KAMU İŞLETMELERİ RAPORU Raporla ilgili görüş ve önerilerinizi Hazine Müsteşarlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü Tarım Sektörü ve Koordinasyon Dairesine (312) 204 72 38 ile (312) 204 64 89 numaralı telefonlar veya kski.koordinasyon@hazine.gov.tr adresi üzerinden iletebilirsiniz.
.
MÜSTEŞAR SUNUŞU Hazine Müsteşarlığı, 2014-2018 Stratejik Planı doğrultusunda belirlediği KİT lerin uluslararası kurumsal yönetim ilkeleri ile uyumlu bir çerçevede faaliyet göstermelerinin sağlanması hedefi çerçevesinde, portföyünde bulunan kamu işletmelerinin faaliyetlerine yönelik gelişmeleri, pay sahipliği sorumluluğunun bilinciyle kamuoyu ile paylaşmaya devam etmektedir. Müsteşarlığımızca, kamu kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, kurumsal yönetim anlayışının gelişmesi ve yerleşmesi ile hesap verebilirlik ve şeffaflığın artırılmasını teminen, kamu işletmelerine yönelik düzenli istatistik ve raporlar yayımlanmaktadır. Kamuoyunu bu kapsamda bilgilendirmenin araçlarından birisi olarak gördüğümüz ve bu yıl on birincisini hazırladığımız Kamu İşletmeleri Raporu, kamu işletmesi tanım ve kapsamına yönelik değerlendirmelerin yanı sıra, Müsteşarlığımızın Hazine adına pay sahipliği görevini üstlendiği kamu işletmeleri ile Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde yer alan kamu şirketlerinin çalışma biçimleri, mali durumları, yönetim kadroları, performansları ve sektörde bulundukları konumları hakkında ayrıntılı bilgileri ve bu işletmelere yönelik genel ve kuruluş bazlı analizleri içermektedir. Pay sahipliği fonksiyonu diğer kurum ve kuruluşlarca icra edilen özel statülü kuruluşlar ve mahallî idare işletmeleri gibi diğer kamu işletmelerinin bilgileri de, uluslararası tanım ve standartlara en uygun kapsam ve içeriğe ulaşma hedefimiz doğrultusunda, kapsam ve içerikleri güncellenmek suretiyle Rapor da ayrıca sunulmaktadır. Bu çerçevede, Kamu İşletmeleri Raporu nun tüm paydaşlarımıza katkı sağlamasını diler, Rapor un hazırlanmasında emeği geçen mesai arkadaşlarıma teşekkür ederim. Osman ÇELİK Müsteşar www.hazine.gov.tr iii
İÇİNDEKİLER MÜSTEŞAR SUNUŞU.................................................. iii İÇİNDEKİLER......................................................... iv TABLOLAR LİSTESİ................................................... vii GRAFİKLER LİSTESİ................................................... vii KISALTMALAR...................................................... viii YÖNETİCİ ÖZETİ...................................................... xi KİT LERE İLİŞKİN ÖZET FİNANSAL GÖSTERGELER.......................... xiv KİT LERİN FİNANSAL GÖSTERGELERİNE İLİŞKİN GRAFİKLER.................. xv SEKTÖREL BAZDA KİT GÖSTERGELERİ................................... xvi BÖLÜM 1: KAMU İŞLETMELERİ........................................... 1 1.1. Giriş.............................................................................. 2 1.2. Uluslararası Sınıflandırmalara Göre Kamu İşletmeleri............................... 2 1.2.1. Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA 2008)......................................... 2 1.2.2. Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA 95)........................................... 2 1.2.3. Devlet Mali İstatistikleri Kılavuzu (GFSM 2001)............................... 2 1.2.4. Avrupa Kamu İşverenleri ve İşletmeleri Merkezi (CEEP)........................ 3 1.3. Ülkemiz Mevzuatına Göre Kamu İşletmeleri....................................... 3 1.3.1. Merkezî Yönetimle İlgili Olanlar............................................. 4 1.3.2. Mahallî İdarelerle İlgili Olanlar.............................................. 5 1.4. Rapor Kapsamında Yer Alan Kamu İşletmeleri..................................... 5 BÖLÜM 2: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ............................... 7 2.1. Hazine Portföyü ve Sermaye Durumu............................................. 8 2.2. Hazine Müsteşarlığı Görev Tanımı................................................ 8 2.3. Amaç ve Hedefler.............................................................. 10 2.4. KİT - Merkezi Yönetim Bütçesi İlişkisi............................................ 10 2.4.1. Bütçeden KİT lere Yapılan Sermaye Aktarımları............................. 10 2.4.2. KİT lere Yapılan Görev Zararı ve Kamu Sermayeli Bankalara Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri..................................................... 11 2.4.3. KİT lerden Bütçeye Yapılan Ödemeler...................................... 12 BÖLÜM 3: YILI KİT PERFORMANSI................................... 15 3.1. Mali Durum................................................................... 16 3.1.1. Gelir Tablosu............................................................. 16 3.1.2. Bilanço.................................................................. 17 3.1.3. Rasyo Analizi............................................................ 18 3.1.4. Katma Değer............................................................. 31 3.2. İstihdam...................................................................... 22 3.2.1. Personel Sayıları......................................................... 23 3.2.2. İstihdam Giderleri......................................................... 24 3.2.3. Ortalama Personel Maliyeti................................................ 24 3.2.4. Personel Profili........................................................... 24 3.3. Diğer Göstergeler.............................................................. 25 iv www.hazine.gov.tr
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 4: KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ................................ 27 4.1. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş................................................ 29 4.2. Elektrik Üretim A.Ş............................................................. 32 4.3. Türkiye Elektrik İletim A.Ş...................................................... 37 4.4. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş........................................... 40 4.5. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu............................................... 42 4.6. Türkiye Taşkömürü Kurumu..................................................... 45 4.7. Türkiye Petrolleri A.O........................................................... 48 4.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü.......................................... 50 4.9. T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü............................... 53 4.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü............................. 55 4.11. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü................................................. 58 4.12. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü............................................ 60 4.13.Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü............................................. 63 4.14.Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü........................................ 65 4.15. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü............................................... 68 4.16. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü......................................... 71 4.17. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu............................................ 73 BÖLÜM 5: BAĞLI ORTAKLIKLAR......................................... 75 5.1. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş......................................... 77 5.2. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.......................................... 79 5.3. Türkiye Vagon Sanayi A.Ş....................................................... 81 BÖLÜM 6: ÖZELLEŞTİRME PORTFÖYÜ.................................... 83 6.1.Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş..................................................... 85 6.2. Sümer Holding A.Ş............................................................. 88 6.3. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş................................................ 90 6.4. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş..................................................... 92 6.5. tta Gayrimenkul A.Ş............................................................ 95 6.6. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş...................................... 96 6.7. Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş. Genel Müdürlüğü............................. 98 BÖLÜM 7: KAMU SERMAYELİ BANKALAR................................. 101 7.1. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş.......................................... 103 7.2. Türkiye Halk Bankası A.Ş...................................................... 106 7.3. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O.................................................. 108 7.4. Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş...................................... 110 7.5. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.................................................. 112 7.6. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş............................................... 114 7.7. İller Bankası A.Ş.............................................................. 116 7.8. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş......................................... 118 BÖLÜM 8: DİĞER KAMU İŞLETMELERİ VE FONLAR.......................... 121 8.1. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi....................................... 123 8.2. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş............................... 126 8.3. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu.............................................. 128 www.hazine.gov.tr v
İÇİNDEKİLER 8.4. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü.............................................. 130 8.5. Türk Hava Yolları A.O.......................................................... 132 8.6. Anadolu Ajansı............................................................... 134 8.7. Borsa istanbul A.Ş............................................................ 136 8.8. Mahalli İdare İşletmeleri...................................................... 138 8.9. Diğer Kamu İşletmeleri........................................................ 139 Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü.......................................... 139 Spor Toto Teşkilat Başkanlığı.................................................. 139 T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı................................. 139 Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı...................................... 139 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bünyesindeki Bankalar.......................... 139 BÖLÜM 9: EKLER.................................................... 141 Ek 1: HM Portföyü KİT Mali Tabloları............................................... 143 Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu........................................ 144 Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço............................................. 145 Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları............................................ 146 Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler..................................................... 147 Ek 2: HM Portföyü KİT İstihdam Bilgileri............................................ 149 Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti............................... 150 Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili........................................... 151 Ek 3: HM Portföyü KİT lerinin Diğer Seçilmiş Göstergeleri............................. 153 Ek 4: HM ve ÖİB Portföyü Mali Tabloları............................................ 155 Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu................................. 156 Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço....................................... 157 Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları...................................... 158 Ek 5: HM ve ÖİB Portföyü İstihdam Bilgileri......................................... 159 Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti........................ 160 Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili.................................... 161 Ek 6: HM ve ÖİB Portföyü Diğer Seçilmiş Göstergeler................................ 163 Ek 7: Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Tablosu......................................... 165 Ek 8: Yılında ISO 500 de Yer Alan Kamu İşletmeleri............................. 175 Ek 9: Kullanılan Mali Rasyolara İlişkin Bilgiler....................................... 177 Ek 10: Kullanılan Mali Rasyolara İlişkin Bilgiler...................................... 181 vi www.hazine.gov.tr
TABLOLAR VE GRAFİKLER TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu...................................... 9 Tablo 2: KİT Bütçe İlişkisi............................................................... 13 Tablo 3: KİT Özet Gelir Tablosu........................................................... 17 Tablo 4: KİT Özet Bilanço................................................................. 18 Tablo 5: KİT lerin Mali Rasyoları........................................................... 20 Tablo 6: KİT Personel Bilgileri............................................................. 24 Tablo 7: KİT Diğer Göstergeler............................................................ 25 Tablo 8: Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Güç ve Üretimi................... 33 Tablo 9: EÜAŞ Kurulu Gücü ve Üretimi..................................................... 34 Tablo 10: Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi......................................... 38 Tablo 11: TKİ Tüvenan ve Satılabilir Kömür Üretim Miktarları................................ 42 Tablo 12: TKİ Müşteri Bazında Kömür Satışları............................................. 43 Tablo 13: TTK Müşteri Bazında Kömür Satışları............................................. 45 Tablo 14: Eti Maden in Ürünler Bazında Yıllık Satış Değerleri................................. 50 Tablo 15: TMO nun Ekmeklik Buğday ile Mısır Alım Fiyat ve Miktarları........................ 66 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1: Görev Zararı ve Gelir Kaybı Ödemeleri............................................. 11 Grafik 2: Özkaynak / Yabancı Kaynaklar Dağılımı............................................ 17 Grafik 3: KİT lerin Mali Rasyoları.......................................................... 21 Grafik 4: KİT lerin Katma Değeri........................................................... 22 Grafik 5: KİT lerde Personel Yapısı......................................................... 22 Grafik 6: Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gücü ve Üretimi.................. 34 Grafik 7: EÜAŞ ın Kurulu Gücü ve Üretimi.................................................. 35 Grafik 8: Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı................................................. 51 Grafik 9: ÇAYKUR Yaş Çay Alım Bilgileri ve Prim Ödemeleri................................... 69 Grafik 10: TŞFAŞ Pancar Alım Fiyatları..................................................... 86 www.hazine.gov.tr vii
KISALTMALAR AA AB ADÜAŞ AOÇ BDDK BİST BKK BOTAŞ ÇAYKUR DHMİ DİBS DMO ESK EPDK ETİ MADEN EÜAŞ FDF GAP GSYİH HM HES İMKB KBİ KEGM KEY KHK KİT KOBİ KSKİ LNG MKEK MPİ OECD ÖİB ÖYK PTT PMUM Anadolu Ajansı Avrupa Birliği Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Borsa İstanbul A.Ş. Bakanlar Kurulu Kararı Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Devlet İç Borçlanma Senedi Devlet Malzeme Ofisi Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Elektrik Üretim Anonim Şirketi Faiz Dışı Fazla Güneydoğu Anadolu Projesi Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Hazine Müsteşarlığı Hidro Elektrik Santrali İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Konut Edindirme Yardımı Kanun Hükmünde Kararname Kamu İktisadi Teşebbüsü Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Sıvılaştırılmış Doğalgaz Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Milli Piyango İdaresi İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Özelleştirme Yüksek Kurulu Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi viii www.hazine.gov.tr
KISALTMALAR RTÜK SPK SSM SYDTF SSDF TBMM TCDD TCMB TCZB TDİ TEDAŞ TEİAŞ TEAŞ TEMSAN TETAŞ THY TİGEM TKİ TKK TMO TMSF TOKİ TPAO TRT TSKGV TŞFAŞ TTA TTK TÜDEMSAŞ TÜFE TÜİK TÜLOMSAŞ TÜRK EXİMBANK TÜRKSAT TÜVASAŞ VDG YPK ZDÜAŞ Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Sermaye Piyasası Kurulu Savunma Sanayii Müsteşarlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Savunma Sanayii Destekleme Fonu Türkiye Büyük Millet Meclisi T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Türkiye Elektrik İletim A.Ş Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. Türkiye Elektromekanik Sanayii Genel Müdürlüğü Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Tarım Kredi Kooperatifleri Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tta Gayrimenkul A.Ş. Türkiye Taşkömürü Kurumu Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. Tüketici Fiyatları Endeksi Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. Türkiye Vagon Sanayii A.Ş. Vergi Dışı Gelirler Yüksek Planlama Kurulu Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş. www.hazine.gov.tr ix
YÖNETİCİ ÖZETİ KAMU işletmeleri RAPORU
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ 2006 yılından bu yana yayımlanmakta olan Kamu İşletmeleri Raporları ile kamuoyunda kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık oluşturulması hedeflenmektedir. Bu Raporda kamu işletmelerinin genel durumu ile yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 Kamu İktisadi Teşebbüsü nün 1 tanıtımı, mali durumları ve performansları hakkında genel ve kuruluş bazında veri, bilgi ve analizler bulunmaktadır. yılı Kamu İşletmeleri Raporu nda, Hazine Müsteşarlığı portföyünde yer alan KİT lerin yanı sıra, uluslararası tanımlama ve sınıflandırmalara göre kamu işletmesi özelliği gösteren, bir başka ifadeyle yönetim kontrolü ve yaptıkları işin türü itibarıyla bakıldığında kamu işletmesi olarak nitelendirilebilen işletmelere yer verilmiş, böylelikle ülkemizde kamu işletmesi tanımı ile uluslararası alandaki kamu işletmesi tanımları arasında bir uyum sağlanması amaçlanmıştır. Raporda Yer Verilen İşletmeler / Kuruluşlar Kamu İşletmeleri Raporu nda; Hazine Müsteşarlığı nın portföyündeki KİT lere, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyündeki Kuruluşlara, Kamu Bankalarına, Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan işletmelere, Yönetim kontrolü kamuda olan şirketlere yer verilmiştir. Bu bağlamda Hazine ve ÖİB portföyündeki kuruluşlar detaylı biçimde, diğer kamu işletmeleri ise tanıtım amaçlı olarak Raporda yer bulmuştur. Raporun Bölümleri Raporun ilk bölümünde ulusal ve uluslararası literatürde kabul gören kamu işletmesi tanımlarına yer verilmiş, ikinci bölümde KİT lerin Merkezi Yönetim Bütçesi ile ilişkilerine değinilmiştir. Raporun üçüncü bölümde Hazine Müsteşarlığı portföyünde yer alan KİT ve bağlı ortaklıkların toplulaştırılmış mali verileri ve istihdam bilgileri sunulmuş, dört ve beşinci bölümlerde ise kuruluş bazında genel bilgiler verilerek bunların yılı performansları değerlendirilmiş, ayrıca, yıl içerisinde sektörü ve/veya kuruluşu etkileyen önemli gelişmeler özetlenmiştir. Raporun altıncı bölümünde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde yer alan kuruluşlar hakkında genel bilgiler verilerek bu kuruluşların yılı performansları değerlendirilmiş, kuruluşların faaliyet alanları ve önemli gelişmelere değinilmiştir. Yedinci bölümde ise kamunun pay sahibi olduğu bankalara yönelik bilgilere yer verilmiş ve bu bankaların yılı faaliyetlerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Sekizinci ve son bölümde KİT ler, özelleştirme programındaki kuruluşlar ve kamu sermayeli bankalar dışında kalan ve ülkemizde faaliyet gösteren ve uluslararası tanımlamalar çerçevesinde kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek diğer kurum ve kuruluşlara yönelik bilgilere yer verilmiştir. Hazine Müsteşarlığı Portföyü ve Sermaye Durumu Hazine Müsteşarlığı portföyünde yılı sonu itibarıyla 17 KİT, 5 Kamu Bankası ve 7 diğer kuruluş olmak üzere toplam 29 kamu işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin 31/12/ itibarıyla toplam nominal sermayesi 121,4 milyar TL; toplam ödenmiş sermayesi ise 108,7 milyar TL dir. KİT - Bütçe İlişkisi KİT ler ile Merkezi Yönetim Bütçesi arasındaki mali ilişkiler, KİT lerden bütçeye yapılan hasılat payı ödemeleri, temettü ödemeleri ve diğer vergi ve yasal (1) Türkiye Varlık Fonu na 2017 yılı içerisinde devredilen KİT ler, yılında Hazine Müsteşarlığının pay sahipliği sürdüğü için yılı Kamu İşletmeleri Raporu kapsamında yer almaktadır. xii www.hazine.gov.tr
yükümlülüklerden oluşurken, Hazine Müsteşarlığı bütçesinden KİT lere sermaye ve görev zararı ödemeleri yapılmaktadır. yılında Bütçeden KİT lere 7,66 milyar TL sermaye ödemesi ve 2,52 milyar TL görev zararı ödemesi olmak üzere 10,18 milyar TL ödeme yapılmıştır. KİT lerden bütçeye yapılan ödemeler ise 2,00 milyar TL temettü, 673 milyon TL hasılat payı ve 1,22 milyar TL Kurumlar Vergisi olmak üzere toplam 3,89 milyar TL olmuştur. Mali İstatistik Hazine portföyündeki KİT lerin aktif büyüklüğü 2015 yılında 137,05 milyar TL iken yılı sonunda 166,99 milyar TL ye ulaşmıştır. Brüt satışlar ise yılında 2015 yılına oranla %16 lık bir azalma göstererek 90,86 milyar TL olmuştur. yılında bir önceki yıla göre mal-hizmet satış maliyeti %27,2 azalmıştır. Bu düşüş brüt satış hasılatındaki azalmadan daha fazla olup kârlılığı olumlu etkilemiştir. KİT sisteminin 2015 yılı sonunda 1,94 milyar TL olan dönem net kârı yılında 13,88 milyar TL ye yükselmiştir. KİT sistemi için 2015 yılında 0,93 olan asit test oranı yılında 1,02; 63 gün olan alacakların tahsil süresi 77 gün; 75 gün olan nakit çevirme süresi 98 gün; %2,2 olan özsermaye getiri oranı %13,34 ve %4,59 olan faaliyet kârının satışlara oranı %15,67 olarak gerçekleşmiştir. Finansal kaldıraç oranı yılında 2015 yılıyla aynı seviyede gerçekleşmiş ve 0,31 olmuştur. Satışların aktiflere oranı ise 2015 yılında 0,78 iken yılında 0,54 olmuştur. İstihdam Personel Sayısı: Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan kuruluşlarda 2000 yılında ortalama 207 bin kişi istihdam edilmekte iken, bu sayı 2015 yılında 107 bin kişiye, yılında ise 104 bin kişiye gerilemiştir. İstihdam Gideri: yılında Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin toplam istihdam gideri bir önceki yıla göre %9,00 artarak 8,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılında gelir tablosuna yansıtılan toplam satış ve faaliyet giderlerinin %29 u istihdam giderinden oluşmakta iken, bu oran yılında %11,1 e düşmüştür. Personel Maliyeti: KİT lerde personel maliyetleri özel sektöre ve diğer kamuya göre oldukça yüksektir. KİT lerde yılında çalışanların işverene maliyeti memur ve sözleşmeli için aylık ortalama 5.809 TL ve işçiler için aylık ortalama 7.518 TL olarak gerçekleşmiştir. Personel Profili: yılı sonu itibarıyla KİT lerde istihdam edilen personele ait bazı veriler aşağıda yer almaktadır: Personelin; %39,0 u 20 yıl ve üzeri hizmete sahip, %24,5 i 50 yaş ve üzerinde, %52 si lise ve altı eğitime sahip, %9,3 ü kadın, %4,5 i yabancı dil bilgisine sahip durumdadır. Sosyal sorumluluk ve yasal nedenlerden dolayı toplam personelin; %2,3 ünü engelli, %0,9 unu eski hükümlü, %0,6 sını gazi-şehit aile yakını, %0,6 sını Çocuk Esirgeme Kurumunda yetiştirilen kişiler oluşturmaktadır. Yatırım Harcamaları ve FDF KİT lerin yatırım harcaması, yıllar bazında yaklaşık olarak aynı düzeyde seyretmiştir. 2015 yılında GSYİH nin %0,39 una denk gelen bu tutar yılında bir miktar düşüşle %0,34 olarak gerçekleşmiştir. yılı yatırımlarında en yüksek payı sırasıyla TCDD, TEİAŞ, DHMİ, TPAO ve BOTAŞ almaktadır. KİT ler 2015 yılında yaklaşık 510 milyon TL FDF verirken bu rakam yılında 8,4 milyar TL ye yükselmiştir. www.hazine.gov.tr xiii
KİT LERE 2 İLİŞKİN ÖZET FİNANSAL GÖSTERGELER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) I- GELİR TABLOSU Brüt Satışlar 112.905 108.429 90.856-16,21 Faaliyet Karı-Zararı -1.760 4.920 14.002 184,57 Finansman Giderleri 569 1.107 990-10,63 Dönem Net Karı-Zararı -2.160 1.937 13.881 616,57 II- BİLANÇO Aktif Toplamı 121.845 137.046 166.985 21,85 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 6.975 6.324 12.511 97,85 Ticari ve Diğer Alacaklar 27.779 28.894 32.957 14,06 Stoklar 10.878 12.495 13.055 4,48 KV Mali Borçlar 2.117 4.194 6.208 48,02 KV Ticari ve Diğer Borçlar 17.460 17.619 16.269-7,66 Ödenmiş Sermaye 70.594 86.316 94.644 9,65 III- FİNANSAL RASYOLAR Cari Oran 1,97 1,95 2,10 7,43 Özsermaye Kârlılık Oranı (%) -2,64 2,20 13,34 507,53 Finansal Kaldıraç Oranı 0,32 0,32 0,31-1,95 Stok Devir Hızı Oranı 9,09 8,36 5,57-33,39 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 59,85 63,21 76,50 21,04 IV- VERİMLİLİK GÖSTERGELERİ Kişi Başına Brüt Satışlar 1.037 1.010 875-13,38 Kişi Başına Maliyet 1.001 910 685-24,73 Kişi Başına Faaliyet Kârı -16 46 135 194,18 V- İSTİHDAM Personel Sayısı (Ortalama Kişi) 108.900 107.341 103.836-3,27 İstihdam Giderleri 7.202 7.703 8.394 8,98 İstihdam Giderlerinin Toplam Giderler İçindeki Payı 3 6,5 7,8 11,6 48,46 Ortalama Personel Maliyeti (TL/Ay) 5.511 5.980 6.737 12,65 VI- DİĞER FİNANSAL GÖSTERGELER Bütçeden KİT lere Transferler 8.725 10.592 10.177-3,92 Görev Zararı 4 1.704 2.242 2.520 12,40 Sermaye 7.021 8.350 7.657-8,30 KİT lerden Bütçeye Ödemeler 8.307 3.024 3.890 28,62 Temettü 5.865 1.338 1.999 49,44 Hasılat Payı 622 652 673 3,14 Vergi 5 1.820 1.034 1.218 17,77 KİT Hazine Mahsup Tutarları 2.961 5.800 0-100,0 Katma Değer 6 11.135 16.733 32.520 94,34 Yatırım Harcaması 8.422 8.973 8.707-2,97 Faiz Dışı Fazla -6.466 510 8.355 1.536,79 VII- MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER 7 TÜFE 12 Aylık Ortalama (%) 8,9 7,7 7,8 ---- GSYİH Cari Fiyatlarla Gelişme Hızı (%) 13,0 14,4 11,5 ---- (2) 233 sayılı KHK kapsamındaki KİT lerin bilgilerini içermektedir. (3) Toplam giderler, satış giderleri ve faaliyet giderlerinden oluşmaktadır. (4) Mevcut durumda ÖİB portföyünde olup, 233 Sayılı KHK ya tabiyken verilen görev nedeniyle KİT lere yapılan ödemeleri de kapsamaktadır (Örneğin: TŞFAŞ). (5) Kurumlar Vergisi tutarını göstermektedir. (6) Katma değer tutarı, dönem kâr/zararından faiz, karşılık, kur farkı, amortisman ve istihdam giderlerinin ayıklanması ile hesaplanmıştır. (7) TÜİK rakamları esas alınmıştır. xiv www.hazine.gov.tr
KİT LERİN FİNANSAL GÖSTERGELERİNE İLİŞKİN GRAFİKLER KAMU İŞLETMELERİ RAPORU Yatırım Harcaması (milyon TL) Personel Başına Faaliyet Kârı (bin TL) 10.000 8.000 6.000 4.000 8.424 8.973 8.707 140 100 60 20 46 135 2.000 0 2014 2015 0-20 -16 2014 2015 KİT lerden Bütçeye Transferler (milyon TL) Personel Sayısı (Ortalama Kişi) 10.000 120.000 8.000 100.000 6.000 4.000 8.307 80.000 60.000 40.000 108.900 107.341 103.836 2.000 3.024 3.890 20.000 0 2014 2015 0 2014 2015 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 İstihdam Giderleri (milyon TL) 7.202 7.703 8.394 2014 2015 200.000 150.000 100.000 110.000 Aktif Toplamı (milyon TL) 166.985 121.845 137.046 2014 2015 Finansal Kaldıraç Oranı Bütçeden KİT lere Transferler (milyon TL) 0,48 20.000 0,40 0,32 0,24 10.000 0,16 0,08 0,32 0,32 0,31 8.725 10.592 10.177 0,00 2014 2015 0 2014 2015 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) Brüt Satışlar (milyon TL) 120 150.000 90 100.000 60 30 60 63 77 50.000 112.891 108.429 90.856 0 2014 2015 0 2014 2015 Dönem Net Karı-Zararı (milyon TL) Faiz Dışı Fazla (milyon TL) 20.000 10.000 10.000 8.355 5.000 13.881 0 510 0-2.137 1.937-6.466-5.000 2014 2015-10.000 2014 2015 www.hazine.gov.tr xv
SEKTÖREL BAZDA KİT GÖSTERGELERİ 8 Toplam Personel Sayısı (Ortalama Kişi) Toplam İstihdam Gideri (milyon TL) Yatırım Harcaması (milyon TL) Finansal Kaldıraç Oranı Özsermaye Getiri Oranı % Faaliyet Kârı/Zararı (milyon TL) Aktif Toplam (milyon TL) Brüt Satışlar (milyon TL) (8) Enerji sektörü kuruluşları olarak; BOTAŞ, EÜAŞ, TETAŞ, TEİAŞ, TKİ, TTK, TPAO, Ulaştırma sektörü kuruluşları olarak DHMİ, KEGM, TCDD, Tarım sektörü kuruluşları olarak; ÇAYKUR, ESK, TİGEM, TMO, Sanayi sektörü kuruluşları olarak; MKEK, TÜDEMSAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜVASAŞ, Diğer kuruluşlar olarak ise DMO ile ETİ MADEN ele alınmıştır. xvi www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 1 KAMU İŞLETMELERİ KAMU işletmeleri RAPORU
1.1. Giriş Kamu işletmesi kavramı ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, genellikle bir kamu idaresinin çoğunluk hissesine sahip olduğu ya da bir kamu idaresi tarafından yönetimi kontrol edilen işletmeler kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu kapsamda, kamu işletmesi kavramı bir yandan pay sahipliği, diğer yandan yönetimde kontrol kavramı ile ilişkilendirilmektedir. Uluslararası literatürde ise çeşitli bakış açıları temel alınarak farklı kamu işletmesi tanımları yapılmaktadır. Aşağıda, kamu işletmeleri ile ilgili bu tanımların bazılarına yer verilmektedir. 1.2. Uluslararası Sınıflandırmalara Göre Kamu İşletmeleri Avrupa Birliği nin (AB) düzenlemelerinde kamu işletmeleri, merkezi veya mahalli idare farkı gözetilmeksizin sermaye ve yönetim kontrolü açısından ele alınmaktadır. AB, üye ülkelerdeki kamu pay sahipleri ile işletmeleri arasındaki idari ve mali ilişkilerin şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak çerçeve bir düzenlemenin ve bu ilişkileri yansıtacak bir raporlama sisteminin gerekliliğini vurgulamaktadır (Kutu 1). 1.2.1. Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA 2008) Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen SNA 2008 e göre kamu işletmeleri kamu birimlerinin kontrolü altındaki şirketler olarak tanımlanmaktadır. Anılan sistemde kontrol, genel kurum politikasının atanan yöneticiler vasıtasıyla belirlenebilme yetkisi olarak ifade edilmektedir. Bu çerçevede kamunun, bir şirkette oy hakkı veren hisselerin yarıdan fazlasına sahip olması, hissedarların oy verme yetkisinin yarıdan fazlasını kontrol edebilmesi, özel bir kanun, karar ya da düzenlemeyle şirket politikasını belirleme veya şirket yöneticilerini atayabilme yetkisiyle donatılmış olması kontrol kavramının varlığına işaret etmektedir. Doğrudan bir kamu idaresinin kontrolü altında bulunmamakla birlikte, bir kamu idaresince kontrol edilen işletmelerin kontrol ettiği diğer işletmeler de kamu işletmesi olarak sınıflandırılmaktadır. Kutu 1: AB Mevzuatına Göre Kamu İşletmesi Nedir? 2006/111/EC Sayılı Şeffaflık Direktifine göre kamu işletmeleri (public undertakings); Ödenmiş sermayesinin yarısından fazlası kamuya (merkezi veya mahalli) ait olan, Oy hakkının yarısından fazlası kamu kontrolünde olan veya Yönetim veya denetim kurulu üyelerinin yarısından fazlasının atama hakkı kamuda olan işletmeler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre; Türkiye de sermayesinin yarısından fazlası Hazineye veya Özelleştirme İdaresi Başkanlığı na (ÖİB) ait olan kamu işletmeleri dışında, mahalli idarelere (il özel idareleri, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler) ait olan şirketler ile sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olmadığı halde imtiyazlı hisseler veya düzenlemeler yoluyla oy hakkının yarıdan fazlası kamu kontrolünde olan ya da yönetim veya denetim kurulu üyelerinin yarısından fazlasının kamu tarafından atandığı işletmeler de kamu işletmesi olarak adlandırılabilir. 1.2.2. Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA 95) AB tarafından geliştirilen ESA 95, kamu işletmelerinin sınıflandırılmasına yönelik olarak SNA 2008 ile aynı yaklaşımı benimsemektedir. 1.2.3. Devlet Mali İstatistikleri Kılavuzu (GFSM 2001) Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından geliştirilen GFSM 2001 de de kamu işletmeleri, benzer şekilde, genel yönetim birimleri tarafından kontrol edilen şirketler olarak tanımlanmaktadır. IMF, kamu sektörünü genel yönetim ve kamu işletmeleri olarak ikiye ayırmaktadır. Kamu işletmelerini ise mali ve mali olmayan kamu işletmeleri olarak tasnif etmektedir. 2 www.hazine.gov.tr
1.2.4. Avrupa Kamu İşverenleri ve İşletmeleri Merkezi (CEEP) Mali olanaklarının yarıdan fazlası merkezi veya mahalli kamu idareleri tarafından sağlanan veya işletme sonuçlarından bu idarelerin sorumlu olduğu ve bunlar tarafından denetlenen girişimler CEEP tarafından kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır. Yukarıdaki tanımlamalar dışında, kamu işletmeleri konusunda değinilmesi gereken bir başka husus ise, söz konusu işletmeler ile genel yönetim birimleri arasındaki ayrımdır. Zira çeşitli ülkelerde hâlihazırda genel yönetimin bir parçası olarak sınıflandırılan bazı kamu birimleri kamu işletmesi özelliği gösterebilmekte, kamu işletmesi olarak yapılandırılan bazı kuruluşlar ise aslında genel yönetim sektörü birimi niteliği taşıyabilmektedir. Diğer taraftan, kamu sektörü-özel sektör ayrımına yönelik uluslararası sınıflandırma standartları, küçük farklılıklar dışında birbirine paralel bir yaklaşım sergilemektedir. Buna göre; Genel yönetim birimlerinin kontrolünde bulunan, Tam bir defter tutma sistemine sahip ve kendi adına borç alıp verebilen, Ürünlerinin çoğunu ekonomik olarak anlamlı bir fiyattan satan, Ticari faaliyet gösteren ve bir şirket gibi yönetilen kuruluşlar kamu işletmesi olarak değerlendirilmektedir. Genellikle, satış hasılatının işletme giderlerinin yarısından çoğunu karşılaması halinde söz konusu birimin ticari faaliyet gösterdiği ve ürünlerini ekonomik açıdan anlamlı fiyattan sattığı kabul edilmektedir. 1.3. Ülkemiz Mevzuatına Göre Kamu İşletmeleri Ülkemiz açısından bakıldığında ise mevzuatta uluslararası yaklaşımlara uyumlu bir kamu işletmesi tanımı bulunmamaktadır. Ülkemizdeki kamu işletmelerinin bir kısmı kamu iktisadi teşebbüsleri Kutu 2: Ülkemiz Mevzuatında KİT Nedir? Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ye (KHK) tabi ve sermayesinin tamamı devlete ait olan İDT ve KİK lerin ortak adıdır. İDT: İktisadi alanda ticarî esaslara göre, kâr amacı güderek faaliyet gösteren teşebbüslerdir (Örneğin: MKEK, EÜAŞ, ÇAYKUR, BOTAŞ, TPAO ve TKİ). KİK: İktisadi alanda tekel niteliğini haiz mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üreten ve pazarlayan teşebbüslerdir (KEGM ve DHMİ). Bu kapsamda, her ne kadar pay sahibi kamu olsa da; kamu sermayeli bankalar, özelleştirme portföyündeki kuruluşlar, mahalli idare işletmeleri ve TMSF iştirakleri 233 sayılı KHK kapsamında olmayıp, bu KHK de yer alan KİT tanımına girmemektedir. kavramı içerisinde değerlendirilirken, merkezi yönetimin ve yerel idarelerin pay sahipliği fonksiyonunu üstlendiği pek çok işletme ve iştirak ise bu kavramın dışında farklı hukuki düzenlemelere tabidir. Kuruluş kanunları dışında kamu işletmelerinin belli bir kısmını düzenlemeye yönelik ilk geniş kapsamlı kanun olarak nitelendirilebilecek olan 1938 tarihli ve 3460 sayılı Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatıyla İdare ve Murakabeleri Hakkında Kanun, sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri iktisadi devlet teşekkülü olarak tanımlamışken, 1983 tarihli ve 2929 sayılı İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında Kanun, bu tanımı genişleterek sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri kamu iktisadi teşebbüsleri olarak tanımlamış ve bu teşebbüsleri Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK) ve İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT) şeklinde ikiye ayırmıştır. Halen yürürlükte olan 1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de aynı kurguyu kabul etmiştir (Kutu 2). www.hazine.gov.tr 3
Diğer taraftan, Anayasa nın Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Denetimi başlıklı 165. maddesinde KİT ler Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıkları şeklinde tanımlanmaktadır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nda ise mevzuattaki en geniş tanım yapılmıştır. Bu Kanunda devlete, il özel idarelerine, belediyelere, diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ticarî, sınaî ve ziraî işletmeler iktisadî kamu kuruluşları olarak tanımlanmıştır. 11/10/2011 tarihli ve 662 sayılı KHK nin 65 inci maddesi ile de 09/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun da değişikliğe gidilmiş ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü nün ismi Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Böylece, anılan Genel Müdürlüğün görevleri arasına Sermayesinin yarısından fazlası, mahallî idareler dâhil kamuya ait olan veya faaliyet alanı itibarıyla ticarî nitelik taşıyıp Sayıştay Başkanlığınca denetlenen ve kapsamı Müsteşarlıkça belirlenecek olan kamu kuruluş ve işletmelerinin mali ve mali olmayan verilerini toplamak, izlemek ve değerlendirmek görevi eklenmiştir. Bu kapsamda, ülkemizde kamu sektöründe şeffaflığın ve hesap verilebilirliğin artırılmasını teminen, genel yönetim 9 kapsamı dışında kalan kamu işletmelerinin faaliyetlerini izleyerek mali ve mali olmayan verilerinin toplanmasına, derlenmesine ve raporlanmasına ilişkin usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlemektedir. Bu kapsamda izlenecek olan kamu işletmeleri, 17/06/2009 tarihli ve 27261 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanmasına Dair Tebliğ de (Tebliğ) belirtilmiştir. Tebliğ de kamu işletmeleri, sermayesinin yarısından fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan veya faaliyet alanı itibarıyla ticari nitelik taşıyıp Sayıştay tarafından denetlenen işletmeler olarak tanımlanmıştır. Tebliğ de ayrıca herhangi bir şekilde toplam kamu payı %50 ve altına düşen işletmelerin takip kapsamından çıkarılması, toplam kamu payı %50 nin üzerine çıkan işletmelerin ise kapsama dâhil edilmesi öngörülmüştür. Anılan oran hesaplanırken işletmelerde birden fazla kamu kurum veya kuruluşu pay sahibi ise toplam oran dikkate alınmaktadır. Kamu işletmeleri yukarıda bahsi geçen Tebliğ in ekinde yer alan tabloları belirli aralıklarla Hazine Müsteşarlığına göndermekte, Hazine Müsteşarlığı ise bu tabloları konsolide ederek belirli dönemlerde kamuoyuyla paylaşmaktadır. Tebliğ doğrultusunda mahalli idare şirketlerinden de bilgi alınmaya başlanmış ve bu işletmelerden alınan bilgiler yıllık bazda toplulaştırılarak Hazine Müsteşarlığının internet sayfasında ayrı bir Rapor halinde kamuoyuyla paylaşılmaktadır. Ülkemizde mer î mevzuat uyarınca faaliyet gösteren kamu işletmeleri aşağıdaki başlıklar altında sıralanmıştır. 1.3.1. Merkezî Yönetimle İlgili Olanlar Sermayesi Hazineye ait olan, 233 sayılı KHK ye tabi KİT ler ve KİT lerin Bağlı Ortaklıkları, Çoğunluk sermayesi devlete ait olan kamu sermayeli bankalar (Ziraat Bankası, Halk Bankası, Eximbank, Tasfiye Halinde Emlak Bankası, TCMB ve Kalkınma Bankası), Sermayesinin tamamı veya bir kısmı Hazineye ait olan, ancak 233 sayılı KHK ye tabi olmayan işletmeler (TÜRKSAT, TÜRK TELEKOM, TRT, AA, PTT, AOÇ ve BİST), Özelleştirme kapsam ve programında olan ve pay (9) 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile genel yönetim; merkezi yönetim (genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar), sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler şeklinde uluslararası sınıflandırmalarla uyumlu olarak belirlenmiştir. 4 www.hazine.gov.tr
sahipliğini ÖİB nin yürüttüğü kuruluşlar (TEDAŞ, TŞFAŞ, Sümer Holding, TDİ, ADÜAŞ, TEMSAN), Çoğunluk sermayesi devlete ait olmamakla birlikte, yönetim biriminin yarısından fazlasının atama hakkı kamu kuruluşlarında olan şirketler (Örnek: THY, Vakıfbank), Şirket statüsünde olmayıp yaptığı faaliyet itibarıyla kamu işletmesi niteliğini haiz, özel statülü işletmeler (Örnek: Milli Piyango İdaresi, Spor Toto Teşkilatı), Savunma Sanayii Müsteşarlığı iştirakleri, Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ve iştirakleri, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) iştirakleri, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) iştirakleri, Sosyal Güvenlik Kurumu iştirakleri, Türk Hava Kurumu iştirakleri. 1.3.2. Mahallî İdarelerle İlgili Olanlar İl özel idarelerine ait şirketler (Örnek: ÖZİDAŞ), Büyükşehir belediyelerine ait şirketler (Örnek: BELPA A.Ş.), belediyelere ait şirketler (Örnek: AFJET A.Ş.). 1.4. Rapor Kapsamında Yer Alan Kamu İşletmeleri Kamu İşletmeleri Raporu nun kapsamının belirlenmesinde uluslararası sınıflandırmalar göz önünde bulundurulmaktadır. Bu çerçevede, Rapor kapsamında, ülkemiz mevzuatı uyarınca KİT olarak nitelendirilen işletmelerle birlikte, özelleştirme programında yer alan kuruluşlara, kamu sermayeli bankalara, farklı mevzuata tabi olmakla birlikte uluslararası sınıflandırmalar uyarınca kamu işletmesi niteliği gösteren TÜRKSAT, AOÇ gibi kuruluşlara ve TSKGV iştiraklerine yer verilmektedir. Mahalli idare işletmeleri hakkında ise söz konusu işletmelerin kuruluş ve işleyiş esasları ve bağlı oldukları mevzuata yönelik genel bir bilgi verilmekte olup, önemli büyüklükteki mahalli idare şirketleri hakkında toplulaştırılmış büyüklükler ise ayrıca bir rapor olarak yayımlanmaktadır. Diğer taraftan, Sayıştay Başkanlığı tarafından da her yıl Kamu İşletmeleri Raporu yayımlanmakta olup iki rapor arasında bir kısım farklılıklar söz konusudur. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan işbu Rapor, birinci bölümde anlatılan kamu işletmesi tanımı çerçevesinde şirketler açısından kamu kontrolü nü esas alarak oluşturulurken, Sayıştay Başkanlığı raporuna denetim çerçevesini yansıtmaktadır. Yukarıda da görüldüğü üzere, ülkemizde merkezi yönetimin ve mahalli idarelerin pay sahipliği fonksiyonunu üstlendiği farklı statülerde çok sayıda işletme ve iştirak bulunmaktadır. www.hazine.gov.tr 5
BÖLÜM 2 KAMU işletmeleri RAPORU HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ
yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde 17 KİT, 5 kamu sermayeli banka ve 7 diğer kuruluş olmak üzere toplam 29 şirket ve/veya teşebbüs bulunmaktadır. 10 Hazine Müsteşarlığı, 4059 sayılı Teşkilat Kanunu nun yüklemiş olduğu Hazine adına pay sahipliği fonksiyonunu icra etme görevini Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü aracılığı ile yürütmektedir. 2.1. Hazine Portföyü ve Sermaye Durumu yılı sonu itibarıyla, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan şirket ve/veya teşebbüslerin listesi ile sermaye durumları Tablo1 de sunulmaktadır. 31/12/ tarihi itibarıyla, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 29 şirket ve/veya teşebbüsün toplam 121,4 milyar TL olan nominal sermayesinin 108,7 milyar TL si (%89,5) ödenmiştir. 2.2. Hazine Müsteşarlığı Görev Tanımı Hazine Müsteşarlığının kamu sermayeli kuruluş ve işletmeler ile ilgili görev ve yetkileri 4059 sayılı Teşkilat Kanunu nda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: KİT lerle ilgili olarak hazine pay sahipliğinin gerektirdiği her türlü işlemi yapmak, KİT lerin yıllık genel yatırım ve finansman programlarını hazırlamak ve uygulamasını izlemek, gerekli hallerde değişiklikler yapmak, KİT lerin etkin ve verimli çalışmasını sağlamak veya özelleştirilmelerine hazırlık amacıyla faaliyetlerinde veya organizasyon yapılarında gerekli değişiklikleri yetkili organlarca verilen görevler kapsamında yerine getirmek, Kamu sermayeli kuruluş ve işletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörlere ilişkin politika geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmak, Kamu sermayeli kuruluş ve işletmelerin mali ve mali olmayan verilerini toplamak, izlemek ve değerlendirmek. (10) Hazine Müsteşarlığı portföyünde ayrıca bazı devlet iştirakleri de bulunmaktadır. Terekeden Hazineye devredilmiş hisse senetlerini de kapsayan bu iştiraklerdeki paylar değer olarak göz ardı edilecek kadar düşük seviyelerde oldukları için Rapora dâhil edilmemiştir. 8 www.hazine.gov.tr
Tablo 1: Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu (31/12/ itibarıyla, milyon TL) Kamu İşletmeleri Nominal Sermaye Ödenmiş Sermaye Ödenmiş Sermaye Oranı (%) Hazine Payı (%) BOTAŞ 4.240,0 4.145,0 97,8 100,0 ÇAYKUR 1.770,0 1.517,4 85,7 100,0 DHMİ 5.250,0 3.987,0 75,9 100,0 DMO 130,6 82,9 63,5 100,0 ESK 880,0 854,0 97,0 100,0 ETİ MADEN 600,0 600,0 100,0 100,0 EÜAŞ 14.000,0 11.400,2 81,4 100,0 KEGM 51,1 51,1 100,0 100,0 MKEK 675,0 605,1 89,6 100,0 TCDD 55.250,0 48.690,2 84,5 100,0 TEİAŞ 5.000,0 5.000,0 100,0 100,0 TETAŞ 179,0 111,6 62,3 100,0 TİGEM 2.080,0 1.740,7 83,7 100,0 TKİ 1.000,0 1.000,0 100,0 100,0 TMO 2.550,0 2.550,0 100,0 100,0 TPAO 3.500,0 3.310,0 94,6 100,0 TTK 9.650,0 8.490,0 88,0 100,0 KİT TOPLAMI 106.805,7 94.135,2 86,3 T.C. ZİRAAT BANKASI 5.100,0 5.100,0 100,0 100,0 TASFİYE HALİNDE T. EMLAK BANKASI 750,0 749,0 99,9 100,0 T. KALKINMA BANKASI 495,4 495,4 100,0 99,1 EXIMBANK 3.700,0 3.700,0 100,0 100,0 T.C. MERKEZ BANKASI 11 0,0 0,0 100,0 55,1 KAMU SERMAYELİ BANKALAR TOPLAMI 10.045,4 10.044,4 100,0 TÜRKSAT 1.844,5 1.844,5 100,0 100,0 TÜRK TELEKOM 1.108,8 1.108,8 100,0 31,7 TRT 182 182 100,0 100,0 AOÇ 12 0,0 0,0 100,0 100,0 ANADOLU AJANSI 0,5 0,5 100,0 47,8 PTT 1.100 1.100 100,0 100,0 BİST 311,5 311,5 100,0 73,6 DİĞER KURULUŞLAR TOPLAMI 4.547,3 4.547,3 100,0 GENEL TOPLAM 121.398,4 108.726,9 87,9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı ve ilgili kuruluşlar (11) TCMB nin sermayesi 13.780,70 TL olup tamamı ödenmiştir. (12) AOÇ nin sermayesi 500 TL olup tamamı ödenmiştir. www.hazine.gov.tr 9
2.3. Amaç ve Hedefler Hazine Müsteşarlığının 2014-2018 yıllarını kapsayan ikinci Stratejik Planı 25/12/2013 tarihinde yayımlanmış olup, kamu işletmelerine yönelik amaç, hedef, stratejik adımlar ve bu çerçevede takip edilecek performans göstergeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: Stratejik Amaç: Kamu mali varlık ve yükümlülüklerini etkin biçimde yönetmek Hedef: KİT lerin uluslararası kurumsal yönetim ilkeleri ile uyumlu bir çerçevede faaliyet göstermelerinin sağlanması Stratejik Adımlar: İlgili kurumlarla işbirliği içerisinde pay sahipliği politika belgesinin oluşturulması KİT lerde iç kontrol sistemi kurulmasına ilişkin çerçevenin oluşturulması KİT lerde bağımsız denetim uygulanmasına ilişkin çerçevenin oluşturulması Performans Göstergeleri Pay Sahipliği Politika Belgesi nin yayımlanması İç kontrol sistemi tesis edilmesine yönelik eylem planı hazırlayan KİT sayısı İç kontrol sistemi tesis eden KİT sayısı 2.4. KİT - Merkezi Yönetim Bütçesi İlişkisi KİT ler ile merkezi idare arasındaki mali ilişkiler; Hazine Müsteşarlığı bütçesinden KİT lerin ödenmemiş sermaye alacaklarına karşılık yapılan ödemeler, Bakanlar Kurulu tarafından KİT lere verilen görevler sonucunda oluşan görev zararlarına karşılık yapılan ödemeler ve sermayeye yönelik bazı kaynakların KİT lerde bırakılması işlemleri ile KİT lerden bütçeye yapılan vergi, temettü ve hasılat payı ödemelerinden oluşmaktadır. 2.4.1. Bütçeden KİT lere Yapılan Sermaye Aktarımları KİT lerin ödenmiş sermayeleri iki şekilde artırılmaktadır. Bunlar; 1. Merkezi yönetim bütçesinden KİT lere nakit sermaye transferi yapılması ve 2. Hazine ile KİT ler arasındaki borç-alacak ilişkileri çerçevesinde KİT lerin Hazineye olan borçlarının ödenmemiş sermaye alacaklarına mahsup edilmesidir. Bir başka deyişle, KİT lerin Hazine Müsteşarlığından olan ödenmemiş sermaye alacakları, yılı bütçe kanunlarına konulan ödenekler çerçevesinde nakden ödenebileceği gibi, KİT lerin Hazine Müsteşarlığına olan borçlarına ve bazı özkaynaklarına karşılık mahsup edilerek de kapatılabilmektedir. 2.4.1.1. Nakden Yapılan Aktarımlar Her yıl bütçe kanunlarında KİT lere yapılacak olan sermaye transferi ödenekleri belirlenmekte ve bahsi geçen ödemeler Merkezi Yönetim Bütçesi nden nakden yapılmaktadır. Sermaye transferlerinin büyük bir bölümü özellikle personel ve yatırım harcamalarına yönelik finansman ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri amacıyla TCDD ile TTK ye yapılmaktadır. Söz konusu Kuruluşlara yılında 4,35 milyar TL tutarında (TCDD ye 3,43 milyar TL ve TTK ye 0,92 milyar TL) sermaye aktarımı gerçekleştirilmiş olup, anılan tutar Hazine Müsteşarlığı bütçesinden yılında KİT lere nakden yapılan toplam sermaye aktarımlarının %87 sine tekabül etmektedir. Sermaye transferi yapılan diğer KİT ler arasında, yıllar bazında değişiklik gösterebilmekle birlikte, genellikle ÇAYKUR, ESK, MKEK ve TİGEM yer almaktadır. (12) Söz konusu plana Hazine Müsteşarlığı web sitesinden (www.hazine.gov.tr) ulaşılabilir. 10 www.hazine.gov.tr
2.4.1.2. KİT lerde Mahsup İşlemleri Mahsup işlemi KİT lerin, Hazine Müsteşarlığından olan görev zararı ve ödenmemiş sermaye alacaklarının, Hazine Müsteşarlığına olan temettü borçları ile diğer bazı özkaynak kalemlerine karşılık silinmesi olarak tanımlanabilir. Mahsup işlemleri, 233 sayılı KHK'nin 36. maddesi ve bütçe kanunlarında yer alan hükümler çerçevesinde yapılmaktadır. 2.4.1.3. KİT ler Haricindeki Kamu İşletmelerinde Mahsup İşlemleri Hazine Müsteşarlığı pay sahibi sıfatıyla, ilgili mevzuatta ve bütçe kanunlarında yer verilen hükümler çerçevesinde kamu sermayeli bankalar ve pay sahibi olduğu diğer kamu işletmeleri ile ilgili mahsup işlemlerini de yürütmektedir. Mahsup edilecek tutarlar, kamu sermayeli bankaların ve genel kurulu bulunan kamu işletmelerinin genel kurullarında belirlenmektedir. Hazine Müsteşarlığı portföyünde olup genel kurulu bulunmayan kamu işletmelerinde ise bu konuda karar verme yetkisi, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan a aittir. 2.4.2. KİT lere Yapılan Görev Zararı ve Kamu Sermayeli Bankalara Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri KİT lere 233 sayılı KHK'nin 35. maddesi, kamu sermayeli bankalara ise 4603 sayılı T.C. Ziraat Bankası, T. Halk Bankası A.Ş. ve T. Emlak Bankası A.Ş. Hakkında Kanun ve 5570 sayılı Kamu Sermayeli Bankalar Tarafından Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandırılmasına Dair Kanun uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevler dolayısıyla anılan mevzuatta belirtilen usullere göre tahakkuk eden görev zararı ve/veya gelir kaybı alacakları, bütçede yer alan ödenekler çerçevesinde, Hazine Müsteşarlığı bütçesinden yapılan aktarımlarla karşılanmaktadır. KİT lere yapılan görev zararı ödemeleri ile kamu sermayeli bankalara ve Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği ne yapılan gelir kaybı ödemeleri aşağıdaki grafiklerde yıllar itibarıyla yer almaktadır. Yapılan toplam Kutu 3: Gelir Kaybı Nedir? Her yıl yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararları uyarınca, T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince tarımsal üreticilere, T. Halk Bankasınca ise esnaf ve sanatkârlara düşük faizli kredi kullandırılmaktadır. Bankalar ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kullandırdıkları düşük faizli krediler nedeniyle uğradıkları zarar (bankaların cari faiz oranları ile indirimli faiz oranları arasındaki fark) ise gelir kaybı olarak tanımlanmakta ve Hazine tarafından aylık bazda Bankalara ve Tarım Kredi Kooperatiflerine ödenmektedir. görev zararı ödemelerinin, 2014 yılında %41,8 ini, 2015 yılında %47,2 sini, yılında ise %31,4 ü TMO'nun görev zararı alacaklarına karşılık yapılan ödemeler oluşturmuştur. TKİ ve TTK ca fakir ailelere yapılan Grafik 1: Görev Zararı (*) ve Gelir Kaybı Ödemeleri (2009-) 3,00 2,00 1,00 0,00 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 2,16 0,82 Görev Zararı Ödemeleri (Milyar TL) 1,59 Gelir Kaybı Ödemeleri (Milyar TL) 0,60 2,72 0,90 1,89 1,66 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Görev Zararı ödemeleri kuruluşun 233 sayılı KHK kapsamında iken verilen ve çeşitli nedenlerle bedeli bu statüde iken ödenmemiş olan görevler sebebiyle Özelleştirme Portföyündeki bazı Kuruluşlara yapılan ödemeleri de kapsamaktadır. 1,63 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1,93 1,66 1,75 2,24 2,06 2,52 2,69 www.hazine.gov.tr 11
bedelsiz kömür dağıtımı ile TCDD tarafından ekonomik olmayan tren hatlarının işletilmesi diğer önemli görev zararı kalemlerini oluşturmaktadır 2.4.3. KİT lerden Bütçeye Yapılan Ödemeler KİT lerden bütçeye yapılan aktarımların büyük bölümünü vergi ve diğer kanuni yükümlülükler oluşturmaktadır. Söz konusu vergi ve kanuni yükümlüklerin yanı sıra KİT ler bütçeye "Temettü Ödemeleri" ve "Hasılat Payı Ödemeleri" adı altında iki şekilde ödeme yapmaktadır. 2.4.3.1. Temettü Ödemeleri KİT lerin dönem kârlarından tahakkuk eden temettü tutarlarının dağıtımına ilişkin esaslar 233 sayılı KHK nin 36. ve 37. maddelerinde düzenlenmiştir. Dağıtılabilir kâr dağıtımı iktisadi devlet teşekküllerinde, anılan KHK nin 36. maddesi uyarınca I. yasal yedek akçenin, dönem kârına tahakkuk eden kurumlar vergisi ile diğer yasal yükümlülüklerin, II. tertip yasal yedek akçenin ayrılması ve varsa geçmiş yıl zararlarının mahsubu sonucunda belirlenir. Kamu iktisadi kuruluşlarında ise, 37. madde uyarınca yasal yedek akçenin ve diğer yasal yükümlülüklerin ayrılması sonucunda kalan kâr dağıtılabilir kârı oluşturur. Ayrıca, 37. maddede Hazineye devredilmesi gereken temettü tutarları ve bu tutarlara ilişkin ödeme tarihlerini içerecek ödeme planının Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarafından belirlenmesi düzenlenmiş olup, zamanında ödenmeyen temettü tutarlarının 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun gereğince gecikme zammı uygulanarak tahsil edileceği hükme bağlanmıştır. 2.4.3.2. Hasılat Payı Ödemeleri 5018 sayılı Kanun un 78. maddesinde, KİT lerin ve kamu şirketlerinin gayrisafi hasılatlarının en çok %15 ine kadar bir bedelin tahsil edilerek genel bütçeye gelir kaydedilmesine hükmolunmuştur. Ayrıca aynı maddede, hasılat payı tahsil edilecek kurum ve kuruluşlar ile hasılat payı oranları, ödeme yeri ve zamanının Bakanlar Kurulunca belirleneceği gibi hususlar hüküm altına Kutu 4: Görev Zararı Nedir? Görev zararı, dar ve geniş anlamda olmak üzere iki şekilde değerlendirilebilir. Dar anlamda görev zararı, KİT lere verilen görevler çerçevesinde yürütülen uygulamalar sonucunda ortaya çıkan zarar ile mahrum kalınan kârın toplamı olarak tanımlanmaktadır. Geniş anlamda görev zararı ise; dar anlamda görev zararının iktisadi ve mali etkilerini de içermekte ve KİT ürün fiyatlarına müdahale edilmesi ya da KİT lere görev verilmesi sonucu ortaya çıkan zararlar ile bu zararların finansmanı için katlanılan maliyetler, gerçekleştirilen harcamaların fırsat maliyetleri ve uygulamadan elde edilen toplumsal fayda arasındaki olumsuz fark olarak tanımlanmaktadır. Görev zararı 233 sayılı KHK nin 35. maddesinde düzenlenmekte olup, anılan mevzuatta görev zararının iki şekilde ortaya çıkabileceği belirtilmektedir. Bunlar; 1) KİT ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca belirlenmesi ve belirlenen bu fiyatların satış fiyatının altında olması ve 2) KİT lere Bakanlar Kurulu tarafından faaliyet konularıyla ilgili görev verilmesi ve bu görevden dolayı ortaya bir zarar çıkması ya da kârdan mahrum kalınmasıdır. Ortaya çıkan görev zararı tutarları ise iki şekilde karşılanmaktadır; 1) 233 sayılı KHK uyarınca, KİT lerin temettü borçları ile diğer bazı özkaynak kalemlerine karşılık mahsup işlemi yapılması ve 2) Nakden ödeme yapılması. 12 www.hazine.gov.tr
alınmıştır. Bahse konu uygulama ilk defa 1996 Mali Yılı Bütçe Kanununun 29. maddesi ile yürürlüğe konulmuş olup, 5018 sayılı Kanun yürürlüğe girene kadar ilgili yıl bütçe kanunlarında yer alan düzenlemelerle devam ettirilmiştir. Bu kapsamda, anılan ödemeleri yapacak KİT ler ve ödeme oranları 30/12/2005 tarihli, 2005/9916 sayılı ve 29/12/2006 tarihli, 2006/11442 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarıyla belirlenmiş olup, söz konusu KİT ler DHMİ (%14), DMO (%10 a kadar), KEGM (%10) ve TPAO (%10) dur. yılında, bütçeye 3,9 milyar TL 14 katkı sağlayan KİT lere bütçeden 10,2 milyar TL nakit aktarım yapılmıştır. Tablo 2: KİT Bütçe İlişkisi (milyon TL) 2014 2015 Fark Değişim % (-2015) Bütçeden KİT lere Transferler Sermaye Ödemeleri (*) 7.021,2 8.350,0 7.656,4-699,6-8,4 Görev Zararı Ödemeleri (**) 1.704,0 2.241,6 2.520,1 278,5 12,4 Toplam 8.725,0 10.591,6 10.176,5-421,1-4,0 KİT lerden Bütçeye Ödemeler Temettü Ödemeleri 5.865,3 1.337,6 1.998,7 661,1 49,4 Hasılat Payı Ödemeleri 621,8 652,2 672,7 20,5 3,1 Vergi (***) 1.819,7 1.034,3 1.218,1 183,8 17,8 Toplam 8.306,8 3.024,1 3.889,5 865,4 28,6 KİT - Hazine Mahsup Tutarları (****) Görev Zararlarına 544,6 0,0 0,0 0,0 0,0 Ödenmemiş Sermayelerine 2.416,8 5.800,2 0,0-5.800,2-100,0 Toplam 2.961,4 5.800,2 0,0-5.800,2-100,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından TCDD sermayesine mahsuben ödenen tutarları da kapsamaktadır. (**) Mevcut durumda ÖİB portföyünde olup 233 Sayılı KHK ya tabiyken verilen görev nedeniyle KİT lere yapılan ödemeleri de kapsamaktadır (TŞFAŞ). (***) Sadece KİT ler tarafından ödenen kurumlar vergisi rakamlarını içermektedir. (****) 233 sayılı KHK nin 36. maddesinin 7. fıkrası kapsamında Hazine Müsteşarlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü tarafından yapılan mahsup işlemlerini kapsamaktadır. (14) Ayrıntılar için, Hazine Müsteşarlığı web sitesinin (www.hazine.gov.tr) İstatistikler sayfasındaki KSKİ Genel Müdürlüğü bölümünde yer alan Tablo 7: Vergi Dışı Normal Gelirler Tablosu na veya Ek 1 de yer alan Vergi Dışı Gelirler Tablosuna bakınız. www.hazine.gov.tr 13
BÖLÜM 3 KAMU işletmeleri RAPORU YILI KİT PERFORMANSI
Bu bölümde yılı sonu itibariyle Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT ve 3 bağlı ortaklığa (TCDD) ait toplulaştırılmış veriler sunulmakta ve bu veriler belli başlıklar altında analiz edilmektedir. 15 Bölümde, gelir tablosu ve bilançoya yönelik bilgilerin ardından rasyo analizine ve yaratılan katma değerlere ilişkin veriler yer alacaktır. Ayrıca, KİT lerdeki personel yapısı ve personel profiline ilişkin veriler de bu bölümde özetlenmiştir. Bölümün sonunda ise, yatırım harcamaları, FDF ve bütçeden sermaye ve görev zararı adı altında yapılan transferlerle ilgili bilgiler bulunmaktadır. 3.1. Mali Durum 3.1.1. Gelir Tablosu yılında, KİT Sisteminin 16 brüt satışları 2015 yılına göre %16,2 azalarak 90,9 milyar TL ye düşmüştür. Brüt satışlardaki azalma ağırlıklı olarak enerji KİT lerinin (TEİAŞ ve BOTAŞ) brüt satışlarında yaşanan düşüşten kaynaklanmaktadır. Ancak, TMO ve ESK nın brüt satışlarında önceki yıllara oranla yükselme olduğu dikkat çekmektedir. Diğer taraftan, enerji KİT lerinin satışlarının maliyetinde de düşüş bulunmaktadır. Söz konusu azalma brüt satış hasılatındaki düşüşten fazla olduğu için KİT sistemi yılını yaklaşık 14 milyar TL faaliyet kârı ile kapatmıştır. Faaliyet kârındaki artış dönem kâr-zararını da etkilemiş ve KİT Sisteminde yılında 17,8 milyar TL lik dönem kârı gerçekleşmiştir. Vergi ve yasal yükümlülüklerinin ardından yılı dönem net kârı 13,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. (15) Rapor içerisinde yer alan tablolarda genel olarak son 3 yıllık veriler bulunmakta olup, son 5 yıla ait veriler Raporun sonuna eklenmiştir. İlgili tablolar yalnız hâlihazırda Hazine Müsteşarlığı portföyünde yer alan teşebbüslerin geçmişe yönelik verilerini içermektedir. Başka bir ifade ile önceleri Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunmakta iken (Örneğin: TTA, TŞFAŞ, TEMSAN, Sümer Halı, PETKİM, TDİ, TEDAŞ ve PTT) özelleştirme programına alınma, tasfiye, devir, 233 sayılı KHK kapsamı dışına çıkma gibi nedenlerle Hazine portföyünden çıkan teşebbüsleri kapsamamaktadır. (16) Raporun 2. Bölümünde, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT, 5 kamu sermayeli banka ve 4 diğer kuruluş olmak üzere toplam 26 kamu işletmesine ilişkin bilgiler sunulurken, Raporun bu bölümünde yalnızca Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT ve 3 bağlı ortaklığa ilişkin veriler sunulacak ve söz konusu Kuruluşların tamamı bundan sonraki nitelendirmelerimizde KİT Sistemi olarak anılacaktır. 16 www.hazine.gov.tr
Tablo 3: KİT Özet Gelir Tablosu (Cari Fiyatlarla, milyon TL) 2014 2015 Değişim % (-2015) Brüt Satışlar 112.904,8 108.429,0 90.855,8-16,2 Yurt İçi 84.620,7 82.903,9 81.120,4-2,2 Yurt Dışı 4.728,7 5.649,6 5.500,5-2,6 Diğer Gelirler 1.801,8 1.939,0 3.338,9 72,2 Satış İndirimleri 1.440,0 1.265,8 1.509,4 19,2 Satışların Maliyeti 108.962,2 97.706,8 71.142,9-27,2 Faaliyet Giderleri 4.263,0 4.536,0 4.201,7-7,4 Faaliyet Kâr-Zararı -1.760,3 4.920,3 14.001,8 184,6 D. Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 8.425,0 10.993,5 11.988,1 9,0 D. Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 5.373,1 8.253,4 7.710,7-6,6 Karşılık Gideri 74,8 934,4 249,9-73,3 Finansman Giderleri 568,8 1.107,3 989,6-10,6 Faiz Giderleri 189,0 355,7 514,7 44,7 Kur Farkları 374,0 749,0 247,8-66,9 Olağandışı Gelir ve Kârlar 1.953,6 1.003,4 5.422,4 440,4 Olağandışı Gider ve Zararlar 3.801,8 4.440,2 4.912,0 10,6 Dönem Kâr-Zararı -1.125,4 3.116,2 17.800,0 471,2 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları 1.034,3 1.218,1 3.918,6 221,7 Dönem Net Kâr-Zararı -2.159,7 1.937,2 13.881,4 616,6 Dönem Net Kâr-Zararı / GSYİH (%) -0,11 0,08 0,54 546,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3.1.2. Bilanço KİT Sisteminin toplam aktif büyüklüğü yılında 2015 yılına göre %21,8 artışla 167,0 milyar TL ye yükselmiş, yılında bilanço büyüklüğünün GSYİH ye oranı ise %6,5 olarak gerçekleşmiştir. yılında toplam öz kaynak büyüklüğü %23 artışla 93,3 milyar TL den 114,8 milyar TL ye ulaşmıştır. TTK, ÇAYKUR, TİGEM, TCDD, DHMİ, TPAO, MKEK ve ESK nın nominal sermayelerinde yapılan artışlar sonucunda KİT Sisteminin toplam nominal sermayesi %9,6 artışla 97,9 milyar TL den 107,3 milyar TL ye yükselmiş; yine aynı KİT lerin ödenmiş sermayelerindeki artış ise KİT Sisteminin toplam ödenmiş sermayesini %9,6 artırarak 86,3 milyar TL den 94,6 milyar TL ye çıkarmıştır. KİT sisteminin pasif yapısı incelendiğinde ise öz kaynakların 100 80 60 40 20 0 Grafik 2: Özkaynak / Yabancı Kaynaklar Dağılımı (%) 68,2 31,8 68,1 31,9 68,7 31,3 2014 2015 Yabancı Kaynak Özkaynak www.hazine.gov.tr 17
yabancı kaynaklara oranla daha fazla olduğu dikkati çekmektedir. Öz kaynaklar toplam pasifin %68,7 sini oluştururken, yabancı kaynakların oranı %31,3 olarak görülmektedir. edilmektedir. KİT sistemi için 2014 yılında 1,97 olan cari oran, 2015 ve yıllarında sırasıyla ve 1,95 ve 2,10 olarak gerçekleşmiştir. Asit Test Oranı: İşletmenin likidite durumunu cari orana göre daha hassas bir şekilde ölçen asit-test oranı, cari oranın dönen varlıklar içerisinde stoklar hariç tutularak Tablo 4: KİT Özet Bilanço (Cari Fiyatlarla, milyon TL) 2014 2015 Değişim % (-2015) AKTİF TOPLAMI 121.845 137.046 166.985 21,8 Dönen Varlıklar 50.175 52.638 64.754 23,0 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 6.975 6.324 12.511 97,9 Ticari ve Diğer Alacaklar 27.779 28.894 32.957 14,1 Stoklar 10.878 12.495 13.055 4,5 Duran Varlıklar 71.669 84.409 102.231 21,1 Ticari ve Diğer Alacaklar 6.644 10.994 17.936 63,2 Mali Duran Varlıklar 3.680 5.672 6.960 22,7 Maddi Duran Varlıklar 56.752 62.558 71.248 13,9 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 25.408 26.969 30.882 14,5 Mali Borçlar 2.117 4.194 6.208 48,0 Ticari ve Diğer Borçlar 17.460 17.619 16.269-7,7 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 732 1110,317 2.262 103,8 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 13.332 16.737 21.331 27,5 Mali Borçlar 5.434 8.513 11.501 35,1 Ticari ve Diğer Borçlar 506 635 2.190 245,0 Öz Kaynaklar 83.104 93.341 114.772 23,0 Nominal Sermaye 78.458 97.948 107.316 9,6 Ödenmiş Sermaye 70.594 86.316 94.644 9,6 AKTİF TOPLAMI / GSYİH 6,0 5,9 6,5 9,9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3.1.3. Rasyo Analizi Likidite Rasyoları Cari Oran: Bir işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü ve net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını gösteren cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranı olarak ifade hesaplanması olarak nitelendirilmektedir. Bu çerçevede, dönen varlıklar içindeki hazır değerler, menkul kıymetler ve ticari alacakların kısa vadeli borçlara oranı olarak hesaplanan asit test oranı, KİT sistemi için 2014- döneminde sırasıyla 1,00, 0,93 ve 1,02 olarak gerçekleşmiştir. 18 www.hazine.gov.tr
Devir Hızı Rasyoları Stok Devir Hızı: Stokların bir yıl içerisinde kaç defa devrettiğini, diğer bir ifadeyle stokların ne kadar zamanda nakde dönüştüğünü gösteren bu oran, KİT sistemi için 2014 yılında 9,09, 2015 yılında 8,36 ve yılında 5,57 olarak gerçekleşmiştir. Alacak Tahsil Süresi: Alacak tahsil süresi, alacakların likiditesini gösteren bir ölçüt olup, bu kapsamda, işletmelerin alacaklarını tahsil kabiliyeti hususunda yol gösterici bir gösterge niteliği taşımaktadır. KİT sistemi için, 2014 yılında 60 gün olan alacak tahsil süresi, 2015 yılında 63 gün ve yılında 77 gün olarak gerçekleşmiştir. Nakit Çevirme Süresi: İşletmelerin kasasından çıkan nakdin net olarak ne kadar sürede geri döndüğünü ölçen bu mali orandaki artış işletmenin temel likiditesinde bir kötüleşme olduğuna, azalma ise işletmenin likiditesinin iyileştiğine işaret etmektedir. Bu çerçevede, KİT sisteminde 2014 yılında 77 gün, 2015 yılında 75 gün olan nakit çevirme süresi yılında 98 güne yükselmiştir. Kaldıraç Rasyoları Finansal Kaldıraç Oranı: Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını gösteren bu oranın düşme eğiliminde olması işletmenin faiz ve borç ödeme açısından zor duruma düşme olasılığının azaldığı anlamını taşımaktadır. 2014- döneminde finansal kaldıraç oranı aynı düzeyde seyretmiştir. Faizleri Karşılama Oranı: İşletmelerin, ödedikleri finansman giderinin kaç katı kazanç sağladığını ifade eden faizleri karşılama oranının yükselme eğiliminde olması işletmenin faiz giderleri veya finansman maliyetini karşılama kapasitesinin arttığını göstermektedir. Bu çerçevede, KİT sisteminin zarar etmesiyle beraber 2014 yılında -0,98 olarak gerçekleşen bu oran, 2015 yılında 3,81 olarak gerçekleşmiş, yılında tekrar artış göstererek 18,99 düzeyine yükselmiştir. Kârlılık Rasyoları Aktif Kârlılık Oranı: İşletmelerdeki varlıkların ne ölçüde verimli kullanıldığını gösteren ve KİT sistemi için 2014 yılında dönem kârındaki azalış çerçevesinde - %1,41 olarak gerçekleşmiş, 2015 yılında kârlılığın artmasıyla birlikte yeniden pozitif bir değere ulaşarak %2,18 olmuş, yılında ise %9,65 olarak gerçekleşmiştir. Özsermaye Kârlılık Oranı: Ortakların işletmeye aktardığı fonların bir birimine düşen kârlılığı ölçen bu oran, KİT sistemi için 2014 yılının dönem zararı ile kapatılması çerçevesinde -%2,64 olarak gerçekleşmiş, 2015 yılındaki kârlılık çerçevesinde yeniden pozitif bir değer alarak %2,2 ye yükselmiş, yılında ise kârlılığın artması neticesinde %13,3 olarak gerçekleşmiştir. Diğer kârlılık rasyoları arasında ise; brüt satış kârı oranı, faaliyet kârı/satışlar, vergi öncesi kâr/satışlar ve dönem net kârı/satışlar yer almaktadır. Aktif Kullanım Rasyoları Rapor kapsamında aktif kullanım rasyoları; satışlar/hazır kıymetler, satışlar/alacaklar ve satışlar/aktifler olarak yer almaktadır. KİT sisteminin yıllar itibarıyla toplam satış rakamlarında meydana gelen azalış çerçevesinde aktif kullanım rasyoları 2014- yılları arasındaki 3 yıllık dönemde genel olarak azalan bir seyir izlemiştir. www.hazine.gov.tr 19
Tablo 5: KİT lerin Mali Rasyoları 2014 2015 Likidite Rasyoları Cari Oran 1,97 1,95 2,10 Asit Test Oranı 1,00 0,93 1,02 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,26 0,22 0,28 Devir Hızı Rasyoları Stok Devir Hızı 9,09 8,36 5,57 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 60 63 77 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 77 75 98 Kaldıraç Rasyoları Finansal Kaldıraç Oranı 0,32 0,32 0,31 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,16 0,18 0,19 Özkaynaklar / Aktifler 0,68 0,68 0,69 Faizleri Karşılama Oranı -0,98 3,81 18,99 Kârlılık Rasyoları (%) Aktif Kârlılık Oranı -1,41 2,18 9,65 Özsermaye Kârlılık Oranı -2,64 2,20 13,34 Brüt Satış Kârı Oranı 2,25 8,82 20,37 Faaliyet Kârı / Satışlar -1,58 4,59 15,67 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar -1,01 2,91 19,92 Dönem Net Kârı / Satışlar -1,94 1,81 15,54 Aktif Kullanım Rasyoları Satışlar / Hazır Kıymetler 16,69 17,86 10,47 Satışlar / Alacaklar 6,02 5,70 4,71 Satışlar / Aktifler 0,91 0,78 0,54 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 20 www.hazine.gov.tr
Grafik 3: KİT lerin Mali Rasyoları (2014-) Cari Oran Stok Devir Hızı 2,50 10,50 2,00 9,00 7,50 1,50 6,00 1,00 1,97 1,95 2,10 4,50 9,09 8,36 0,50 3,00 1,50 5,57 0,00 2014 2015 0,00 2014 2015 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) Finansal Kaldıraç Oranı 120 0,48 90 0,40 0,32 60 0,24 30 60 63 77 0,16 0,08 0,32 0,32 0,31 0 2014 2015 0,00 2014 2015 Satışlar / Alacaklar Özsermaye Kârlılık Oranı 6,40 5,60 4,80 4,00 3,20 2,40 1,60 0,80 0,00 6,02 5,70 4,71 2014 2015 15,00 13,00 11,00 9,00 7,50 6,00 4,50 3,00 1,50 0,00-1,50-3,00 13,34 2,20-2,64 2014 2015 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3.1.4. Katma Değer Dönem kâr/zararından faiz, karşılık, kur farkı, amortisman ve istihdam giderlerinin ayıklanması ile bulunan katma değerin GSYİH ya oranı, KİT Sistemi için 2014 yılında oluşan dönem zararı çerçevesinde %0,55 olarak gerçekleşmiş, 2015 yılında oluşan dönem kârı ile birlikte artış göstererek %0,72 ye ulaşmış, yılında ise bu artış devam ederek %1,26 ya yükselmiştir. www.hazine.gov.tr 21
Grafik 4: KİT lerin Katma Değeri 35.000 1,9% 30.000 1,7% 25.000 1,5% Milyon TL 20.000 15.000 1,3% 1,1% % GSYİH 10.000 0,9% 5.000 0,7% 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0,5% Cari Fiyatlar GSYİH ye Oran (Sağ Eksen) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3.2. İstihdam KİT lerin önemli bir kısmında genel olarak üçlü bir personel yapısı bulunmaktadır. Buna göre bu kurumlarda çalışan personel ve tabi oldukları mevzuat aşağıdaki şemada yer almaktadır: Grafik 5: Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Personel Yapısı Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Personel Yapısı Memur (Kadrolu Personel) (399 Sayılı KHK) İşçi (4857 sayılı İş Kanunu) Sözleşmeli Personel (399 Sayılı KHK) Kapsam İçi İşçi Kapsam Dışı İşçi Geçici İşçi 22 www.hazine.gov.tr
Memurlar 657 sayılı Kanun a tabi ve 399 sayılı KHK nin I sayılı cetvelinde bulunan, asli ve sürekli hizmetleri gören ve çoğunlukla yönetim kadrosunda yer alan müdür, müfettiş vb. personeldir. Sözleşmeli Personel 399 sayılı KHK nin II sayılı cetvelinde unvanları belirtilen, yönetim kadrosu dışında yer alan ve işçi sayılmayan diğer personeldir. İşçiler 4857 sayılı Kanun çerçevesinde istihdam edilen personeldir. İşçiler üç farklı statüde çalışmaktadır: Kapsam İçi İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi yapma hakkı bulunan personeldir. Kapsam Dışı İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında tutulan personeldir. Geçici İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup 6 ayı geçmemek üzere geçici iş ilişkisi kurulan personeldir. KİT lerde memur maaşları ve sözleşmeli personel ücretleri Toplu Sözleşme ile, kapsam dışı işçi ücretleri YPK ile, kapsam içi işçi ücretleri ise Toplu İş Sözleşmeleri ile belirlenmektedir. 3.2.1. Personel Sayıları Kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdamın rasyonelleştirilmesi çerçevesinde, atıl iş gücünün azaltılması, kalifiye eleman alımı yoluyla personel profilinin iyileştirilmesi ve kuruluşların daha rekabet edebilir hale getirilebilmesini amaçlayan bir personel politikası izlenmektedir. yılı Genel Yatırım ve Finansman Programı çerçevesinde KİT ler, 2015 yılında ayrılan personelin %85 i kadar (%75 i açıktan veya naklen, %10 u özelleştirme uygulamaları nedeniyle Devlet Personel Başkanlığına bildirilen nakle tabi personelden olacak şekilde) yeni personel alabilmektedirler. Ayrıca, faaliyet hacmi artan veya yeni üretim tesisi veya hizmet birimleri faaliyete geçen kuruluşlara bir önceki yıl ayrılan personel sayısının %25 i kadar ilave istihdam izni verilebilmektedir. Ek olarak, Kalkınma Bakanlığınca uygun görülen yatırımlar kapsamında kurulan, ancak personel ihtiyacı yukarıda belirtilen kriterler kapsamında karşılanamayan yeni tesis ve işletme birimlerine dair personel talepleri de YPK tarafından değerlendirilerek, gerekli görülmesi halinde ilave atama izinleri verilebilmektedir. Sözü edilen tüm bu personel alımlarında, alınacak yeni personelin eğitimli ve nitelikli olmasına özel önem verilmekte, bu sayede ortalama personel kalitesinin artırılması amaçlanmaktadır. Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerde 2000 yılında yaklaşık 170 bin kişi (ortalama sayı) istihdam edilmekte iken, bu rakam giderek azalmış, yılında istihdam edilen ortalama kişi sayısı 104 bin civarına inmiştir (detaylı bilgiler Ek-2 ve KİT lere ilişkin özet finansal göstergeler tablosunda yer almaktadır). 2015 yılı ile kıyaslandığında ise, yılında istihdam edilen toplam kişi sayısı bir önceki yıla oranla %3,27 oranında azalmıştır. www.hazine.gov.tr 23
Tablo 6: KİT Personel Bilgileri Personel Sayıları (Ortalama Kişi) 2014 2015 Değişim % (-2015) Memur + Sözleşmeli 47.335 47.843 47.446-0,8 İşçi 61.566 59.499 56.390-5,2 Toplam 108.900 107.341 103.836-3,3 KİT İstihdam Giderleri (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.737,3 2.909,0 3.307,3 13,7 İşçi 4.464,5 4.793,9 5.087,0 6,1 Toplam 7.201,8 7.703,0 8.394,4 9,0 KİT Ortalama Personel Maliyeti (TL/Ay) Memur + Sözleşmeli 4.819,0 5.067,0 5.808,9 14,6 İşçi 6.043,0 6.714,4 7.517,6 12,0 Toplam 5.511,0 5.980,1 6.736,9 12,7 KİT İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet Giderleri), % Memur + Sözleşmeli 2,4 2,8 4,4 54,3 İşçi 3,9 4,7 6,8 44,0 Toplam 6,4 7,5 11,1 47,9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3.2.2. İstihdam Giderleri 2015 yılında Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin toplam istihdam giderleri %9,0 artışla 8,39 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında gelir tablosuna yansıtılan toplam KİT satış ve faaliyet giderlerinin %6,4 ü, 2015 yılında ise %7,5 i istihdam giderinden oluşmakta iken, bu oran yılında %11,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. 3.2.3. Ortalama Personel Maliyeti KİT lerde personel maliyetleri özel sektöre ve diğer kamu kuruluşlarına göre oldukça yüksektir. KİT lerde bir çalışanın işverene maliyeti yılında memurlar ve sözleşmeli personel için aylık ortalama 5.809 TL, işçiler için ise aylık ortalama 7.518 TL olarak gerçekleşmiştir. 3.2.4. Personel Profili Personel profiline yönelik ayrıntılı istatistiki veriler Rapor sonunda yer almaktadır (EK-2). KİT lerden elde edilen verilere göre 31/12/ tarihi itibarıyla KİT lerin personel profili aşağıdaki şekilde özetlenebilir: KİT lerde istihdam edilen personelin; %57,5 i 40 yaş üstü, %51,9 u lise ve altı eğitime sahip, %9,3 ü kadın, %4,6 sı yabancı dil bilmektedir. 24 www.hazine.gov.tr
3.3. Diğer Göstergeler KİT sisteminde yatırım harcamaları 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla GSYİH nin yaklaşık %0,41 i ve %0,38 i olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu harcamalar yılında da benzer bir oranda gerçekleşmiş ve GSYİH nin %0,34 ü olmuştur (EK-3). FDF tutarı 2014 yılında dönem net zararı sebebiyle 6,46 milyar TL lik faiz dışı açığa dönüşmüştür. 2015 yılında sistemin kâr etmesi çerçevesinde bu tutar pozitife dönmüş ve 1,79 milyar TL olmuştur. yılında sistemin yeniden kâr etmesi ve ettiği kârı artırması sonucu faiz dışı fazla 8,36 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Tablo 7: KİT Diğer Göstergeler 2014 2015 Tutar (milyar TL) GSYİH'ye Oran, % Tutar (milyar TL) GSYİH'ye Oran, % Tutar (milyar TL) GSYİH'ye Oran, % Yatırım Harcaması 8,42 0,41 8,97 0,38 8,71 0,34 Faiz Dışı Fazla -6,46-0,32 1,79 0,02 8,36 0,32 Bütçeden Transferler (*) 8,73 0,43 10,59 0,45 10,18 0,39 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Sermaye ve görev zararı ödemeleri www.hazine.gov.tr 25
BÖLÜM 4 KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Bu bölümde, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT hakkında genel bilgiler verilerek bunların yılı performansları değerlendirilmiştir. Ayrıca, yıl içerisinde sektörü ve/veya kuruluşu etkileyen önemli gelişmeler her bir KİT bazında özetlenmiştir. Öte yandan, Seçilmiş Göstergeler tabloları ve bu tablolarda yer alan verilere yönelik kısa değerlendirmeler yardımıyla, KİT lerin mali yapıları hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. İlgili kamu işletmesinin sermaye bilgileri ve yönetim kurulu üyelerine ait bilgiler ise 31/12/ tarihi itibarıyla Rapor da yer almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi ve veriler ilgili kuruluşun internet sitesinden veya faaliyet raporlarından temin edilebilir. 28 www.hazine.gov.tr
