenin bir ticaret şirketine dönüşmesi hâlinde 182 ilâ 193 üncü maddeler kıyas yoluyla uygulanabilir. (3) Bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için, söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümü, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınmalı ve ticari işletme bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir. Bu hâlde, ticari işletmeye dönüştürülen ticaret şirketi, bir kollektif veya komandit şirket ise mezkûr ticaret şirketinin borçlarından, ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da 264 üncü maddedeki zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olurlar. Dönüştürmeye bu Kanunun 264 ilâ 266 ncı maddeleri de uygulanır. (4) 182 nci maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklıdır. 15 [TTK], madde [TTK], madde 194

10 TTK. madde 194 hükmü yeni bir düzenlemedir. Maddenin birinci fıkrasında, bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir hükmünü getirmektedir. Devamla devralan şirketin türüne göre, kıyas yoluyla Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümleri uygulanacaktır. Bir ticari işletmenin, bir ticaret şirketi tarafından devralınması mümkündür. Devralan ticaret şirketinin türüne ilişkin bir kısım hükümlerin kıyasen uygulanması gerekmektedir. Ayrıca maddede, bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüşmesine izin verilebileceği öngörülmektedir. Sonuç olarak, tür değiştirme bir ana sözleşme değişikliği niteliğinde olduğundan, şirketin tüzel kişiliği ve hukuki niteliği değişmemektedir. Eski şirketteki hak ve borçlar tür değişikliği nedeniyle yeni şirkete intikal etmektedir. Ortakların şirket borçlarından sorumluluğunda ise, tür değiştirmeden önce doğmuş ortaklık borçlarından sorumluluk, o türün kurallarına göre, tür değiştirmeden sonra doğacak sorumlulukları ise bu türün ve dönemin kurallarına tabidir. KAYNAKÇA Eriş Gönen. Ticari işletme Ve Şirketler. Seçkin Yayıncılık, Cilt -2, Türk Ticaret Kanunu (2011), T.C. Resmi Gazete, 27846, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası,