DiYANET işleri BAŞKANLIGI sayıı Resmf Gazete'de yayımanan E: 1970/ 53 - K: 197 1/ 76 sayı ı karar). Gerekçedeki, "başkanık mensupa rının memur sayı arak maaşarının bütçeden karşı an ması devetin din işerini yürüttüğü anamına gemediği" ie "dinin devetçe denetiminin yürütümesi" ifadeeri arasındaki çeişki açıktı r ve bu son ifadeye, devetin din işerine müdahae etmek ve dini denetim atında buundurmak istediği ortaya konmaktadı r. Evkaf ve Şer'iyye Vekaeti'ni ka dırarak İşe ri Reis i ği ' nin kuruuşunu sağ ayan 429 sayıı kanuna din ve devet iş eri birbirinden ayrımışsa da İ şeri bütün teşkiat ve personeiye birikte hükümetin emrine verimiş, böyece aikik ikesiye bağdaşmayan "devete bağı din" sistemi kurumuştu r. Uzun yıa r uyguama da bu yönde om u ş, gene idare içine aındığ ı hade yeteri bütçe ve kadro verimediği, ayrıca mevzuat ı düzenenmediği için b aşkanığın hizmet ve faaiyeteri sını r ı kamıştır. Nitekim ezan, ikamet, tekbir ve saa n ın Türkçe oarak icras ı devet emriye sağanmış, 2 Haziran 1941 de kabu edien 4055 sayıı Türk Ceza Kanunu'nun Baz ı Maddeerini Değ i ştiren Kanun ie 526. maddenin ikinci fıkrasına iave edien, "Arapça ezan ve karnet okuyanar, üç aya kadar hafif hapis veya on iradan iki yüz iraya kadar hafif para cezasıya cezaandırııra r " hükmü, 17 Haziran 1950 tarihine kadar yürürükte kamıştır. Ayrıca başkanık 1950'i yı ara kadar yayın ve irşa d faaiyeterini, 429 sayıı kanunun s ı nı ri andırdığı dar çerçeve içinde yürütmeye mecbur om u ştur. Bugün İşeri Baş k anığı' n ın devet bünyesinde yer amas ın ın ve gene bütçeden din hizmeteri için harcama yapı masının aikik ikesiye bağdaş madığ ını ieri sürener buunduğu gibi, siyasi iktida rın emrindeki bir teşkiatın din konusunda güveniir oamayacağın ı, bu sebepe din iş erinin cemaatere bırakımasının gereki oduğunu söyeyener de vard ır. Bunun yanında, din hizmeterinin uyum içinde yürütümesinin ancak düzeni bir teşkiata mümkün oabieceğ i görüşünü benimseyen çoğunuk ise başkanığın, siyasi iktidararın hemen her dönemde karşıaşıan bas kı ve müdahaeerini bertaraf edecek ve ondan bekenen hizmeteri en iyi şekide yerine getirebiecek tarzda -tedricen de osa- imi, idari ve mai özerkiğe kavu ş tu rumasın ı istemektedir. Nitekim 633 460 sayıı İşeri Başkanığı Kuruuş ve Göreveri Hakkında Kanun'un 19. maddesi uyarınca, 1-5 Kas ım 1993 tariheri arasında Ankara'da topanan 1. Din ŞQras ı 'nda İşeri Başkanığı ' nın statüsü konusu geniş şekide tartışım ı ş, gereki kanuni düzenemeer yapıarak bu kuru u şun Yüksek Öğretim Kuruu Başkanığı, Radyo ve Teevizyon Kurumu Gene Müdür üğü vb. kuruuş ar gibi devet bünyesi içinde özerk bir yapıya kavuşturuması ve İşeri başkanının seçime beirenmesi görüşü ben i msenm i ştir. Şura ayrıca bu kuruuşu n idari bakımdan hükümet yerine doğ rudan cumhu r başkanığı makamına bağ ı omasını istemiştir. Devet düzeni içindeki yerinin tartışı ması bir yana, İ şe r i Başkanığı kuruuşundan bugüne kadar gerek içinde müsüman haka, gerekse özeike 1 960 ' ı y ı ardan sonra yurt dı şın d aki müsüman Türk top u ma rın a imkanarı öçüsünde din hizmeti vermeye çaışm ı ş; cami hizmeterini bir disipin içinde yürüt meyi, bazı dini gruparın daha çok siyasi temeere dayaı iddiaa rının aksine, topumu din konusunda temsi etmeyi başarmıştı r. Laikike daha çok bağdaşacak bir statü değişikiği n in bu kuruuşu umuan etkiniğine kavuşturacağını söyemek mümkündür. DiYANET işleri BASKANLARI Başıama tarihi Ay rı ış tarihi ı ı ı Mehmet Rifat Börekçi 04.04.1924 05.03.1941 M. Şerefettin Yatkaya 14.01.1942 23.04.1947 Ahmet Ha md i Akseki 29.04.1947 09.01.1951 Eyüp Sabri Hayır ıoğu 12.04.1951 