4.1. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. 17 Yönetim Kurulu Üyeleri Burhan ÖZCAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Mehmet KONUK (Üye Genel Müdür Yrd.) Abdulvahit FİDAN (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Ömer KOCA (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 4,24 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 4,14 milyar TL İnternet Adresi http://www.botas.gov.tr Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ), Türkiye nin enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi hedefi doğrultusunda boru hatları ile petrol taşımacılığı yapmak üzere 1974 yılında kurulmuş olup, 1987 yılından itibaren boru hatları ile doğal gaz taşımacılığı ve doğal gaz ticareti faaliyetini de yürütmektedir. BOTAŞ, doğal gaz ve petrol sektöründe başlıca; Boru hatları ile petrol ve doğal gaz taşımacılığı, Doğal gazın ithalat, ihracat, pazarlama ve satışı ile Boru hatları etüt, mühendislik ve yapım işleri alanlarında faaliyetini devam ettirmektedir. Önemli Gelişmeler BOTAŞ tarafından yılında 37,5 milyar sm3 doğal gaz ithal edilmiş olup, 36,4 milyar sm3 doğal gaz satışı gerçekleştirilmiştir. Doğal gaz ithalatının en fazla gerçekleştirildiği üç ülke sırasıyla %43 ile Rusya Federasyonu, %21 ile İran ve %17 ile Azerbaycan olmuştur. Yunanistan a ise 674 milyon sm3 doğal gaz ihraç edilmiştir. Doğal gaz satışlarının %42 si elektrik sektörüne, %30 u konutlara, %25 i ise sanayiye yapılmıştır. yılında döşenen 127 km yeni boru hattı ile toplam doğal gaz boru hattı uzunluğu 13.091 km ye ulaşmış olup, gaz arzı sağlanan il sayısı 78 e ulaşmıştır. Türkiye de arz güvenliği ile kaynak ve güzergâh çeşitliliğini sağlamak amacıyla BOTAŞ, 23/12/ tarihinde açılışı yapılan Etki Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Terminali nden 6 ay boyunca 20 milyon m3/gün lük hizmet alımına ilişkin Terminal Hizmet Sözleşmesi imzalamıştır. YPK nın 20/05/ tarihli ve /T-12 sayılı kararı ile TPAO Genel Müdürlüğüne ait Silivri Kuzey Marmara ve Değirmenköy Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesisi 01/09/ tarihi itibarıyla BOTAŞ a devredilmiştir. YPK nın 16/12/ tarihli ve /43 sayılı kararı ile Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi nin çalışma kapasitesi 1 milyar sm3 ten 5 milyar sm3/gün e, geri üretim kapasitesi ise 40 milyon sm3 ten 80 milyon sm3/gün e çıkarılmıştır. (17) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile BOTAŞ ın sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. www.hazine.gov.tr 29
Mali Durum yılında BOTAŞ, aktiflerinin %63 ünü öz kaynaklarla, %37 sini ise yabancı kaynaklarla finanse etmiş olup, 2015 yılına göre aktiflerin yabancı kaynaklarla finanse edilme oranında azalış görülmektedir. yılı sonu itibarıyla Kuruluşun aktif toplamı, 2015 yılına kıyasla %35,2 oranında artış göstererek 27,4 milyar TL ye ulaşmıştır. yılı sonu itibarıyla BOTAŞ ın kârlılığı bir önceki yıla göre artış göstererek 8,93 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. BOTAŞ ın brüt satışları yılında bir önceki yıla göre %20 oranında azalış göstererek 29,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun satışlardan dolayı oluşan maliyeti yılında bir önceki yıla kıyasla %37,7 oranında azalış göstererek 21,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Satışlarda gerçekleşen %20 lik azalışa karşın, maliyetlerde gerçekleşen %37,7 lik azalış sonucu BOTAŞ yılını 7,9 milyar TL faaliyet kârı ile tamamlamıştır. Kuruluş tarafından yapılan yatırımlar, yılında 2015 yılına kıyasla %13,1 lik bir artış göstererek 523,9 milyon TL tutarında gerçekleşmiştir. Kuruluşun faiz dışı fazlası 2015 yılına göre %313 oranında artarak 2,22 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 30 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 37.474,0 37.112,4 29.694,5-20,0 Satışların Maliyeti 39.145,0 34.638,7 21.570,0-37,7 Faaliyet Giderleri 86,0 105,5 114,0 8,0 Faaliyet Kâr Zararı -1.765,8 2.357,3 7.996,4 239,2 Finansman Giderleri 132,8 287,9 4,1-98,6 Dönem Kâr Zararı -587,3 541,8 8.934,2 1.549,0 Bilanço Dönen Varlıklar 12.486,7 11.302,8 11.969,3 5,9 Stok 1.985,4 1.828,2 1.133,2-38,0 Duran Varlıklar 6.319,6 9.009,4 15.492,9 72,0 Aktif Toplamı 18.806,3 20.312,2 27.462,2 35,2 KV Yabancı Kaynaklar 9.523,3 8.966,2 6.862,6-23,5 UV Yabancı Kaynaklar 1.103,3 1.384,5 3.224,5 132,9 Özkaynaklar 8.179,7 9.961,5 17.375,1 74,4 Rasyolar Cari Oran 1,31 1,26 1,74 38,4 Asit Test Oranı 0,88 0,89 1,34 51,2 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 67,1 65,9 77,6 17,8 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 54,7 59,1 62,6 5,9 Özsermaye Getiri Oranı % -7,40 5,97 50,74 749,9 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 2.897 2.963 2.907-1,9 Toplam İstihdam Gideri 315,8 361,7 397,1 9,8 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 1.075,0 1.240,0 0,0-100,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 12.935,4 12.525,3 10.214,8-18,4 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 13.512,2 11.690,4 7.420,0-36,5 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -609,5 795,6 2.750,7 245,7 Diğer Katma Değer 37,3 2.140,2 9.704,8 353,5 Yatırım Harcaması 535,7 463,1 523,9 13,1 Faiz Dışı Fazla -1.340,4 538,0 2.221,7 313,0 (milyon TL) Kaynak: BOTAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 31
4.2. Elektrik Üretim A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Halil ALIŞ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Nurettin KULALI (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Mehmet BİÇER (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Zafer BENLİ (Üye İlgili Bakanlık) Dr. Zafer DEMİRCAN (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 14,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 11,40 milyar TL İnternet Adresi http://www.euas.gov.tr Ülkemizdeki ilk kamu elektrik işletmeciliği 1935 yılında 2805 sayılı Kanun la kurulan Etibank ile başlamıştır. 15/07/1970 tarihli ve 1312 sayılı Kanunla elektrik enerjisi sektörü ile ilgili faaliyetler Etibanktan Türkiye Elektrik Kurumuna (TEK) devredilmiş, TEK ise, 13/08/1993 tarihinde Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) adı altında iki ayrı iktisadi devlet teşekkülüne ayrılmıştır. TEAŞ ın Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) olmak üzere üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden yapılandırılması neticesinde, devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre elektrik enerjisi üretimi ve satışı faaliyetinde bulunmak üzere 01/10/2001 tarihi itibarıyla EÜAŞ kurulmuştur. EÜAŞ, elektrik üretimi alanında, kamuya ait termik ve hidrolik santralların işletilmesi, bakım, onarım ve rehabilitasyonlarının yapılması, malzeme yönetimi ve tedariki ile ruhsatı Kuruluşa ait maden sahalarının işletilmesi faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler yılı sonu itibarıyla, Şirket bünyesinde 10 adet termik ve 65 adet hidrolik santral bulunmakta olup, Şirketin kurulu gücü, 6.938,9 MW'ı termik ve 13.206,7 MW'ı hidrolik santral olmak üzere toplam 20.145,6 MW'tır. Şirketin Türkiye kurulu gücü içindeki payı ise %25,7'dir. EÜAŞ; yılında, termik santrallardan 11,8 milyar kwh ve hidrolik santrallardan 34,7 milyar kwh olmak üzere toplam 46,5 milyar kwh elektrik üretimi yapmış olup, bu üretim miktarı ülkemizin toplam elektrik üretiminin %17'sine tekabül etmektedir. Sinop ta inşa edilecek olan ülkemizin ikinci nükleer santrali ile ilgili olarak 03/05/2013 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Japonya Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyetinde Nükleer Güç Santrallarının ve Nükleer Güç Sanayisinin Geliştirilmesi Alanında İşbirliğine İlişkin Anlaşma (IGA) imzalanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Japonya Hükümeti arasında akdedilen bu Anlaşma ile Türkiye Cumhuriyeti nde Nükleer Güç Santrallerinin ve Nükleer Güç Sanayisinin Geliştirilmesine Dair İşbirliği Zaptı nın onaylanması 09/04/2015 tarihli ve 6642 sayılı Kanun ile uygun bulunmuştur. IGA çerçevesinde Sinop sahasında her biri 1.120 MW kurulu güce sahip, 4 üniteden oluşan toplam 4.480 MW kurulu gücünde bir nükleer santral kurulması öngörülmektedir. Santral ünitelerindeki reaktörler; MHI ve Areva tarafından tasarlanan ATMEA-1 reaktörü olacaktır. Ünitelerin sırasıyla 2023, 2024, 2027 ve 32 www.hazine.gov.tr
2028 de devreye girmesi planlanmaktadır. IGA ya göre Sinop NGS Projesi nde EÜAŞ Konsorsiyumu nun %49; MHI, ITOCHU, Engie firmalarından oluşan Japon Konsorsiyumu nun (JAPCo) %51 hisseye sahip olması, sağlanacak enerji üretimi yanında projeyle birlikte, nükleer teknolojinin ülkemize transfer edilmesi, sanayimizin geliştirilmesi ve nükleer teknoloji alanındaki insan kaynağımızın yetiştirilmesi öngörülmektedir. Öte yandan Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüğünün yurt dışında şirket kurmasına ilişkin 10/08/2015 tarihli ve 2015/8022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 26/08/2015 tarihli ve 29457 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bahse konu Bakanlar Kurulu Kararına dayanılarak, 06/10/2015 tarihinde merkezi Jersey Kanal Adaları olan EUAS International ICC şirketi kurulmuştur. Ordu ilinde Melet Irmağı üzerine DSİ tarafından inşa ettirilen ve toplam 61,35 MW (3x20,45 MW) kurulu güce sahip olan Topçam HES in 1. ünitesi 21/12/ tarihinde geçici işletme devri ile EÜAŞ tarafından devralınmış ve Hasan Uğurlu Suat Uğurlu HES İşletme Müdürlüğüne bağlı olarak işletilmeye başlanmıştır. Topçam HES in 2. ve 3. ünitelerinin 2017 yılı içerisinde geçici işletme devirlerinin gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Şanlıurfa ili, Birecik ilçesinde, Fırat Nehri üzerinde 3096 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümleri çerçevesinde; ETKB ile Birecik A.Ş. arasında imzalanan Uygulama Sözleşmesi ne göre inşa edilerek 2001 yılında işletmeye alınan 672 MW (6x112 MW) kurulu güce sahip Birecik HES in işletme süresi 04/10/ tarihinde sona ermiş ve santral EÜAŞ a devredilmiş olup bahse konu santral Birecik Nizip HES İşletme Müdürlüğü ne bağlı olarak işletilmeye başlanmıştır. ÖİB tarafından EÜAŞ santrallerinde başlatılan özelleştirme çalışmalarına devam edilmiştir. Toplam kurulu gücü 532 MW olan Karacaören 1 HES, Karacaören 2 HES, Manavgat HES, Kadıncık 1 HES, Kadıncık 2 HES, Doğankent HES, Kürtün HES, Fethiye HES ve Torul HES olmak üzere 9 adet HES in işletme hakkı devir sözleşmeleri imzalanarak özelleştirme süreçleri 15/07/ tarihinde tamamlanmıştır. Özelleştirme programına alınarak, İşletme Hakkı Verilmesi yöntemi ile özelleştirilmesine karar verilen 59 HES bulunmaktadır. 2011 yılında 28, 2013 yılında 17, 2014 yılında 5 ve yılında 9 olmak üzere yılı sonuna kadar 59 HES in özel sektöre devri gerçekleştirilmiştir. Bu santrallere 3096 sayılı Kanun kapsamında özelleştirilen Oymapınar HES, Hazar I ve Hazar II HES ler de eklendiğinde, İşletme Hakkı Devir Yöntemi ile bugüne kadar özel sektöre devri gerçekleştirilen HES sayısı 62 olmaktadır. Üretim Tablo 8: Yılı Sonu İtibarıyla Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Güç ve Üretimi KURULUŞLAR Kurulu Güç Pay Üretim (MW) (%) (GWh) Pay (%) Serbest Üretim Şirketleri 48.241,0 61,4 167.509,4 61,2 EÜAŞ 20.145,6 25,7 46.509,2 17,0 Yap-İşlet (Yİ) 6.101,8 7,8 40.922,1 15,0 Yap-İşlet-Devret (YİD) 1.637,3 2,1 12.144,4 4,4 İşletme Hakkı Devri (İHD) 1.477,7 1,9 5.335,1 2,0 Lisanssız Santraller 917,6 1,2 1.107,0 0,4 TOPLAM 78.521,0 100 273.527,2 100 Kaynak: EÜAŞ, TEİAŞ www.hazine.gov.tr 33
Grafik 6: Yılı Sonu İtibarıyla Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gücü ve Üretimi MW Kurulu Güç (MW) Üretim (GWh) GWh 60.000 180.000 160.000 50.000 140.000 40.000 120.000 100.000 30.000 80.000 20.000 60.000 40.000 10.000 20.000 0 Serbest Üretim Şirketleri EÜAŞ Yap-İşlet (Yİ) Yap-İşlet-Devret (YİD) İşletme Hakkı Devri (İHD) Linassız Santraller 0 Kaynak: EÜAŞ Tablo 9: Yılı Sonu İtibarıyla EÜAŞ Kurulu Gücü ve Üretimi KURULUŞLAR Kurulu Güç Pay Üretim (MW) (%) (GWh) Pay (%) Hidrolik 13.206,7 66 34.662,5 75 Doğal Gaz 3.778,9 19 7.026,6 15 Linyit 3.159,0 16 4.820,1 10 Sıvı Yakıtlar 1,0 0-0 TOPLAM 20.145,7 100 46.509,2 100 Kaynak: EÜAŞ 34 www.hazine.gov.tr
Grafik 7: Yılı Sonu İtibarıyla EÜAŞ ın Kurulu Gücü ve Üretimi MW 14.000 Kurulu Güç (MW) Üretim (GWh) GWh 40.000 12.000 35.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Hidrolik Doğal Gaz Linyit Sıvı Yakıtlar 0 Kaynak: EÜAŞ yılında, termik santrallerden sağlanan 11.847 GWh elektrik enerjisi üretimi için 1,3 milyar sm³ doğal gaz, 9,5 milyon ton linyit, 49,7 bin ton fuel-oil ve 20,3 bin ton motorin yakıt girdisi olarak kullanılmıştır. Diğer yandan, yılında EÜAŞ a bağlı hidrolik santrallerden 34,7 milyar kwh elektrik enerjisi üretilmiştir. Tüm barajlarımızda elektrik üretiminde kullanılan su miktarı ise 178 milyar m³ tür. Mali Durum yılı itibarıyla, Kuruluşun ortalama personel sayısı 7.090 dır. yılında Kuruluşun brüt satış hasılatı 7,8 milyar TL, faaliyet kârı 3,6 milyar TL, finansman gideri 68,8 milyon TL, dönem kârı ise 3,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla, EÜAŞ ın varlıklarının toplam değeri 24,7 milyar TL olup, varlıkların 11,7 milyar TL si dönen varlık (%47,3) ve 13 milyar TL si duran varlıktır (%52,7). Diğer yandan, Kuruluşun aynı dönemde 3,7 milyar TL uzun vadeli yabancı kaynağı, 2 milyar TL kısa vadeli yabancı kaynağı ve 19 milyar TL özkaynağı mevcuttur. www.hazine.gov.tr 35
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 9.043,3 7.517,2 7.766,5 3,3 Satışların Maliyeti 9.670,1 5.430,6 3.549,6-34,6 Faaliyet Giderleri 199,9 207,0 231,5 11,8 Faaliyet Kâr Zararı -1.509,7 1.456,8 3.567,8 144,9 Finansman Giderleri 173,9 185,3 68,8-62,8 Dönem Kâr Zararı -2.527,3 131,0 3.126,3 2.286,5 Bilanço Dönen Varlıklar 8.728,8 8.440,3 11.701,4 38,6 Stok 717,4 588,4 554,0-5,8 Duran Varlıklar 13.367,9 12.500,1 13.049,5 4,4 Aktif Toplamı 22.096,6 20.940,5 24.750,9 18,2 KV Yabancı Kaynaklar 2.880,9 1.840,2 2.035,4 10,6 UV Yabancı Kaynaklar 4.061,3 3.920,1 3.726,2-4,9 Özkaynaklar 15.154,4 15.180,1 18.989,3 25,1 Rasyolar Cari Oran 3,03 4,59 5,75 25,3 Asit Test Oranı 1,17 2,02 3,20 58,1 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 138,5 178,2 132,0-25,9 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 237,9 148,2 145,9-1,6 Özsermaye Getiri Oranı % -14,48 0,86 15,90 1.748,8 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 10.765 8.707 7.090-18,6 Toplam İstihdam Gideri 658,6 509,0 471,4-7,4 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 4.294,6 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 840,1 863,4 1.095,4 26,9 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 898,3 623,7 500,7-19,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -140,2 167,3 503,2 200,8 Diğer Katma Değer -824,6 1.566,0 4.418,3 182,1 Yatırım Harcaması 278,3 140,5 176,9 25,9 Faiz Dışı Fazla -5.894,2 1.248,3 2.622,0 110,0 (milyon TL) Kaynak: EÜAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 36 www.hazine.gov.tr
4.3. Türkiye Elektrik İletim A.Ş Yönetim Kurulu Üyeleri M. Sinan YILDIRIM (YK Başkanı ve Genel Müdür) Bünyamin BAKIR (Üye Genel Müdür Yrd.) Nihat İSMUK (Üye Genel Müdür Yrd.) Doğanbey AKGÜL (Üye İlgili Bakanlık) Erdoğan SERT (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 5 milyar TL İnternet Adresi http://www.teias.gov.tr Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), ülkenin genel enerji politikasına uygun olarak, ülkedeki tüm iletim tesislerini devralmak, elektrik iletimi, yük tevzi ve işletme planlaması hizmetlerini yürütmek üzere 2001 yılında kurulmuştur. TEİAŞ, 36 kw ve üstü gerilim seviyesinde elektrik iletim sisteminin işletilmesi için Türkiye de tek yetkili kuruluş olup, ana faaliyet alanı; Türkiye elektrik sistemini yönetmek, Türkiye elektrik iletim sisteminin işletme ve bakımını yapmak, Türkiye elektrik iletim sistemi genişleme ve yenileme yatırımlarını yapmak, enterkoneksiyon çalışmalarını gerçekleştirmek, istatistik ve raporlama çalışmalarını yapmak ve AR-GE faaliyetlerini yürütmektir. Önemli Gelişmeler 2015 yılı sonunda 56.748 km olan elektrik iletim hattı toplam uzunluğu, yılında 59.934 km ye ulaşmıştır. yılı sonunda elektrik enerjisi kurulu gücü bir önceki yıla göre %7,31 artışla 78.497,4 MW olarak gerçekleşmiştir. Termik santrallerde 2.508,6 MW, hidrolik santrallerde 813,3 MW, jeotermal santrallerde 197,0 MW, rüzgar santrallerinde 1.248,1 MW ve güneş santrallerinde ise 583,7 MW artış ile toplam 5.350,7 MW artış sağlanmıştır. yılı elektrik enerjisi üretimi bir önceki yıla göre %4,4 artarak 273,4 milyar kwh, tüketimi ise bir önceki yıla göre %4,7 artarak 278,3 milyar kwh olmuştur. Ülkemiz tarihindeki en yüksek günlük tüketim seviyesine 905,6 milyon kwh ile 10/08/ tarihinde ulaşılmıştır. TEİAŞ, uluslararası enterkoneksiyon projeleri ile gerek arz güvenliğini sağlamak gerekse uluslararası ilişkileri sektörel bazda geliştirmek amacıyla 18/09/2010 tarihinde ENTSO-E (Avrupa Elektrik İletim Sistemi İşleticileri Ağı) ile deneme bağlantısı gerçekleştirmiş ve bu süreç 3 faz şeklinde yürütülmüştür. Bu husustaki Uzun Dönemli Anlaşma 15/04/2015 tarihinde Brüksel de imzalanmıştır. 14/03/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile temelleri atılan Elektrik Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ), 18/03/2015 tarihinde nihai olarak kurulmuştur. EPİAŞ, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu gereği özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. EPİAŞ, elektrik piyasa işletim faaliyetini yürütmek amacıyla kurulmuştur. Bu kapsamda, EPİAŞ ile, enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve piyasanın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde faaliyet göstermesi beklenmektedir. EPİAŞ 01/09/2015 tarihinde piyasa işletim lisansını alarak faaliyetlerine başlamış olup, EPİAŞ ın kurulmasının akabinde Borsa İstanbul altında vadeli elektrik piyasası kurulmuştur. www.hazine.gov.tr 37
EPİAŞ ın hak ve yükümlülükleri; Piyasanın gelişimi doğrultusunda görev alanına giren organize toptan elektrik piyasalarında yeni piyasalar kurulmasına yönelik çalışmaları yapmak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından uygun görülmesi halinde, görev alanına giren organize toptan elektrik piyasalarının işletilmesi amacıyla oluşturulan veya oluşturabilecek olan uluslararası piyasalara taraf olarak katılmak, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu nun belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde, piyasa işletim tarifelerini belirleyip ilgili Kuruma sunmaktır. EPİAŞ ın hisse yapısı ise aşağıdaki gibidir: Mali Durum Kuruluşun yılı yatırım harcaması 1,9 milyar TL dir. yılında Kuruluşun brüt satışları 6,6 milyar TL ve dönem kârı 2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla, TEİAŞ ın varlıklarının toplam değeri 14,7 milyar TL olup, Kuruluşun 1,4 milyar TL dönen varlığı (%9,8) ve 13,2 milyar TL duran varlığı (%90,2) mevcuttur. Diğer yandan, Kuruluşun aynı dönemde 1,9 milyar TL uzun vadeli yabancı kaynağı, 1,1 milyar TL kısa vadeli yabancı kaynağı ve 11,6 milyar TL özkaynağı mevcuttur. TEİAŞ (A Tipi Hisse): %30,0 Borsa İstanbul (B Tipi Hisse): %30,0 Özel Sektör (C Tipi Hisse): %40,0 Tablo 10: Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi 2015-2015 Artış GWh % GWh % % Termik 179.366,4 68,5 184.889,4 67,6 3,1 Hidrolik 67.145,8 25,6 67.267,8 24,6 0,2 Jeotermal 3.424,5 1,3 4.766,9 1,7 39,2 Rüzgar 11.652,5 4,5 15.491,8 5,7 32,9 Güneş 194,1 0,1 971,7 0,4 400,6 BRÜT ÜRETİM 261.783,3 100,0 273.387,6 100,0 4,4 DIŞ ALIM 7.135,5 6.400,1 DIŞ SATIM 3.194,5 1.442,1 BRÜT TÜKETİM 265.724,4 278.345,6 4,7 Kaynak: TEİAŞ 38 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 22.608,2 20.106,0 6.632,8-67,0 Satışların Maliyeti 21.321,1 18.639,9 4.358,0-76,6 Faaliyet Giderleri 101,7 117,3 142,6 21,6 Faaliyet Kâr Zararı 1.171,0 1.281,9 2.065,7 61,1 Finansman Giderleri 109,6 184,9 210,0 13,6 Dönem Kâr Zararı 1.422,6 1.355,0 1.957,2 44,4 Bilanço Dönen Varlıklar 3.419,5 1.218,6 1.444,2 18,5 Stok 1.427,2 94,4 176,6 87,1 Duran Varlıklar 9.528,4 11.619,0 13.244,9 14,0 Aktif Toplamı 12.947,9 12.837,6 14.689,1 14,4 KV Yabancı Kaynaklar 2.092,4 883,6 1.146,6 29,8 UV Yabancı Kaynaklar 1.647,3 1.900,4 1.920,5 1,1 Özkaynaklar 9.208,1 10.053,6 11.622,0 15,6 Rasyolar Cari Oran 1,63 1,38 1,26-8,7 Asit Test Oranı 0,92 1,20 1,06-11,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 15,0 13,4 65,2 385,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 32,2 22,7 29,5 29,9 Özsermaye Getiri Oranı % 13,13 11,22 14,47 29,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 8.046 8.135 8.130-0,1 Toplam İstihdam Gideri 500,6 554,0 617,8 11,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 50,0 200,0 0,0-100,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 2.809,9 2.471,5 815,8-67,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 2.649,9 2.291,3 536,0-76,6 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 145,5 157,6 254,1 61,2 Diğer Katma Değer 2.542,2 2.669,7 3.461,0 29,6 Yatırım Harcaması 1.557,8 2.345,7 1.906,7-18,7 Faiz Dışı Fazla -257,4-953,0 236,2 124,8 (milyon TL) Kaynak: TEİAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 39
4.4. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet AYERDEN (YK Başkanı ve Genel Müdür) M. Feridun ALAK (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Boş (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Abdullah TANCAN (Üye İlgili Bakanlık) Necati YAMAÇ (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ), ülkenin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak elektrik ticaret ve taahhüt faaliyetlerinde bulunmak üzere, Türkiye elektrik sektöründeki ilk ve tek kamu toptan satış şirketi olarak 2001 yılında Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. bünyesinden ayrılarak faaliyete başlamıştır. TETAŞ; Elektrik Üretim A.Ş. ye (EÜAŞ) ait santrallerden, Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD) ve İşletme Hakkı Devri (İHD) modelleri ile işletilen santrallerden, İthalat/mübadele anlaşmaları kapsamında diğer ülkelerden ve Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) tarafından işletilen dengeleme piyasasından elektrik enerjisi satın almakta ve bu enerjiyi; Elektrik dağıtım ve perakende satış şirketlerine, İletim sistemine doğrudan bağlı müşterilerine, İhracat/mübadele anlaşmaları kapsamında diğer ülkelere ve PMUM tarafından işletilen dengeleme piyasasına satmaktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans almış Türkiye nin ilk toptan enerji satış şirketi olan TETAŞ ın 2019 yılı sonuna kadar tedarik lisansı bulunmaktadır. Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 179 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 112 milyon TL İnternet Adresi http://www.tetas.gov.tr Önemli Gelişmeler TETAŞ, enerji alış portföyünde yer alan kaynaklardan yılında toplam 104,39 milyar kwh elektrik enerjisini ortalama 16,31 kr/kwh üzerinden toplam 17,00 milyar TL bedelle satın almıştır. Alınan enerjinin yaklaşık %52,3 ü uzun dönemli anlaşmalar kapsamında özel sektör (Yİ, YİD ve İHD) santrallerinden, %35 i EÜAŞ a ait santrallerden, %6 sı EPİAŞ tan ve %6 sı yerli kömür yakıtlı santrallerden 18 karşılanmıştır. yılında TETAŞ tarafından toplam 104,39 milyar kwh elektrik enerjisi ortalama 16,23 kr/kwh üzerinden satılmış ve karşılığında 16,94 milyar TL hasılat elde edilmiştir. Enerji satışının %62,6 sı perakende elektrik satış şirketlerine, %32,9 u elektrik dağıtım şirketlerine, %1,7 si EPİAŞ a, %1,6 sı direkt müşterilere gerçekleştirilmiştir. Mali Durum yılında, ortalama enerji alış birim maliyeti %8,7 azalışla 16,31 kr/kwh olarak gerçekleşirken, ortalama enerji satış fiyatı %7,2 azalışla 16,23 kr/kwh olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla, TETAŞ ın varlıklarının toplam değeri 3,5 milyar TL olup, Kuruluşun varlıklarının neredeyse tamamı dönen varlıktır. Diğer yandan, Kuruluşun aynı dönemde 20,9 milyon TL uzun vadeli yabancı kaynağı, 2,8 milyar TL kısa vadeli yabancı kaynağı ve 656 milyon TL özkaynağı mevcuttur. (18) 04/08/ tarihli ve /9096 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TETAŞ ın yerli kömür yakıtlı elektrik üretim santrallerini işleten özel şirketlerden yılı için 185 TL/MWh fiyat üzerinden 6 milyar kwh elektrik alması karara bağlanmıştır. 40 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 20.912,0 19.551,4 16.946,6-13,3 Satışların Maliyeti 20.936,9 20.195,4 17.009,4-15,8 Faaliyet Giderleri 63,6 60,6 77,8 28,3 Faaliyet Kâr Zararı -99,4-714,6-194,9 72,7 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 25,4-559,1 190,1 134,0 Bilanço Dönen Varlıklar 3.538,1 3.273,8 3.493,8 6,7 Stok 12,0 51,8 292,6 465,3 Duran Varlıklar 8,7 1,7 1,8 3,1 Aktif Toplamı 3.546,8 3.275,6 3.495,6 6,7 KV Yabancı Kaynaklar 2.402,0 2.774,9 2.818,6 1,6 UV Yabancı Kaynaklar 60,9 34,7 20,9-39,6 Özkaynaklar 1.083,9 466,0 656,0 40,8 Rasyolar Cari Oran 1,47 1,18 1,24 5,1 Asit Test Oranı 1,45 1,10 1,04-5,2 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 44,4 51,1 61,8 21,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 19,2 20,5 25,4 24,1 Özsermaye Getiri Oranı % 2,09-72,15 33,88 147,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 204 204 204 0,0 Toplam İstihdam Gideri 12,1 13,2 14,8 11,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 245,2 50,0 0,0-100,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 102.509,8 95.840,4 83.071,4-13,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 102.632,0 98.997,1 83.379,4-15,8 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -487,3-3.503,1-955,2 72,7 Diğer Katma Değer 39,1-539,9 206,9 138,3 Yatırım Harcaması 1,1 0,3 1,1 265,9 Faiz Dışı Fazla -245,9-692,7-114,4 83,5 (milyon TL) Kaynak: TETAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 41
4.5. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Mustafa AKTAŞ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Muammer BULUT (Üye Genel Müdür Yrd.) Mustafa ÖZDİNGİŞ (Üye Genel Müdür Yrd.) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1 milyar TL Abdullah TOMBUL (Üye İlgili Bakanlık) İrfan YILMAZ (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İnternet Adresi http://www.tki.gov.tr 22/05/1957 tarihinde kurulmuş olan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) Genel Müdürlüğü, 233 sayılı KHK ile bir iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden düzenlenmiş olup, 15/06/1985 tarihli ve 18785 sayılı Maden Kanunu ile 27/11/1984 tarihli ve 18588 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan "Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Ana Statüsü" çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. İlgili mevzuat uyarınca TKİ, ülkenin genel enerji ve yakıt politikasına uygun olarak linyit, turp bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak, ülke ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve gerçekleşmesini sağlamakla görevlidir. Önemli Gelişmeler TKİ nin yılı sonu itibarıyla, 3,62 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır. Toplam kömür rezervinin 3,4 milyar tonu görünür rezervdir. TKİ tarafından yılında 19,8 milyon ton tüvenan, 12,7 milyon ton satılabilir kömür üretilmiştir. TKİ, yılında toplam 14,5 milyon ton kömür satışı yapmış olup, bu miktarın %61,7 si termik santrallere, ısınmada ve sanayide kullanılmak üzere toplam %38,3 ü ise piyasaya satılmıştır. TKİ tarafından yılında /8369 sayılı Fakir Ailelere Kömür Yardımı Yapılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 2.096.110 aileye bedelsiz olarak yaklaşık 2,4 milyon ton kömür dağıtılmıştır. Dağıtımı yapılan kömür aşağıdaki tabloda belirtilen ısınma amacıyla piyasaya satışı yapılan kömür miktarına dahil olup toplam satış miktarının %14 ünü oluşturmaktadır. TKİ tarafından yılında 18 projeye ilişkin olarak toplam 9,6 milyon TL Ar-Ge harcaması yapılmış olup, bu Tablo 11: TKİ Yılı Tüvenan ve Satılabilir Kömür Üretim Miktarları Üretim Yöntemi Tüvenan (Ton) Satılabilir (Ton) Açık İşletme 8.065.708 6.038.962 Yeraltı İşletmesi 11.831.983 6.747.238 Toplam 19.897.691 12.786.200 Kaynak: TKİ Faaliyet Raporu 42 www.hazine.gov.tr
faaliyetlerden aynı yıl 15 milyon TL gelir elde edilmiştir. Ayrıca, yılında toplam 102,8 milyon TL yatırım harcaması yapılmıştır. Mali Durum TKİ nin satış hasılatı bir önceki yıla göre %13,7 oranında artarak 2,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. TKİ yılını 2 milyon TL dönem kârı ile kapatmıştır. Fakir ailelere kömür yardımı yapılmasına yönelik uygulama kapsamında Hazine Müsteşarlığı tarafından TKİ ye yılında 1,28 milyar TL görev zararı ödemesi yapılmıştır. Kuruluş tarafından yılında 102,9 milyon TL yatırım harcaması gerçekleştirilmiştir. Tablo 12: TKİ Yılı Müşteri Bazında Kömür Satışları Müşteri Grupları Satış Miktarı (Ton) Pay (%) Termik Santraller 8,9 61 Isınma 3,2 22 Sanayi 2,4 17 Toplam Satış 14,5 100,0 Kaynak: TKİ Faaliyet Raporu www.hazine.gov.tr 43
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.342,5 2.118,6 2.406,4 13,6 Satışların Maliyeti 1.801,8 1.769,4 2.305,2 30,3 Faaliyet Giderleri 431,0 382,2 420,9 10,1 Faaliyet Kâr Zararı 109,8-33,1-319,6-865,6 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,6 ---- Dönem Kâr Zararı -8,9 81,3 2,0-97,5 Bilanço Dönen Varlıklar 1.978,7 2.690,2 3.629,1 34,9 Stok 169,4 146,0 272,3 86,5 Duran Varlıklar 747,8 776,5 870,8 12,1 Aktif Toplamı 2.726,5 3.466,7 4.499,9 29,8 KV Yabancı Kaynaklar 351,8 1.156,7 2.234,7 93,2 UV Yabancı Kaynaklar 409,9 375,4 337,0-10,2 Özkaynaklar 1.964,9 1.934,6 1.928,1-0,3 Rasyolar Cari Oran 5,63 2,33 1,62-30,2 Asit Test Oranı 0,64 0,16 0,14-11,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 13,3 22,1 30,2 36,8 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 15,0-6,8-10,7-57,2 Özsermaye Getiri Oranı % -1,91 3,29-0,35-110,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 5.295 5.100 4.917-3,6 Toplam İstihdam Gideri 314,8 333,7 357,3 7,1 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 570,3 731,6 1.283,8 75,5 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 442,4 415,4 489,4 17,8 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 340,3 347,0 468,8 35,1 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 20,7-6,5-65,0-900 Diğer Katma Değer 1.046,9 873,8 1.855,6 112,4 Yatırım Harcaması 56,9 63,6 102,9 61,7 Faiz Dışı Fazla -91,6 123,5 174,9 41,6 (milyon TL) Kaynak: TKİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 44 www.hazine.gov.tr
4.6. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Burhan İNAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Muhammet Safa TOPUZ (Üye Genel Müdür Yrd.) Ercan GEBEŞ (Üye Genel Müdür Yrd.) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 9,65 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 8,49 milyar TL Cengiz ERDEM (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Ömer CİHAN (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İnternet Adresi http://www.taskomuru.gov.tr Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), daha önce Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) bünyesinde yer alan Ereğli, Kozlu, Karadon, Armutçuk, Üzülmez ve Amasra Kömür İşletmelerinin bir araya getirilmesi suretiyle 1984 yılında TKİ den ayrı bir iktisadi devlet teşekkülü şeklinde kurulmuş olup, halen 233 sayılı KHK kapsamında faaliyetlerini sürdürmektedir. Merkezi Zonguldak ta bulunan TTK, Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak taşkömürü ile taşkömürü havzasındaki diğer maden rezervlerini en iyi şekilde değerlendirerek ülke ekonomisine katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Önemli Gelişmeler yılı sonu itibarıyla, TTK nın tüvenan kömür üretimi 1,49 milyon ton ve satılabilir kömür üretimi 0,91 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, yılında toplam 2.001 metre galeri ilerlemesi gerçekleştirilmiştir. yılında, 36,1 milyon ton olarak gerçekleşen taşkömürü tüketiminin %3,6 sı TTK ve özel sektör tarafından karşılanmakta (TTK: %69; Özel Sektör: %31), geri kalan %96,4'lük kısım ise ithal edilmektedir. yılında, TTK tarafından piyasaya satılan 0,86 milyon ton kömürün %54 ü termik santrallerde, %9 u ısınmada ve %37 si sanayide kullanılmıştır. Tablo 13: TTK Yılı Müşteri Bazında Kömür Satışları Müşteri Grupları Satış Miktarı (Ton) Pay (%) Termik Santraller 461.715 53,6 Isınma 80.904 9,3 Sanayi 319.405 37,0 Toplam Satış 862.024 100,0 Kaynak: http://www.taskomuru.gov.tr www.hazine.gov.tr 45
TTK tarafından yılında /8369 sayılı Fakir Ailelere Kömür Yardımı Yapılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ihtiyaç sahibi ailelere bedelsiz olarak 44,1 bin ton kömür dağıtılmıştır. Dağıtımı yapılan kömür aşağıdaki tabloda belirtilen ısınma amacıyla piyasaya satışı yapılan kömür miktarına dâhil olup, toplam satış miktarının yaklaşık %5 ini oluşturmaktadır. Mali Durum Kuruluşun yılı brüt satışları %7,9 oranında azalmış ve 220,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu satış rakamı ile TTK nın 888,1 milyon TL tutarındaki istihdam giderinin dörtte biri dahi karşılanamamaktadır. TTK yılını 887,2 milyon TL dönem zararı ile kapatmıştır. Kuruluşa yılında bütçeden 920 milyon TL si sermaye olmak üzere toplam 938,6 milyon TL transfer yapılmıştır. Kuruluş yılında 39,8 milyon TL yatırım harcaması yapmıştır. 46 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 311,4 239,9 220,9-7,9 Satışların Maliyeti 702,2 745,2 811,8 8,9 Faaliyet Giderleri 152,2 164,0 179,2 9,3 Faaliyet Kâr Zararı -543,0-669,4-770,2-15,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı -580,8-755,7-887,2-17,4 Bilanço Dönen Varlıklar 191,1 240,3 233,5-2,8 Stok 74,9 85,6 104,4 22,0 Duran Varlıklar 354,7 347,4 350,6 0,9 Aktif Toplamı 545,8 587,7 584,1-0,6 KV Yabancı Kaynaklar 98,9 176,4 139,6-20,8 UV Yabancı Kaynaklar 1,8 1,9 2,3 21,5 Özkaynaklar 445,0 409,4 442,2 8,0 Rasyolar Cari Oran 1,93 1,36 1,67 22,8 Asit Test Oranı 0,69 0,36 0,54 47,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 45,3 48,5 79,3 63,5 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 82,9 86,6 101,2 16,9 Özsermaye Getiri Oranı % -138,14-176,88-208,38-17,8 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 11.088 10.700 10.141-5,2 Toplam İstihdam Gideri 693,3 758,1 888,1 17,1 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 1,0 ---- Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 653,3 760,9 938,6 23,3 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 28,1 22,4 21,8-2,9 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 63,3 69,6 80,1 14,9 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -49,0-62,6-75,9-21,4 Diğer Katma Değer 158,4 69,4 64,0-7,8 Yatırım Harcaması 30,6 35,6 39,8 11,8 Faiz Dışı Fazla 47,4-4,6 11,2 343,5 (milyon TL) Kaynak: TTK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 47
4.7. Türkiye Petrolleri A.O. 19 Yönetim Kurulu Üyeleri Besim ŞİŞMAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Süleyman ÇALIK (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Cumali KINACI (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Yalçın YÜKSEL (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 3,5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,31 milyar TL İnternet Adresi http://www.tpao.gov.tr Türkiye Petrolleri A.O. (TPAO), ülkemizde kamu adına petrol arama-üretim ve rafinaj faaliyetlerini yürüten tek kuruluş olarak 1954 yılında kurulmuştur. Kuruluş, 1984 yılında çıkarılan 233 sayılı KHK ile sermayesinin tamamı kamuya ait bir iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılmış; faaliyet alanı, arama, üretim, sondaj ve buna bağlı petrol ameliyeleri ile sınırlandırılmış, rafinaj, pazarlama ve boru hatları ile petrol taşımacılığı Kuruluşun faaliyet alanından çıkarılmıştır. Kuruluş, ilgili mevzuat çerçevesinde arama, sondaj, kuyu tamamlama ve üretim faaliyetlerinde bulunmakta (upstream), doğal gaz depolama, ham petrol ve doğal gaz boru hattı projelerine katılım sağlamakta, yurt dışı şirketleri vasıtasıyla petrol ticareti ve taşımacılığı alanlarında faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler TPAO tarafından yurt içi üretim faaliyetleri kapsamında yılında 1,78 milyon ton ham petrol üretimi, 248,05 milyon sm3 doğal gaz üretimi gerçekleştirilmiştir. yılında Türkiye de üretilen ham petrolün %68 i, doğal gazın ise %65 i TPAO tarafından üretilmektedir. yılında devreye alınan 25 yeni petrol ve 4 yeni doğal gaz kuyusundan 205 bin varil ham petrol; 20,42 milyon sm3 doğal gaz üretilmiş olup, bu miktarlar toplam petrol üretiminin %1,7 sini; toplam doğal gaz üretiminin ise % 8,2 sini oluşturmaktadır. YPK nın 20/05/ tarihli ve /T-12 sayılı kararı ile TPAO Genel Müdürlüğü ne ait Silivri Kuzey Marmara ve Değirmenköy Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesisi nin 01/09/ tarihinde 3,2 milyar TL bedelle BOTAŞ a devrine hükmedilmiştir. Mali Durum yılında, TPAO aktiflerinin %56 sını özkaynaklarla, %44 ünü ise yabancı kaynaklarla finanse etmiş olup, 2015 yılına göre aktiflerin yabancı kaynaklarla finanse edilme oranında azalış görülmektedir. yılı sonu itibarıyla, Kuruluşun aktif toplamı, 2015 yılına kıyasla %46,8 oranında artış göstererek 21,5 milyar TL ye ulaşmıştır. yılı sonu itibarıyla TPAO nun kârlılığı bir önceki yıla göre artış göstererek 3,33 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun 2015 yılındaki 1,25 milyar TL lik yatırım harcaması, yılında %62,5 oranında azalarak 471,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Brüt satışlar ise 2015 yılına kıyasla %13 lik bir düşüşle 1,73 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılı dönemi sonunda ise faaliyetlerden 31,7 milyon TL kâr elde edilmiştir. Kuruluşun yatırımlarını finanse etmek ve nakit ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yıl içerisinde farklı bankalardan aldığı krediler nedeniyle finansman giderleri 2015 yılına kıyasla da %77 oranında artış göstererek 306,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun faiz dışı fazlası 2015 yılına göre %541 oranında artarak, 4,67 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. (19) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile TPAO nun sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. 48 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.721,5 2.007,7 1.731,0-13,8 Satışların Maliyeti 1.133,5 837,5 771,8-7,9 Faaliyet Giderleri 1.250,2 1.343,0 773,9-42,4 Faaliyet Kâr Zararı 92,7-352,4 31,7 109 Finansman Giderleri 33,2 172,9 306,3 77,2 Dönem Kâr Zararı 833,4 822,6 3.336,6 305,6 Bilanço Dönen Varlıklar 1.609,2 1.344,5 3.555,4 164,4 Stok 837,7 843,0 840,6-0,3 Duran Varlıklar 9.372,4 13.320,6 17.973,8 34,9 Aktif Toplamı 10.981,6 14.665,1 21.529,2 46,8 KV Yabancı Kaynaklar 563,4 408,0 1.199,6 194,0 UV Yabancı Kaynaklar 2.342,5 5.504,8 8.325,6 51,2 Özkaynaklar 8.075,7 8.752,3 12.004,0 37,2 Rasyolar Cari Oran 2,86 3,30 2,96-10,1 Asit Test Oranı 0,85 0,63 0,54-14,4 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 47,3 42,1 50,7 20,4 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 400,0 329,4 400,1 21,5 Özsermaye Getiri Oranı % 9,18 8,04 28,34 252,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 4.824 4.883 4.672-4,3 Toplam İstihdam Gideri 511,6 571,9 609,6 6,6 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 245,1 189,9 149,4-21,3 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 310,0 ---- Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 564,2 411,2 370,5-9,9 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 235,0 171,5 165,2-3,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 19,2-72,2 6,8 109,4 Diğer Katma Değer 1.484,8 1.706,2 4.373,1 156,3 Yatırım Harcaması 905,8 1.259,2 471,9-62,5 Faiz Dışı Fazla 242,2 729,1 4.677,6 541,6 (milyon TL) Kaynak: TPAO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 49
4.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü 20 Yönetim Kurulu Üyeleri E. Yaşar BOSTANCI (YK Başkanı ve Genel Müdür) Muhsin GANİOĞLU (Üye Genel Müdür Yrd.) Yücel YALÇINOĞLU (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 600 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 600 milyon TL İnternet Adresi http://www.etimaden.gov.tr 14/06/1935 tarihli ve 2805 sayılı Kanun la madenciliğin çeşitli dallarında faaliyet göstermek, elektrik enerjisi üretim tesisleri kurmak, elektrik enerjisinin iletim, satış ve dağıtımını sağlamak, bünye içinde bankacılık işlemleri yapmak üzere Etibank adıyla kurulan Kuruluş, 1998 yılında Eti Holding A.Ş. adıyla yeniden yapılandırılmasının ardından Ocak 2004 te yapılan düzenleme neticesinde bugünkü Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Eti Maden) ismini almıştır. Ana Statüsü 09/11/1984 tarihli ve 18570 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olan Kuruluş, hâlihazırda Devlet eliyle aranacak ve işletilecek olan bor tuzları, trona, uranyum ve toryum madenlerinin işletme ve arama görevini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler yılında bor kimyasalları ve eşdeğeri ürünlerin satış tutarı 713 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu satışların %96 sı yurt dışı satışlardan, %4 ü yurt içi satışlardan oluşmuştur. Tablo 14: Eti Maden in Yılı Sonu İtibarıyla Ürünler Bazında Yıllık Satış Değerleri Ürün Grubu Kaynak: ETİ Maden İşletmeleri Yılı Faaliyet Raporu Satış Miktarı (Ton) Satış Tutarı (Bin $) Bor Kimyasalları 1.085.686 481.086 Konsantre Borlar 111.616 23.702 Bor Kimyasalları Eşdeğeri 578.354 205.980 Diğerleri (Etimatik vb.) 98.161 3.004 TOPLAM 1.873.817 713.771 (20) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile Eti Madenin Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. 50 www.hazine.gov.tr
Eti Maden yılında dünya bor talebinin (miktar olarak) %48 ini karşılamıştır. Kuruluş yılında bor ihracatının önemli bir kısmını Uzak Doğu ya yapmıştır. Yapılan bor ihracatının bölgesel dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. yılında, cam sektörü dünyada en büyük bor tüketen sektör olma özelliğini korumuştur. Kuruluşun yurt içi satışlarının %40 ı cam ve %34 ü seramik sektörlerine yapılmıştır. borikasit, boraks, boroksit ve diğer ürün satışlarından 2,25 milyar TL brüt satış hasılatı elde edilmiştir. Söz konusu satışların %96,3 ü yurt dışına gerçekleştirilmiştir. Kuruluşun yılı dönem kârı bir önceki yıla göre %1,1 oranında azalarak 1,23 milyar TL olmuştur. Eti Maden, Hazine ye yılında 733 milyon TL tutarında temettü ödemesi yapmıştır. Grafik 8 : Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı () Kaynak: Eti Maden İşletmeleri Bor Sektör Raporu Eti Maden, Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından yılında hazırlanan Türkiye'nin İlk 1000 İhracatçı Firması listesinde ihracat tutarı bazında 15. sırada, kârlılık bazında ise 5. sırada yer almıştır. Mali Durum Eti Maden tarafından yılında üretilerek, yurt içi ve yurt dışı piyasaya sunulan kolemanit, üleksit, www.hazine.gov.tr 51
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.978,4 2.262,8 2.246,9-0,7 Satışların Maliyeti 686,1 742,3 725,8-2,2 Faaliyet Giderleri 349,9 374,1 399,0 6,7 Faaliyet Kâr Zararı 938,6 1.112,4 1.080,2-2,9 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 1.032,9 1.248,0 1.234,1-1,1 Bilanço Dönen Varlıklar 956,5 1.344,1 1.489,2 10,8 Stok 359,5 402,0 467,7 16,3 Duran Varlıklar 1.564,2 1.693,7 1.773,4 4,7 Aktif Toplamı 2.520,7 3.037,8 3.262,6 7,4 KV Yabancı Kaynaklar 170,6 187,3 246,1 31,4 UV Yabancı Kaynaklar 1.647,3 81,0 106,2 31,0 Özkaynaklar 9.208,1 2.769,5 2.910,2 5,1 Rasyolar Cari Oran 1,63 7,18 6,05-15,7 Asit Test Oranı 0,92 3,69 2,77-24,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 15,0 64,5 82,7 28,3 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 32,2 201,5 243,0 20,6 Özsermaye Getiri Oranı % 13,13 39,64 35,32-10,9 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 4.041 4.170 4.121-1,2 Toplam İstihdam Gideri 217,1 248,1 262,8 5,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 587,6 426,1 733,0 72,1 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 489,6 542,6 545,2 0,5 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 169,8 178,0 176,1-1,1 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 232,3 266,8 262,1-1,7 Diğer Katma Değer 1.431,9 1.659,2 1.681,4 1,3 Yatırım Harcaması 197,4 151,1 102,7-32,1 Faiz Dışı Fazla 21,2 325,1-14,3-104,4 (milyon TL) Kaynak: ETİ Maden, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 52 www.hazine.gov.tr
4.9. T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri İsa APAYDIN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Ali İhsan UYGUN (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Boş (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Adnan KÖKLÜKAYA (Üye İlgili Bakanlık) Murat KAVAK (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 49,60 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 41,92 milyar TL İnternet Adresi http://www.tcdd.gov.tr 1927 yılında kurulan T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü (TCDD), 1953 yılına kadar katma bütçeli bir kamu idaresi iken, 29/07/1953 tarihinden itibaren "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi" adı altında ayrı bir iktisadi devlet teşekkülü haline getirilmiş, 1984 yılından itibaren 233 sayılı KHK ile de kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüştür. Kuruluş, 24/04/2013 tarih ve 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun ile yeniden iktisadi devlet teşekkülü olmuştur. Önemli Gelişmeler TCDD nin, yılı sonu itibarıyla, 8.947 km konvansiyonel ana hat ve 2.372 km tali hat olmak üzere toplam 11.319 km konvansiyonel hat, 1.213 km Yüksek Hızlı Tren hattı ile toplam 12.532 km lik demiryolu hattı bulunmaktadır. Söz konusu ana hatların %88 i tek hat olup, toplam yol uzunluğu içerisindeki elektrikli ve sinyalli hat oranları sırasıyla %35 ve %44 tür. TCDD nin son yıllarda blok tren işletmeciliğine geçmesi ile Lojistik Merkezleri kurulmaya ve kombine taşımacılığa uygun vagon imal edilmeye başlanılmıştır. Bu doğrultuda, Demiryolu yük taşımalarında, yılında 2015 yılına göre %11 artış olmuştur. Ana hat yolcu taşımacılığında, yılında 2015 yılına göre konvansiyonel trenlerde yaklaşık %15 azalış gerçekleşirken, uluslararası trenlerde %27 oranında, hızlı trenlerde ise %4 oranında artış gözlemlenmiştir. Toplamda, taşınan ana hat yolcu sayısı %10 azalmıştır. Banliyö taşımacılığında ise %5 azalış olmuştur. Ankara-İstanbul (Pendik), Ankara-Eskişehir, Ankara- Konya ve Konya-İstanbul hatlarında 13/03/2009 31/12/2015 tarihleri arasında YHT ler ile toplam 29.622.740 yolcu taşınmış ve 88.770 sefer yapılmıştır. Mali Durum Yıllar itibarıyla zarar etmekte olduğundan yatırımların ve yatırım harici finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla düzenli olarak Hazine Müsteşarlığı ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 21 bütçesinden Kuruluşa kaynak transferi yapılmaktadır. Bu anlamda TCDD, toplam KİT sistemi içerisinde yılında da en çok transfer yapılan kuruluş olma özelliğini sürdürmüştür. yılında TCDD tarafından 4,46 milyar TL yatırım harcaması yapılmış olup, bu tutarın 1,20 milyar TL si Hazine Müsteşarlığı tarafından sermaye aktarımı yoluyla karşılanmıştır. Ayrıca, kuruluşun ödenmemiş sermayesine mahsup edilmek üzere Hazine Müsteşarlığınca yılında 672 milyon TL lik dış proje kredisi ödemesi yapılmıştır. yılında 2,37 milyar TL faaliyet zararı ve yaklaşık 2,50 milyar TL dönem zararı oluşmuştur. (21) 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun un 5. maddesinde, söz konusu madde de belirtilen yatırımların Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca finanse edilmesi hükmü yer almaktadır. www.hazine.gov.tr 53
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % ( 2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.691,4 1.756,3 1.773,0 1,0 Satışların Maliyeti 3.127,6 3.360,4 3.561,8 6,0 Faaliyet Giderleri 502,1 525,3 580,4 10,5 Faaliyet Kâr Zararı -1.983,9-2.137,6-2.375,3-11,1 Finansman Giderleri 48,8 183,4 227,1 23,8 Dönem Kâr Zararı -1.874,3-2.098,1-2.506,5-19,5 Bilanço Dönen Varlıklar 6.343,5 7.121,3 7.971,4 11,9 Stok 587,5 616,6 713,1 15,6 Duran Varlıklar 21.421,0 24.463,4 28.467,7 16,4 Aktif Toplamı 27.764,4 31.584,7 36.439,1 15,4 KV Yabancı Kaynaklar 2.334,5 2.186,2 2.697,0 23,4 UV Yabancı Kaynaklar 1.034,4 1.029,8 1.114,9 8,3 Özkaynaklar 24.395,6 28.368,7 32.627,1 15,0 Rasyolar Cari Oran 2,72 3,26 2,96-9,3 Asit Test Oranı 1,05 1,24 1,07-13,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 523,1 529,4 561,4 6,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 482,4 493,3 542,2 9,9 Özsermaye Getiri Oranı % -8,28-7,95-8,22-3,3 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 25.980 25.542 25.036-2,0 Toplam İstihdam Gideri 1.637,4 1.750,2 1.902,8 8,7 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 5.346,1 5.747,0 6.520,0 13,4 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 65,1 68,8 70,8 3,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 120,4 131,6 142,3 8,1 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -76,4-83,7-94,9-13,4 Diğer Katma Değer 500,7 766,3 333,7-56,5 Yatırım Harcaması 3.846,3 3.670,4 4.466,3 21,7 Faiz Dışı Fazla -412,0 448,7-135,4-130,2 (milyon TL) Kaynak: TCDD, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 54 www.hazine.gov.tr
4.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Funda Makbule OCAK (YK Başkanı Genel Müdür) Mehmet ATEŞ (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5,25 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,9 milyar TL Ali Rıza YÜCEULU (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.dhmi.gov.tr Türk sivil havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan Kuruluş, 233 sayılı KHK ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Kuruluşu statüsünde sürdürmektedir. Türkiye havaalanlarının işletilmesi ile Türkiye hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Kuruluşun amaç ve faaliyet konuları, sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer 22 sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamaktır. DHMİ, bir kamu iktisadi kuruluşu olarak, seyrüsefer hizmetlerinde tekel konumundadır. Havaalanı ve terminal işletmeciliği gibi diğer hizmetlerde ise özel sektör firmaları da faaliyet gösterebilmektedir. Önemli Gelişmeler yılında Türkiye genelinde sivil ticari uçak trafiğine açık 55 havalimanında 604.812 m2 lik alanda yolculara hizmet verilmiştir. yılında, 2015 yılına göre; İnen-kalkan yerli-yabancı uçak trafiği %0,3 oranında azalış göstererek 1,4 milyon adet, Gelen-giden yerli-yabancı yolcu trafiği %4,1 oranında azalış göstererek 173,7 milyon kişi ve Yük trafiği %0,14 lük artış göstererek 3,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. yılında Türkiye deki artan hava trafiğinin kapasite talebini karşılamak, hava trafik hizmetinde güvenilirlik ve kalitenin artırılmasını sağlamak, hava trafik kontrol sisteminin alt yapısının tamamen iyileştirilmesini sağlamak ve tüm ülke hava sahasını tek bir hava trafik kontrol merkezinden kontrol etmek amacıyla kısaca SMART adı verilen Hava Trafik Yönetimi Kaynaklarının Sistematik Modernizasyonu projesi hayata geçirilmiştir. İstanbul Yeni Havalimanı Projesinin hazırlık çalışmaları tamamlanarak söz konusu proje için 03/05/2013 tarihinde ihale gerçekleştirilmiştir. İhale sonucunda; İstanbul Yeni Havalimanının yap-işlet-devret modeli ile ilk etabının en geç 42 ayda tamamlanarak 25 yıllık süreyle işletmeye verilmesine karar verilmiştir. İhale ile görevlendirilen Şirketçe kurulan yeni şirket İGA Havalimanı İşletmesi Anonim Şirketi ile DHMİ arasında 19/11/2013 tarihinde Uygulama Sözleşmesi (22) Bir uçağın bir noktadan başka bir noktaya seyahati için verilen rehberlik hizmetleri www.hazine.gov.tr 55
imzalanmıştır. Söz konusu projenin 4 etapta tamanlanması planlanmış olup, 01/05/2015 tarihinde yer teslimi yapılmıştır. Bu kapsamda, 1. etap en geç 58 ay içinde tamamlanmak üzere yatırım dönemi başlatılmıştır. Belirlenen takvime göre İstanbul Yeni Havalimanı nın ilk etabının 2018 yılı içerisinde hizmete girmesi hedeflenmektedir. Mali Durum Kârlı bir kuruluş olan DHMİ Genel Müdürlüğü Hazineye önemli tutarlarda hasılat payı ve temettü ödemektedir. Kuruluş yılında 914,5 milyon TL temettü, 374,2 milyon TL hasılat payı olmak üzere bütçeye toplam 1,29 milyar TL tutarında katkı sağlamıştır. yılında, 2015 yılına göre brüt satışlarda %7 lik bir artış gerçekleşmiştir. Satışların maliyetindeki artışın nispeten yüksek kalmasına ve diğer faaliyetlerden olağan gelirlerdeki azalışa bağlı olarak Kuruluşun yılı dönem kârı bir önceki yıla göre %2,9 oranında azalış göstermiştir. 56 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 3.025,6 3.573,9 3.823,9 7,0 Satışların Maliyeti 1.300,7 1.480,7 1.775,1 19,9 Faaliyet Giderleri 134,3 132,1 150,3 13,8 Faaliyet Kâr Zararı 1.317,4 1.628,1 1.519,0-6,7 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 918,9 1.573,2 1.527,1-2,9 Bilanço Dönen Varlıklar 1.489,5 2.131,9 2.081,1-2,4 Stok 29,1 34,5 48,4 40,2 Duran Varlıklar 5.371,8 6.573,6 6.707,5 2,0 Aktif Toplamı 6.861,2 8.705,5 8.788,6 1,0 KV Yabancı Kaynaklar 1.450,5 1.569,4 1.711,8 9,1 UV Yabancı Kaynaklar 912,9 913,4 732,0-19,9 Özkaynaklar 4.497,8 6.222,7 6.344,8 2,0 Rasyolar 0,0 0,0 0,0 Cari Oran 1,03 1,36 1,22-10,5 Asit Test Oranı 0,96 1,31 1,16-11,4 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 45,6 35,9 36,9 2,9 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 6,4 3,9 8,7 124,2 Özsermaye Getiri Oranı % 16,13 23,01 19,07-17,1 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 8.985 9.298 9.565 2,9 Toplam İstihdam Gideri 637,7 695,0 814,9 17,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 746,1 773,4 1.288,8 66,6 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 336,7 384,4 399,8 4,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 144,8 159,2 185,6 16,5 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 146,6 175,1 158,8-9,3 Diğer Katma Değer 2.424,6 2.674,4 2.886,5 7,9 Yatırım Harcaması 630,3 384,2 478,5 24,5 Faiz Dışı Fazla -31,0 465,6-112,7-124,2 (milyon TL) Kaynak: DHMİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 57
4.11. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri B. Olcay ÖZGÜRCE (Üye Genel Müdür V.) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Orhan ÖĞE (Üye İlgili Bakanlık) Salim ÖZPAK (Üye İlgili Bakanlık) Mehmet Ulvi SARAN (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 51,09 milyon TL Ödenmiş Sermaye:51,09 milyon TL İnternet Adresi http://www.kiyiemniyeti.gov.tr Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. (TDİ) nin bünyesinde Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletme Müdürlüğü adıyla yer alan Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), 1997 yılında Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri Genel Müdürlüğü adı altında müstakil bir kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüş, 2007 yılında ise bugünkü unvanına kavuşmuştur. Merkezi İstanbul da olan KEGM nin amacı, denizlerimizde ve karasularımızda seyreden Türk ve yabancı bayraklı gemilerin seyir güvenliğine yardımcı olmak, kıyı emniyeti ve gemi kurtarma hizmetleri yapmak ve bunlarla ilgili cihaz ve tesisleri kurmak, işletmek, can, mal ve gemi kurtarmak, yardım, çeki, batık çıkarmak ve bunlarla ilgili römorkaj ve dalgıçlık hizmetlerini yürütmektir. KEGM temel olarak belirlenen saha içerisinde tekel olmak üzere tüm denizlerde gemi kurtarma, tahlisiye (can kurtarma), gemi trafik hizmetleri, fenerler hizmeti (seyir yardımcılığı), telsiz hizmeti, kılavuzluk, römorkaj, palamar ve balıkadam hizmetlerinden oluşmak üzere faaliyetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluşun, yılsonu itibarıyla Akdeniz Bölgesi nde 98, Ege Bölgesi nde 117, Çanakkale Bölgesi nde 31, Karadeniz Bölgesi nde 118, Marmara Bölgesi nde 69 ve İstanbul Boğazı nda 41 adet olmak üzere toplam 474 deniz feneri bulunmaktadır. Kuruluş tarafından yılında 16 gemi kurtarma - yardım hizmeti, 18 gemiye çeki hizmeti, 1.580 gemiye refakat hizmeti, 6.446 gemiye römorkaj hizmeti, 2 adet balıkadam hizmeti, 11 adet çıplak kira hizmeti ve diğer faaliyetler başlığı altında 135 adet hizmet verilmiştir. Mali Durum KEGM nin 2015 yılında 344,9 milyon TL olan dönem kârı yılında %7,9 oranında azalışla 317,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kârlı bir kuruluş olan KEGM, yılında 205,2 milyon TL temettü ve 78,7 milyon TL hâsılat payı ödemesi olmak üzere toplam 283,9 milyon TL tutarında bütçeye katkı yapmıştır. 58 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 606,6 763,3 781,7 2,4 Satışların Maliyeti 245,3 269,6 302,0 12,0 Faaliyet Giderleri 68,8 87,0 95,9 10,3 Faaliyet Kâr Zararı 211,3 305,7 280,2-8,3 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 228,3 344,9 317,7-7,9 Bilanço Dönen Varlıklar 179,1 288,5 336,4 16,6 Stok 5,1 3,4 6,0 74,4 Duran Varlıklar 286,3 338,6 322,2-4,8 Aktif Toplamı 465,3 627,1 658,7 5,0 KV Yabancı Kaynaklar 132,8 178,4 197,3 10,6 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 332,6 448,7 461,4 2,8 Rasyolar Cari Oran 1,35 1,62 1,71 5,5 Asit Test Oranı 1,09 1,39 1,44 3,9 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 4,6 4,7 3,6-24,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -1,4 0,7 0,1-89,0 Özsermaye Getiri Oranı % 60,87 70,63 55,84-20,9 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 2.139 2.136 2.174 1,8 Toplam İstihdam Gideri 230,2 256,0 286,2 11,8 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 159,7 209,8 283,9 35,3 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 283,6 357,4 359,6 0,6 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 114,7 126,2 138,9 10,1 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 98,8 143,1 128,9-9,9 Diğer Katma Değer 490,9 646,0 656,9 1,7 Yatırım Harcaması 27,2 33,9 20,3-40,0 Faiz Dışı Fazla 30,7 45,7-0,8-101,8 (milyon TL) Kaynak: KEGM, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 59
4.12. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet Ünal YILMAZ (YK Başkanı ve Genel Müdür V.) Ethem KALIN (Üye Genel Müdür Yrd.) Osman UZUN (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Rifat KAYAOĞLU (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 880 milyon TL Ödenmiş Sermaye 854 milyon TL İnternet Adresi http://www.esk.gov.tr Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü (ESK) 23 01/10/1952 tarihinde kurularak 01/01/1953 tarihinde faaliyete geçmiş bir iktisadi devlet teşekkülüdür. 20/05/1992 tarihli ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınan Kuruluş, ÖYK nin 26/08/2005 tarihli ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak Hazine Müsteşarlığı portföyüne devredilmiş ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili kuruluşu haline getirilmiştir. ESK, yılında faaliyetlerini 12 kombina, 1 depo işletmesi ve 53 ü franchisee, 15 i Kuruluşa ait toplam 68 adet satış mağazası ile sürdürmüştür. Kuruluşun temel faaliyet amacı, hayvansal ürünler, et, süt ve balık piyasasında ekonomik gereklere uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkeleri çerçevesinde, kamu yararını da gözeterek faaliyette bulunmak, sektörde tam rekabet koşullarının oluşmasına katkı sağlamaktır. Önemli Gelişmeler Kuruluş tarafından yılında Avrupa Birliği ülkelerinden 9.277 ton taze/soğutulmuş karkas ve Bosna Hersek Cumhuriyeti nden 5.662 ton taze kemiksiz sığır eti olmak üzere toplam 14.939 ton et ithalatı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Güney Amerika dan ve Avrupa Birliği ülkelerinden 37.181 baş kesimlik, 273.078 baş besilik hayvan ithal edilmiştir. Kuruluş, sütte arz fazlasını azaltmak ve düşen süt fiyatlarını Ulusal Süt Konseyi tarafından belirlenen fiyat seviyesine getirmek amacıyla 24/03/ tarihinden itibaren süt üretici örgütleri üzerinden yaklaşık olarak 238 bin ton çiğ süt alımı gerçekleştirmiştir. Üretici örgütleri tarafından alınan bu sütler 20.072 ton yağsız süt tozuna dönüştürülmüştür. Üretilen yağsız süt tozlarının 18.766 tonu sözleşme şartlarına göre kontrolleri yapılarak Kuruluş tarafından satın alma işlemleri tamamlanmıştır. Böylece satın alınan süt tozlarının yaklaşık %99 unun ihraç koşullu olarak satışları yapılmış, sistemin dengesini bozan arz fazlası süt yağsız süt tozuna dönüştürülerek yurtdışına satışı gerçekleştirilmiştir. Et ve Süt Kurumu, satışlarının %36 sını Milli Savunma Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığına yapmakta olup, anılan Kurumlarla önceki yıllarda yıllık yapılan satış sözleşmeleri yılında 6 aylık dönemler itibarıyla yapılmış ve uygulanan satış fiyatları bir önceki seneye göre önemli oranlarda artış göstermiştir. (20) Kuruluşun Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olan unvanı, 27/04/2013 tarih ve 28630 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değişmiştir. 60 www.hazine.gov.tr
Mali Durum Kuruluşun yılı brüt satış hasılatı bir önceki seneye göre yaklaşık %185 oranında artmıştır. Brüt satış hasılatında yaşanan söz konusu artışın en önemli sebebi yılında artan ithalat miktarı ile canlı hayvan ve gövde sığır eti satış miktarında yaşanan artışlardır. Bu sayede 2015 yılında elde edilen faaliyet kârı yılında yaklaşık olarak %221 oranında artmıştır. Söz konusu faaliyet kârı sonucu Kuruluş yılında 202,4 milyon TL dönem kârı elde etmiştir. 2015 yılı ile karşılaştırıldığında Kuruluşun yılında dönen varlıklarının %321 oranında arttığı görülmektedir. Bu artışın en önemli sebebi Kuruluşun yaptığı satışlar ile birlikte hazır değerlerinde yaşanan önemli artıştır. Bunun yanı sıra Kuruluşun kısa vadeli borçlarında %360 oranında artış yaşanırken dönen varlıklarında daha az bir oranda artış yaşandığı için kısa vadeli borç ödeyebilme gücünü gösteren cari oran % 8,5 azalmıştır. www.hazine.gov.tr 61
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 623,1 884,3 2.522,9 185,3 Satışların Maliyeti 649,5 743,2 2.194,0 195,2 Faaliyet Giderleri 41,1 44,7 67,0 49,7 Faaliyet Kâr Zararı -86,4 71,9 230,9 221,2 Finansman Giderleri 2,6 3,9 1,3-65,4 Dönem Kâr Zararı -91,1 67,5 202,4 199,9 Bilanço Dönen Varlıklar 148,5 245,9 1.035,6 321,2 Stok 72,0 165,4 444,9 168,9 Duran Varlıklar 182,0 209,1 231,7 10,8 Aktif Toplamı 330,5 455,0 1.267,3 178,6 KV Yabancı Kaynaklar 157,8 165,7 762,5 360,2 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 172,8 289,3 504,8 74,5 Rasyolar Cari Oran 0,94 1,48 1,36-8,5 Asit Test Oranı 0,43 0,42 0,76 80,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 34,6 22,0 10,4-52,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 60,6 69,6 55,7-19,9 Özsermaye Getiri Oranı % -47,76 29,22 48,00 64,3 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.102 1.109 1.126 1,5 Toplam İstihdam Gideri 68,2 78,5 85,8 9,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 55,0 49,0 25,0-49,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 565,5 797,4 2.240,6 181,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 589,4 670,2 1.948,5 190,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -78,4 64,8 205,1 216,4 Diğer Katma Değer -8,4 160,8 299,0 86,0 Yatırım Harcaması 19,3 37,0 32,8-11,5 Faiz Dışı Fazla -55,9-0,6-91,2-15.100,0 (milyon TL) Kaynak: ESK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 62 www.hazine.gov.tr
4.13.Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet TAŞAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Salih BAŞPARMAK (Üye Genel Müdür Yrd.) Faruk ÇAKMAK (Üye İlgili Bakanlık) Dr. Müslüm BEYAZGÜL (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,08 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,74 milyar TL İnternet Adresi http://www.tigem.gov.tr Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM), hara ve inekhaneler ile Devlet Üretme Çiftliklerine ait varlıkların 1984 yılında bir çatı altında toplanmasıyla Kamu İktisadi Kuruluşu (KİK) olarak kurulmuştur. 1994 yılında ise, İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) olarak yeni bir statü kazanmıştır. Kuruluşun faaliyet amacı, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak, çeşitlendirmek, ürün kalitesini iyileştirmek amacıyla yetiştirmiş olduğu damızlık hayvan, tohumluk fidan, fide gibi girdileri yetiştiricilere intikal ettirmek, tarım teknolojisi, girdi kullanımı ve ıslah konularında öncülük ve öğreticilik yapmaktır. TİGEM in merkez teşkilatı Genel Müdürlükten, taşra teşkilatı ise işletme müdürlüklerinden oluşmaktadır. Kuruluş bünyesinde bulunan ve Türkiye nin değişik bölgelerine dağılmış 36 işletmeden biri kısmi olmak üzere 18 i çeşitli zamanlarda 30 yıllığına kiraya verilmiş, 2 işletme ise iştirake açılmıştır. Son yıllarda özel sektör kuruluşları da bitkisel üretim ve tavukçulukta önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Ancak, hububat tohumluğu ile büyük ve küçükbaş damızlık üretiminde ve dağıtımında TİGEM işlevini ve önemini halen korumaktadır. Hayvancılık alanında ise, TİGEM, 31 bin baş sığır, 179 bin baş koyun, 1028 baş damızlık at, 766 baş ceylan, yaklaşık 5,8 bin kovan arı ve 223 baş çoban köpeği ile damızlık yetiştiriciliği ve hayvancılık faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluş yılında 835 bin dekar hasat edilebilir araziden ortalama 361 kg/da verimle 301,7 bin ton mahsul buğday elde etmiştir. Söz konusu yılda yaklaşık 105 bin ton buğday tohumu satışı ile 147 bin ton mahsul buğday satışı gerçekleşmiştir. Kuruluş, tarım arazilerinin sulamaya açılması projesi kapsamında 2015 yılında 29 bin dekar alanı modern basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açmış, toplamda ise sulamaya açılan arazi miktarı 879 bin dekara ulaşmıştır. Mali Durum Kuruluş bütçe transferleri sonrası 2015 yılında 80 milyon TL faiz dışı fazla, yılında ise 4,7 milyon TL faiz dışı açık vermiştir. Kuruluşun brüt satış hasılatı 2015 yılına oranla yaklaşık %23 oranında artarak 710,8 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu artışta, damızlık sığır satışlarındaki %99 luk ve damızlık koyun satışlarındaki % 105 lik artış etkili olmuştur. 2015 yılını 80 milyon TL dönem zararı ile kapatan Kuruluşun dönem zararı 2015 yılına oranla yaklaşık %14 oranında artarak yaklaşık 91 milyon TL, faaliyet zararı ise %52 oranında artarak yaklaşık 56 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. www.hazine.gov.tr 63
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 496,4 576,5 710,8 23,3 Satışların Maliyeti 409,9 445,4 588,7 32,2 Faaliyet Giderleri 146,7 167,9 178,4 6,3 Faaliyet Kâr Zararı -60,4-36,9-56,3-52,8 Finansman Giderleri 30,8 47,7 59,9 25,6 Dönem Kâr Zararı -124,7-79,9-91,1-14,0 Bilanço Dönen Varlıklar 587,0 614,2 841,6 37,0 Stok 413,0 436,2 677,4 55,3 Duran Varlıklar 1.207,0 1.306,3 1.351,9 3,5 Aktif Toplamı 1.794,0 1.920,5 2.193,5 14,2 KV Yabancı Kaynaklar 688,7 747,3 861,4 15,3 UV Yabancı Kaynaklar 0,3 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 1.105,0 1.173,2 1.332,1 13,5 Rasyolar Cari Oran 0,85 0,82 0,98 18,9 Asit Test Oranı 0,06 0,07 0,08 19,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 23,2 20,4 17,3-15,3 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 302,5 278,8 312,7 12,2 Özsermaye Getiri Oranı % -10,96-7,01-7,27-3,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 3.325 3.079 2.890-6,1 Toplam İstihdam Gideri 189,5 201,8 207,4 2,8 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 60,0 148,0 250,0 68,9 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 149,3 187,2 245,9 31,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 123,3 144,7 203,7 40,8 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -18,2-12,0-19,5-62,8 Diğer Katma Değer 192,6 306,7 342,6 11,7 Yatırım Harcaması 123,8 93,6 72,0-23,1 Faiz Dışı Fazla -119,8 80,9-4,7-105,8 (milyon TL) Kaynak: TİGEM, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 64 www.hazine.gov.tr
4.14.Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri İsmail KEMALOĞLU (YK Başkanı ve Genel Müdür ) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Ömer EKŞİ (Üye İlgili Bakanlık) Kerim ÜSTÜN (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,55 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,55 milyar TL İnternet Adresi http://www.tmo.gov.tr 1938 yılında kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü (TMO), mevcut yapısını ve faaliyetlerini 1984 yılında yürürlüğe giren Ana Statüsü ve 233 sayılı KHK çerçevesinde iktisadi devlet teşekkülü olarak sürdürmektedir. TMO nun faaliyet konusu, yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketiciler aleyhine aşırı derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasında arz ve fiyat yönünden düzenleyici tedbirler almak, afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek ve gerektiğinde Bakanlar Kurulu Kararı ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevi yürütmektir. Ayrıca, Kuruluş 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında da faaliyetlerde bulunmaktadır. Önemli Gelişmeler TÜİK verilerine göre 2015 yılında 22,6 milyon ton olan yurt içi buğday üretimi yılında %8,8 azalarak 20,6 milyon ton; arpa üretimi bir önceki yıla göre %16,3 azalarak 6,7 milyon ton; mısır üretimi bir önceki yıla göre değişim göstermeyerek 6,4 milyon ton; çeltik üretimi ise 920 bin ton olarak gerçekleşmiştir. yılında Anadolu kırmızı sert ekmeklik buğday (%12,5-13 proteinli) alım fiyatı 910 TL/ton ve makarnalık buğday alım fiyatı 1.000 TL/ton olarak açıklanmış olup, TMO tarafından yaklaşık 2,6 milyon ton buğday alımı gerçekleştirilmiştir. yılı mısır alım fiyatı bir önceki yıla göre yaklaşık %2 oranında artarak 740 TL/ton olarak açıklanmış ve TMO tarafından yaklaşık 1,9 milyon ton mısır alımı gerçekleştirilmiştir. yılı için Osmancık çeşidi çeltik alım fiyatı ise 1.675 TL/ton olarak açıklanarak 80.976 ton çeltik alımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Haşhaş kapsülünde kalite kıstaslarına göre kademeli alım fiyatı uygulaması kapsamında yılında 16.550 ton haşhaş kapsülü alımı yapılmıştır. www.hazine.gov.tr 65
Tablo 15: TMO nun Anadolu Kırmızı Sert Ekmeklik Buğday ve Mısır Alım Fiyatları (TL/ton) ve Miktarları (ton) Yıllar 2011 2012 2013 2014 2015 Ekmeklik Buğday Mısır Alım Fiyatı Alım Miktarı Alım Fiyatı Alım Miktarı 605 665 720-862 910 791.203 1.667.311 1.986.700 0 3.301.046 2.652.846 540 595 640 680 725 740 21.508 120.975 1.401.755 176.255 1.611.001 1.899.514 Kaynak: TMO Faaliyet Raporları Mali Durum Kuruluşun yılı brüt satışları bir önceki yıla kıyasla yaklaşık %106 oranında artarken faaliyet giderleri %25 oranında artmıştır. Bunun sonucunda, yılı faaliyet kârı bir önceki seneye göre %99,4 oranında artarak 413,6 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. TMO nun yılında 2015 yılına göre dönen varlıklarındaki artış oranı kısa vadeli yabancı kaynaklarındaki artış oranına göre daha düşük gerçekleştiğinden cari oranı yaklaşık %11 oranında azalmış olup, yılındaki satışlardan kaynaklı stok değerindeki düşüşün etkisiyle asit test oranı da yaklaşık %55 oranında artmıştır. yıl sonunu 172,4 milyon TL dönem kârı ile kapatan Kuruluş, 490,5 milyon TL faiz dışı açık vermiştir. 66 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 3.435,2 2.689,3 5.548,7 106,3 Satışların Maliyeti 3.075,9 2.341,9 4.960,9 111,8 Faaliyet Giderleri 154,2 139,9 174,2 24,5 Faaliyet Kâr Zararı 205,1 207,5 413,6 99,4 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 70,1 149,7 172,4 15,1 Bilanço Dönen Varlıklar 4.030,0 7.566,3 8.873,2 17,3 Stok 2.523,3 5.273,8 4.923,1-6,6 Duran Varlıklar 890,3 881,6 862,3-2,2 Aktif Toplamı 4.920,3 8.447,9 9.735,5 15,2 KV Yabancı Kaynaklar 169,1 3.156,3 4.165,8 32,0 UV Yabancı Kaynaklar 1.273,4 1.194,4 1.336,1 11,9 Özkaynaklar 3.477,8 4.097,2 4.233,5 3,3 Rasyolar Cari Oran 23,83 2,40 2,13-11,1 Asit Test Oranı 2,10 0,11 0,17 54,9 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 7,4 7,2 4,1-42,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 386,6 608,8 375,3-38,4 Özsermaye Getiri Oranı % 1,53 3,10 3,19 3,1 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 3.459 3.515 3.415-2,8 Toplam İstihdam Gideri 189,0 193,9 211,9 9,3 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 733,5 1.559,0 791,2-49,3 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 993,1 765,1 1.624,8 112,4 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 889,2 666,3 1.452,7 118,0 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 59,3 59,0 121,1 105,2 Diğer Katma Değer 320,0 425,8 481,2 13,0 Yatırım Harcaması 63,8 29,3 10,8-63,3 Faiz Dışı Fazla 1.419,9-1.799,0-490,5 72,7 (milyon TL) Kaynak: TMO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 67
4.15. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü 24 Yönetim Kurulu Üyeleri İmdat SÜTLÜOĞLU (YK Başkanı ve Genel Müdür) Süleyman PINARBAŞ (Üye Genel Müdür Yrd.) Turgay TURNA (Üye Genel Müdür Yrd.) Mevlüt GÜMÜŞ (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye:1,77 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,52 milyar TL İnternet Adresi http://www.caykur.gov.tr 1971 yılında Çay Kurumu adıyla bir iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulan ve daha önce TEKEL Genel Müdürlüğüne verilmiş olan yaş çay yaprağının işlenmesi, kurutulması, pazarlanması ve bu maksatla yaş çay yaprağının satın alınması hususundaki tekel yetkisini devralan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR), 1983 yılında bir kamu iktisadi kuruluşu olarak yeniden yapılandırılmış; 1994 yılında ise iktisadi devlet teşekkülüne dönüştürülmüştür. Kuruluş, çay ziraatını geliştirmek ve çay kalitesini ıslah etmek amacıyla yaş çay yaprağının alımı, işlenmesi, kurutulması ve pazarlanması alanlarında faaliyet göstermektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi nde yaklaşık 830 bin dekar çaylık alanda yaklaşık 213 bin üretici çay tarımı ile uğraşmaktadır. Merkezi Rize de bulunan ÇAYKUR, ülkemiz kuru çay sektöründe yaklaşık %50-55 pazar payına sahip olup, 45 yaş çay işleme fabrikası, 1 paketleme fabrikası ve 1 adet pazarlama ve üretim bölge müdürlüğü ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Yaş çay alımlarının yaklaşık üçte ikisini Rize'den yapan Kuruluş, Trabzon, Artvin, Giresun ve Ordu illerinde de yaş çay alımı yapmaktadır. Önemli Gelişmeler Çay işleme kapasitesi artırma projesi 2015 yılında tamamlanmış olup, Kuruluşun çay işleme kapasitesi yılında günlük 8.000 bin tona çıkmıştır. (24) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile Çaykurun Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. 68 www.hazine.gov.tr
Grafik 9 : ÇAYKUR Yaş Çay Alım Bilgileri ve Prim Ödemeleri TL / Ton 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Bin Ton 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Alım Miktarı Alım Fiyatı 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 TL/Ton 2012 2013 2014 2015 140 120 100 80 60 40 20 0 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Milyon TL. Toplam Prim Ödemesi (milyon TL) Prim Tutarı (TL / Ton) Kaynak: ÇAYKUR Mali Durum yılı yaş çay alım fiyatı önceki yıla oranla %12 lik artış ile 1.770 TL/Ton olarak açıklanmıştır. Yaş çay alımları bir önceki yıla göre %1 lik artışla 687,5 bin ton, çay satışları ise bir önceki yıla göre %6 oranında artarak 122,6 bin ton olarak gerçekleşmiştir. yılında faaliyet giderlerinde meydana gelen düşüş nedeniyle Kuruluşun faaliyet kârı %104 oranında artarak 239,6 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında 22,7 milyon TL dönem kârı elde eden ÇAYKUR, yılında 82,1 milyon TL dönem kârı elde etmiştir. www.hazine.gov.tr 69
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.959,3 2.046,0 2.390,6 16,8 Satışların Maliyeti 1.701,8 1.631,3 1.837,3 12,6 Faaliyet Giderleri 219,8 297,3 154,8-47,9 Faaliyet Kâr Zararı 36,3 117,1 239,6 104,7 Finansman Giderleri 34,1 41,1 110,6 169,0 Dönem Kâr Zararı 12,1 22,7 82,1 262,2 Bilanço Dönen Varlıklar 1.587,2 1.762,6 2.494,3 41,5 Stok 642,4 826,9 1.120,3 35,5 Duran Varlıklar 214,2 309,8 423,7 36,7 Aktif Toplamı 1.801,5 2.072,4 2.918,0 40,8 KV Yabancı Kaynaklar 721,0 723,7 1.462,6 102,1 UV Yabancı Kaynaklar 41,3 40,9 40,5-1,1 Özkaynaklar 1.039,2 1.307,8 1.415,0 8,2 Rasyolar Cari Oran 2,20 2,44 1,71-30,0 Asit Test Oranı 1,29 1,27 0,93-27,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 169,3 160,6 214,5 33,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 283,1 325,1 375,3 15,4 Özsermaye Getiri Oranı % 1,25 1,93 6,03 212,2 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 6.485 7.383 7.055-4,4 Toplam İstihdam Gideri 384,6 463,8 482,0 3,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 180,0 256,0 25,0-90,2 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 302,1 277,1 338,9 22,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 262,4 220,9 260,4 17,9 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 5,6 15,9 34,0 114,2 Diğer Katma Değer 446,5 549,7 698,4 27,0 Yatırım Harcaması 65,8 99,5 93,5-6,0 Faiz Dışı Fazla 384,5 42,0-197,3-569,8 (milyon TL) Kaynak: ÇAYKUR, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 70 www.hazine.gov.tr