10.06.1960 ömer Nasuhi Bimen 29.06.1960 06.04.1961 Hasan Hüsnü Erdem 06.04.1961 13.10.1964 Mehmet Tevf ik Gerçeker 15.1 0.1964 16.12.1 965 İ brahim Bedrettin Ema 17.12.1 965 25.10.1966 Ai R za Hakses 25.10.1966 15.01.1968 Lütfi Doğan!vekii 15.01.1968 25.08.1972 Lütfi Doğan IDr. 26 081972 26071976 Süeyman Ateş 28.07.1976 07.02.1978 Tayyar Atıku aç 09.02.1978 10.11.1986 Mustafa Said Yazıcıoğu 17 061987 02 011992 Mehmet Nuri Y maz 02.01.1992 görevde İşeri başkand rı n d a n ik üçü görevde iken vefat etmiş, Tayyar Atı kuaç kendi isteğiye emeki omuş, Ankara Üniversitesi'nden izini oarak baş kanık görevini yürüten Mustafa Said Yazıcıoğu asi görevine iade edimiş, diğereri ise emekiye sevkedierek veya başka görevere nakedierek görevden aınmıştır. B İBLİYOGRAFYA : İşeri Başkanığı Arş i vi, Müşave re He yeti Karararı; Ai Fuad Başgi. Din ve Laikik, İstanbu 1962, s. 186 192; G. Jaschke, Yeni 'de isamık (tre Hayruah Örs), Anka ra 1973, s. 39-68; Nai Asanpay, İşeri Başkanığı, Ankara 1973; İ Iber Ortay ı, Türki ye İdare Tarihi, Ankara 1979, s. 147-149, 165; Nihat Aytürk v.dğr., İşeri Başkanığı Teşkiat Tarihçesi (1924 1987), Ankara 1987; a.mf.er, " İşeri Başkanığı Tarihçesi", Dergisi, XXV /1, Ankara 1989, s. 33-66; işeri Başkanığı Biyoğrafik Teşkiat Abümü, Ankara 1989; Harndi Mert, " İşeri Başkanığı'nın 'nin Manevi Hayatındaki Yeri, Resmi Statü ve Fonksiyonu", Din Öğretimi ve Din Hizmeteri Se mineri (Tebiğ ve Tartışmaar), Ankara 1991, s. 413-435; H. Hüseyin Ceyan, Cumhuriyet Dö neminde Din Devet İişkieri, İstanbu 1991 ; İşeri Başcanığı 1991 Yıı İstatistik/e ri, Ankara 1992; Ramazan Boyacıoğu, Hiafet ten e (doktora tezi, 1992), AÜ Sosya Biimer Enstitüsü ; Davut Dursun, Siyasi idari Sisteme i işkier Açısından Din Bürokrasisi, istanbu 1992, s. 175 216; Bahri Savcı, " İşeri Teşkiatının Geişmeeri", SBFD, XXII/3 (1967), s. 85 102; Ethem Ruhi F ığ aı, " İşeri Başkanığı'nın Eğitim ve Yayın Hedeferi", Dergisi, XXV / 1, Anka ra 1989, s. 91-95; İştar B. Tarhan ı, "Laik Devetinde İşeri Başkanığı", Bigi ve Hikmet, sy. 1, istanbu 1993, s. 96-11 3; Ebü'I-Uia Mardin, "Kadı", ia, VI, 45-46. L ij İRFAN Y ücel DİYANET VAKFI ( ) İ ş eri Başkanığ ı'n ın verdiğ i hizmeteri destekemek ama cıya 1975 yıın da kuruan va kıf. _j Osmanıar'ın son döneminde ve Büyük Miet Mecisi hükümeti zam anında din ve vakıf hizmeteri Şer'iy ye ve Evkaf Nezareti'ne bağı idi. Aynı teşkiat içinde yer adıka rından vak ı far din hizmeterine mai destek sağar, dini müesseseer de hayır maksatı vakıf arın kuru masını ve hakın bunara bağış yapmasını teşvik ederdi. Cumhuriyet döneminde din ve vakıf hizmeterinin birbirinden ayrıması vakıfarın geişmesini oumsuz yönde etkiemiş, ayrı ca İ şeri Başkanığı'nın vakıfarın mai desteğinden mahrum kamasına sebep omuştu r. Devet bütçesinden ayrı an tahsisat ise yetersiz kamış, bir va kfın aracıığ ı omadan devet daireeri bağış kabu edemediği için hayı r sever ha kın maddi desteğinin sağanması konusunda da bir boş uk meydana gemiştir. Bu boşuğu dodurmak üzere 22 Haziran 1965 tarih ve 633 say ı ı İşeri Başkanığı Kuruuş ve Göreveri Hak-