4.16. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri E. Levent ŞAHİN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Şeref ÇOLAK (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Murat ALAN (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Tufan BÜYÜKUZUN (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Maliye Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 130,58 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 82,95 milyon TL İnternet Adresi http://www.dmo.gov.tr Kuruluşu 1926 yılına kadar dayanan Devlet Malzeme Ofisi (DMO), kamunun merkezî satın alma birimi olarak faaliyetlerini yürüten, 233 sayılı KHK ye tabi bir iktisadi devlet teşekkülüdür. Kuruluşun faaliyet amacı; genel ve özel bütçeli idarelerin, belediyelerin, KİT lerin, özel kanunla kurulmuş tüzel kişiliğe haiz banka, ofis, kurum, sandık ve kuruluşlar ile sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait ortaklıkların, kamu yararına çalışan derneklerin, tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, vakıfların ve özel kanunlara istinaden kurulmuş tarım satış ve tarım kredi kooperatif birliklerinin kâğıt, mukavva, kırtasiye ve büro malzemesi, büro makineleri, motorlu taşıtlar vb. ihtiyaçlarının teminini sağlamaktır. 25 Önemli Gelişmeler yılında gerçekleştirilen 37,7 milyar TL lik toplam kamu mal alımının 3,7 milyar TL si (%9,9; doğrudan temin ve istisnalar hariç tutulduğunda %14,2) DMO tarafından yapılmıştır. Hızla değişen kamu ihtiyaçlarının daha hızlı ve etkin bir şekilde karşılanabilmesi, kataloğa kabul edilecek ürün ve firmalar için objektif kriterler geliştirilmesi amacıyla, katalogların gözden geçirilerek, katalog kapsamında alım yapılacak sektör ve ürün gruplarının yeniden tanımlanması, katalog başvurularında aranacak şartlar, firma başvurularının değerlendirilmesi, fiyatların belirlenmesi ve diğer hususlarda alınacak tedbirler konusunda çalışmalar yapılmıştır. Mali Durum Kuruluşun brüt satışları yılında bir önceki yıla oranla %5,4 artarak 3,7 milyar TL ye ulaşmıştır. Bu dönemde kağıt, karton, mukavva grubu ürünlerin hasılatı %98,4; demirbaş, mefruşat, diğer makine teçhizat grubu ürünlerin hasılatı %40,6, oto aksamı ve yedek parça grubu ürünlerin hasılatı %35,5 ve büro makine ve aletleri grubu ürünlerin hasılatı %19,9 oranında artmıştır. Söz konusu hasılat artışlarının etkisiyle anılan döneme ait dönem kârı %3,7 artışla 211 milyon TL olmuştur. Kuruluş, yılında bütçeye 124,2 milyon TL temettü, 70,3 milyon TL hâsılat payı ödemesi olmak üzere toplam 194,6 milyon TL katkı sağlamıştır. (21) 14/04/ tarih ve 29684 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ana Statüde Değişiklik Yapılmasına Dair Ana Statü ile DMO nun faaliyet alanına giyim eşyaları ve tamamlayıcı aksesuarları (kişiye göre özel üretim gerektirenler hariç) eklenmiştir. www.hazine.gov.tr 71
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.245,8 3.547,3 3.738,4 5,4 Satışların Maliyeti 2.054,7 3.282,1 3.442,7 4,9 Faaliyet Giderleri 96,3 112,8 132,7 17,7 Faaliyet Kâr Zararı 47,0 83,1 85,7 3,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 137,1 203,5 211,0 3,7 Bilanço Dönen Varlıklar 1.407,5 1.459,3 1.729,0 18,5 Stok 111,0 88,9 83,4-6,2 Duran Varlıklar 106,0 105,4 110,2 4,5 Aktif Toplamı 1.513,4 1.564,7 1.839,2 17,5 KV Yabancı Kaynaklar 1.069,2 1.044,9 1.296,5 24,1 UV Yabancı Kaynaklar 12,8 13,3 13,8 3,8 Özkaynaklar 431,4 506,4 528,9 4,4 Rasyolar Cari Oran 1,32 1,40 1,33-4,5 Asit Test Oranı 1,20 1,25 1,21-3,0 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 12,1 6,9 8,5 22,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -77,9-62,2-73,6-18,4 Özsermaye Getiri Oranı % 26,75 34,68 32,59-6,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 973 976 1.004 2,9 Toplam İstihdam Gideri 54,3 59,0 68,7 16,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 101,1 137,6 194,6 41,5 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 2.308,1 3.634,6 3.723,5 2,4 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 2.111,7 3.362,8 3.428,9 2,0 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 48,3 85,1 85,3 0,2 Diğer Katma Değer 199,7 268,9 287,1 6,8 Yatırım Harcaması 8,3 5,0 11,1 119,6 Faiz Dışı Fazla -50,1-0,1-65,6-65.500,0 (milyon TL) Kaynak: DMO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 72 www.hazine.gov.tr
4.17. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Ahmet TAŞKIN (YK Başkanı ve Genel Müdür) M. Kadri UYANIK (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Hayrettin ÖZDEN (Üye Genel Müdür Yardımcısı) Müh. Alb. Murat KAYRAKLI (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Milli Savunma Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 675 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 605,13 milyon TL İnternet Adresi http://www.mkek.gov.tr Geçmişi 1832 yılında kurulmuş olan Tophane-i Amire Müşirliğine dayanan ve 1984 yılından bu yana 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olarak faaliyet göstermekte olan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunun (MKEK) ana görevi imalat sanayii alanında, her çeşit silah, mühimmat, patlayıcı madde, makine, teçhizat ve malzeme imalat kapasitelerini kârlılık ve verimlilik esasları göz önüne alarak planlamak ve bunları ekonomik bir şekilde üretmek ve pazarlamaktır. Önemli Gelişmeler MKEK tarafından, yılı içerisinde Türk Silahlı Kuvvetleri ve güvenlik güçlerinin mühimmat ve silah ihtiyacını karşılamak üzere çeşitli üretim ve yenileme faaliyetlerine devam edilmiştir. Bu çerçevede, yılında enerjik malzemeler, roket, füze, silah ve mühimmat alanlarında sözleşme ve koordinasyonu yapılan 19 adet proje ve fabrikalarda yürütülen 73 adet AR-GE projesi ile çalışmalar devam etmiş olup, Duyarsız Patlayıcı (DUPAT) projesi tamamlanmıştır. Modern Piyade Tüfeği Projesi kapsamında seri üretim dönemi çerçevesinde 500 adetlik ilk kafile üretimi yılında yapılarak kabul testleri 29/12/ tarihinde başarıyla sonuçlandırılmıştır. ALTAY (Milli İmkanlarla Ana Muharebe Tankı Üretimi) Projesi kapsamında üretilecek prototip tank için Alt Yüklenici olarak görevlendirilen MKEK tarafından 2011 yılı itibarıyla altyapı kalemlerinden 3 adet CNC tezgahı ve dikey ısıl işlem tesisinin işletmeye alınma faaliyetleri tamamlanmış ve Hidrolik Dövme Presi ile ilgili teklif ve çağrı dosyası yayımlanmış olup firmaların tekliflerini sunmaları beklenmektedir. Seri Üretim Dönemi için OTOKAR A.Ş. tarafından alınan Teklife Çağrı Dosyası kapsamında firmaya 21/10/2015 tarihinde 250 adetlik Ana Silah Sistemi fiyat teklifi verilmiştir. yılında yeni çelikhane tesisi yapımı çalışmaları sürdürülmüştür. Mali Durum Kuruluş yılı dönem kârı, bir önceki yıla göre %98,1 oranında azalışla 0,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun faaliyet kârı 2015 yılına göre %8,8 artmasına rağmen, olağandışı gider ve zararlardaki artış yılı dönem karını bir önceki yıla göre düşürmüştür. Uzun vadeli borçların tamamı projelerden alınan kredilerden kaynaklanmaktadır. Yabancı para cinsinden alınan bu borçlar için faiz ödenmemesi nedeniyle faiz giderleri, yüksek yabancı kaynak kullanımına rağmen düşüktür. Geçtiğimiz dönemlerde Savunma Sanayii Müsteşarlığına olan borçların tamamı 2014 yılında ödenmiştir. Kuruluş, yılında 21,7 milyon TL tutarındaki temettü ödemesiyle bütçeye katkı sağlamış olup yine bu dönemde sermaye artırımı kapsamında Kuruluş a Merkezi Yönetim Bütçesi nden 33 milyon TL lik kaynak aktarılmıştır. www.hazine.gov.tr 73
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 805,3 968,8 1.144,0 18,1 Satışların Maliyeti 440,4 544,4 655,8 20,5 Faaliyet Giderleri 207,7 227,5 274,7 20,8 Faaliyet Kâr Zararı 151,4 192,0 208,9 8,8 Finansman Giderleri 1,4 0,4 0,8 119,9 Dönem Kâr Zararı 5,8 47,7 0,9-98,1 Bilanço Dönen Varlıklar 853,0 860,6 1.006,6 17,0 Stok 457,9 483,3 523,1 8,2 Duran Varlıklar 621,1 853,2 886,4 3,9 Aktif Toplamı 1.474,1 1.713,8 1.893,0 10,5 KV Yabancı Kaynaklar 276,9 386,0 469,7 21,7 UV Yabancı Kaynaklar 340,1 333,0 420,1 26,2 Özkaynaklar 857,1 994,8 1.003,2 0,8 Rasyolar Cari Oran 3,08 2,23 2,14-3,9 Asit Test Oranı 1,29 0,88 0,87-1,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 46,3 42,3 23,7-44,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 335,7 299,2 203,7-31,9 Özsermaye Getiri Oranı % 0,67 4,47 0,09-98,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 5.535 5.545 5.533-0,2 Toplam İstihdam Gideri 333,6 367,9 401,3 9,1 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 57,8 3,1 21,7 600,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 51,9 100,0 33,0-67,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 145,5 174,7 206,8 18,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 79,6 98,2 118,5 20,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 27,4 34,6 37,7 9,0 Diğer Katma Değer 372,3 453,0 442,7-2,3 Yatırım Harcaması 53,6 127,8 166,4 30,2 Faiz Dışı Fazla -116,6 0,5-188,3-37.760,0 (milyon TL) Kaynak: MKEK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 74 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 5 BAĞLI ORTAKLIKLAR KAMU işletmeleri RAPORU
Bağlı ortaklıklar, Sermayesinin %50 sinden fazlası bir KİT e ait olan ve 233 sayılı KHK ye tabi olarak faaliyet gösteren anonim şirketler şeklinde tanımlanmaktadır. Demiryolu taşımacılığı ve altyapı hizmetlerini yürütmekte olan TCDD nin 3 adet bağlı ortaklığında görüldüğü üzere, farklı alt sektörlerde 26 faaliyet gösteren şirketlerin de, ayrı birer KİT olarak kurulmak yerine, bir KİT in bağlı ortaklığı halinde yapılandırılmaları da mevcut uygulamalar arasındadır. Bu bağlamda, TCDD nin bağlı ortaklıklarına ait bilgiler ana kuruluş rakamlarına dâhil değildir (26) Raporun devam eden kısımlarında ayrıntılı olarak ele alınacağı üzere, TCDD nin bağlı ortaklıklarından TÜDEMSAŞ demiryolu sanayii sektöründe, TÜLOMSAŞ lokomotif sanayii sektöründe, TÜVASAŞ ise vagon sanayii sektöründe faaliyet gösteren imalatçı kuruluşlardır. 76 www.hazine.gov.tr
5.1. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Yıldıray KOÇARSLAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Abdulfetah ÇETİNKAYA (Üye İlgili Bakanlık) Dr. Ömer Fatih SAYAN (Üye İlgili Bakanlık) Mehmet Mehdi GÖNÜLALÇAK (Üye İlgili Bakanlık) Süleyman ŞEMDİNOĞLU (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 180 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 180 milyon TL İnternet Adresi http://www.tudemsas.gov.tr 1939 yılında Sivas Cer Atölyesi adıyla kurulan Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. (TÜDEMSAŞ), 1986 yılında istihsal edilen BKK ile TCDD Genel Müdürlüğünün bağlı ortaklığı olarak bugünkü adını ve statüsünü elde etmiştir. TÜDEMSAŞ ın ana faaliyet konuları arasında; her çeşit çeken ve çekilen araç imalâtı ve onarımı, her çeşit tesis ve makine parça imalâtı ve onarımı yapmak yer almaktadır. TÜDEMSAŞ, ulusal demiryolu sektörünün faaliyet alanına giren ihtiyaçları karşıladığı gibi yurtdışına da yük vagonu ve yedek parçaları ile sanayi ürünleri ihraç etmektedir. Mali Durum Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesine (TSI) göre üretim sürecinde ilk defa tecrübe edilen bazı aşamalar sebebiyle planlanan miktarda üretim yapılamaması ve TSI a bağlı yaşanan köklü değişimlerin, Kuruluşa yüklediği maliyetlerden dolayı yılında Kuruluş dönemi 15,1 milyon TL zararla kapatmıştır. Önemli Gelişmeler yılında 448 adet yük vagonu imal edilirken Yeni Nesil Milli Yük Vagonu nun proje, prototip üretimi, test ve TSI sertifikasyonu aşamalarını içeren çalışmalar devam etmektedir. www.hazine.gov.tr 77
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 193,2 114,6 214,3 87,0 Satışların Maliyeti 182,5 113,5 219,1 93,0 Faaliyet Giderleri 10,6 11,0 11,7 6,0 Faaliyet Kâr Zararı 0,1-9,9-16,5-66,4 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 1,7-8,9-15,1-68,8 Bilanço Dönen Varlıklar 95,1 239,3 245,4 2,6 Stok 59,6 200,5 202,2 0,9 Duran Varlıklar 23,4 27,2 29,4 8,1 Aktif Toplamı 118,4 266,4 274,8 3,1 KV Yabancı Kaynaklar 23,5 161,5 184,1 14,0 UV Yabancı Kaynaklar 4,5 5,0 5,9 16,8 Özkaynaklar 90,5 99,9 84,8-15,1 Rasyolar Cari Oran 4,05 1,48 1,33-10,0 Asit Test Oranı 0,57 0,05 0,07 35,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 20,6 1,4 0,9-39,5 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 89,5 185,5 75,3-59,4 Özsermaye Getiri Oranı % 1,88-9,38-16,31-73,9 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.256 1.276 1.252-1,9 Toplam İstihdam Gideri 87,3 97,0 107,1 10,4 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 153,8 89,8 171,2 90,6 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 145,3 89,0 175,0 96,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 0,0-7,8-13,2-69,6 Diğer Katma Değer 92,8 91,7 96,5 5,3 Yatırım Harcaması 3,1 10,8 5,6-48,0 Faiz Dışı Fazla 3,2-155,5-20,3 87,0 (milyon TL) Kaynak: TÜDEMSAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 78 www.hazine.gov.tr
5.2. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Hayri AVCI (YK Başkanı ve Genel Müdür) Salih YILDIRIM (Üye İlgili Bakanlık) Celalettin DİNÇER (Üye İlgili Bakanlık) Boş (Üye İlgili Bakanlık) Dr. Ahmet Müfit ARBERK (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 150 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 150 milyon TL İnternet Adresi http://www.tudemsas.gov.tr Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. (TÜLOMSAŞ), 1894 yılında Eskişehir de Anadolu- Osmanlı Kumpanyası adıyla bir atölye olarak kurulmuş, 1986 yılında TCDD nin bağlı ortaklığı haline dönüştürülerek bugünkü adını ve statüsünü elde etmiştir. Ana faaliyeti TCDD nin lokomotif ve vagon ihtiyacını karşılamak olan TÜLOMSAŞ, çeşitli tipte lokomotif, demiryolu bakım aracı, bojili yük vagonu, dizel motor, alternatör, cer motoru, çelik ve pik döküm üretim kapasitesine sahiptir. TÜLOMSAŞ tarafından söz konusu araçların üretiminin yanı sıra onarımı da gerçekleştirilmektedir. yardımcı güç ünitesi olan APU cihazlarından 26 adeti temin edilerek yılında toplam 12 adet APU montajı gerçekleşmiştir. yılında TCDD Yatırım Programına alınan 20 adet DE anahat lokomotifin TÜLOMSAŞ tan teminine yönelik Taşımacılık A.Ş. tarafından teknik şartname hazırlama çalışmalarına başlanılmıştır. Mali Durum Kuruluşun yılına ait brüt satışları bir önceki yıla göre % 32 azalmış olup 2015 yılında 27,5 milyon TL olan dönem kârı, yılsonunda 2014 yılındaki seviyesine düşerek 3,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Önemli Gelişmeler 381 adet yük vagonunun yanında, dizel anahat lokomotiflerde yakıt tasarrufu amacı ile kullanılan www.hazine.gov.tr 79
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 271,9 399,2 271,5-32,0 Satışların Maliyeti 242,1 327,9 236,8-27,8 Faaliyet Giderleri 15,3 17,7 22,6 27,9 Faaliyet Kâr Zararı 14,4 53,6 12,2-77,3 Finansman Giderleri 0,1 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 3,7 27,5 3,5-87,2 Bilanço Dönen Varlıklar 286,1 180,5 192,7 6,7 Stok 204,2 90,7 91,9 1,3 Duran Varlıklar 24,3 30,3 34,3 13,3 Aktif Toplamı 310,4 210,8 227,0 7,7 KV Yabancı Kaynaklar 150,0 26,6 40,5 52,2 UV Yabancı Kaynaklar 1,1 1,2 1,5 24,2 Özkaynaklar 159,3 183,0 185,0 1,1 Rasyolar Cari Oran 1,91 6,79 4,76-29,9 Asit Test Oranı 0,37 2,42 1,51-37,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 72,0 37,5 56,9 51,4 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 161,8 128,7 163,2 26,8 Özsermaye Getiri Oranı % 2,35 13,64 1,49-89,1 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.449 1.511 1.506-0,3 Toplam İstihdam Gideri 95,4 108,9 119,3 9,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 187,6 264,2 180,3-31,8 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 167,1 217,0 157,2-27,6 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 10,0 35,5 8,1-77,2 Diğer Katma Değer 105,6 142,7 130,5-8,5 Yatırım Harcaması 7,0 12,9 11,1-13,7 Faiz Dışı Fazla 9,6 134,9-6,6-104,9 (milyon TL) Kaynak: TÜLOMSAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 80 www.hazine.gov.tr
5.3. Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Hikmet ÖZTÜRK (YK Başkan V. ve Genel Müdür V.) Boş (Üye İlgili Bakanlık ) Boş (Üye Genel Müdür Yrd.) Murat KAVAK (Üye İlgili Bakanlık) Ali YERLİKAYA (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 180 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 180 milyon TL İnternet Adresi http://www.tuvasas.com.tr Demiryolu sektöründe dışa bağımlılığın azaltılması amacıyla 1951 yılında Vagon Tamir Atölyesi olarak faaliyete geçirilmiş olan Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. (TÜVASAŞ), TCDD nin bağlı kuruluşu olarak bugünkü statüsünü 1985 yılında kazanmıştır. Merkezi Sakarya da bulunan TÜVASAŞ ın ana faaliyet alanları arasında; çeken ve çekilen her çeşit vagon imalatı ve onarımı, her çeşit tesis ve makine parçaları imalat ve onarımı yapmak yer almaktadır. Önemli Gelişmeler 20 adet Milli EMU tren seti TCDD Yatırım Programına yılı içerisinde alınmış olup, TÜVASAŞ ta üretilmesi için ekipman temini ihale süreci devam etmektedir. 2003-2015 yılları arasında temini gerçekleştirilen 24 DMU setine ilaveten yılında 4 set temini daha gerçekleştirilmiştir. Mali Durum Kuruluş yılında brüt satışlarını bir önceki yıla göre % 50,3 artırarak 2,2 milyon TL dönem kârı elde etmiştir. www.hazine.gov.tr 81
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 146,5 193,2 290,4 50,3 Satışların Maliyeti 123,7 167,3 267,3 59,8 Faaliyet Giderleri 16,1 19,1 20,3 6,2 Faaliyet Kâr Zararı 6,7 6,8 2,8-58,3 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 0,0 1,3 2,2 64,0 Bilanço Dönen Varlıklar 187,8 312,8 430,7 37,7 Stok 155,8 234,7 379,3 61,6 Duran Varlıklar 39,3 41,6 45,9 10,4 Aktif Toplamı 227,2 354,4 476,6 34,5 KV Yabancı Kaynaklar 104,2 229,9 349,5 52,0 UV Yabancı Kaynaklar 2,5 2,7 3,1 15,8 Özkaynaklar 120,5 121,8 124,0 1,8 Rasyolar Cari Oran 1,80 1,36 1,23-9,4 Asit Test Oranı 0,02 0,18 0,02-91,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 0,4 73,0 2,6-96,5 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 107,6 238,7 177,1-25,8 Özsermaye Getiri Oranı % 0,02 1,09 1,77 61,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.052 1.110 1.098-1,1 Toplam İstihdam Gideri 70,8 81,1 88,2 8,8 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 139,3 174,1 264,5 52,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 117,6 150,7 243,4 61,5 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 6,4 6,1 2,6-57,8 Diğer Katma Değer 81,3 102,7 99,4-3,2 Yatırım Harcaması 10,2 9,2 12,4 35,2 Faiz Dışı Fazla -9,5-66,5-146,7-120,6 (milyon TL) Kaynak: TÜVASAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 82 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 6 ÖZELLEŞTİRME PORTFÖYÜ KAMU işletmeleri RAPORU
1984 yılında başlatılan kamuya ait yarım kalmış tesislerin tamamlanması veya yerine yeni bir tesis kurulması amacı ile özel sektöre devri uygulamaları 1994 yılında çıkarılan 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun la birlikte ivme kazanmıştır. Özelleştirilmesi öngörülen KİT ler, ÖYK kararları ile Hazine Müsteşarlığı portföyünden ÖİB nin portföyüne aktarılmakta, bu kuruluşlarda pay sahipliği görevini ÖİB yapmakta ve ilgili Bakan/Bakanlık ÖİB nin bağlı olduğu Bakan/Bakanlık haline gelmektedir. Burada kuruluşların özelleştirilmelerine yönelik birleşme veya bölünme işlemleri yapılmakta, gerektiğinde kuruluşlara sermaye transferi yapılarak kuruluşların özelleştirilmeye hazırlık prosedürleri tamamlanmaktadır. Portföy değişikliğinde pay sahipliğine ilişkin tüm yetki ve sorumluluklar ÖİB ye geçmekle birlikte, Hazine Müsteşarlığı söz konusu kuruluşların mali verilerini kendi portföyündeki KİT lerde olduğu gibi yakından takip etmekte, yatırım ve finansman programı kapsamında hesaplamalara dâhil etmekte ve raporlamaktadır. yılı sonu itibarıyla ÖİB nin portföyünde kamu payı %50 nin üzerinde olan 7 ana işletmeci kuruluş yer almakta olup, bu bölümde söz konusu kuruluşlar hakkında genel bilgiler verilerek bu kuruluşların yılı performansları özetlenmiştir. Bu kuruluşların performansları ortaya konulurken, kuruluşların faaliyet alanları ve önemli gelişmeler özetlenmiş, seçilmiş bazı göstergeler verilerek kuruluşların ilgili yıla yönelik mali durumları hakkında bilgi sunulmuştur. 84 www.hazine.gov.tr
6.1.Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Ergin İÇENLİ (YK Başkanı ve Genel Müdür V.) Özer KONTOĞLU (Üye) Ahmet AKSU (Üye) Veysel TEKELİOĞLU (Üye) Derya ÖRS (Üye) Murat İbrahim ÇELEBİ (Üye) Ayhan KABAKTEPE (Üye) Halit ÖCAL (Üye) Bekir Emre HAYKIR (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,37 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.turkseker.gov.tr Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (TŞFAŞ), 06/07/1935 tarihinde şeker pancarından şeker üretmek ve pazarlamak amacıyla kurulmuştur. Kuruluş, 1984 yılında 233 sayılı KHK ile birlikte kamu iktisadi teşebbüsü niteliğini kazanmıştır. ÖYK tarafından 2007 yılında alınan özelleştirme kararı hakkında Danıştayın yürütmeyi durdurma kararı vermesi üzerine 2008 yılında ikinci kez Kuruluşun özelleştirilmesine karar verilmiştir. Özelleştirme sürecinin 31/12/2014 tarihine kadar tamamlanması öngörülse de, süreç devam etmektedir. yılı sonu itibarıyla ülkemizde pancardan şeker üreten 33 fabrikanın 25 i TŞFAŞ ye ait olup, faaliyet konusu başta pancar şekeri üretmek ve satmak olan Kuruluşun amacı, tüm faaliyetlerini kârlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmektir. Kuruluşun pancar şekeri kotasına göre pazar payı yaklaşık %52,5 düzeyindedir. Önemli Gelişmeler yılında yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarını belirten %16 polar şeker ihtiva eden A kotası şeker pancarının alım fiyatı 190 TL/ton olarak belirlenmiştir. 2007 - arası pancar alım fiyatları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir: www.hazine.gov.tr 85
Grafik 10 : TŞFAŞ Pancar Alım Fiyatları (TL/Ton) 200 190 190 alım fiyatı 150 100 95 108 115 118 125 135 144 157,5 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kaynak: TŞFAŞ TÜİK verilerine göre yılında yurt içi şeker pancarı üretimi bir önceki yıla göre % 22 artışla yaklaşık 19,6 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, TŞFAŞ nin fabrikalarında 11,3 milyon ton pancar işlenmiştir. TŞFAŞ nin yılı toplam şeker satış miktarı ise yaklaşık 1,22 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Şeker Kurumu verilerine göre ülkemizde 2015/16 pazarlama yılı pancar şekeri üretimi 2,5 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup söz konusu dönemde yaklaşık 2 milyon ton yurt içi, 33 bin ton yurt dışı (C şekeri) satışı gerçekleştirilmiştir. Pazarlama yılı 23 bin ton B kotası ve 2 bin ton C kotası olmak üzere toplam 25 bin ton şeker stoku ile tamamlanmıştır. Mali Durum Kuruluşun yılında 2015 yılına göre brüt satışlarındaki artış, faaliyet giderlerindeki ve satışların maliyetindeki artıştan daha fazla olduğu için 91,1 milyon TL faaliyet kârı elde edilmiştir. Finansman giderlerinde yaşanan %46 oranındaki azalmayla birlikte Kuruluşun yılı dönem zararı da 2015 yılına göre azalmış ve 76,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun 2015 yılına göre stoklarında meydana gelen önemli artışın sonucunda yılı dönem sonu faiz dışı açığı 631,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 86 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 3.098,4 3.526,9 3.635,7 3,1 Satışların Maliyeti 2.914,3 3.299,6 3.320,7 0,6 Faaliyet Giderleri 187,8 204,6 223,8 9,4 Faaliyet Kâr Zararı -3,8 22,5 91,1 305,2 Finansman Giderleri 70,1 28,7 15,5-45,8 Dönem Kâr Zararı -197,0-100,3-76,5 23,7 Bilanço Dönen Varlıklar 2.728,6 2.521,9 3.261,5 29,3 Stok 2.450,1 2.188,6 2.744,0 25,4 Duran Varlıklar 1.150,4 744,5 599,1-19,5 Aktif Toplamı 3.879,0 3.266,4 3.860,6 18,2 KV Yabancı Kaynaklar 2.059,1 1.293,2 1.961,1 51,6 UV Yabancı Kaynaklar 28,3 32,0 34,8 8,6 Özkaynaklar 1.791,6 1.941,2 1.864,7-3,9 Rasyolar Cari Oran 1,33 1,95 1,66-14,7 Asit Test Oranı 0,11 0,24 0,25 3,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 25,6 30,9 33,2 7,5 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 230,1 180,7 158,6-12,2 Özsermaye Getiri Oranı % -10,42-5,37-4,02 25,2 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 10.435 9.727 9.194-5,5 Toplam İstihdam Gideri 801,8 828,1 879,5 6,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 249,9 0,0-100,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 296,9 362,6 395,4 9,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 279,3 339,2 361,2 6,5 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -0,4 2,3 9,9 328,6 Diğer Katma Değer 718,8 797,1 860,5 7,9 Yatırım Harcaması 29,5 32,3 40,4 25,1 Faiz Dışı Fazla 25,9 444,7-631,5-242,0 (milyon TL) Kaynak: TŞFAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 87
6.2. Sümer Holding A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet Şükrü DOĞAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Ertan ERÜZ (Üye) Şinasi YURDAKUL (Üye) Mücahit CİVRİZ (Üye) Halil İbrahim AKYILDIZ (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 11,3 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 6,4 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin bağlı olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.sumerholding.gov.tr 11/07/1933 te Sümerbank adıyla kurulan Sümer Holding A.Ş. 11/09/1987 tarihinde özelleştirme kapsamına alınmış; 1993 yılında bünyesindeki bankacılık biriminin ayrılarak yeniden yapılandırılması ile birlikte Kuruluş bugünkü unvanını almıştır. Önemli Gelişmeler Sümer Holding A.Ş. nin özelleştirilmesi kapsamında, 2003- yılları arasında 21 işletme, 16 mağaza, 11 bölge müdürlüğü, 15 iştirak, 304 bayi, 7 depo müdürlüğü ile 7 bölge şefliği özelleştirilmiştir. Kuruluş yılında tta Gayrimenkul A.Ş. ile birleşmiş olup tta Gayrimenkul A.Ş. nin tüzel kişiliğinin sona erdirilmesine ilişkin karar 26/10/ tarih ve 9184 sayılı Ticaret Sicil Gazetesi nde yayımlanmıştır. yıl sonu itibarıyla, 36 memur, 106 sözleşmeli memur, 54 daimi işçi ve 49 kapsam dışı işçi olmak üzere toplam 245 personeli, 1 işletmesi, 3 maden sahası, 1 mağazası, 31 bayisi, 1 bağlı ortaklığı ve 14 iştiraki bulunan Sümer Holding A.Ş. nin özelleştirme çalışmaları devam etmektedir. Mali Durum Kuruluşun brüt satışları yılında %17,8 oranında artarak 10,4 milyon TL olmuştur. 2015 yılında 5,2 milyon TL kâr eden Holding, yılını da 0,4 milyon TL kârla kapatmıştır. yılında Özelleştirme Fonundan 74 milyon TL sermaye transferi gerçekleştirilmiş olan Kuruluş bu dönemde 104 milyon TL faiz dışı fazla vermiştir. 88 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 7,3 8,9 10,4 17,8 Satışların Maliyeti 5,2 4,7 9,3 95,2 Faaliyet Giderleri 16,5 16,8 19,3 15,3 Faaliyet Kâr Zararı -14,7-13,0-18,4-42,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı -9,8 5,2 0,4-92,8 Bilanço Dönen Varlıklar 12,6 12,1 30,0 148,7 Stok 4,4 3,3 4,1 24,2 Duran Varlıklar 75,1 74,8 51,5-31,1 Aktif Toplamı 87,7 86,8 81,5-6,1 KV Yabancı Kaynaklar 76,9 64,7 11,2-82,6 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 37,2 ---- Özkaynaklar 10,8 22,1 33,0 49,2 Rasyolar Cari Oran 0,16 0,19 2,67 1.305,3 Asit Test Oranı 0,09 0,12 0,53 339,0 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 299,1 41,7 23,1-44,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 601,8 377,5 95,2-74,8 Özsermaye Getiri Oranı % -79,03 31,36 1,35-95,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 185 168 206 22,6 Toplam İstihdam Gideri 16,7 16,8 20,2 19,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 6,7 6,2 74,0 1.093,5 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 39,2 52,7 50,7-3,9 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 28,2 28,2 45,0 59,2 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -79,4-77,1-89,3-15,9 Diğer Katma Değer 14,9 24,0 25,9 7,9 Yatırım Harcaması 0,2 0,4 0,5 29,3 Faiz Dışı Fazla 12,9 13,3 104,1 682,7 (milyon TL) Kaynak: Sümer Holding, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 89
6.3. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. 27 Yönetim Kurulu Üyeleri Sami ÖLMEZTOPRAK (YK Başkanı) M. Emin ZARARSIZ (YK Başkan Vekili) Mehmet Ali YIĞCI (Üye Genel Müdür) Süleyman BALABAN (Üye) İbrahim CÜREBAL (Üye) Mustafa ÖZEL (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye payı: %100 Nominal Sermaye: 220,95 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 131,02 milyon TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.tdi.gov.tr Temelleri 1843 yılında kurulan Fevaid-i Osmaniye ye dayanan Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. (TDİ), Türkiye Denizcilik İşletmeleri adı altında Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerine devam ederken 1993 yılında özelleştirme programına alınarak ÖİB ye devredilmiş ve 1995 yılında anonim şirket haline dönüştürülmüştür. TDİ nin faaliyet konuları arasında; 1997 yılından başlayarak işletme hakkı devri yöntemiyle özelleştirilen limanların devir sözleşmeleri ve mevzuat hükümleri kapsamında takibini yapmak, devir sözleşmelerinden doğan hakları izlemek, liman faaliyetlerini ve yatırımlarını takip etmek, bünyesindeki limanların işletmeciliğini yürütmek ve her türlü gemi ve deniz araçlarının inşa, bakım ve onarım işlerini yapmak yer almaktadır. TDİ hâlihazırda, Ordu ve Tekirdağ Liman İşletmesi Müdürlükleri ile Sarayburnu Liman Müdürlüğü ve buna bağlı Kabatepe Limanı, Çanakkale Limanı ile Gelibolu Liman sınırları içinde liman hizmetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler Özelleştirme Yüksek Kurulunun (ÖYK) 02/03/2012 tarihli ve 2012/34 sayılı Kararı ile Tekirdağ Limanının işletme hakkının verilmesine ilişkin Sözleşmesi feshedilmiş olup, Liman TDİ nin işletimine tekrar verilmiştir. Söz konusu Limanın imar planı çalışmaları devam etmektedir. yılında Sarayburnu Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda; toplam 81 adet gemiye ve 6 adet yata barınma hizmeti; Tekirdağ Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda; 387 adet gemiye barınma hizmeti, 387 adet gemiye pilotaj hizmeti ve 377 adet gemiye römorkaj hizmeti ve 491 adet gemiye palamar hizmeti; Kabatepe ve Güllük Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda 173 adet gemiye barınma hizmeti ve 47 adet gemiye palamar hizmeti verilmiştir. Bunlar dışında söz konusu liman işletmelerinde tatlı su satışı, atıkların alınması, yükleme-boşaltma, ardiye-terminal ve diğer liman hizmetleri verilmiştir. Mali Durum 2015 yılında 5,6 milyon TL kâr elde eden Kuruluş, yılı faaliyetlerinden ise 16,7 milyon TL kâr elde etmiştir. (27) ÖYK nın 03/02/2017 tarihli ve 2017/3 sayılı kararı ile Bakanlar Kurulu nun 10/08/1993 tarihli ve 93/4693 sayılı kararı ile özeleştirme kapsamına alınan ve 4046 sayılı Kanunun Geçici 11 inci maddesi uyarınca özelleştirme programına alınmış sayılan TDİ inin sermayesinde bulunan %49 oranındaki hissenin özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Türkiye Varlık Fonu'na devrine karar verilmiştir. 90 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 27,9 37,5 37,7 0,6 Satışların Maliyeti 25,2 22,4 21,5-4,2 Faaliyet Giderleri 28,6 27,2 25,0-8,1 Faaliyet Kâr Zararı -26,3-12,5-9,0 28,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı -20,8 5,6 16,7 198,4 Bilanço Dönen Varlıklar 30,8 40,0 58,9 47,2 Stok 0,2 0,0 0,0 0,0 Duran Varlıklar 62,0 58,1 55,8-4,0 Aktif Toplamı 92,8 98,1 114,7 16,9 KV Yabancı Kaynaklar 9,0 8,1 7,4-8,6 UV Yabancı Kaynaklar 26,5 27,1 27,6 2,1 Özkaynaklar 57,3 62,9 79,7 26,5 Rasyolar Cari Oran 3,43 4,93 7,94 61,2 Asit Test Oranı 3,22 4,70 7,38 57,0 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 154,0 123,7 76,6-38,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 106,6 69,8 45,9-34,3 Özsermaye Getiri Oranı % -30,73 9,31 23,43 151,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 287 217 191-12,0 Toplam İstihdam Gideri 31,3 25,3 21,9-13,4 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 97,1 172,9 197,6 14,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 87,6 103,4 112,5 8,8 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -91,8-57,7-47,2 18,3 Diğer Katma Değer 26,4 45,8 53,7 17,3 Yatırım Harcaması 0,2 0,5 0,0-100,0 Faiz Dışı Fazla -4,0 16,8 15,3-9,1 (milyon TL) Kaynak: TDİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 91
6.4. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Halil İbrahim LEVENTOĞLU (YK Bşk. ve Genel Müdür) Mahmut SÜMEN (Üye) Osman İLTER (Üye) Hakan AY (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 22,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 18,31 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.tedas.gov.tr Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), 12/08/1993 tarihinde TEK in TEAŞ ve TEDAŞ unvanlı iki ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden teşkilatlandırılmasıyla kurulmuştur. Bu yeni yapılanmada, TEK in elektrik dağıtım müesseseleri ve bu müesseselerin mevcut faaliyetleri ile ticaret unvanları yeni duruma göre tescil edilmek suretiyle TEDAŞ bünyesinde kalmıştır. Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi çerçevesinde 2004 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan TEDAŞ, 20 bölgesel dağıtım şirketini kapsayacak şekilde teşkilatlandırılmıştır. 24/07/2006 tarihinde TEDAŞ ile bağlı elektrik dağıtım şirketleri arasında İşletme Hakkı Devir Sözleşmeleri imzalanmış olup, 01/09/2006 tarihinde EPDK tarafından elektrik dağıtım şirketlerine dağıtım ve perakende satış lisansları verilerek maliyet esaslı tarifeler oluşturulmuştur. Öte yandan, şirket uhdesindeki tüm dağıtım şirketleri Ağustos 2013 itibarıyla özel sektöre devredilmiştir. Önemli Gelişmeler TEDAŞ 22/04/2004 tarihli ve 2002/22 sayılı ÖYK Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır 28. TEDAŞ bünyesinde bulunan toplam 20 dağıtım şirketine ilişkin özelleştirmeler 13/08/2013 tarihinde tamamlanmış olup, elektrik piyasasının dağıtım kısmında özelleştirmeler nihayete ermiştir. Bununla beraber; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 30/03/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile TEDAŞ a yeni görevler verilmiştir. Bu yetkiler doğrultusunda; Elektrik dağıtım şirketlerinin yatırım programında yer alan tesislerinin projelerinin onayı, geçici ve kesin kabul işlemleri, Lisanssız üretim tesislerinin (GES, RES, HES, Kojenerasyon gibi) projelerinin onayı, geçici ve kesin kabul işlemleri ve Elektrik dağıtım şirketlerinin genel aydınlatma projelerinin onayı, geçici ve kesin kabulleri TEDAŞ tarafından yapılmaktadır. Ayrıca, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun geçici 6. maddesinin dördüncü fıkrasına göre TEDAŞ, elektrik dağıtım şirketlerinin genel aydınlatma tesislerinin inceleme ve denetimi için görevlendirilmiştir. Söz konusu çalışmalar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile birlikte yürütülmektedir. Diğer taraftan, dağıtım faaliyetleri için gerekli görülen taşınmazlara ilişkin kamulaştırma işlemleri, 6446 Sayılı (28) TEDAŞ, ÖYK'nın 25/04/2017 tarihli ve 2017/12 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir. 92 www.hazine.gov.tr
Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesine göre TEDAŞ tarafından yapılmaktadır. Son olarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın hazırlamış olduğu Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği nin 60. maddesi kapsamında ETKB tarafından yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan biri olan TEDAŞ, Kuvvetli Akım Tesisleri nde Yüksek Gerilim Altında Çalışma İzin Belgesi (EKAT) eğitimi vermektedir. Mali Durum Uhdesindeki tüm dağıtım şirketleri özel sektöre devredilen ve ticari bir faaliyeti kalmayan Kuruluşun yılı dönem zararı yaklaşık 232 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. www.hazine.gov.tr 93
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 0,0 0,0 0,0 0,0 Satışların Maliyeti 0,0 0,0 0,0 0,0 Faaliyet Giderleri 381,4 394,8 483,0 22,4 Faaliyet Kâr Zararı -381,4-394,8-483,0-22,4 Finansman Giderleri 0,1 0,2 0,3 24,2 Dönem Kâr Zararı -539,9-190,6-232,0-21,7 Bilanço Dönen Varlıklar 8.132,5 6.129,5 6.224,8 1,6 Stok 0,6 0,8 1,0 25,9 Duran Varlıklar 3.139,9 2.914,1 2.653,7-8,9 Aktif Toplamı 11.272,4 9.043,6 8.878,5-1,8 KV Yabancı Kaynaklar 6.029,5 3.958,0 3.635,5-8,1 UV Yabancı Kaynaklar 1.201,8 1.235,1 1.624,5 31,5 Özkaynaklar 4.041,1 3.850,5 3.618,5-6,0 Rasyolar Cari Oran 1,35 1,55 1,71 10,6 Asit Test Oranı 0,71 1,08 1,18 9,5 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 0,0 0,0 0,0 0,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 0,0 0,0 0,0 0,0 Özsermaye Getiri Oranı % -63,70-4,83-6,21-28,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.507 1.552 1.518-2,2 Toplam İstihdam Gideri 95,0 106,6 113,4 6,4 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 6.086,8 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 0,0 0,0 0,0 0,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 0,0 0,0 0,0 0,0 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -253,1-254,4-318,1-25,0 Diğer Katma Değer -217,6 143,9 138,9-3,4 Yatırım Harcaması 0,0 2,8 1,5-48,7 Faiz Dışı Fazla 5.820,2-28,4-58,4-105,3 (milyon TL) Kaynak: TEDAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 94 www.hazine.gov.tr
6.5. tta Gayrimenkul A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet Şükrü DOĞAN (YK Başkanı) Ertan ERÜZ (Üye) Şinasi YURDAKUL (Üye) Mücahit CİVRİZ (Üye) Halil İbrahim AKYILDIZ (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,8 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.ttagayrimenkul.gov.tr Kuruluşu 1862 yılına kadar uzanan tta Gayrimenkul A.Ş., ilk olarak İnhisarlar İdaresi olarak faaliyet göstermiştir. İlerleyen süreçte TEKEL ismiyle anılan Kuruluş, 2008 yılında yapılan düzenlemeyle tta ismini, 2012 yılında yapılan düzenlemeyle ise Gayrimenkul Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ismini almıştır. Kuruluş unvanı 14/08/2013 tarihinde tta Gayrimenkul Anonim Şirketi olarak değiştirilmiştir. TEKEL e ait Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticaret A.Ş. ve Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş ile 3 tuz işletmesi özelleştirilmiş, Kuruluşa ait muhtelif gayrimenkuller özelleştirilme/satış/devir gibi usullerle elden çıkarılmıştır. Önemli Gelişmeler Kuruluşun 21/10/ tarihi itibarıyla Sümer Holding ile birleşmesi gerçekleşmiş olup tüzel kişiliği son bulmuştur. www.hazine.gov.tr 95
6.6. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Yavuz Sultan KANSIZ (Başkan) Hayrettin ÖZÇELİK (Üye) Maşuk Recep DEMİR (Üye) Zübeyde Yıldız KOÇ (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB nin Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 1 milyon TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.aduas.gov.tr ÖYK nın 27/12/2006 tarihli ve 2006/100 sayılı Kararı ile özelleştirme programına alınan EÜAŞ a ait Tercan, Kuzgun, Mercan, İkizdere, Çıldır, Beyköy ve Ataköy HES ile Engil Gaz Türbinleri Santrali ve Denizli JES in işletilmesi amacıyla 4046 sayılı Kanun kapsamında ÖİB nin 19/04/2007 tarihli ve 415 sayılı Olur u ile kurulan ADÜAŞ, Ana Sözleşmesinin Ankara Ticaret Sicili ne tescili ile birlikte 29/05/2007 tarihi itibarıyla faaliyete başlamış ve Ana Sözleşmesi 01/06/2007 tarihinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi nde yayımlanmıştır. Anılan santraller 01/07/2007 tarihinden, İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi ile Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş ye (ZDÜAŞ) devredilerek özelleştirildikleri 01/09/2008 tarihine kadar 14 ay boyunca ADÜAŞ tarafından işletilmiştir. Diğer taraftan ÖİB nin 02/11/2007 tarihli ve 1205 sayılı Olur u doğrultusunda, 25/09/2006 tarihinde işletme hakkı 36 yıllığına Eti Maden A.Ş.'ye verilmiş olan Murgul HES, Sümer Holding tarafından taşınmazları ve mevcut İşletme Hakkı Sözleşmesi ile birlikte ADÜAŞ a devredilmiştir. ADÜAŞ, 01/09/2008 tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi kapsamında, ZDÜAŞ a devredilen santrallerin denetlenmesi, yeni yatırımlarının onaylanması, santrallerin her zaman üretime hazır bir şekilde tutulmasının sağlanması görevlerini yürütmektedir. Ayrıca ÖİB, 4046 sayılı Kanun un 4. maddesinin son fıkrası kapsamında; gerek Şirket bünyesinde bulunan taşınmazlar gerekse Şirkete bedelsiz devrettiği muhtelif taşınmazların özelleştirilmesi konusunda ADÜAŞ Yönetim Kuruluna yetki vermekte olup ADÜAŞ, portföyünde yer alan varlıkların özelleştirilmelerine ilişkin ihale çalışmalarını 4046 sayılı Kanun kapsamında yürütmektedir. Önemli Gelişmeler ÖYK'nın 22/07/2015 tarihli ve 2015/63 sayılı Kararı ile EÜAŞ'a ait iken özelleştirme programına alınan santrallerin şirketleştirilmesi sonucu kurulan ve bu kapsamda bünyesinde bulunan varlıkların özelleştirilmesi için ÖİB tarafından yetkilendirilen ADÜAŞ'ın hisselerinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine ve özelleştirme işlemlerinin 31/12/2020 tarihine kadar tamamlanmasına karar verilmiştir. yılı içerisinde toplam tutarı 85,3 milyon TL olan 16 adet Taşınmaz Satış Sözleşmesi imzalanmış, sözleşmelere konu varlıkların alıcılara devirleri gerçekleştirilmiştir. İhaleleri yılında yapılıp ÖYK veya ÖİB onayında bekleyen veya sözleşme imza aşamasına gelinen varlıkların toplam ihale bedeli 46,4 milyon TL dir. 96 www.hazine.gov.tr
Mali Durum yılında satış geliri bulunmayan Kuruluşun başlıca gelirleri faiz gelirlerinden, başlıca giderleri ise genel yönetim giderlerinden oluşmakta olup, dönem kârı 2,8 milyon TL dir. Kuruluşun net kârı ise 2,4 milyon TL dir. Kuruluşun yılı aktif büyüklüğü 83,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Aktif toplamının %27,6 sını dönen varlıklar, %72,4 ünü ise duran varlıklar oluşturmaktadır. Kuruluşun dönen varlıklarının 2015 yılına göre azalışının nedeni, 27/06/ tarihli ve /14 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile Geçmiş Yıllar Kârları hesabındaki 54,8 milyon TL nin %15 stopaj vergisi kesildikten sonra geriye kalan 46,5 milyon TL nin Özelleştirme Fonu Hesabına aktarılmasıdır. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 0,0 0,0 0,0 0,0 Satışların Maliyeti 0,0 0,0 0,0 0,0 Faaliyet Giderleri 1,4 2,1 2,5 21,0 Faaliyet Kâr Zararı -1,4-2,1-2,5 21,0 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 2,0 3,9 2,8-28,2 Dönem Net Kâr Zararı 1,6 3,1 2,4-21,3 Bilanço Dönen Varlıklar 69,2 73,7 23,1-68,6 Duran Varlıklar 41,5 39,8 60,5 52,2 Aktif Toplamı 110,7 113,5 83,7-26,3 KV Yabancı Kaynaklar 0,9 0,7 0,6-9,9 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 0,3 ---- Özkaynaklar 109,8 112,8 82,8-26,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 4 10 8-20,0 Kaynak: ADÜAŞ Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 97
6.7. Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş. Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri İbrahim TOPRAK (YK Başkanı ve Genel Müdür) Oğuz CAN (Üye) Uğur ÜNAL (Üye) Mustafa ÇOLAK (Üye) Zafer DEMİRCAN (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 275 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 275 milyon TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.temsan.gov.tr Türkiye Elektromekanik Sanayi Genel Müdürlüğü (TEMSAN) 13/11/1975 tarihinde kurulmuş, daha sonra sırasıyla TEK, TEAŞ ve EÜAŞ ın bağlı ortaklığı şeklinde faaliyetlerini sürdürmüş, 14/05/2007 tarihinde ise iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılmıştır. TEMSAN, faaliyetlerini 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri hakkında KHK ya tâbi, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın ilgili kuruluşu statüsüyle sürdürmekte iken; 24/06/2015 tarihli ve 29396 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 15/06/2015 tarihli ve 2015/55 sayılı ÖYK Kararı gereğince, TEMSAN Genel Müdürlüğü nün Hazineye ait %100 oranındaki hissesi özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Bahsi geçen Kararda, Kuruluşun özelleştirme işlemlerinin 31/12/2020 tarihine kadar tamamlanması hususu düzenlenmektedir. Türkiye Elektromekanik Sanayi Genel Müdürlüğü 4046 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (e) bendi çerçevesinde Anonim Şirkete dönüştürülmüş ve Esas Sözleşmesi, 4046 Sayılı Kanun un 20/A maddesine istinaden düzenlenerek şirketin unvanı "Türkiye Elektromekanik Sanayi Anonim Şirketi" olarak değiştirilmiştir. TEMSAN ın amaç ve faaliyet konuları; her çeşit türbin, buhar kazanı, kazanlar, su ve gaz tankları, çelik konstrüksiyon elemanları, alternatörler, jeneratörler, transformatörler, elektrik nakil hattı ve emsali teçhizat, kablo, şalt cihazı, elektrik motorları, pompalar, kompresörler, kaynak makineleri, elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı ile ilgili tüm teçhizat ile elektrik santrallerini imal, temin ve tesis etmek, işletmek ve bunların ticaretini yapmaktır. Kuruluş, Türkiye de anahtar teslimi hidroelektrik santrali imalatı yapan tek yerli kuruluş olup, imalat faaliyetlerini Diyarbakır ve Ankara fabrikalarında sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler TEMSAN tarafından, DSİ projelerinden Topçam HES in (3 x 20,87 MW) 1. ünitesi devreye alınarak geçici kabulü yapılmıştır. EÜAŞ projelerinden; Kepez Izgara ve Izgara Temizleme Sistemi ile 3. Obruk HES Santral Binası İç İhtiyaç Beslemesinin Generatör 2 Üzerinden Sağlanması işleri tamamlanmış olup geçici kabulleri yapılmıştır. Obruk Hidroelektrik Santralinin 52,7 MW gücündeki 3. ünitesinin rehabilitasyonu tamamlanarak devreye alınmıştır. Ayrıca çeşitli belediye, kaymakamlıklar ve özel sektöre yönelik projeler tamamlanmıştır. Kuruluş, TÜBİTAK Kamag 1007 çağrı programı kapsamında TÜBİTAK MAM, TEMSAN, TOBB-ETU ve GİMAS Milli Hidroelektrik Santral (MİLHES) projesini 98 www.hazine.gov.tr
yapmaya hak kazanmıştır. Bu proje kapsamında TEMSAN generatör ve türbin tasarım faaliyetlerine katılım sağlamış olup TEMSAN sorumluluğunda olan yardımcı elektrik ve mekanik sistemler; tasarım çalışmaları kapsamında projelendirme, teknik şartname hazırlama ve hesaplama işlemleri tamamlanmıştır. Söz konusu yardımcı elektrik ve mekanik sistemlerin imalat çalışmaları ise devam etmektedir. Mali Durum Kuruluşun 2015 yılında 31,5 milyon TL olan brüt satış tutarı, yılında %7,6 oranında artarak 33,9 milyon TL şeklinde gerçekleşmiştir. yılında 3 milyon TL yatırım ödeneği bulunan Kuruluş, 26.809 TL yatırım harcaması gerçekleştirmiştir. www.hazine.gov.tr 99
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 13,4 31,5 33,9 7,6 Satışların Maliyeti 11,3 42,5 37,5-11,8 Faaliyet Giderleri 15,5 18,6 18,4-1,2 Faaliyet Kâr Zararı -13,4-29,6-22,0 25,8 Finansman Giderleri 1,6 1,2 0,0-98,5 Dönem Kâr Zararı -23,1-42,8-36,4 14,8 Bilanço Dönen Varlıklar 72,3 66,4 50,1-24,5 Stok 33,2 26,1 20,0-23,4 Duran Varlıklar 19,2 18,5 17,8-4,1 Aktif Toplamı 91,5 84,9 67,9-20,0 KV Yabancı Kaynaklar 46,7 38,6 36,5-5,3 UV Yabancı Kaynaklar 3,6 3,9 4,3 9,9 Özkaynaklar 41,2 42,4 27,0-36,2 Rasyolar Cari Oran 1,55 1,72 1,37-20,2 Asit Test Oranı 0,14 0,24 0,30 25,5 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 171,2 80,9 108,1 33,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 762,2 263,9 257,7-2,4 Özsermaye Getiri Oranı % -83,06-102,35-105,06-2,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 273 273 217-20,5 Toplam İstihdam Gideri 19,4 23,5 29,4 24,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 50,0 43,9 21,1-51,9 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 48,9 115,5 156,3 35,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 41,4 155,8 172,9 11,0 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) -49,1-108,5-101,3 6,6 Diğer Katma Değer -0,9-16,3-6,4 60,9 Yatırım Harcaması 1,6 0,2 0,0-100,0 Faiz Dışı Fazla 15,5 11,1-8,8-179,3 (milyon TL) Kaynak: TEMSAN, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 100 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 7 KAMU SERMAYELİ BANKALAR KAMU işletmeleri RAPORU
Bu bölümde, kamunun pay sahibi olduğu bankalara yönelik bilgilere yer verilmekte, bu bankaların yılı faaliyetlerine yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır. 2000 yılına kadar 233 sayılı KHK ye tabi birer şirket olarak faaliyet gösteren kamunun pay sahibi olduğu bankalardan T.C. Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye Halk Bankası A.Ş. ve Türkiye Emlak Bankası A.Ş., bu yılda 4603 sayılı Kanunla birlikte KİT statüsünden çıkartılmışlardır. Böylece söz konusu bankaların çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmaları, özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları amaçlanmıştır. Bu bölümde ayrıca, kendi kanunları doğrultusunda faaliyet gösteren Kalkınma Bankası, Vakıflar Bankası, İhracat Kredi Bankası, Merkez Bankası ve İller Bankasına yönelik bilgilere de yer verilmiştir. Tüm bankalarla ilgili daha ayrıntılı veriler, söz konusu bankaların internet sitelerinden veya faaliyet raporlarından elde edilebilir. 102 www.hazine.gov.tr
7.1. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. 30 Yönetim Kurulu Üyeleri Muharrem KARSLI (YK Başkanı) Hüseyin AYDIN (Üye Genel Müdür) Yusuf DAĞCAN (YK Bşk. V.) Cemalettin BAŞLI (Üye) Mehmet Hamdi YILDIRIM (Üye) Feyzi ÇUTUR (Üye) Metin ÖZDEMİR (Üye) Mustafa ÇETİN (Üye) Salim ALKAN (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5,1 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 5,1 milyar TL İnternet Adresi http://www.ziraatbank.com.tr T.C. Ziraat Bankası A.Ş. nin temelini, 20/11/1863 te çiftçilerin oluşturduğu kaynakla Mithat Paşa öncülüğünde devlet eliyle ve devlet himayesinde kurulan "Memleket Sandıkları" oluşturmaktadır. İzleyen yıllarda sandıkların işleyişinde gözlenen bozulmalar sonucu 1883'te aynı amaçlar doğrultusunda "Menafi Sandıkları" oluşturulmuştur. 28/08/1888 de ise T.C. Ziraat Bankası Nizamnamesi yürürlüğe girmiş, o tarihte faaliyette bulunan Menafi Sandıkları da Banka şubelerine dönüştürülmüştür. Satılması mümkün olan gayrimenkul rehini ve kuvvetli kefalet karşılığında çiftçiye kredi kullandırmak, faiz karşılığında tevdiat kabul etmek, ziraata ilişkin sarraflık ve aracılık işleri yapmak gibi amaçlarla kurulan Banka, 4603 sayılı Kanunla 2000 yılında 233 sayılı KHK kapsamından çıkarılmıştır. Banka, özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekte olup Sayıştay denetimine tabidir. 31/12/ itibarıyla yurt içinde ve yurt dışında toplam 1.814 hizmet noktası ve 25.015 çalışanıyla kurumsal, girişimci ve perakende bankacılık alanlarında faaliyet gösteren T.C. Ziraat Bankası bugün Türkiye nin en yaygın bankacılık hizmet ağına sahip bulunmaktadır. Önemli Gelişmeler Banka, kredilerini son 4 yılda 2 katın üstünde artırırken tamamen kendi kaynaklarıyla tasarladığı, sürekli geliştirdiği kredi süreçleri ve modülleri ile kredi kalitesi konusundaki olumlu seyrini de sürdürmektedir. Desteklenen proje sayısı yılsonu itibarıyla 39 a, proje finansman büyüklüğü ise 12,3 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Büyük projelerin finansmanının yanı sıra, küçük ve orta ölçekteki işletmelerin finansman ihtiyaçlarına; tarım sektörünü ilk sıraya alarak, çeşitlendirilmiş ürünlerle desteğini artırarak sürdürmektedir. Tarım sektörünün finansal hizmetlere erişimini kolaylaştırmaya devam edilmektedir. KOBİ bankacılığında; Banka ürünlerine ilave olarak KGF ve KOSGEB desteğiyle oluşturulan yeni kredilerle de bu işletmelerin finansmanına destek sağlanmaktadır. Konut kredilerinde, yılında sektör büyümesinin yarısı gerçekleştirilerek %50 artış sağlanmıştır. Takipteki kredi rasyosu, sektör ortalamasının altında kalarak %1,8 olarak gerçekleşmiştir. Banka kaynaklarından tarım sektörünün finansmanına yönelik olarak kullandırılan kredilerin yılsonu bakiyesi 42 milyar TL ye, kredili müşteri sayısı (30) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile Türkiye Cumhuriyet Ziraat Bankası A.Ş. nin sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. www.hazine.gov.tr 103
ise 589 bine ulaşmıştır. yılında Banka kaynaklarından 422 bin gerçek ve tüzel kişi müşteriye 27,2 milyar TL kredi sağlanmış, söz konusu kredilerin 7,8 milyar TL si faiz indirimsiz olarak kullandırılmıştır. Tarımsal nitelikli kredi portföyünün %37 sini 15,4 milyar TL ile yatırım kredileri, %63 ünü 26,6 milyar TL ile işletme kredileri oluşturmaktadır. Hazine destekli kullandırılan tarımsal krediler kapsamında yılında, faiz indirimli kredilere ilişkin yayımlanan kararname ve tebliğ doğrultusunda ve üretim konuları bazında belirlenen sübvansiyon oranları dahilinde, sektörde faaliyet gösteren müşteriler, yıllık %0 ile %8,25 arasında değişen faiz oranları ile kredi kullanmaya devam etmişlerdir. yılında tarım sektöründe faaliyet gösteren 321 bin üretici ve firmaya indirimli faiz oranları üzerinden 19,4 milyar TL kredi kullandırılmıştır. Banka ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Kredi Garanti Fonu (KGF) arasında, KOBİ ölçekli işletmelere uygun koşullarda işletme sermayesi finansmanı ve kefalet desteği sağlanmasına yönelik olarak imzalanan anlaşma ile Nefes Kredisi ürünü hayata geçirilmiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan Genç Çiftçi Programı ndan hibe almaya hak kazanan genç çiftçilerin daha kârlı, verimli ve sürdürülebilir işletmeler kurabilmeleri amacıyla Genç Çiftçi Kredisi tarımsal faaliyetle uğraşan müşterilerin hizmetine sunulmuştur. İşletmelerin yerli ve yeni makine-teçhizat alımları için uygun koşullarda finansal destek sağlanmasına yönelik olarak KOSGEB ile Banka arasında Makine Teçhizat Kredi Faiz Desteği Protokolü imzalanmış, bu protokol ile müşterilere uygun faiz oranları ile kredi kullanma olanağı verilmiştir. Bankanın temel pasif yönetimi stratejisi, mevduat tabanının genişletilmesinin yanı sıra, mevduat dışı kaynakların çeşitlendirilmesi ve derinleştirilmesi üzerine kurulmuştur. Kaynak yapısında çeşitliliğin sağlanması ve ortalama fonlama vadesinin uzatılmasının desteklenmesi çerçevesinde; Banka nın Türk Lirası cinsi bono ve tahvil ihraçları sürdürülmüş ve yılında yaklaşık 7,7 milyar TL tutarındaki itfaya karşılık 7,6 milyar TL tutarında borçlanma gerçekleştirilmiştir. Ayrıca 1,1 milyar ABD doları sendikasyon kredisi yenilenmiş, 500 milyon ABD doları tutarında 5 yıllık yeni bir eurobond ihracı gerçekleştirilmiştir. Uluslararası kuruluş ve bankalardan kredilerin sağlanmasına devam edilmiştir. yılında Ziraat Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, Ziraat Finans Grubu ailesine katılarak faaliyetlerine başlamıştır. Mali Durum Ziraat Bankası, ülkemizde düşük seviyede seyreden tasarruf oranının artırılmasına yönelik çalışmalar kapsamında, sunduğu çeşitli tasarruf ve mevduat ürünleriyle yeni yatırımlara kaynak yaratmayı sürdürmektedir. Tabana yaygın mevduat stratejisi çerçevesinde toplam mevduat yıl sonu itibariyle 223 milyar TL ye ulaşmıştır. Sürdürülebilir büyüme prensibiyle hareket eden Banka, nakdi krediler bakiyesini %25 artırarak 233 milyar TL seviyesine yükseltmiş, toplam krediler ise 312 milyar TL ye ulaşmıştır. Toplam aktifler içerisinde krediler, %65 ile en yüksek paya sahiptir. 357,8 milyar TL aktif büyüklüğü ile sektörün lideri konumunda olan Bankanın yılsonu kârı 2015 yılsonuna göre %27 oranında yükselerek 6,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılsonunda Bankanın özkaynakları bilanço içinde %11 pay ile 38 milyar TL ye yükselmiştir. Özkaynak ve aktif kârlılıkları yılsonunda sırasıyla %18,7 ve %2,0 olarak gerçekleşmiştir. Bankanın sermaye yeterlilik oranı %14,5 seviyesindedir. 5 milyar TL olan Banka sermayesi, yılı içerisinde 5,1 milyar TL ye çıkarılmıştır. 104 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 247.600 302.848 357.761 18,1 Toplam Nakdi Krediler 141.915 186.813 232.644 24,5 Toplam Mevduat 153.255 186.469 223.019 19,6 Özkaynaklar 28.540 31.546 38.382 21,7 Net Faaliyet Kârı 5.179 6.568 8.569 30,5 Net Kâr 4.051 5.162 6.576 27,4 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 57,3 61,7 65,0 Sektördeki Aktif Payı 12,4 12,8 13,1 Sektördeki Kredi Payı 11,1 12,2 13,0 Takipteki Krediler / Krediler (Brüt) 1,9 1,7 1,8 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 20,8 21,8 24,6 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 92,6 100,2 104,3 Sektördeki Mevduat Payı 13,6 14,1 14,4 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 70,2 75,6 78,8 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 29,4 23,6 20,1 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 41,1 43,4 40,4 Aktif Kârlılığı 1,8 1,8 2,0 Özkaynak Kârlılığı 16,4 17,3 18,7 Net Faiz Marjı 4,7 4,5 4,9 Sermaye Yeterlilik Oranı 18,2 15,1 14,5 Kaynak: T.C. Ziraat Bankası A.Ş. www.hazine.gov.tr 105
7.2. Türkiye Halk Bankası A.Ş. 31 Yönetim Kurulu Üyeleri Recep Süleyman ÖZDİL (YK Başkanı) Sadık TILTAK (YK Bşk. V.) Ali Fuat TAŞKESENLİOĞLU (Üye Genel Müdür) Yunus KARAN (Üye) Cenap AŞCI (Üye) Ömer AÇIKGÖZ (Üye) Mehmet AYTEKİN (Üye) Yahya BAYRAKTAR (Üye) Mehmet Ali GÖKCE (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : %51,11 Nominal Sermaye: 1,25 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,25 milyar TL İnternet Adresi http://www.halkbank.com.tr T. Halk Bankası A.Ş., 1933 tarihli ve 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kapsamında kurulmuş ve 1938 yılında faaliyete geçmiştir. 1992 yılında Türkiye Öğretmenler Bankası (Töbank), 1993 yılında Sümerbank, 1998 yılında Etibank, 2001 yılında mülga Türkiye Emlak Bankası nın 96 şubesi ve 2004 yılının ikinci yarısında ise Pamukbank T. Halk Bankasına devredilmiştir. 2000 yılının sonlarında yürürlüğe giren 4603 sayılı Kanunla 233 sayılı KHK kapsamından ve KİT statüsünden çıkarılan T. Halk Bankası, anonim şirket statüsüne kavuşturulmuştur. Banka özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekte olup Sayıştay denetimine tabidir. Bankanın faaliyet alanı; ticari finansman ve kurumsal bankacılık, fon yönetimi işlemleri, bireysel bankacılık ve kredi kartı işlemlerini kapsamaktadır. Banka, 31/12/ itibarıyla yurtiçinde 959, yurtdışında 5 şubesi ve 3 yurtdışı temsilciliği ile faaliyet göstermektedir. Önemli Gelişmeler Halkbank, yılında uluslararası piyasalarda 500 milyon ABD doları nominal tutarlı tahvil (beşinci Eurobond) ve yurt içinde 4,7 milyar TL lik bono ihracı gerçekleştirerek finansman sağlamış, 175 milyon ABD doları ve 476,5 milyon avro tutarında da sendikasyon anlaşması yapmıştır. Fransız Kalkınma Ajansı ile de çevresel nitelikli yatırımların ve Organize Sanayi Bölgelerinde faaliyet gösteren firmaların teşvik edilmesi amacıyla finansman sağlanması için 100 milyon avro tutarında kredi anlaşması imzalanırken, KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin işletme ve yatırım kredisi ihtiyaçlarının finansmanı için Avrupa Yatırım Bankası ndan 100 milyon avro tutarında kaynak sağlamıştır. Banka nın Asya-Pasifik Bölgesi ndeki uluslararası kurumsal yatırımcılar ve muhabir bankalarla ilişkilerinin geliştirilmesi amacıyla Singapur da Temsilcilik Ofisi faaliyete başlamıştır. (31) ÖYK nın 03/02/2017 tarihli ve 2017/1 sayılı kararı ile ÖYK nın 05/02/2007 tarihli ve 2007/8 sayılı kararı ile Hazineye ait hisseleri özelleştirme kapsam ye programına alınan Türkiye Halk Bankası A.Ş.'nin %51,11 oranındaki hissesinin, özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Türkiye Varlık Fonu'na devrine karar verilmiştir. 106 www.hazine.gov.tr
Banka, da sürdürülebilirlik alanındaki çalışmalarını da bir üst seviyeye taşımış ve BIST Sürdürülebilirlik Endeksi ne dâhil olmuştur. Mali Durum Bankanın toplam aktifleri yılsonunda %23,3 oranında artarak 231,4 milyar TL ye ulaşmıştır. Nakdi ve gayrinakdi olmak üzere toplam krediler %23,8 artarak 206,1 milyar TL ye yükselirken KOBİ kredilerini de içeren ticari kredi hacmi ise %26,8 artarak 126,5 milyar TL ye ulaşmıştır. Banka, yılsonunu 2,6 milyar TL lik net kâr ile tamamlamıştır. Bankanın yılsonunda özkaynakları 21,3 milyon TL olarak gerçekleşmiş olup takipteki kredi rasyosu %3,2 dir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 155,4 187,7 231,4 23,3 Toplam Nakdi Krediler 101,8 126,7 158,4 24,9 Toplam Mevduat 103,7 122,1 150,3 23,0 Özkaynaklar 16,5 19,4 21,3 9,7 Net Faaliyet Kârı 2,7 2,9 3,4 17,4 Net Kâr 2,2 2,3 2,6 10,5 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 65,5 67,5 68,4 Sektördeki Aktif Payı 7,8 8,0 8,5 Sektördeki Nakdi Kredi Payı 8,0 8,4 8,9 Özel Tertip Devlet Tahvilleri / Aktifler 0,4 0,0 0,0 Takipteki Krediler / T. Nakdi Krediler (brüt) 3,6 3,1 3,2 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 20,8 16,8 19,2 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 98,1 103,8 105,4 Sektördeki Mevduat Payı* 8,2 8,6 8,7 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 76,7 82,4 84,1 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 23,2 17,1 15,0 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 92,8 91,9 87,4 Aktif Kârlılığı 1,5 1,3 1,2 Özkaynak Kârlılığı 14,4 12,9 12,6 Net Faiz Marjı 4,2 4,0 4,0 Sermaye Yeterlilik Oranı 13,6 13,8 13,1 Kaynak: T. Halk Bankası A.Ş. * Bankalar mevduatı hariçtir. Pazar payı hesaplamalarında reeskontlar hariçtir. www.hazine.gov.tr 107
7.3. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Yönetim Kurulu Üyeleri Ramazan GÜNDÜZ (YK Başkanı) Mehmet Emin ÖZCAN (YK Başkan V.) Halil AYDOĞAN (Genel Müdür) İsmail ALPTEKİN (Üye) Dr. Adnan ERTEM (Üye) Öztürk ORAN (Üye) Dilek YÜKSEL (Üye) Sabahattin BİRDAL (Üye) Boş (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: 0 32 Nominal Sermaye: 2,50 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,50 milyar TL İnternet Adresi http://www.vakifbank.com.tr Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı (Vakıfbank), 11/01/1954 tarihinde, 6219 sayılı Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanunu ile özel hukuk hükümlerine tabi olmak üzere T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğüne verilen yetki çerçevesinde kurulmuş olup Banka nın statüsünde kuruluşundan bu yana bir değişiklik olmamıştır. Banka nın temel faaliyet alanı bireysel, kurumsal ve özel bankacılık, döviz, para piyasaları ve menkul kıymet işlemleri ile uluslararası bankacılık hizmetlerinden oluşmaktadır. Önemli Gelişmeler Banka, kurumsal bankacılık iş kolunda, aktif kalitesi ve kârlılığı temel alan bir anlayışla strateji ve aksiyon planını oluşturmuş ve bu sayede hizmet verdiği müşteri sayısını artırırken çapraz satış oranı ve iş kolu karlılığında da artış sağlamıştır. Bankanın yılında kurumsal bankacılık alanında müşteri sayısı %8 oranında yükselmiştir. yılında kullandırdığı kurumsal nakit kredilerde %34, kurumsal gayrinakdi kredilerde %28 oranında artış sağlamıştır. Banka, kamu ve özel sektör yatırımlarına proje finansmanı desteği sağlamayı sürdürmüş olup yılında 104 ayrı proje için toplam 13,3 milyar TL yeni kredi limiti tespiti yapılmış, yeni başlayan ve devam eden projeler için toplamda 4,5 milyar TL kredi kullandırımı yapılmıştır. Banka, 15 ülkeden 30 bankanın katılımıyla 207 milyon ABD doları ve 631,5 milyon Avro olmak üzere toplam 920 milyon ABD doları tutarında sendikasyon kredisi imzalamıştır. yılsonu itibarıyla; Banka 15.615 personel, 921 yurt içi şube ve 3 yurt dışı şube olmak üzere toplam 924 şube ile müşterilerine hizmet vermektedir. Mali Durum Bankanın nakdi kredileri %19 artışla 147 milyar TL'ye ulaşmış ve reel sektöre kaynak sağlamaya devam edilmiştir. Nakdi kredilerde gerçekleşen artış, ağırlıklı olarak ticari kredi kullandırımlarından kaynaklanmaktadır. Nakdi ve gayrinakdi kredi portföyündeki toplam artış aynı dönem için %20 olarak gerçekleşerek kredi portföyü toplamda 187 milyar TL olmuştur. Ticari nitelikli krediler de ise bu oran %21 artışla 143 milyar TL ye ulaşmıştır. yıl sonu itibarıyla KOBİ lere sağlanan krediler 37 milyar TL ye ulaşmıştır. Bankanın yılsonunda özkaynakları 19,2 milyon TL olarak gerçekleşmiş olup takipteki kredi rasyosu %4,19 dur. (32) Banka sermayesinin %43 ü Vakıflar Genel Müdürlüğünün idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait, %25,20 si halka açık, %16,10 u Vakıfbank Mem. Ve Hizm. Em. ve Sağ. Yard. San. Vakfı na ait, %15,70 i ise diğer vakıflar ve kişilere aittir. 108 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 158.218 182.947 212.540 16,18 Toplam Krediler 104.343 122.974 146.619 19,23 Toplam Mevduat 91.757 109.923 123.839 12,66 Özkaynaklar 14.772 16.768 19.239 14,74 Brüt Kâr 2.214 2.470 3.396 37,45 Net Kâr 1.753 1.930 2.703 40,05 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 65,95 67,22 68,98 Sektördeki Aktif Payı 7,93 7,76 7,78 Sektördeki Kredi Payı 8,41 8,28 8,45 Takipteki Krediler / Krediler 3,67 3,79 4,19 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 18,32 18,45 19,73 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 113,72 111,87 118,40 Sektördeki Mevduat Payı 8,72 8,83 8,52 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 82,00 84,59 85,83 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 17,89 15,04 13,31 Aktif Kârlılığı 1,11 1,06 1,27 Özkaynak Kârlılığı 11,87 11,51 14,05 Sermaye Yeterlilik Oranı 13,96 14,52 14,16 Kaynak: Vakıfbank www.hazine.gov.tr 109
7.4. Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş. 33 Yönetim Kurulu Üyeleri M. Zeki SAYIN (Başkan) Mehmet Emin ÖZCAN (Üye) Mehmet ERSOY (Üye) Dr. Hüseyin ÇIRPAN (Üye) Hikmet Aydın SİMİT (Üye) Ahmet YEMAN (Üye) Abdullah Erdem CANTİMUR (Üye) Tasfiye Kurulu Üyeleri M. Zeki SAYIN Duray ŞİMŞEK Abdullah SOYDAŞ İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %99,99 Nominal Sermaye: 750 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 749 milyon TL İnternet Adresi http://www.tasfiyeemlak.com Banka, 03/06/1926 tarihinde Emlak ve Eytam Bankası adı altında kurulmuş olup çeşitli yeniden yapılandırmaların ardından konut, dış ticaret ve denizcilik sektörlerinde sektör bankası görevini üstlenmiştir. 4603 sayılı Kanun kapsamında istihsal edilen 2001/2202 sayılı BKK ile Türkiye Emlak Bankası A.Ş. nin bankacılık dışında kalan mal varlıkları ve iştiraklerinin tüm hak ve yükümlülükleriyle TOKİ ye devri düzenlenmiştir. 2001 yılında 4603 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle ayrıca; Bankanın 2001/2202 sayılı BKK da devri öngörülen varlıkları ile kanuni takibe intikal etmiş alacakları ve yuva kredileri hariç, tüm aktiflerinin bankaların yönetim kurullarının kendi aralarında düzenleyecekleri protokol doğrultusunda, protokole konu bütün hak, alacak ve borçların, alacaklıların rızası veya sair herhangi bir işleme gerek kalmaksızın T.C. Ziraat Bankası A.Ş. veya T. Halk Bankası A.Ş. ye devredilmesine karar verilmiş ve tasfiye süreci yasal olarak başlatılmıştır. 14/09/2001 tarihindeki olağanüstü genel kurul ile Banka nın yetkili organları belirlenerek tasfiye süreci fiili olarak başlamış olup söz konusu süreç halen devam etmektedir. Önemli Gelişmeler 2001/2202 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereği Bankanın TOKİ ye devretmesi gereken bankacılık dışı menkul ve gayrimenkullerin tespiti taraflar arasında yapılan protokol ile belirlenmiş, gayrimenkullerin devir işlemi tamamlanmış, gayrimenkullere ilişkin olarak 1.248 milyon TL tutarında DİBS alınmış ancak, bu DİBS in vade başlangıçları YPK kararları dört kez ötelendiğinden henüz tahsilat yapılamamıştır. Son alınan 07/08/2015 tarihli YPK kararı ile 7 yıl vadeli (iki yıl ödemesiz ve geri kalan beş yılda eşit taksitler halinde (33) 18/05/2017 tarihinde kabul edilen 7020 sayılı Kanun ile T. Emlak Bankası A.Ş. nin (Banka) tasfiye sürecinden çıkarılmasına yönelik yasal altyapı oluşturulmuştur. 110 www.hazine.gov.tr
ve faizsiz olarak ödenmek üzere) olan DİBS de, ödemesiz süre 17 yıl olmak üzere toplam vade 22 yıla çıkartılmıştır. 5664 sayılı Konut Edindirme Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde 2008 yılı itibariyle hak sahiplerine ödemeler yapılmaya başlanmış olup ödemeler halen devam etmektedir. yılsonu itibarıyla yaklaşık 8 milyon hak sahibine 3,5 milyar TL lik ödeme yapılmış olup yaklaşık 4 milyon kalan kayıt sayısı için yaklaşık 404 milyon TL kalan ödeme tutarı bulunmaktadır. Diğer taraftan, kalan hak sahiplerine ödeme yapılması için en son liste, 29/09/2014 tarihinde yayımlanmış olup 29/09/2019 tarihine kadar hak sahipleri KEY ödemelerini alabileceklerdir. 27/01/2017 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6770 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemede Hazine, Banka ve TOKİ arasında yıllardır kronik hale gelmiş borç-alacak sorununun çözülmesine ilişkin hükümler yer almakta olup söz konusu sorununun çözümü ile Hazine alacağının imtiyazlı oluşundan kaynaklanan Bankanın tasfiyesi önündeki önemli bir engelin aşılması hedeflenmiş; 1,2 milyar TL tutarındaki TOKİ nin Banka ya olan borcu Müsteşarlığımıza nakledilmiştir. Banka nın Müsteşarlığımıza olan 1,1 milyar TL tutarındaki borcu ile TOKİ nin Banka ya olan borcu takas edilmiştir. Bankanın marka değeri, bilinirliliği ve mali yeterliliği göz önüne alınarak sektöre yeniden kazandırılması ve ekonomik gelişime katkı sağlanması amaçlanmış olup Bankanın tasfiye halinden çıkartılarak yeniden faaliyete geçirilmesi çalışmaları kapsamında, 27/05/2017 tarihinde yürürlüğe giren 7020 sayılı Kanun ile yasal altyapı oluşturulmuştur. Mali Durum Bankanın 31/12/ itibarıyla aktif toplamı 2,9 milyar TL dir. Aktifteki en önemli kalem TOKİ ye devredilen gayrimenkul karşılığı alınan özel tertip DİBS olup toplamı 1,25 milyar TL dir. Bankanın yılsonunda özkaynakları 1,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 2.394 2.641 2.890 9,41 Tasfiye Olunacak Alacaklar* 976 1.109 1.269 14,40 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menk. Kıy. 1.248 1.248 1.248 0,00 Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Borçlar 984 993 1.081 8,87 Özkaynaklar 1.338 1.470 1.593 8,32 Brüt Kâr 137 166 158-4,63 Net Kâr 109 132 122-7,58 Rasyolar (%) Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 63 75 73 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 0 0 0 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler** 542 57 8 Kaynak: T.H.T. Emlak Bankası (*) Tasfiye Olunacak Alacaklar'ın %83'ü yabancı para üzerinden izlenmiş olduğundan kur farklarını içermektedir. Reel olarak ilgili dönemde (2015-) 51.106.315 TL anapara tahsilatı yapılmıştır. (**) 2014 Faizdışı gelirlerde Karayolları GM den alınan kamulaştırma bedeli 75,4 Milyon TL olup rasyo bu nedenle sapma yapmıştır. yılsonunda ise YKB protokolü için ayrılmış olan 20 Milyon TL provizyon gideri nedeni ile rasyo %8 e düşmüştür. www.hazine.gov.tr 111
7.5. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Ahmet BUÇUKOĞLU (YK Başkanı Genel Müdür) Mustafa Cüneyd DÜZYOL (YK Başkan V.) Zeki ÇİFTÇİ (Üye) Mehmet AYDIN (Üye) Selim YEŞİLBAŞ (Üye) Boş (Üye) Boş (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %99,08 Nominal Sermaye: 500 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 500 milyon TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK)) İnternet Adresi http://www.kalkinma.com.tr 1975 yılında Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası (DESİYAB) adı altında kurulan ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilgili kuruluşu olarak faaliyet gösteren Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., 1983 yılında yeniden yapılandırılmış ve 1988 yılından itibaren bugünkü unvanı ve statüsüne kavuşmuştur. Bankanın faaliyet alanı, Türkiye nin kalkınması için Anonim Şirket statüsündeki teşebbüslere kârlılık ve verimlilik anlayışı içinde kredi vermek, iştirak etmek suretiyle finansman ve işletme desteği sağlamak, yurt içi ve yurt dışı tasarrufları kalkınmaya dönük yatırımlara yöneltmek, sermaye piyasasının gelişimine katkıda bulunmak, yurt içi, yurt dışı ve uluslararası ortak yatırımları finanse etmek ve her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yürütmektir. Bireysel kredi kullandırmayan, yatırımların projeye dayalı finansmanı ağırlıklı olmak üzere, finansal kiralama ve iştirak yoluyla finansman desteği sağlayan bir kalkınma ve yatırım bankası olan Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., özel hukuk hükümlerine tabi, anonim şirket statüsünde bir kalkınma ve yatırım bankası olup Sayıştay denetimine tabidir. Önemli Gelişmeler Banka, yılında da her alanda yatırımları desteklemeyi sürdürmüş ve kaynaklarını öncelikle reel ekonomiye aktarma anlayışıyla yöneterek, aktiflerinin %77 sini kredilere tahsis etmiştir. yılında, KOBİ leri desteklemek üzere, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankasıyla (AKKB) 100 milyon avroluk kredi anlaşması imzalanmıştır. Ayrıca, Dünya Bankası ile jeotermal enerji yatırımlarının teşvikine yönelik Temiz Teknoloji Fonu ndan sağlanan 39,8 milyon ABD doları tutarındaki hibe anlaşması ve jeotermal enerji projelerinin finansmanında kullanılmak üzere 100 milyon ABD doları tutarındaki kredi anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmalarla birlikte Bankanın yurt dışı kuruluşlarından sağladığı uzun vadeli kaynaklar 2,5 milyar ABD doları eşdeğerine ulaşmıştır. Banka, uluslararası finans kuruluşlardan sağlanan finansman olanaklarını, başta enerji olmak üzere, ülkemizin ihtiyaç duyduğu diğer reel sektör alanlarına aktarmaya devam etmiştir. Kredi portföyünün sektörel dağılımında enerji sektörü %59 ile en büyük payı almaktadır. Bu sektörü sırasıyla imalat sanayi (%18), turizm (%14), finans (%7) ve eğitimsağlık sektörü (%2) izlemektedir. Banka, Türkiye nin enerjide dışa bağımlılığının azaltılmasında önem arz eden yenilenebilir enerji sektörünü hedef sektör olarak benimseyerek bu alanda plasmanlarını yoğunlaştırmıştır. Doğrudan kredi faaliyetleri yanında, orta ve uzun vadeli kaynakların aracı bankalar kanalıyla KOBİ lere ulaşmasını sağlayan Apex faaliyetlerine de devam 112 www.hazine.gov.tr
edilmektedir. Apex yöntemiyle, bugüne kadar KOBİ lere aktarılan kaynak hacmi 150 milyon avro, 100 milyon ABD doları ve 60 milyon TL seviyelerine ulaşmıştır. Aralık da Apex yöntemiyle kullandırılmak üzere, AKKB ile 100 milyon avroluk kredi anlaşması imzalanmıştır. Banka, 22/11/ tarihli Resmi Gazete de yayınlanan KHK ile Cazibe Merkezleri Programı nın da uygulayıcı kuruluşu olmuştur. Program ile görece az gelişmiş bölgelerdeki yatırım ortamını canlandırarak istihdam, üretim ve ihracatı artırmak yoluyla bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması hedeflenmektedir. Ülkemizde kalkınma bankacılığının genişletilip geliştirilmesi, Bankanın kullanacağı enstrümanlarla sermaye piyasasının kuvvetlendirilmesinde etkin bir rol oynaması, Bankanın görev alanlarını genişleterek mali yapısının güçlendirilmesi, ülkemizin orta gelir tuzağından çıkmasını sağlamak amacıyla teknolojik ve stratejik sektörlerde yapılacak yatırımlara uzun vadeli fon sağlanması ve Cazibe Merkezleri Programı kapsamındaki görevlerinin sekteye uğramadan daha verimli bir şekilde yürütebilmesi amaçlanarak Bankanın yeniden yapılandırılması çalışmaları yürütülmekte olup bu kapsamda Banka'nın hukuki, idari ve personel altyapısının kuvvetlendirilmesi, görev alanlarının genişlemesi sonucu ihtiyaç duyacağı gerekli kaynakların temin edilmesi ve çeşitlendirilmesi için ihtiyaç duyulan yasal ve kurumsal düzenlemeler gerçekleştirilecektir. Mali Durum Bankanın yılında kredi hacmi %38,7 artışla 5,4 milyar TL ye, aktif büyüklüğü ise, %47,5 lik artışla 7,0 milyar TL ye ulaşmıştır. Bankanın yılsonunda özkaynakları 775 milyon TL olarak gerçekleşmiş olup takipteki kredi rasyosu %2,3 tür. Bankanın 160 milyon TL olan ödenmiş sermayesinin 500 milyon TL ye çıkarılması kararı alınmış ve sermaye artırımı yılsonunda tamamlanmıştır. Bu sayede özkaynak yapısını ve sermaye yeterliliğini güçlendiren Banka, önümüzdeki yıllarda reel sektöre daha fazla finansman imkânı sağlamayı hedeflemektedir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler(*) 3.915 4.774 7.043 48 Toplam Krediler(*) 3.145 3.913 5.426 39 Özkaynaklar 643 703 775 10 Net Faaliyet Kârı 59 80 93 16 Net Kâr 47 63 71 13 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 80,3 81,9 77 Sektördeki Aktif Payı 0,2 0,2 0,2 Sektördeki Kredi Payı 0,3 0,3 0,3 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 3,4 2,7 2,3 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 79,2 75,4 77,8 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 7,3 5,7 5,4 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 32,6 34,6 35,2 Aktif Kârlılığı 1,2 1,3 1,3 Özkaynak Kârlılığı 7,3 8,9 9,6 Net Faiz Marjı 3,7 3,5 3,2 Sermaye Yeterlilik Oranı 20,40 17,84 13,41 Kaynak: T. Kalkınma Bankası A.Ş. (*) Toplam Aktifler ve Toplam Krediler kalemlerindeki yüksek oranlı değişimde döviz kurlarındaki artış (yaklaşık %20) etkili olmuştur. www.hazine.gov.tr 113
7.6. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Cavit DAĞDAŞ (Başkan) İbrahim ŞENEL (Başkan V.) Adnan YILDIRIM (Üye Genel Müdür V.) Mehmet BÜYÜKEKŞİ (Üye) Raci KAYA (Üye) Adnan Ersoy ULUBAŞ (Üye) Hatice Zeynep BODUR OKYAY (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 3,7 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,7 milyar TL İlgili Bakanlık Ekonomi Bakanlığı İnternet Adresi http://www.eximbank.gov.tr 1987 yılında kurulan Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. nin (Eximbank) amacı; ihracatın geliştirilmesi, ihraç edilen mal ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi, ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası ticarette paylarının artırılması ve girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması, ihracatçılar ile yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gücü ve güvence kazandırılması, yurt dışında yapılacak yatırımlar ile ihracat maksadına yönelik yatırım malları üretim ve satışının desteklenerek teşvik edilmesidir. Önemli Gelişmeler Türk Eximbank, yılında ihracatçılara 19,7 milyar ABD doları kısa vadeli, 2,2 milyar ABD doları orta-uzun vadeli olmak üzere toplam 21,9 milyar ABD doları tutarında nakdi kredi desteği sağlamıştır. Böylelikle ihracatçılara sunulan toplam kredi desteğinde bir önceki yıla göre %8,3 lük bir artış sağlanmıştır. Bununla beraber, aynı dönemde ihracatçıların yurt dışı alacaklarının ticari ve politik risklerden kaynaklanabilecek zararlara karşı sigorta teminatı altına alındığı Kredi Sigortası programları kapsamında sigortalanan sevkiyat tutarı %9,6 oranında artarak 11 milyar ABD dolarını aşmıştır. Sonuç olarak, yılında Banka tarafından ihracatçılara sunulan toplam finansman imkanı %8,7 oranında artarak 32,9 milyar ABD dolarının üzerinde gerçekleşmiştir. Söz konusu tutar ülkemiz ihracatının %23,2 sine karşılık gelmektedir. yılı içinde Banka nın sermayesi 2,5 milyar TL den 3,7 milyar TL ye yükseltilmiştir. TCMB nin Türk Eximbank a tahsis ettiği reeskont limiti Temmuz ayında 15 milyar ABD dolarından 17 milyar ABD dolarına çıkarılmıştır. Ayrıca, Banka yılında uluslararası para ve sermaye piyasalarından 5,5 milyar ABD doları tutarında kaynak temin etmiştir. Mali Durum Banka nın aktifleri yılında bir önceki yıla göre %54 lük bir artışla 68,3 milyar TL ye yükselmiştir. Bu artışta, aynı dönemde %43 oranında artarak 61,6 milyar TL ye ulaşan kredilerin önemli payı bulunmaktadır. Nitekim kredilerin bilanço içindeki payı Banka nın kaynaklarını büyük oranda ihracatçıların hizmetine sunması nedeniyle %90 olarak gerçekleşmiştir. Banka, tüm mal ve hizmet ihracatçısı firmalara ulaşabilmek amacıyla kaynaklarını çeşitlendirerek artırma stratejisi kapsamında yılında sürekli olarak uygun maliyetlerle borçlanma imkanlarını araştırmıştır. 114 www.hazine.gov.tr
Bu çerçevede, ihracatın finansmanı için kullanılan Banka ya ait yabancı kaynaklar bir önceki yıla göre %55 oranında büyüyerek yılında 59,7 milyar TL ye ulaşmıştır. yılında Banka nın kârı 421 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bankanın yılsonunda özkaynakları 5,2 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup takipteki kredi rasyosu %0,4 tür. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 33.742 44.438 68.276 54 Toplam Krediler 31.890 43.159 61.610 43 Özkaynaklar 4.315 4.781 5.201 9 Brüt Kâr 427 489 421-14 Net Kâr 427 489 421-14 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 95 97 90 Sektördeki Aktif Payı (*) 39,9 41,7 47,8 Sektördeki Kredi Payı (*) 50,4 53,5 56,4 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 0,3 0,3 0,4 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 92,1 95,0 95,6 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 3,0 2,1 1,5 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 95,2 97,2 96,9 Aktif Kârlılığı 1,3 1,0 0,6 Özkaynak Kârlılığı 11,0 8,8 10,2 Net Faiz Marjı 2,1 1,6 1,3 Sermaye Yeterlilik Oranı 23,1 18,9 13,4 Kaynak: Eximbank (*) Kalkınma ve Yatırım Bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay alınmıştır. www.hazine.gov.tr 115
7.7. İller Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mücahit DEMİRTAŞ (YK Bşk.) Refik TUZCUOĞLU (YK Bşk. V.) Yusuf BÜYÜK (Üye Genel Müdür) İbrahim ACAR (Üye) Fehmi Hüsrev KUTLU (Üye) Mehmet YEREBAKAN (Üye) Veli BÖKE (Üye) İlgili Bakanlık Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: 0 34 Nominal Sermaye: 18,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 11,69 milyar TL İnternet Adresi http://www.ilbank.gov.tr İller Bankası 11/06/1933 tarihli ve 2301 sayılı Kanunla Belediyeler Bankası olarak kurulmuş, 13/06/1945 tarihli ve 4759 sayılı İller Bankası Kanunu ile hem bankanın adı hem de görev, yetki ve sorumlulukları değiştirilerek yeni bir hukuki statü oluşturulmuştur. 26/01/2011 tarihli ve 6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Banka, anonim şirket statüsü kazanmıştır. Banka, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe sahip, mevduat toplama yetkisi bulunmayan bir kalkınma ve yatırım bankası statüsündedir. 08/02/2011 tarihinden itibaren Banka nın yeni statüsündeki amacı; İl özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ile münhasıran bunların üye oldukları mahalli idare birliklerinin finansman ihtiyacını karşılamak, Bu idarelerin sınırları içinde yaşayan halkın mahalli müşterek hizmetlerine ilişkin projeler geliştirmek, Bu idarelere danışmanlık hizmeti vermek ve teknik mahiyetteki kentsel projeler ile alt ve üstyapı işlerinin yapılmasına yardımcı olmak ve Her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yerine getirmek olarak belirlenmiştir. Önemli Gelişmeler Banka, görevlerini kendi özkaynakları, genel bütçeden aktarılan fon ve hibeler ile yurtdışı banka ve kuruluşlardan sağladığı finansman kaynakları ile gerçekleştirmektedir. Banka, yılı yatırım ve finansman programı kapsamında Türkiye çapında yerel yönetimlere toplam 6,1 milyar TL kaynak aktarmıştır. Bankanın kaynak geliştirme faaliyetleri için 186 milyon TL kaynak harcaması yapılmıştır. Avrupa Yatırım Bankası (AYB) ile imzalanan İller Bankası Çevre Kredisi Projesi ne yönelik kredi anlaşması kapsamında Banka kapasitesi artırımı, yatırımları desteklemek ve diğer bileşenler için kullanılan hibeden 4,6 milyon TL harcama yapılmış, hibe kullanımı yıl içerisinde tamamlanmıştır. Belediyelerin Altyapısının Desteklenmesi (BELDES) Projesi kapsamında 65 adet proje önceki yıllarda (34) İller Bankasının ortakları belediyeler ve il özel idareleridir. 116 www.hazine.gov.tr
tamamlanmış olup bu projelere yılında yapılan harcama tutarı 85 bin TL olarak gerçekleşmiş, bugüne kadar yapılan harcama toplamı 121.206 bin TL olmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Banka arasında 24/10/ tarihinde Yerel Yönetimlerin Kentsel Düzenlemelerini Destekleme Protokolü (KENT-DES) imzalanmıştır. KENT-DES kapsamında 53 adet Belediyenin yol, park ve her türlü çevresel projesine destek sağlanacak olup söz konusu protokol çerçevesinde gerekli finansmanın %50 si Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, %50 sinin ise Banka tarafından olmak üzere %100 ü hibe olarak karşılanacaktır. Söz konusu işlerin inşaatlarının 2017 yıl sonuna kadar bitirilmesi hedeflenmektedir. Mali Durum Banka aktif büyüklüğü 21,8 milyar TL ye yükselerek önceki yıla göre %18 in üzerinde bir artış göstermiş olup aktif büyüklük içerisindeki en büyük kalemi krediler oluşturmaktadır. yılında kredi portföyü %25,9 luk artışla yaklaşık 16,2 milyar TL ye yükselmiştir. Bankanın pasif yapısının büyük kısmını özkaynaklar oluşturmaktadır. 2015 yıl sonu itibarıyla 12,6 milyar TL olan öz kaynak miktarı, yıl sonu itibarıyla 14,1 milyar TL ye yükselmiştir. Nominal sermayesi 18 milyar TL olan Bankanın 2015 yıl sonu itibarıyla 10,48 milyar TL olan ödenmiş sermayesi yılı sonunda 11,69 milyar TL ye yükselmiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 16.297 18.431 21.843 18,5 Toplam Krediler 11.478 12.885 16.228 25,9 Özkaynaklar 11.335 12.557 14.117 12,4 Brüt Kâr(*) 709 780 1.109 42,2 Net Kâr(*) 525 576 821 42,5 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 70,4 69,91 74,3 Sektördeki Aktif Payı(**) 19,3 17,3 15,3 Sektördeki Kredi Payı (**) 9,0 16 14,8 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 82,5 68 74,5 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider(*) 42,1 30,5 52,5 Aktif Kârlılığı 3,3 3,1 3,7 Özkaynak Kârlılığı 4,6 4,6 5,8 Net Faiz Marjı 5,8 6,1 6 Sermaye Yeterlilik Oranı 66,0 57,2 49,7 Kaynak: İller Bankası (*) Bankanın brüt ve net kârındaki değişim ile faiz dışı gelir/faiz dışı gider oranındaki yüksek değişimin sebebi, Bankanın yılı içerisinde bina ve arsa satışından elde ettiği gelirlerdir. (**) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay alınmıştır. www.hazine.gov.tr 117
7.8. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. Banka Meclisi Üyeleri Murat ÇETİNKAYA (Başkan) Prof. Dr. Necdet ŞENSOY (Üye) Doç. Dr. Ahmet Faruk AYSAN (Üye) Prof. Dr. Nurullah GENÇ (Üye) Prof. Dr. Sabri ORMAN (Üye) Mehmet Vehbi ÇITAK (Üye) Doç. Dr. Lokman GÜNDÜZ (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %55,12 Nominal Sermaye: 25 bin TL Ödenmiş Sermaye: 25 bin TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) İnternet Adresi http://www.tcmb.gov.tr Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 30/06/1930 tarihinde diğer kamu kurumlarından farklılığının ve bağımsızlığının bir göstergesi olarak anonim şirket statüsünde kurulmuş ve 03/10/1931 tarihinde Ankara da faaliyetlerine başlamıştır. yılı sonu itibarıyla TCMB, yurt içinde 17 Genel Müdürlük ve Özel Kalem Müdürlüğü ile çeşitli illerde 21 Şube ile faaliyet göstermektedir. Ayrıca, T.C. Dışişleri Bakanlığının Frankfurt, Londra, New York, Pekin, Tokyo ve Doha da dış temsilcilikleri bünyesinde ekonomi müşavirlikleri ve ataşelikleri de bulunan TCMB, toplam 4.564 personeli ile dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmeleri yakından izleyerek sürekli yenilenen dinamik bir yapı içinde politikalarını uygulamakta ve Kanun ile kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde faaliyetlerini yürütmektedir. Bankanın sermayesi 25.000 Türk lirası olup hisseleri (A), (B), (C) ve (D) sınıflarına ayrılmıştır. (A) sınıfı hisse senetleri, Banka sermayesinin yüzde 51 inden aşağı düşmemek koşuluyla Hazineye aittir. (B) sınıfı hisse senetleri, Türkiye de faaliyette bulunan milli bankalara; (C) sınıfı hisse senetleri, milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere; (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere tahsis edilmiştir. yılı sonu itibarıyla (A) sınıfı hisselerin toplam hisseler içindeki payı yüzde 55,12; (B) sınıfı hisselerin payı yüzde 25,74; (C) sınıfı hisselerin payı yüzde 0,02 ve (D) sınıfı hisselerin payı ise yüzde 19,12 dir. Türkiye de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ne ait olan para basma yetkisi Meclis tarafından süresiz olarak TCMB ye devredilmiştir. Bu doğrultuda, ülkemizde banknot basma ve ihraç imtiyazı tek elden Bankaya aittir. 25/04/2001 tarihinde 1211 sayılı TCMB Kanunu nda yapılan değişiklik ile Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir. Bankaya, bu amaca yönelik para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan belirleme yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede Banka araç bağımsızlığına sahiptir. TCMB diğer yandan, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almaktadır. Bununla birlikte Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla hükûmetin büyüme ve istihdam politikalarını desteklemekle görevlendirilmiştir. 118 www.hazine.gov.tr
Önemli Gelişmeler yılı TCMB nin fiyat istikrarı odağını güçlendirdiği ve iletişim politikasında önemli adımlar attığı bir dönem olmuştur. yılında, bütüncül yaklaşım stratejisi kapsamında reel sektörü yakından izleme ve anlama çabaları güçlendirilmiştir. yılı Mart ve Eylül ayları arasındaki dönemde enflasyonist baskılardaki azalma, finansal koşullardaki sıkılık ve küresel finansal piyasaların ılımlı seyri, TCMB nin faiz koridoru politikasında ölçülü ve temkinli adımlar atmak suretiyle sadeleşme yapmasına olanak sağlamıştır. İlaveten, Temmuz ayı ortalarında yaşanan oynaklıkların finansal piyasalar üzerindeki olumsuz etkisini sınırlamak ve piyasaların etkin işleyişini sağlamak amacıyla TCMB bir dizi likidite önlemi almıştır. Türk lirası likidite yönetiminin yanı sıra TCMB, yılı boyunca döviz piyasasındaki likiditeyi desteklemek amacıyla da adımlar atmıştır. yılı sonunda küresel belirsizliklerdeki artış ve yüksek oynaklıklara bağlı döviz kuru hareketlerinin enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları üzerindeki olumsuz etkisini sınırlandırmak amacıyla TCMB Kasım ayında bir miktar parasal sıkılaştırma gerçekleştirmiştir. Küresel ve yurt içi koşullar dikkate alındığında, TCMB nin para politikası duruşu enflasyon görünümüne karşı sıkı, döviz likiditesinde dengeleyici ve finansal istikrar açısından destekleyici bir nitelik sergilemiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 Değişim % (-2015) Finansal Büyüklükler (milyon TL) Toplam Aktifler 376.901 456.851 530.119 16,04 Altın Mevcudu 47.307 51.191 49.449-3,40 Döviz Alacakları 247.895 270.181 324.503 20,11 Menkul Kıymetler 9.217 8.957 13.889 55,06 Açık Piyasa İşlemleri - Alacaklar 46.254 89.538 71.356-20,31 Açık Piyasa İşlemleri - Borçlar 32 27 50 85,19 Mevduat 241.493 283.679 315.093 11,07 Net Faiz Geliri 5.337 6.361 8.351 31,28 Net Kâr 8.642 13.857 9.556-31,04 Kaynak: TCMB www.hazine.gov.tr 119
BÖLÜM 8 DİĞER KAMU İŞLETMELERİ VE FONLAR KAMU işletmeleri RAPORU
Birinci bölümde de ifade edildiği üzere, kamu işletmeleri, kamusal kaynakları kullanarak ekonomik alanda faaliyet gösteren merkezi veya mahalli idarelere ait işletmeleri ifade etmektedir. Dolayısıyla, merkezi veya mahalli idarelerin hâkim ortak oldukları şirketler ile yaptıkları işler ticari nitelik taşıyan, ancak şirket şeklinde örgütlenmemiş kuruluşlar kamu işletmesi olarak adlandırılabilir. KİT ler, özelleştirme programındaki kuruluşlar ve kamu sermayeli bankalar dışında kalan ve ülkemizde faaliyet gösteren, uluslararası tanımlamalar çerçevesinde kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek diğer kurum ve kuruluşlara yönelik bilgilere bu bölümde yer verilmiştir. Bu bölümün temel amacı; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu dışında kalan, ancak mevzuatımızda KİT olarak tanımlanmadığı için kamu sektörü içinde de raporlanmayan işletmeleri genel olarak tanıtmak, Başta AB Rekabet Politikası faslı olmak üzere, AB müzakere sürecine yönelik referans niteliğinde bilgi sağlamak, Kamu idareleri ile bu kurum ve kuruluşlar arasındaki mali ilişkilere dikkat çekmek ve Tüm kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık yaratmaktır. Bu bölümde yer verilen işletmelerden PTT, Türksat, TRT, AOÇ, TOKİ ve Milli Piyango İdaresi Sayıştay denetimine tabi olup, daha ayrıntılı verilere söz konusu işletmelerin internet sitelerinden, faaliyet raporlarından veya bu işletmelere ilişkin denetim raporlarından ulaşılabilmektedir. 122 www.hazine.gov.tr
8.1. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi 35 Yönetim Kurulu Üyeleri Kenan BOZGEYİK (YK Başkanı Genel Müdür) Celile Özlem TUNÇAK (YK Başkan V. İlgili Bakanlık) Cabir BİLİRGEN (Üye İlgili Bakanlık) Saim İLCİOĞLU (Üye İlgili Bakanlık) Dr. Ahmet GENÇ (Üye Hazine) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1,10 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 981,53 milyon TL İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.ptt.gov.tr 1840 yılından bu yana faaliyette bulunan ve zaman içinde çeşitli değişikliklere uğrayan Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. (PTT), son olarak 01/05/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK kapsamından çıkarılmış ve mevcut statüsünü kazanmıştır. Şirket Esas Sözleşmesine göre PTT nin görevleri arasında; yurt içinde ve yurt dışında her türlü taşımacılık hizmetlerini de içerecek şekilde posta, koli, kargo ve lojistik hizmetlerini, elektronik ortam dahil her türlü tebligat ve telgraf hizmetini, posta pulları ile kişisel pul, anma pulları ve posta kartlarının bastırılması ve satışı, denetlemeye ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na tabi olmaksızın, anılan Kanun kapsamında belirtilen faaliyet konularıyla ilgili olarak bankalarla yapacağı sözleşmeler doğrultusunda bankalara destek hizmetini yürütmek yer almaktadır. PTT, evrensel posta hizmeti yükümlüsü olarak belirlenmiş olup, 6475 sayılı Kanun uyarınca aşağıda yer alan hizmetler evrensel posta hizmet yükümlüsünün tekelinde bulunmaktadır: 36 a) Temel ücret göz önünde bulundurularak Kurumun önerisi ve Bakanlığın teklifi ile Bakanlar Kurulu tarafından ağırlığı veya ücreti belirlenen yurt içi ve yurt dışı haberleşme gönderilerinin kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi. b) 04/01/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun elektronik tebliğe ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 7201 sayılı Kanun ve diğer kanunlar kapsamındaki elektronik ortam dâhil her türlü tebligatın kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi. c) Barışta Türk Silahlı Kuvvetlerinin posta hizmetleri. ç) Postada alınacak ücretleri gösteren posta pulları, kişisel pul, anma pulları, posta kartları ve ilk gün zarflarının bastırılıp satışa çıkarılması. Önemli Gelişmeler PTT, yıl sonu itibarıyla ülke geneline yaygın 4.331 işyeri ile hizmet vermektedir. 2015 yılında 826 milyon yurtiçi ve yurtdışı mektup postası gönderisi karşılığı 1,6 milyar TL gelir elde edilmişken, yılında 709 milyon gönderi karşılığı 1,9 (35) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile PTT nin sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. (36) 6475 sayılı Kanunun Görev Sözleşmesi başlıklı geçici 3. maddesinin 2. fıkrasında Evrensel posta hizmet yükümlülüğü, görev sözleşmesi imzalanıncaya kadar, PTT tarafından yürütülür. hükmü yer almaktadır. www.hazine.gov.tr 123
milyar TL gelir elde edilmiştir. 2015 yılına göre gönderi adedinde %14,16 azalış olmasına rağmen gelirde %18,75 lik artış sağlanmıştır. PTT kişisel pul faaliyetlerini sürdürmekte olup, yılı itibarıyla 650 müşteriye 487.275 adet kişisel pul basılmış ve bu kapsamda 759.550,58 TL gelir elde edilmiştir. Türkiye genelinde yılında; Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Eskişehir, Gaziantep ve Antalya Başmüdürlükleri ile PTT Pul Müzesinde kişisel pul baskı işlemi yapılması hususunda çalışmalar tamamlanmıştır. Cihet İyileştirme Sistemi Projesi kapsamında; 5760 adet GPS cihazi ile bu cihazlardan alınan konum bilgileri sayesinde Türkiye genelinde cihet organizasyonu sağlanmaktadır. El Terminali Projesi kapsamında; gönderilerin otomasyon sistemi üzerinden takip ve kontrol edilmesi, teslim edilen gönderilere ait bilgilerin on-line olarak sistemden görülmesi, dağıtım personelinin performansının ölçülmesi amaçlarıyla 5.973 adet el terminali satın alınmıştır ve sistem aktif olarak kullanılmaktadır. Araç Takip Sistemi Projesi kapsamında; PTT bünyesinde çalışan posta ve diğer amaçlar için kullanılan GPS ve GSM/GPRS teknolojileri kullanılarak sayısal haritalar üzerinde izlenmesi, takip edilmesi, raporlanması, uzaktan yönetilmesi ve benzeri işleri gerçekleştiren donanım ve yazılımlardan oluşan araç takip bilgilerinin monitörlerden izlenmesi amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. Mali Durum yılında PTT nin faaliyet giderleri 2015 yılına göre %30,0 oranında artarak 614 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Giderlerin %56,6 lık kısmını personel giderleri oluşturmaktadır. yılında şirketin kârı yaklaşık %30 oranında artarak 550 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kârdaki bu artışın nedeni yurt içi ve yurt dışı satışlardan elde edilen gelirlerin artması ve olağan dışı gelir ve kârlardan elde edilen gelirlerdir. 124 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.164,7 2.376,3 2.787 17,3 Satışların Maliyeti 1.600 1.715,3 2.032 18,4 Faaliyet Giderleri 431,6 472,3 614 30,0 Faaliyet Kâr Zararı 117,6 178,8 132-26 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 288 425,3 550 29,3 Bilanço Dönen Varlıklar 1.904,9 2.485,2 3.204 29,0 Stok 27,3 33,4 54 61,0 Duran Varlıklar 1.459,4 1.459,3 1.554 4,0 Aktif Toplamı 3.364,3 3.980,5 4.758 19,5 KV Yabancı Kaynaklar 1.699 2.128 2.697 26,7 UV Yabancı Kaynaklar 15,9 17,2 19 11,5 Özkaynaklar 1.649,4 1.835,4 2.042 11,3 Rasyolar Cari Oran 1,12 1,17 1,19 1,5 Asit Test Oranı 1,08 1,12 1,17 4,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 9,7 7,9 14,6 84,8 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -27,4-14,1-11,8 16,8 Özsermaye Getiri Oranı % 17,4 23,1 26,9 18,4 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 27.073 26.593 26.696 0,4 Toplam İstihdam Gideri 1.396 1.343 1.550 16,4 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 50 131 225 72,3 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 80 89 104 17,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 59 65 104 60,7 Personel Başına Faaliyet Kâr/Zararı (Bin TL) 4 7 5-25,6 Kaynak: PTT, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 125
8.2. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. 37 Yönetim Kurulu Üyeleri Dr. Mehmet Vecdi GÖNÜL (Başkan) Süleyman KARAMAN (Üye Başkan Vekili) Cenk ŞEN (Üye Genel Müdür) Galip ZEREY (Üye) Mustafa VARANK (Üye) Dr. Ali Taha KOÇ (Üye) Doç. Dr. İbrahim KALIN (Üye) Maksut SERİM (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1,84 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,84 milyar TL İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.turksat.com.tr Türk Telekomünikasyon A.Ş. tarafından yürütülen uydu haberleşme hizmetlerinin yeni bir şirket altında yürütülmesi amacıyla, 406 sayılı Kanun a ekli 5189 sayılı Kanun ile kurulan Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. (Türksat), 22/07/2004 tarihinde faaliyete geçmiştir. Türksat, 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu uyarınca ulusal egemenlik kapsamındaki uydu yörünge pozisyonlarının hakları, yönetimi ve işletme yetkisine sahip olmak ve bununla ilgili yükümlülükleri yerine getirmek, adına kayıtlı ve diğer operatörlere ait uyduları işletmeye vermek ya da verilmesini sağlamak, bu uyduları işletmek, ulusal ve yabancı operatörlere ait uydular üzerinden haberleşme ve iletim alt yapısını kurmak, bilgi ve iletişim teknolojileri alanında her türlü faaliyette bulunmak, işletmek ve ticari faaliyette bulunmak üzere kurulmuştur. Ayrıca Türksat, uydu operatörlüğü, kablo TV operatörlüğü ve e-devlet kapısının kurulması ile işletilmesi görevlerini de yürütmektedir. Önemli Gelişmeler Kazakistan daki Baykonur Uzay Üssünden 16/10/2015 tarihinde uzaya fırlatılan Türksat 4B haberleşme uydusu, 21/01/ tarihinde ticari faaliyetlerine başlamıştır. Sözleşmesi 15/12/2014 tarihinde imzalanan Türksat 6A Yerli Haberleşme Uydu Projesinde yılsonu itibarıyla Kritik Tasarım Gözden Geçirme (CDR) aşaması (1. faz) tamamlanmıştır. 31/12/ tarihi itibarıyla 2008 yılında faaliyete geçen e-devlet Kapısı ndan 291 kuruma ait 1.700 ü aşan elektronik hizmet, 31 milyonun üzerinde aktif kullanıcının kullanımına sunulmaktadır. Bu rakamlar 2015 yılı sonu istatistikleriyle karşılaştırıldığında e- Devlet Kapısı kullanıcı sayısı %25, e-devlet Kapısı ndan sunulan hizmet sayısı %22, e-devlet Kapısı na entegre edilen kurum sayısı %38 artış göstermiştir. yılı içinde Mobil e-devlet uygulaması çalışmaları hızlandırılmış olup, e-devlet Kapısı hizmetlerinden 511 i IOS ve Android işletim sistemli mobil cihazlar üzerinden kullanılabilmektedir. (37) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile TÜRKSAT ın sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. 126 www.hazine.gov.tr
Mali Durum Türksat ın yılında faaliyet kârı bir önceki yıla göre %49 oranında azalarak 72 milyon TL ye düşmüştür. Faaliyet kârındaki bu azalışın temel sebebi faaliyet giderlerinin 2015 yılına göre %59 oranında artarak yaklaşık 108 milyon TL ye ulaşmasıdır. yılı dönem kârı da bir önceki yıla göre %31 oranında azalarak 149 milyon TL olmuştur. Dönem kârındaki bu azalışa brüt satışlardan elde edilen kârın azalmasının yanında olağanüstü gelirler ve kârlarda meydana gelen azalışlar sebep olmuştur. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 733,8 912,2 1.030 13,0 Satışların Maliyeti 581,3 636,1 761 19,5 Faaliyet Giderleri 46,5 68 108 59,0 Faaliyet Kâr Zararı 55,3 142 72-49,3 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 79 217 149-31,6 Bilanço Dönen Varlıklar 534,3 565,8 852 50,6 Stok 38,8 37,24 48 28,2 Duran Varlıklar 1.446,6 1.589,6 1.519-4,4 Aktif Toplamı 1.981 2.155,4 2.371 10,0 KV Yabancı Kaynaklar 244 176 263 49,6 UV Yabancı Kaynaklar 0,3 73 84 15,0 Özkaynaklar 1.736,6 1.905,5 2.024 6,2 Rasyolar Cari Oran 2,19 3,21 3,23 0,6 Asit Test Oranı 1,97 3,0 3,05 1,6 Özsermaye Getiri Oranı % 4,5 11,4 7,4-36 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 870 994 949-4,5 Toplam İstihdam Gideri 112 137,7 155 8,4 Kaynak: Türksat ve Hazine Müsteşarlığı Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 127
8.3. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Şenol GÖKA (YK Başkanı ve Genel Müdür) Recep ŞAHİN (YK Başkan Yardımcısı) Dr. Cengiz CEYLAN (Üye) Dr. Zeki ÇİFTÇİ (Üye) Erkan DURDU (Üye) Hikmet İNCE (Üye) Feridun KEŞİR (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Numan KURTULMUŞ) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye payı: %100 Nominal Sermaye: 182 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 182 milyon TL İnternet Adresi http://www.trt.net.tr 1982 Anayasası nın 133 üncü maddesinin 3 üncü fıkrası uyarınca Türkiye nin kamu tüzel kişiliğini haiz ve kamusal nitelikteki tek yayın kuruluşu olan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), devlet adına radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleştirmek amacıyla 1964 yılında kurulmuştur. TRT 13 televizyon kanalı, 16 radyo kanalı, trt.net.tr ve trt.world.com üzerinden 41 dil ve lehçede internet yayını, teletekst yayını ve dergileri ile ulusal ve uluslararası yayıncılık faaliyetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluş, yılında 20.712 saat toplam prodüksiyon stüdyoları kullanımı, 1.223 adet naklen yayın-uplink kullanımı, 3.756 gün dış çekim aktüel kamera hizmetleri, 10.623 saat seslendirme hizmetleri, 70.004 saat video kurgu/montaj hizmetleri, 87 saat grafik-animasyon hizmetleri ile yayıncılık faaliyetlerini gerçekleştirmiştir. Mali Durum Kamusal katkı gelirlerinin haricinde, ilan ve reklam gelirleri ile haber ve program satış gelirleri, sponsorluk gelirleri, konser ve temsil gelirleri ile marka ve lisans gelirleri Kurum gelirlerini oluşturmaktadır. yılında 793,4 milyon TL elektrik hasılatından alınan pay, 962,1 Milyon TL bandrol geliri, 212,1 milyon TL ilan ve reklam geliri elde edilmiştir. Toplam brüt satışı ise 2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2954 sayılı TRT Kanunu nun Kâr dağıtımı ve yedek akçe başlıklı 34 üncü maddesi uyarınca TRT, dönem kârını dağıtmayarak kendi bünyesinde bırakmaktadır. 128 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.550 1.679 2.041 21,5 Satışların Maliyeti 924,2 1.286 1.174-8,7 Faaliyet Giderleri 522,8 592,1 661 11,6 Faaliyet Kâr Zararı 101,3-201,4 196,5 197,6 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 152,2-146,9 252,2 271,7 Bilanço Dönen Varlıklar 1.014,5 726 857 18,0 Stok 66,9 64 63,5-0,7 Duran Varlıklar 1.154,8 1.351,7 1.483,7 9,7 Aktif Toplamı 2.169,3 2.078,4 2.341 12,6 KV Yabancı Kaynaklar 66 118 126 6,7 UV Yabancı Kaynaklar 46,6 49,7 52,7 6,0 Özkaynaklar 2.056,6 1.909,6 2.161,9 13,2 Rasyolar Cari Oran 15,4 6,1 6,8 11,5 Asit Test Oranı 14,4 5,6 6,3 12,5 Özsermaye Getiri Oranı % 7,4-7,7 11,6 250,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 7.138 7.283 7.068-3,0 Toplam İstihdam Gideri 517,6 586,5 638 8,7 Kaynak: TRT ve Hazine Müsteşarlığı Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 129
8.4. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Yönetim Yener YILDIRIM (Müdür) Halis TÜRKOĞLU (Müdür Yardımcısı) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 500 TL Ödenmiş Sermaye: 500 TL İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (Bağlı Kuruluş) İnternet Adresi http://www.aoc.gov.tr 1925 yılında, ıslah için son derece elverişsiz olarak görülen bir arazide Mustafa Kemal Atatürk ün kişisel mülkü olarak Ankara ve çevresini yeşillendirmek, modern tarım ve işletmecilik tekniklerini uygulayarak çevre çiftçilerine önderlik ve öğreticilik yapmak amaçları ile kurulan Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ), 1937 yılında Atatürk tarafından Hazineye bağışlanmıştır. Hazineye intikalini müteakip çeşitli kurum ve kuruluşların bünyesinde faaliyet gösteren AOÇ, 1950 yılında bugünkü statüsü olan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının bağlı kuruluşu olarak yeniden yapılandırılmıştır. AOÇ Müdürlüğü, hâlihazırda tarla, bağ ve bahçe ziraatı, sığırcılık başta olmak üzere hayvancılık, süt, süt ürünleri, şarap, bal, meyve suyu vb. ürünlerin üretim ve pazarlaması gibi alanlarda faaliyet göstermektedir. Kuruluş, 233 sayılı KHK nin İstisnalar başlıklı 58. maddesi ile anılan KHK hükümlerinden muaf tutularak KİT Sisteminin dışında bırakılmakla birlikte, ilgili mevzuat uyarınca Sayıştay ve TBMM nin denetimine tabidir. Önemli Gelişmeler 2002 yılında üretimi yapılan ürün çeşidi sayısı 21 iken, yılı sonu itibarıyla 63 çeşide ulaşılmıştır. Bu ürünler ülkemizde 2002 yılında 3 ilde pazarlanmakta iken yıl sonu itibarıyla 12 ilde pazarlanmaktadır. Mali Durum yılı içerisinde Kuruluşun brüt satış hasılatı bir önceki yıla göre yaklaşık %6 oranında azalmış ve 63,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, Kuruluşun yılı faaliyet kârı %135 artarak 3,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluş, esas faaliyetlerinden zarar etmekle birlikte, arazi ve bina kiralarından elde ettiği gelirlerle kâra geçmektedir. 130 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Değişim % (-2015) Brüt Satışlar 72,3 68,1 63,9-6,2 Faaliyet Kâr Zararı -20-9,2 3,3 135,9 Dönem Kâr Zararı 4,8 17,8 11,2-37,1 Aktif Toplamı 90,6 106,3 116 9,1 Toplam Personel Sayısı (ort.) 343 336 307-8,6 Toplam İstihdam Gideri 20,3 21,4 20-6,5 Yatırım Harcaması 3,0 1,7 1,2-29,4 Kaynak: AOÇ www.hazine.gov.tr 131
8.5. Türk Hava Yolları A.O. 38 Yönetim Kurulu Üyeleri M. İlker AYCI (Başkan) Bilal EKŞİ (Başkan V. ve Genel Müdür) İsmail Cenk DİLBEROĞLU (Üye) Muzaffer AKPINAR (Üye) Mehmet BÜYÜKEKŞİ (Üye) İsmail GERÇEK (Üye) Prof. Dr. Mecit EŞ (Üye) Arzu AKALIN (Üye) Ogün ŞANLIER (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %49,12 Nominal Sermaye: 1,38 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,38 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık (Maliye Bakanlığı) İnternet Adresi http://www.thy.com.tr 1933 yılında Hava Yolları Devlet İşletmesi adıyla kurulan Türk Hava Yolları A.O. (THY), 1935 yılında Bayındırlık Bakanlığına, 1938 yılında ise Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü ne dönüştürülerek Ulaştırma Bakanlığına bağlanmıştır. 1955 yılında Türk Hava Yolları adını alan Kuruluş, 1983 yılında Devlet Havacılık ve Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü nün bağlı ortaklığı haline getirilmiş ve 1984 yılında yürürlüğe giren 233 sayılı KHK ile kamu iktisadi kuruluşu statüsüne kavuşmuştur. 1994 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan Kuruluşun kamu payı 2004 ve 2006 yıllarında gerçekleştirilen halka arz işlemleri neticesinde hâlihazırda %49,12, halka açıklık oranı ise %50,88 dir. 1933 yılında Sivil Hava Taşımacılığı sektöründe faaliyet göstermek üzere kurulan THY nin ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. 39 Önemli Gelişmeler THY, yılında Uluslararası marka değerlendirme kuruluşu BrandFinance tarafından Türkiye nin En Değerli Markası seçilmiştir. Ayrıca, son beş yılda olduğu gibi, yılında da Skytrax Yolcu Tercih Ödülleri değerlendirmesinde THY Avrupa nın En İyi Hava Yolu Şirketi olma unvanını korumuştur. Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından yılında ilk kez yapılan Türkiye nin 500 Büyük Hizmet İhracatçısı araştırmasında 7,6 milyar ABD doları tutarında hizmet ihracatı ile ilk sırada yer alan THY, ülkemize en fazla döviz kazandıran şirket olmuştur. Dünyanın en çok ülkesine uçan ve dünyanın en geniş dördüncü uçuş ağına sahip THY, yılı sonu itibarıyla 334 uçağa ulaşan filosuyla, bu alanda dünyanın en büyük 13 üncü hava yolu şirketi haline gelmiştir. Kargo filosunda yılı sonu itibarı ile 13 uçak yer almaktadır. (38) ÖYK nin 03/02/2017 tarihli ve 2017/2 sayılı kararı ile Bakanlar Kurulu nun 22/08/1990 tarihli ve 90/822 sayılı kararı ile özeleştirme kapsamına alınan ve 4046 sayılı Kanunun Geçici 11 inci maddesi uyarınca özelleştirme programına alınmış sayılan THY nin %49,12 oranındaki hissesinin özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Türkiye Varlık Fonu'na devrine karar verilmiştir. (39) Türk Hava Yolları A.O. da kamu payı %50 nin altında olduğundan ülkemiz mevzuatına göre kamu şirketi sayılmamaktadır. 132 www.hazine.gov.tr
2015 yılı sonunda 113 ülkeden toplam 287 noktaya uçuş imkânı sağlayan THY, sonu itibarıyla uçulan ülke sayısını 119 a, uçuş noktası sayısını 298 e çıkarmıştır. Ocak-Aralık 2015 döneminde 61,2 milyon olan toplam yolcu sayısı, yılının aynı döneminde %2,5 artışla 62,8 milyona ulaşmıştır. Yolcu sayısındaki artış iç hatlarda %3,8, dış hatlarda %1,5 oranındadır. Mali Durum Petrol fiyatları, kur değişimleri, terör olayları, ekonomik ve politik belirsizlikler, ticaretin azalması ve bölgesel sorunlar, aşırı kapasite artışları yılında havacılık sektörünü etkileyen ana unsurlar olmuştur. Hava yollarının en büyük maliyet kalemi olan akaryakıt fiyatlarında yaşanan %20 lere varan düşüş, sektörde ortalama %6 lara varan kapasite artışını ve beraberinde artan rekabet koşullarını getirmiştir. Talep ve hava yolları finansalları üzerinde etkili olan bir diğer faktör de kurlarda yaşanan dalgalanmalar olmuştur. yılında ülkemizde gerçekleşen olumsuz olayların da etkisiyle, aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, Kuruluş yılında 47 milyon TL zarar etmiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 24.158 28.752 29.468 2,5 Satışların Maliyeti 19.729 22.959 26.051 13,5 Faaliyet Kâr Zararı 1.762 2.995-374 -112,5 Dönem Kâr Zararı (Vergi Öncesi) 1.819 2.993-47 -101,6 Bilanço Dönen Varlıklar 6.565 9.148 12.673 38,5 Stok 453 628 763 21,5 Duran Varlıklar 25.311 38.490 52.401 36,0 Aktif Toplamı 31.875,6 47.638 65.074 36,5 KV Yabancı Kaynaklar 8.505,3 11.248 15.832 40,0 UV Yabancı Kaynaklar 14.215,9 22.300 31.343 40,0 Özkaynaklar 9.154,4 14.090 17.899 27,0 Rasyolar Cari Oran 0,8 0,8 0,8 0,0 Asit Test Oranı 0,7 0,7 0,7 0,0 Nakit Oranı 0,2 0,23 0,32 39,0 Özsermaye Getiri Oranı % 19,9 21,2-0,02-100,1 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Dönem Sonu) 19.902 22.030 24.124 10,0 Uçak Sayısı Yolcu Uçağı 252 289 321 11,0 Kargo Uçağı 9 10 13 30,0 Yolcu Sayısı (Bin Kişi) Dış Hatlar Yolcu Sayısı 31.967 34.944 35.468 1,5 İç Hatlar Yolcu Sayısı 22.708 26.303 27.302 3,8 Toplam Yolcu Sayısı 54.675 61.247 62.758 2,5 Kaynak: THY Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 133
8.6. Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Üyeleri Şenol KAZANCI (Başkan Genel Müdür) Şaban KIZILDAĞ (Başkan V.) Ali Türker PİRTİNİ (Üye) Muhammed Salih DEMİRKAN (Üye) Bahadır SARAÇGİL (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %47,75 Nominal Sermaye: 1,0 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 1,0 milyon TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Numan KURTULMUŞ) İnternet Adresi http://www.aa.com.tr 06/04/1920 tarihinde Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kurulan Anadolu Ajansı, 1925 yılında yapısal değişikliğe uğramış ve anonim şirket statüsüne kavuşmuştur. Zaman içerisindeki devirlerle Kuruluştaki kamu payı %47,75 oranında tesis edilmiştir. Hissedarların vefat etmeleri ve mirasçıların takip etmemeleri sebebiyle, Ajansın hisselerinin bir kısmının sahipleri bilinmemektedir. Anadolu Ajansının tüzel kişiliğinde bulunan %50,065 lik sermaye payı üzerinde Hazine Müsteşarlığının intifa hakkı bulunmakta olup, Anadolu Ajansının toplam %97,8 lik sermayesi Hazine Müsteşarlığı tarafından temsil edilmektedir. Önemli Gelişmeler yılında günlük ortalama haber içerikleri sayısı 2015 yılına göre %12 lik artışla 3.792 olarak gerçekleşmiştir. Bu sayının ortalama 1.416 sı haber, 2.139 u fotoğraf ve 237 si görüntüdür. yılı toplam haber içeriği sayısı yaklaşık 1,4 milyon olmuştur. 56 ülkede 86 merkezde haberci ağı bulunan Anadolu Ajansı tarafından yılında Türkçe dışında hizmet sunulan 10 dilde (İngilizce, Arapça, Rusça, Fransızca, Arnavutça, Boşnakça-Hırvatça-Sırpça (BHS), Kürtçe, Soranice, Farsça ve Makedonca) üretilen haber sayısı 218.512 dir. 2015 yılına göre yabancı dilde haber sayısında %0,9 artış olmuştur. Anadolu Ajansı ağını genişletmek amacıyla Sırbistan, Çin, Endonezya, Malezya ve Pakistan da açılan ofisler ile yurtdışı ofis sayısı 35 e yükselmiştir. Mali Durum yılında Kuruluşun brüt satışları bir önceki yıla göre yaklaşık %100 oranında artarak yaklaşık 222 milyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Kuruluş faaliyet gelirleri abonelerden tahsil edilen ücretlerden oluşmaktadır. Kuruluşun önemli gider kalemlerinin başında personel giderleri gelmektedir. yılında personel giderleri Kuruluşun toplam giderlerinin %55,5 lik kısmını oluşturmuştur. yılında Şirketin vergi öncesi dönem kârı yaklaşık 7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 134 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 38 111 222 100,0 Satışların Maliyeti 147,5 247 360 45,5 Faaliyet Giderleri 38 48 63 30,5 Faaliyet Kâr Zararı -148-185 -201-8,8 Dönem Kâr Zararı (Vergi Öncesi) 4-10 7 170,0 Bilanço Dönen Varlıklar 25,4 38,5 43 11,0 Duran Varlıklar 14,0 16,4 20 20,0 Aktif Toplamı 39,4 55 63 13,8 KV Yabancı Kaynaklar 15,3 40,6 41 0,7 UV Yabancı Kaynaklar 9,4 9,4 0,09-99,0 Özkaynaklar 24 14,3 22 50,0 Diğer Veriler Toplam Haber Sayısı (günlük ort.) 1.265 1.190 1.416 19,0 İletilen Fotoğraf Sayısı (günlük ort.) 1.053 1.876 2.139 14,0 Kaynak: AA Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 135
8.7. Borsa istanbul A.Ş. 40 Yönetim Kurulu Üyeleri Himmet KARADAĞ (YK Başkanı) Osman SARAÇ (Genel Müdür) Seyit Ahmet IŞKIN (Üye) Melikşah UTKU (Üye) Bilal TOPÇU (Üye) Prof. Dr. Erişah ARICAN (Üye) Nicola Jane BEATTIE (Üye) İlhami KOÇ (Üye) Işınsu KESTELLİ (Üye) Murat TACİR (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %73,6 Nominal Sermaye: 423,2 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 423,2 milyon TL İnternet Adresi http://borsaistanbul.com/ 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun yürürlüğe girdiği tarih olan 30/12/2012 tarihinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ile İstanbul Altın Borsasının (İAB) tüzel kişilikleri başkaca bir işleme gerek kalmadan son bulmuş ve ticaret siciline resen tescil edilerek Borsa İstanbul A.Ş. kurulmuştur. Söz konusu yapılanma ile İMKB ile İAB bünyesinde bulunan piyasalar, Borsa İstanbul çatısı altına geçmiştir. Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ise 21/12/2012 tarihinde işleme başlamış olup 05/08/2013 tarihi itibarıyla İzmir de kurulu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının tüzel kişiliği son bulmuştur. Bu şekilde üç borsanın piyasaları tek Borsa İstanbul çatısı altında birleşmiştir. Borsa İstanbul, esas sözleşmesinin 03/04/2013 tarihinde ticaret siciline tescil edilmesiyle faaliyet izni almıştır. Borsa İstanbul sermayesinin %73,6 lık payı, Hazine Müsteşarlığına aittir. Önemli Gelişmeler 2015 yılında 11,90 trilyon TL olarak gerçekleşen Borsa İstanbul piyasaları toplam işlem hacmi yılında % 9,4 oranında artış göstererek 13,02 trilyon TL olmuştur. İşlem hacminin % 87 sini Borçlanma Araçları Piyasası oluşturmaktadır. Borsa İstanbul un yatırımcılarla şirketleri bir araya getirerek büyümek için ihtiyaç duyduğu finansmanı kendilerine en uygun enstrümanlarla ve en etkin şekilde sunabilmek hedefleri çerçevesinde, yılı başarılı bir dönem olarak kayıtlara geçmiştir. Her ne kadar, artan küresel ekonomik belirsizlikler sebebiyle pay piyasası halka arzları durgun bir dönemden geçse de şirketlerin özel sektör borçlanma araçları ihracı yoluyla sağladığı finansman tutarı son yıllarda kesintisiz şekilde yükselmektedir. 2014 yılında ihraç adedi 517 ve ihraç tutarı 66,4 milyar TL iken 2015 ve yıllarında ihraç adetleri sırasıyla 621 ve 766 ya ulaşmış, ihraç tutarları ise 79,2 ve 90,8 milyar TL seviyelerine çıkmıştır. İstatistikler, şirketlerin sadece son üç yıl içinde özel sektör borçlanma araçları ve kira sertifikaları yolu ile (40) 24/01/2017 tarihli ve 2017/9756 sayılı BKK ile Borsa İstanbul A.Ş. nin sermayesinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilmiştir. 136 www.hazine.gov.tr
yaklaşık 90 milyar ABD doları tutarında bir fonlama sağladığını ortaya koymaktadır. Söz konusu gelişmeler, borçlanma araçları piyasasının kamu borçlanma araçlarının da ötesinde bir ürün çeşitliliğine ve derinliğe ulaştığını göstermektedir. Borsa İstanbul, büyüme potansiyeline sahip ama halka arz ya da borçlanma araçları ihracı yoluyla finansman sağlama imkanına sahip olmayan şirketlere de fırsatlar sunmaya devam etmektedir. Halka açılmadan pay alımı-satımı yapmak amacıyla şirketler ile nitelikli yatırımcıları bir araya getiren, web tabanlı ve üyelik bazlı bir platform olan Borsa İstanbul Özel Pazar da üye sayısı yılında %36 artışla 376 ya ulaşmıştır. yılında 6 adet risk sermayesi yatırımı ve 4 adet melek yatırım olmak üzere toplam 10 adet yatırım işlemi gerçekleşmiştir. Aralarında ISO-1000 şirketlerinin de bulunduğu platforma üye şirketlerin toplam ciroları yıl sonu itibarıyla 5 milyar TL ye ulaşmıştır. yılında işlem hacminin %3,10 u Kesin Alım- Satım Pazarı nda, % 17,47 si Repo Ters Repo Pazarı nda, %79,15 i Bankalararası Repo Ters Repo Pazarı nda, % 0,25 i Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nda, %0,01 i Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı nda, %0,02 si ise Pay Senedi Repo Pazarı ve Uluslararası Tahvil Pazarı nda gerçekleşmiştir. Mali Durum Borsa İstanbul un 2015 yılında 895 milyon TL olan aktif büyüklüğü, yılında %24 artışla 1,1 milyar TL ye ulaşmış olup artışın sebebi, maddi ve maddi olmayan duran varlıklardaki yaklaşık 54 milyon TL tutarındaki yatırımlar ve hazır değerlerin 166 milyon TL tutarındaki artışıdır. Hazır değerlerdeki artışlar vadeli mevduat hesaplarında değerlendiğinden toplam mevduat tutarı da %74 oranında artmıştır. 2015 yılında 820 milyon TL olarak gerçekleşen özkaynak büyüklüğü, yılında 1,04 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup 2015 ve yıllarındaki net dönem kârları sebebiyle söz konusu artış meydana gelmiştir. 56 milyon TL tutarındaki net satış azalışı ve 33 milyon TL tutarındaki diğer gider artışı sebepleriyle net kâr azalış göstermiş olup söz konusu azalış, aktif ve özkaynak kârlılığını olumsuz olarak etkilemiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2014 2015 (milyon TL) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 689 895 1.108 24 Toplam Mevduat 159 226 393 74 Özkaynaklar 561 820 1.044 27 Net Faaliyet Kârı 115 240 200-17 Net Kâr 94 257 224-13 Rasyolar (%) Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 0,5 1,1 0,0 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 11,6 0,5 0,4 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 138,8 230,3 196,7 Aktif Kârlılığı 13,7 28,7 20,2 Özkaynak Kârlılığı 16,8 31,3 21,5 Kaynak: Borsa İstanbul A.Ş. Değişim % (-2015) www.hazine.gov.tr 137
8.8. Mahalli İdare İşletmeleri Mahalli idareler, 5018 sayılı Kanunun 3. maddesinde, yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediyeler, il özel idareleri ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareler olarak tanımlanmıştır. 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunu nun 52. ve 53. maddelerinde; idarelerin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilecekleri ve özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini İçişleri Bakanlığının izniyle bütçe içi işletme kurarak yapabilecekleri hüküm altına alınmıştır. 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 70. maddesinde belediyelerin kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilecekleri belirtilmiştir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 26. maddesinde de, Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50 sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50 sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 08/09/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. hükmü bulunmaktadır. Mahalli idarelerin iştirak ettikleri veya kurdukları şirketler 41, yönetim kontrolü kamu idarelerinin uhdesinde olduğundan uluslararası uygulamalarda kamu işletmesi olarak tasnif edilmektedirler. Mahalli idarelere ait şirketlerin faaliyetlerinin izlenmesi ve raporlanmasına yönelik olarak Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanmasına Dair Tebliğ 17/06/2009 tarihli ve 27261 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış, bu çerçevede 07/12/2009 tarihli ve 51864 sayılı Kamu İşletmelerinin İzlenmesi Genelgesi nde raporlanacak tablolar belirtilmiştir. Bu kapsamda başlatılan çalışmalar çerçevesinde halen Büyükşehir Belediyelerine ait mahalli idare işletmelerinin verileri raporlanmaktadır. (41) Bu işletmeler kamuoyunda zaman zaman Belediye İktisadi Teşebbüsleri (BİT) olarak da adlandırılmaktadırlar. Ancak, il özel idarelerinin kurdukları şirketler de mevcut olduğundan, raporda Mahalli İdare İşletmeleri ifadesi benimsenmiştir. 138 www.hazine.gov.tr
8.9. Diğer Kamu İşletmeleri Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü 42 31/12/ itibarıyla Yönetim Kurulu Başkanlığını ve Genel Müdürlüğünü Muammer ÇOLAK ın yürüttüğü Milli Piyango İdaresi Maliye Bakanlığına bağlı, özel bütçeli, 320 sayılı KHK ile düzenlenen ve saklı tutulan hükümler dışında özel hukuk hükümlerine tabi ve her türlü tasarrufa ehil, tüzel kişiliği haiz bir kamu kuruluşudur. İdare, her türlü şans oyunu düzenleme ve denetleme ile bu konuda Türkiye'yi temsil edip, ortaklıklara girip işbirliği yapma yetkisine sahiptir. İdarenin hasılat ve gelir ve kârlarından Tanıtma Fonu na, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna, Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kurulu na ve Savunma Sanayii Destekleme Fonu na çeşitli oranlarda aktarım gerçekleşmektedir. Kuruluşun internet adresi http://www.millipiyango.gov.tr dir. Spor Toto Teşkilat Başkanlığı 31/12/ itibarıyla başkanlığını Mehmet Muharrem KASAPOĞLU nun yaptığı Spor Toto Teşkilat Başkanlığı Gençlik ve Spor Bakanlığı nın bağlı kuruluşudur. Kuruluş hazırlıkları 1949 yılına uzanan Spor Toto Teşkilatı, 1959 yılında çıkarılan kanunla resmen kurulmuştur. 26/03/1960 tarihinde ilk kupon kabulünü gerçekleştiren Spor Toto Teşkilatı, bir yandan yasa dışı bahsi önlerken, diğer yandan spor ekonomisini destekleme fonksiyonlarını gerçekleştirmektedir. Kuruluşun internet adresi http://www.sportoto.gov.tr dir. T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı yılı sonu itibarıyla başkanlığını M. Ergün TURAN ın yürüttüğü Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) Başbakanlığın bağlı kuruluşudur. TOKİ nin başlıca faaliyet alanları, yurt içi ve yurt dışında doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla proje geliştirmek; konut, altyapı ve sosyal donatı uygulamaları yapmak veya yaptırmak, ferdi ve toplu konut kredisi vermek, doğal afet meydana gelen bölgelerde gerek görüldüğü takdirde konut ve sosyal donatıları altyapıları ile birlikte inşa etmek, teşvik etmek ve desteklemektir. Kuruluşun internet adresi http://www.toki.gov.tr dir. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakıflarının birleştirilmesi ile kurulan Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) ticari işletmeler kurma, ticari işletmelere ortak olma ve bu işletmeler nezdinde Vakıf temsilcilerini seçme faaliyetinde bulunmaktadır. Mevzuatta yer alan hükümler çerçevesinde Başkanlığı ilgili Bakan tarafından yürütülmekte olan vakıf doğrudan ve dolaylı olarak toplam 14 şirkete iştirak etmektedir. Vakfın internet adresi http://www.tskgv.org.tr dir. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bünyesindeki Bankalar Birleşik Fon Bankası: Birleşik Fon Bankası: Hisselerinin tamamı Fona ait olan bankanın ana faaliyet konusu bünyesine devredilen varlık ve yükümlülüklerin tasfiyesidir. Bu amaçla Banka, daha önce devralınan nakdi ve gayrinakdi kredilerle ilgili izleme ve yeniden (42) 06/01/2017 tarihli, 680 sayılı KHK ile karşılığı nakit olmak u zere oynatılan Piyango, Hemen-Kazan, Sayısal Loto, Şans Topu, On Numara ve Su per Loto oyunları ile ilgili mevzuat çerçevesinde izin verilebilecek olan benzer şans oyunlarına ilişkin lisans, 49 yıl su reyle kurulan Tu rkiye Varlık Fonuna verilmiştir. www.hazine.gov.tr 139
yapılandırma çalışmalarını yılı içerisinde de sürdürmüştür. Bankanın aktif büyüklüğü 31/12/ tarihi itibarıyla 2.936,6 milyon TL ye gerilemiş, özkaynakları (kâr dâhil) 666,1 milyon TL ye ulaşmış, yılı kârı ise 88,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Adabank: Banka, özel sermayeli mevduat bankası olup her çeşit ticari ve sanayi kredi plasmanı, tevdiat kabulü, kambiyo hizmetleri, her nevi esham, tahvilat, sigorta aracılık hizmetleri ile her nevi bankacılık faaliyetleri yapmaya yetkili bulunmaktadır. Ayrıca Banka, Sermaye Piyasası Kurulu Alım Satım Aracılığı Yetki Belgesi ne, Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası Kesin Alım-Satım Pazarı, Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı ve Uluslararası Tahvil Pazarı ile Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası nda, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu nda işlem yapma yetkisine sahip olup Sermaye Piyasası Kurulu nun konu ile ilgili düzenlemelerine tabidir. Bankanın yılı aktif büyüklüğü bir önceki yıla göre % 3,03 oranında artarak 54.960 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Banka, TMSF yönetiminde ve denetiminde olması nedeniyle bankacılık faaliyetlerini kısıtlı yaptığından, mevcut fonlarını ağırlıklı olarak yurt içi bankalar hesabında değerlendirmektedir. 2015 yılında 1.645 bin TL kâr eden banka, yılını 1.655 bin TL kâr ile kapatmıştır. Türkbank: Bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni BDDK tarafından kaldırılan Türkbank ın fiziki tasfiyesine fiilen 2003 yılında başlanmıştır. Çözümlemeye yönelik faaliyetler kapsamında hukuki yönden ihtilaflı olunan konular ile birlikte Bankanın zarar üretiminin ortadan kalkmasıyla Bankanın tasfiyesinin kaldırılmasına karar verilmiştir. 2013 yılında unvanı Türk Ticaret Bankası A.Ş. olarak tescil ve ilan edilen Banka, ilgili mevzuat kapsamında Anonim Şirket olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Hisselerinin %98,5 i Fona ait olan Bankanın 31/12/ tarihi itibarıyla aktif büyüklüğü 194,6 milyon TL ye ulaşırken özkaynakları 168,8 milyon TL, dönem kârı ise 16,4 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 140 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 9 EKLER KAMU işletmeleri RAPORU
EK 1: HM PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler EK 2: HM PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyetleri Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili EK 3: HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER EK 4: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ MALİ TABLOLARI Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları EK 5: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyetleri Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili EK 6: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER EK 7: BAĞLI ORTAKLIK VE İŞTİRAKLER EK 8: YILINDA İSO 500 DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ EK 9: KAMU İŞLETMELERİNDE KURUMSAL YÖNETİM EK 10: KULLANILAN MALİ RASYOLARA İLİŞKİN BİLGİLER 142 www.hazine.gov.tr
EK 1 HM PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış) ÖZET GELİR TABLOSU (milyon TL) 2012 2013 2014 2015 (*) Brüt Satışlar 96.391 103.487 112.905 108.429 90.856 Yurt İçi 75.526 81.282 84.621 82.904 81.120 Yurt Dışı 3.594 4.214 4.729 5.650 5.501 Görev Zararları 1.577 1.756 1.802 1.939 3.339 Satış İndirimleri 1.054 1.259 1.440 1.266 1.509 Satışların Maliyeti 88.053 92.153 108.962 97.707 71.143 Faaliyet Giderleri 3.333 3.556 4.263 4.536 4.202 Faaliyet Kâr-Zararı 3.950 6.520-1.760 4.920 14.002 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 5.882 8.078 8.425 10.994 11.988 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 3.735 5.170 5.373 8.253 7.711 Karşılık Gideri 123 241 75 934 250 Finansman Giderleri 316 931 569 1.107 990 Faiz Giderleri 104 121 189 356 515 Kur Farkları 149 801 374 749 248 Olağandışı Gelir ve Kârlar 1.349 3.557 1.954 1.003 5.422 Olağandışı Gider ve Zararlar 2.534 3.906 3.802 4.440 4.912 Dönem Kâr-Zararı 4.595 8.147-1.125 3.116 17.800 Dönem Net Kâr-Zararı 3.449 6.327-2.160 1.937 13.881 Dönem Net Kâr-Zararı / GSYİH 0,22 0,35-0,11 0,08 0,54 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 144 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço (Toplulaştırılmış) ÖZET BİLANÇO (milyon TL) 2012 2013 2014 2015 (*) AKTİF TOPLAMI 107.824 119.566 121.845 137.046 166.985 Dönen Varlıklar 58.065 62.946 50.175 52.638 64.754 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 8.926 10.150 6.975 6.324 12.511 Ticari ve Diğer Alacaklar 34.122 35.786 27.779 28.894 32.957 Stoklar 11.788 13.093 10.878 12.495 13.055 Duran Varlıklar 49.758 56.620 71.669 84.409 102.231 Ticari ve Diğer Alacaklar 1.506 2.339 6.644 10.994 17.936 Mali Duran Varlıklar 1.514 2.473 3.680 5.672 6.960 Maddi Duran Varlıklar 43.834 47.769 56.752 62.558 71.248 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 25.961 30.295 25.408 26.969 30.882 Mali Borçlar 1.488 2.323 2.117 4.194 6.208 Ticari ve Diğer Borçlar 18.552 20.975 17.460 17.619 16.269 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 2.002 1.287 732 1.110 2.262 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 8.221 8.666 13.332 16.737 21.331 Mali Borçlar 4.144 4.322 5.434 8.513 11.501 Ticari ve Diğer Borçlar 225 208 506 635 2.191 Öz Kaynaklar 43 73.642 80.605 83.104 93.341 114.772 Nominal Sermaye 62.046 63.366 78.458 97.948 107.316 Ödenmiş Sermaye 52.861 59.321 70.594 86.316 94.644 AKTİF TOPLAMI / GSYİH 6,87 6,61 5,96 5,86 6,45 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (43) Söz konusu rakamlara TÜVASAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜDEMSAŞ verileri dahil edilmiştir. Ancak, 233 sayılı KHK nin bağlı ortaklığa ilişkin hükümleri gereği, bağlı ortaklığın sermayesi Hazineye değil ilgili teşebbüse aittir. Bu nedenle Raporda Tablo 1 ile arada farklılık bulunmaktadır. www.hazine.gov.tr 145
Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları LİKİDİTE RASYOLARI 2012 2013 2014 2015 (*) Cari Oran 2,24 2,08 1,97 1,95 2,10 Asit Test Oranı 1,34 1,16 1,00 0,93 1,02 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,28 0,29 0,26 0,22 0,28 DEVİR HIZI RASYOLARI Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 97,26 87,82 59,85 63,21 76,50 Stok Dönüş Hızı 8,23 7,41 9,09 8,36 5,57 Nakit Çevirme Süresi (gün) 99 100 77 75 98 KALDIRAÇ RASYOLARI Finansal Kaldıraç 0,32 0,33 0,32 0,32 0,31 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,11 0,11 0,16 0,18 0,19 Özkaynaklar / Aktifler 0,68 0,67 0,68 0,68 0,69 Faizleri Karşılama Oranı 15,53 9,75-0,98 3,81 18,99 KÂRLILIK RASYOLARI Aktif Getiri Oranı 0,04 0,06-0,01 0,02 0,10 Özsermaye Getiri Oranı 0,05 0,08-0,03 0,02 0,13 Brüt Satış Kârı Oranı 0,08 0,10 0,02 0,09 0,20 Faaliyet Kârı / Satışlar 0,04 0,06-0,02 0,05 0,16 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,05 0,08-0,01 0,03 0,20 Dönem Net Kârı / Satışlar 0,04 0,06-0,02 0,02 0,16 AKTİF KULLANIM ORANLARI Satışlar / Hazır Kıymetler 13,03 11,74 16,69 17,86 10,47 Satışlar / Alacaklar 3,70 4,10 6,02 5,70 4,71 Satışlar / Aktifler 0,88 0,85 0,91 0,78 0,54 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 146 www.hazine.gov.tr
Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler GELİRLER (Milyon TL) 2015 Değişim % TEMETTÜ GELİRLERİ (KİT'ler + PTT + Türk Telekom + Diğer İştirakler) 1.964,1 2.450,13 24,7 DHMİ 448,2 914,5 104,0 DMO 74,5 124,3 66,8 ETİ MADEN 426,1 733,0 72,0 KEGM 135,8 205,2 51,1 MKEK 3,1 21,7 598,6 EÜAŞ 0,0 0,0 ---- TEİAŞ 200,0 0,0 100,0 TETAŞ 50,0 0,0 100,0 PTT 130,6 225,0 72,3 Türk Telekom 495,7 226,4-54,3 Diğer İştirakler 0,2 0,0-99,3 KİT'LERDEN ELDE EDİLEN HASILAT PAYI GELİRLERİ 652,2 672,7 3,1 DHMİ (%14) 325,3 374,2 15,0 DMO (%10'a kadar) 63,1 70,4 11,5 KEGM (%10) 74,0 78,7 6,4 TPAO (%10) 189,9 149,4-21,3 KAMU SERMAYELİ BANKALARDAN ELDE EDİLEN TEMETTÜ GELİRLERİ 5.925,8 9.533,9 60,9 Eximbank 18,1 0 100,0 Merkez Bankası (Bakiye Kâr Dahil) 5.801,4 9.303,0 60,4 T. Kalkınma Bankası 0,0 0 0,0 Ziraat Bankası 106,2 230,9 117,4 TOPLAM 8.542,2 12.656,73 48,2 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı www.hazine.gov.tr 147
EK 2 HM PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti 44 PERSONEL SAYILARI (Ortalama Kişi) 2012 2013 2014 2015 (*) Memur + Sözleşmeli 47.869 47.824 47.335 47.843 47.446 İşçi 67.676 64.722 61.566 59.499 56.390 Toplam Personel Sayısı 115.545 112.546 108.900 107.341 103.836 İSTİHDAM GİDERLERİ (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.447,9 2.545,9 2.737,3 2.909,0 3.307,3 İşçi 4.223,6 4.345,2 4.464,5 4.793,9 5.087,0 Toplam İstihdam Gideri 6.671,5 6.891,1 7.201,8 7.703,0 8.394,4 PERSONEL MALİYETİ (TL/AY) Memur + Sözleşmeli 4.261,5 4.436,2 4.819,0 5.067,0 5.808,9 İşçi 5.200,7 5.594,7 6.043,0 6.714,4 7.517,6 Toplam İstihdam Gideri 4.811,6 5.102,4 5.511,0 5.980,1 6.736,9 İSTİHDAM GİDERLERİ / (Satış + Faaliyet) (%) Memur + Sözleşmeli 2,7 2,7 2,4 2,8 4,4 İşçi 4,6 4,5 3,9 4,7 6,8 Toplam İstihdam Gideri 7,3 7,2 6,4 7,5 11,1 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (44) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin geçmişe yönelik verilerini göstermektedir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr adresinde yer alan Tablo 8.1: İstihdam Verileri ne bakılabilir. Tablodaki tutarlar brüttür. 150 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili 45 (31/12/ İtibarıyla) Hizmet Süresi Sayı Yüzde 0-5 Yıllık 18.478 19,0 5-10 Yıllık 14.213 14,6 10-15 Yıllık 8.604 8,9 15-20 Yıllık 17.922 18,4 20-25 Yıllık 11.591 11,9 25 ve Üzeri 26.369 27,1 GENEL TOPLAM 97.177 100 Yaş Grupları Sayı Yüzde 0-20 91 0,1 20-30 12.554 12,9 30-40 28.684 29,5 40-50 32.105 33,0 50-60 20.091 20,7 60 ve Üzeri 3.652 3,8 GENEL TOPLAM 97.177 100 Eğitim Durumu Sayı Yüzde Okur - Yazar 160 0,2 İlköğretim 13.864 14,3 Lise 12.030 12,4 Meslek Lisesi 24.380 25,1 Yüksekokul 15.068 15,5 Lisans 28.462 29,3 Yüksek Lisans 3.106 3,2 Doktora 107 0,1 GENEL TOPLAM 97.177 100 (45) Ek 2 Tablo 2 de yer alan toplam personel sayısı yıl sonu itibarıyla kişi sayısını göstermekte olup geçici işçileri kapsamamaktadır. Ek 2 Tablo 1 de ise geçici işçiler dahil yılı ortalama kişi sayısı esas alınmıştır. www.hazine.gov.tr 151
Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili (31/12/ İtibarıyla) Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 88.171 90,7 Kadın 9.006 9,3 GENEL TOPLAM 97.177 100 Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Yabancı Dil Bilen 4.393 4,5 İki veya Daha Fazla Yabancı Dil Bilen 43 0,0 Yabancı Dil Bilmeyen 92.741 95,4 GENEL TOPLAM 97.177 100 Kurum Dışı Çalışan Sayı Yüzde Çalıştığı Kurum TBMM 24 12,8 Cumhurbaşkanlığı 8 4,3 Başbakanlık 39 20,9 Bakanlıklar 110 58,8 Diğer KİT'ler 0 0,0 Diğer Kamu 6 3,2 GENEL TOPLAM 187 100 Yasal Nedenlerle Çalışan Sayı Yüzde Statüsü SHÇEK 603 13,1 Gazi - Şehit Yakını 541 11,8 Engelli 2.219 48,3 Eski Hükümlü 900 19,6 Diğer 332 7,2 GENEL TOPLAM 4.595 100 152 www.hazine.gov.tr
EK 3 HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER KAMU işletmeleri RAPORU
HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 46 Göstergeler/Büyüklükler 2012 2013 2014 2015 (*) KATMA DEĞER HESABI (milyon TL) Dönem Kâr/Zararı 4.632 8.196-1.102 3.116 17.800 Faiz Gideri 103 120 187 356 515 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 266 1.032 448 1.683 498 Cari Yıl Amortisman Gideri 3.315 3.512 4.399 3.875 5.313 İstihdam Giderleri 6.671 6.891 7.202 7.703 8.394 Toplam 14.988 19.751 11.135 16.733 32.520 DİĞER GÖSTERGELER (Milyon TL) Yatırım Harcaması 5.757 7.384 8.422 8.973 8.707 Faiz Dışı Fazla 380 849-6.466 510 8.355 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 1.998 5.043 6.487 1.990 2.672 Bütçeden Transferler (**) 6.590 7.294 8.725 10.592 10.177 KATMA DEĞER HESABI (GSYİH'ya Oran - %) Dönem Kâr/Zararı 0,295 0,453-0,054 0,133 0,687 Faiz Gideri 0,007 0,007 0,009 0,015 0,020 Karşılıklar (Karşılık Gid. + Kur Farkları) 0,017 0,057 0,022 0,072 0,019 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,211 0,194 0,215 0,166 0,205 İstihdam Giderleri 0,425 0,381 0,352 0,330 0,324 Toplam 0,955 1,091 0,545 0,716 1,255 DİĞER GÖSTERGELER (GSYİH'ya Oran - %) Yatırım Harcaması 0,367 0,408 0,412 0,384 0,336 Faiz Dışı Fazla 0,024 0,047-0,316 0,022 0,323 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 0,127 0,279 0,317 0,085 0,103 Bütçeden Transferler (**) 0,420 0,403 0,427 0,453 0,393 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (**) Sermaye - Görev Zararı (46) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin geçmişe yönelik verilerini göstermekte olup, geçmiş yıllarda portföyde iken daha sonra portföyden çıkarılan işletmeleri kapsamamaktadır. 154 www.hazine.gov.tr
EK 4 HM VE ÖİB PORTFÖYÜ MALİ TABLOLARI KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış) ÖZET GELİR TABLOSU (milyon TL) 2012 2013 2014 2015 (*) Brüt Satışlar 116.296 106.307 116.043 112.039 94.574 Yurt İçi 95.336 84.011 87.721 86.465 84.800 Yurt Dışı 3.689 4.304 4.767 5.698 5.538 Görev Zararları 1.577 1.756 1.802 1.939 3.339 Satış İndirimleri 1.055 1.263 1.441 1.267 1.510 Satışların Maliyeti 106.683 94.964 111.920 101.088 74.532 Faaliyet Giderleri 5.437 4.167 4.897 5.215 4.971 Faaliyet Kâr-Zararı 3.121 5.913-2.214 4.469 13.561 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 6.955 8.533 8.584 11.259 12.333 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 4.221 5.447 5.403 8.278 7.742 Karşılık Gideri 536 488 97 949 266 Finansman Giderleri 368 957 639 1.137 1.005 Faiz Giderleri 155 146 259 385 530 Kur Farkları 149 801 374 749 248 Olağandışı Gelir ve Kârlar 3.403 3.814 2.093 1.107 5.564 Olağandışı Gider ve Zararlar 4.718 8.463 4.347 4.669 5.237 Dönem Kâr-Zararı 4.172 3.392-1.926 2.751 17.472 Dönem Net Kâr-Zararı 2.870 1.570-2.960 1.572 13.554 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 156 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço (Toplulaştırılmış) ÖZET BİLANÇO (milyon TL) 2012 2013 2014 2015 AKTİF TOPLAMI 140.159 135.313 137.256 149.714 179.988 Dönen Varlıklar 80.565 74.247 61.096 61.439 74.379 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 9.741 10.435 7.536 7.220 13.772 Ticari ve Diğer Alacaklar 49.983 42.100 33.287 34.402 38.426 Stoklar 14.718 15.706 13.345 14.721 15.824 Duran Varlıklar 59.594 61.066 76.160 88.275 105.609 Ticari ve Diğer Alacaklar 1.878 2.489 7.196 11.151 17.945 Mali Duran Varlıklar 2.834 2.531 3.740 5.714 6.982 Maddi Duran Varlıklar 48.826 51.698 60.627 66.218 74.588 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 51.130 44.013 33.596 32.348 36.534 Mali Borçlar 2.339 2.836 3.256 4.364 6.369 Ticari ve Diğer Borçlar 39.526 31.913 22.072 22.508 21.380 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 2.555 1.348 790 1.219 2.351 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 10.275 10.974 14.680 18.126 23.060 Mali Borçlar 4.921 6.066 6.215 9.327 12.372 Ticari ve Diğer Borçlar 1.379 631 928 1.058 2.612 Öz Kaynaklar 47 78.755 80.326 88.980 99.240 120.395 Nominal Sermaye 79.391 84.904 110.596 130.743 143.611 Ödenmiş Sermaye 68.523 79.214 97.430 113.711 122.157 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (47) Söz konusu rakamlara TÜVASAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜDEMSAŞ verileri dahil edilmiştir. Ancak, 233 sayılı KHK nin bağlı ortaklığa ilişkin hükümleri gereği, bağlı ortaklığın sermayesi Hazineye değil ilgili teşebbüse aittir. Bu nedenle Raporda Tablo 1 ile arada farklılık bulunmaktadır. www.hazine.gov.tr 157
Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları MALİ RASYOLAR 2012 2013 2014 2015 (*) LİKİDİTE RASYOLARI Cari Oran 1,58 1,69 1,82 1,90 2,04 Asit Test Oranı 0,88 0,90 0,89 0,92 1,00 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,16 0,20 0,20 0,19 0,24 DEVİR HIZI RASYOLARI Stok Dönüş Hızı 7,77 6,24 7,70 7,20 4,88 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 110 100 71 73 87 Nakit Çevirme Süresi (gün) 71 83 76 81 102 KALDIRAÇ RASYOLARI Finansal Kaldıraç 0,44 0,41 0,35 0,34 0,33 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,13 0,14 0,16 0,18 0,19 Özkaynaklar / Aktifler 0,56 0,59 0,65 0,66 0,67 Faizleri Karşılama Oranı 12,35 4,54-2,01 3,42 18,38 KÂRLILIK RASYOLARI (%) Aktif Getiri Oranı 2,38 1,70-1,80 1,73 8,71 Özsermaye Getiri Oranı 3,82 1,97-3,50 1,67 12,34 Brüt Satış Kârı Oranı 0,07 0,10 0,02 0,09 0,20 Faaliyet Kârı / Satışlar 0,03 0,06-0,02 0,04 0,15 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,04 0,03-0,02 0,02 0,19 Dönem Net Kârı / Satışlar 0,02 0,01-0,03 0,01 0,15 AKTİF KULLANIM ORANLARI Satışlar / Hazır Kıymetler 14,44 12,02 17,09 18,33 10,65 Satışlar / Alacaklar 3,27 3,61 5,09 4,91 4,12 Satışlar / Aktifler 0,82 0,78 0,83 0,74 0,52 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 158 www.hazine.gov.tr
Ek 5: HM ve ÖİB Portföyü İstihdam Bilgileri EK 5 HM VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti 48 PERSONEL SAYILARI (Ortalama Kişi) 2012 2013 2014 2015 (*) Memur + Sözleşmeli 53.929 52.464 50.184 50.548 49.984 İşçi 85.408 78.746 71.594 68.904 65.178 Toplam Personel Sayısı 139.336 131.210 121.777 119.452 115.162 İSTİHDAM GİDERLERİ (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.761,7 2.716,3 2.908,8 3.084,7 3.491,8 İşçi 5.408,0 5.132,3 5.269,4 5.630,8 5.967,1 Toplam İstihdam Gideri 8.169,6 7.848,6 8.178,2 8.715,5 9.458,9 PERSONEL MALİYETİ (TL/Ay) Memur + Sözleşmeli 4.267,5 4.314,6 4.830,2 5.085,5 5.821,5 İşçi 5.276,6 5.431,3 6.133,4 6.809,9 7.629,2 Toplam İstihdam Gideri 4.886,0 4.984,8 5.596,4 6.080,2 6.844,6 İSTİHDAM GİDERLERİ / (Satış + Faaliyet) (%) Memur + Sözleşmeli 3,0 2,8 2,6 3,0 4,6 İşçi 5,9 5,4 4,7 5,5 7,9 Toplam İstihdam Gideri 8,9 8,2 7,2 8,5 12,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (48) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı ve ÖİB portföyünde bulunan KİT lerin ve Kuruluşların geçmişe yönelik verilerini göstermektedir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr adresinde yer alan Tablo 8.1: İstihdam Verileri ne bakılabilir. Tablodaki tutarlar brüttür. 160 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili 49 (31/12/ İtibarıyla) Hizmet Süresi Sayı Yüzde 0-5 Yıllık 19.166 18,0 5-10 Yıllık 14.725 13,8 10-15 Yıllık 9.980 9,4 15-20 Yıllık 20.728 19,4 20-25 Yıllık 13.261 12,4 25 ve Üzeri 28.777 27,0 GENEL TOPLAM 106.637 100 Yaş Grupları Sayı Yüzde 0-20 91 0,1 20-30 12.934 12,1 30-40 29.985 28,1 40-50 35.881 33,6 50-60 23.584 22,1 60 ve Üzeri 4.162 3,9 GENEL TOPLAM 106.637 100 Eğitim Durumu Sayı Yüzde Okur - Yazar 209 0,2 İlköğretim 15.961 15,0 Lise 13.764 12,9 Meslek Lisesi 26.526 24,9 Yüksekokul 16.056 15,1 Lisans 30.676 28,8 Yüksek Lisans 3.322 3,1 Doktora 123 0,1 GENEL TOPLAM 106.637 100 (49) Ek 5 Tablo 2 de yer alan toplam personel sayısı yıl sonu itibarıyla kişi sayısını göstermekte olup geçici işçileri kapsamamaktadır. Ek 5 Tablo 1 de ise geçici işçiler dahil yılı ortalama kişi sayısı esas alınmıştır. www.hazine.gov.tr 161
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili (31/12/ İtibarıyla) Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 96.626 90,6 Kadın 10.011 9,4 GENEL TOPLAM 106.637 100 Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Yabancı Dil Bilen 4.473 4,2 İki veya Daha Fazla Yabancı Dil Bilen 44 0,0 Yabancı Dil Bilmeyen 102.120 95,8 GENEL TOPLAM 106.637 100 Kurum Dışı Çalışan Sayı Yüzde Çalıştığı Kurum TBMM 28 10,6 Cumhurbaşkanlığı 9 3,4 Başbakanlık 46 17,5 Bakanlıklar 134 51,0 Diğer KİT'ler 1 0,4 Diğer Kamu 45 17,1 GENEL TOPLAM 263 100 Yasal Nedenlerle Çalışan Sayı Yüzde Statüsü SHÇEK 747 13,8 Gazi - Şehit Yakını 587 10,8 Engelli 2.686 49,6 Eski Hükümlü 1.056 19,5 Diğer 343 6,3 GENEL TOPLAM 5.419 100 162 www.hazine.gov.tr
EK 6 HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER KAMU işletmeleri RAPORU
HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER Göstergeler/Büyüklükler 2012 2013 2014 2015 (*) KATMA DEĞER HESABI (milyon TL) Dönem Kâr/Zararı 4.172,2 3.391,9-1.926,1 2.751,2 17.472,1 Faiz Gideri 154,8 146,2 259,1 385,5 530,3 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 685,1 1.289,0 470,8 1.697,8 514,2 Cari Yıl Amortisman Gideri 3.777,0 3.801,3 4.673,2 4.149,6 5.616,8 İstihdam Giderleri 8.169,6 7.848,6 8.178,2 8.715,5 9.458,9 Toplam 16.958,8 16.477,0 11.655,1 17.699,6 33.592,3 DİĞER GÖSTERGELER (milyon TL) Yatırım Harcaması 6.459,4 7.614,9 8.454,1 9.021,6 8.749,1 Faiz Dışı Fazla 382,2 3.900,8-595,0 966,6 7.775,7 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 1.998,4 5.043,1 6.487,0 1.989,9 2.672,4 Bütçeden Transferler (**) 6.651,8 10.655,4 14.891,7 10.939,0 10.271,7 KATMA DEĞER HESABI (GSYİH'ya Oran - %) Dönem Kâr/Zararı 0,266 0,187-0,094 0,118 0,674 Faiz Gideri 0,010 0,008 0,013 0,016 0,020 Karşılıklar (Karşılık Gid. + Kur Farkları) 0,044 0,071 0,023 0,073 0,020 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,241 0,210 0,229 0,178 0,217 İstihdam Giderleri 0,520 0,434 0,400 0,373 0,365 Toplam 1,080 0,910 0,570 0,757 1,297 DİĞER GÖSTERGELER (GSYİH'ya Oran - %) Yatırım Harcaması 0,412 0,421 0,414 0,386 0,338 Faiz Dışı Fazla 0,024 0,216-0,029 0,041 0,300 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 0,127 0,279 0,317 0,085 0,103 Bütçeden Transferler (**) 0,424 0,589 0,728 0,468 0,397 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı * Geçici ** Sermaye - Görev Zararı 164 www.hazine.gov.tr
EK 7 BAĞLI ORTAKLIK VE İŞTİRAKLER KAMU işletmeleri RAPORU
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU 166 www.hazine.gov.tr
www.hazine.gov.tr 167
168 www.hazine.gov.tr
www.hazine.gov.tr 169
170 www.hazine.gov.tr
www.hazine.gov.tr 171
172 www.hazine.gov.tr
www.hazine.gov.tr 173
Ek 8: 2013 Yılında İSO 500 de Yer Alan Kamu İşletmeleri EK 8 KAMU işletmeleri RAPORU YILINDA İSO 500 DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ
TÜRKİYE'NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇİNDE YER ALAN KİT LER ve BAĞLI ORTAKLIKLARI Sıralama 2015 Firma veya Müessese Adı Üretimden Net Satışlar ( - milyon TL) 7 6 EÜAŞ - Elektrik Üretim A.Ş. 7.348,86 21 20 TŞFAŞ - Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. 3.632,11 37 32 ETİ MADEN - Eti Maden İşletmeleri 2.204,96 40 42 ÇAYKUR - Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü 2.111,72 43 47 TKİ - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu 2.022,97 66 54 TPAO - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 1.386,53 72 112 ESK - Et ve Süt Kurumu 1.275,54 121 130 MKEK - Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu 840,36 415 - TÜVASAŞ - Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. 290,44 447 295 TÜLOMSAŞ - Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. 269,76 Kaynak: İstanbul Sanayi Odası (http://www.iso500.org.tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu//) 176 www.hazine.gov.tr
EK 9 KAMU İŞLETMELERİNDE KURUMSAL YÖNETİM KAMU işletmeleri RAPORU www.hazine.gov.tr 177
KAMU İŞLETMELERİNDE KURUMSAL YÖNETİM Dünya Bankası Kurumsal Yönetim El Kitabı nda kurumsal yönetim kavramı; bir şirketin, uzun vadede ortaklarına ekonomik değer yaratmasına olanak sağlayan, etkin idare ve kontrolüne yönelik gerçekleştirilen her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamalar bütünü olarak tanımlanmaktadır. OECD ise yayımladığı Kurumsal Yönetim İlkeleri ile bu tanımı; şirket yönetimi, yönetim kurulu, hissedarlar ve diğer paydaşlar ile olan ilişkiler bütününü dahil ederek genişletmektedir. OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri Kurumsal yönetim yaklaşımı, 1999 yılında OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri nin yayımlanması ile birlikte birçok ülke tarafından referans olarak kabul edilmiştir. Kurumsal yönetimin evrensel kabul ve geçerliliği olan ana ilkeleri adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluktan oluşmaktadır. İlkeler 2004 yılında yeniden gözden geçirilmiş olmakla birlikte, 2008 yılında yaşanan küresel kriz sonucunda kurumsal yönetim anlayışının tüm paydaşları kapsayacak bir kurum kültürü haline getirilerek içselleştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu dönemde finansal piyasalarda ortaya çıkan önemli değişiklikler nedeniyle ve kurumsal yönetim ilkelerinin birçok ülkede uygulanması sonucunda kazanılan tecrübeler ışığında söz konusu ilkeler OECD başkanlığında yeniden gözden geçirilmeye tabi tutulmuş olup, yapılan çalışmalar neticesinde hazırlanan doküman 2015 yılında ülkemizin ev sahipliğinde gerçekleşen G20 zirvesinde kabul edilmiştir. 54 OECD Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi OECD üyesi olan ve olmayan birçok gelişmekte olan ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının önemli bir kısmını kamu işletmelerinin üretimi oluşturmaktadır. Bu ülkelerin çoğunda kamu işletmeleri genellikle enerji, ulaşım ve telekomünikasyon gibi kamu hizmetleri ve altyapı alanlarında faaliyet göstermektedir. Bu nedenle, nüfusun önemli bir bölümü ve ekonominin geneli açısından kamu işletmelerinin faaliyetleri çok büyük bir etki alanına sahiptir. Dolayısıyla, ekonomik büyümeye ve verimlilik artışına katkı sağlayabilmeleri için kamu işletmelerinin etkin bir şekilde yönetilmeleri gerektiği açıktır. OECD ülkelerinin bu alandaki tecrübeleri de, iyi kurumsal yönetim uygulamalarının işletmelerin değerini ve verimliliğini artırdığını göstermektedir. Yıllar içerisinde kamu pay sahipliğinin amaçları ülkeler ve sektörler arasında farklılaşmış ve genel olarak sosyal, ekonomik ve stratejik olmak üzere çeşitli başlıklar altında toplanmıştır. Devletin pay sahipliği fonksiyonlarını etkin bir şekilde yerine getirerek, bu işletmelerin OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri dahil olmak üzere özel sektöre yönelik araçlardan faydalanarak en iyi yönetim uygulamalarını gerçekleştirmelerine olanak sağlayacak ortamı yaratması bir gereklilik olmuştur. Özellikle son on yıl içinde küreselleşmenin piyasalara etkisi, teknoloji alanında yaşanan gelişmeler ve tekel piyasalarının deregülasyonu gibi çeşitli nedenler, kamu işletmelerinin yeniden yapılandırılmasını veya tekel piyasaların yeniden düzenlemeye tabi tutulmalarını gerekli kılmıştır. OECD, bütün bu gelişmeler çerçevesinde üye olan ve olmayan önemli sayıdaki ülkenin tecrübelerine ilişkin verileri derlemek suretiyle, 2005 yılında Kamu İşletmeleri için Kurumsal Yönetim Rehberini oluşturmuştur. Söz konusu Rehber, OECD (54) Söz konusu dokümanın İngilizce ve Türkçe versiyonlarına aşağıda yer alan adreslerden ulaşılabilmektedir. http://www.oecd-ilibrary.org/governance/g20-oecd-principles-of-corporate-governance-2015_9789264236882-en http://www.oecd-ilibrary.org/governance/g20-oecd-principles-of-corporate-governance_9789264257443-tr 178 www.hazine.gov.tr
Kurumsal Yönetim İlkeleri ile uyumlu olup, bunları tamamlamak üzere hazırlanmış ilk somut çalışmadır. Kamu İşletmeleri için Kurumsal Yönetim Rehberi ile kamu işletmelerinin profesyonel bir şekilde yönetilmesine ve en iyi kurumsal yönetim uygulamalarının hayata geçirilmesine yönelik olarak hükümetlere tavsiyelerde bulunulmaktadır. Birçok ülke tarafından referans olarak kabul edilen Rehber de özetle, kamu işletmeleri için etkin bir hukuki ve düzenleyici çerçevenin sağlanması, bu işletmelerin kurumsal yönetiminde devletin rolü ve sahiplik politikasının nasıl uygulanacağı, yönetim kurullarının profesyonelleştirilmesi, yöneticilerin hesap verme sorumluluğunun sağlanması ve şeffaflığın artırılması konularının önemi vurgulanmaktadır. Rehberin yayımlandığı yıl olan 2005 yılından bu yana kurumsal yönetim alanında dünyada kaydedilen ilerlemeler ışığında OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri ile eş zamanlı olarak Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi nin de revize edilmesi gereği ortaya çıkmıştır. OECD Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi nin revize edilmesi uluslararası arenada karşılıklı tecrübe paylaşımı çerçevesinde gerçekleştirilen çalışmaların başında gelmiştir. 2013 yılından itibaren OECD öncülüğünde birçok ülkenin ve uluslararası kuruluşun katılımı ile söz konusu Rehberin güncellenmesine yönelik çalışmalar yapılmış olup, bu çalışmalar kapsamında Paris te ve İstanbul da gerçekleştirilen çeşitli toplantılara aktif olarak katılım sağlanmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde revize edilen Rehber 2015 yılında yayımlanmıştır. yılında Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği nin katkıları ile söz konusu Rehberin Türkçe çevirisi hazırlanmış olup, Rehbere ilişkin olarak kamu kurumları ve özel sektör temsilcilerinin katılımıyla Kamu Sermayeli İşletmelerde İyi Yönetişim konulu Konferans düzenlenmiştir. Söz konusu Konferans ta, Rehber de yer alan konular çerçevesinde ülkemizde faaliyet göstermekte olan kamu sermayeli işletmelerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri ile özel sektör üst düzey yöneticilerinin konuya ilişkin tecrübeleri paylaşılmıştır. 55 KİT lerde Kurumsal Yönetim İlkeleri Alanında Kaydedilen İlerlemeler KİT lerde kârlılık ve verimliliğin artırılması için, uluslararası alanda kabul görmüş kurumsal yönetim ilkeleri ile diğer ülke uygulamalarının dikkate alınması ve bu ilkelerin ülkemiz koşullarına uyarlanarak ihtiyaç duyulan düzenlemelerin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda; ülkemiz KİT lerinde yetkilendirmeyi, hesap verebilirliği, şeffaflığı, karar alma süreçlerinde etkinliği ve performansa dayalı yönetimi esas alan kurumsal yönetim ilkelerinin hayata geçirilmesine ve stratejik yönetim anlayışının yaygınlaştırılmasına yönelik önemli çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde yenilenen 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ile KİT lerin ve bağlı ortaklıklarının uluslararası standartlara uygun bağımsız denetime tabi olmaları zorunlu hale getirilmiştir. 19/12/2012 tarihli ve 2012/4213 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri uyarınca, KİT ler 2015 yılının başından itibaren bağımsız denetime tabi olmuşlardır. 2014 - döneminde yayımlanan Genel Yatırım ve Finansman Programı Hakkında Bakanlar Kurulu Kararları ile şeffaf bir yönetim ve denetim sisteminin oluşturulmasını teminen, KİT lerin ve bağlı ortaklıklarının iç kontrol sistemlerini kurmaları hükme bağlanmıştır. Söz konusu Kararlar ile kuruluşların uluslararası standartlara uygun iç kontrol sistemini oluşturmaları beklenmekte olup, KİT lerin kurumsal (55) Söz konusu dokümanın İngilizce ve Türkçe versiyonlarına aşağıda yer alan adreslerden ulaşılabilmektedir. http://www.oecd.org/corporate/guidelines-corporate-governance-soes.htm http://argudenacademy.org/docs/content/argudenakademi_kamusermayeliisletmelerdekurumsalyonetisim_1804_web.pdf. www.hazine.gov.tr 179