DiYANET VAKFI kında Kanun'un 14. maddesinin (e fıkrası ie öze bir "şartı bağış fonu" kuruması hükme bağ anmışsa da kanuni düzenemenin eksik yapıması sebebiye bu hükmün uyguanması mümkün omamıştır. Din hizmeterini destekemek üzere çapında kuruan derneker de bu boşuğu doduramamış, farkı düşüncedeki gruparın dernek yönetimerini ee geçirmesiye İşeri Başkanığı birtakım probemere karşı karşıya kamıştır. Daha sonra vakıfarın geişmesini sağamak üzere çıkarıan 13 Temmuz 1967 tarih ve 903 sayıı kanunun 3. maddesiye gene, öze ve katma bütçei idareer bütçeeri içinde kaan hizmeterin yerine getirimesi için tesis edien vakıfara bakanar kuruunca vergi muafiyeti tanınacağı hükme bağanarak vakıf kurma işi teşvik edimiştir. Kanun yürürüğe girdikten sonra, gene bütçei bir devet kuruuşu oan İşeri Başkanığı hizmeterini destekemek amacıya dönemin İşeri Baş k anı Lütfi Doğan (Dr ). başkan yardımcıarı Tayyar Atıkuaç ie Yakup Üstün ve hukuk müşaviri Ahmet Uzunoğu tarafından adıya bir vakıf ku r umuş ve 20 Araık 1977 tarih ve 71 14422 sayıı ba kanar kuruu kararı ie de bu vakfa vergi muafiyeti tanınmıştır ( 13.O ı 1978 tari h ve 16 ı 68 say ı ı Resmi Gazete ). ' nın gayesi vakıf senedinin 2 ve 3. maddeerinde açıkanmıştır. Bu maddeerde, ası amacın İşeri Başkanığı'nın verdiği hizmeteri destekemek oduğu, bu arada topum için faydaı diğer sosya hizmeteri yerine getirmenin de hedefendiği. ancak önceike din hizmeterine ağırık verieceği beirtimektedir. Başkanık, bütçe im k anarı ie yerine g eti remediği bi rçok hizmet i vakfın maddi d e steğ iye yürüttü ğ ü gibi cami, Kur'an kursu. eğ i - k u rucu arı n ı n va k ıf sened indeki im z aarı Adı, Soyadı İmz as ı 1- Dr. Lütfi DOGAN 2- Tayyar ALTIKULAÇ }- Yakup ÜSTÜN 4-1\. hın c t UZJNOGLU t im merkezi. müftüük hizmet binası. ojman vb. ihtiyaçarını da büyük öçüde vakıf eiye karşıamaktadır. Araştırma merkezeri kurmak. İsami iimer ve İsam sanatı konu arında neşriyat yapmak, dışındaki Türker'in dini ve kütüre hayatarı ie igienmek. yoksua ra. düşkünere ve hastaara yardım etmek, öğrenim burs arı vermek. öğrenci yurtarı açmak gibi faaiyeter senette öngörüen diğer hizmeterdir. Vakıf. senedinin 2. maddesine uygun oarak şartı bağışarı da kabu etmekte ve bağışanan maı hayır severin arzusuna uygun şe k ide kuanmaktadır. ' nın organarı şunardır : Gene Kuru. Mütevei Heyeti, Deneteme Kuruu. Gene Müdürük, Dış İişkier ve Bağı Kuruuşar Koordinatörüğü. n en üst organı oan gene kuru, senedin 12. maddesine göre İşeri başkanı. kurucu üyeer. ik mütevei heyeti üyeeri, İşeri eski başkanarı. vakıf kuruduktan sonra gene kuru üyeiğine kabu edienere mütevei heyeti tarafından davet ediecek beş müftüden ouşmaktadır. Bu kuruun vakıf senedinin 13. maddesinde sayı mış oan en önemi yetkieri. kendi bünyesine üye kabu etmek ve mütevei heyetiye deneteme kuruu üyeerini seçmektir. Mütevei heyeti va kfın yürütme organ ı oup görev ve yetkieri V a k f ı kur uc u arı Ahmet U zun o ğ u. Yakup üstün. Lütfi D oğan IDr. ve Tayyar A t ık u a ç Kurucuarın senedin 1 O. maddesinde beirtimiştir. Heyet. va kfın idare ve temsiine iişkin bütün işeri yürütmeke görevidir; bunar, gene kuru ve denetim kuruunun görev ve yetkieri dışında kaan vakfın bütün işeridir. Yedi kişiden ouşan mütevei heyeti gene kuru üyeeri içinden iki yı için seçiir ; ancak bunarın en az üçünün İşeri teşkiatında görevi omaması gerekmektedir. Heyetin tabii başkanı İşeri başkanıdır. Deneteme kuruu. gene kuru tarafından seçien üç üyeden meydana geir: görevi mütevei heyetinin çaışmaarını denetiemek ve bu hususta gene kurua rapor sunmaktır. n diğer iki organı da mütevei heyetince verien işeri yapar. n Şube er i. Vakıf senedinin 4. maddesiye mütevei heyetine i ve içeerde şube açma yetkisi ve r imiştir. Şubeerin nası açıacağı, görev ve yetkieri ve çaışma usueri, mütevei heyetince yürürüğe konumuş oan bir taimatta gösterimiştir. Şubeer senette beirtien hizmeteri, buundukarı i veya içeerde kendi maddi imkanarı öçüsünde yerine getirmeye çaışırar. Bu şubeer. beş veya yedi k iş i den meydana geen bir yönetim kuruu tarafından idare ediir. Yönetim kuruu başkanı i veya içenin müftüsüdür; üyeerin yarısı hakt an. ya rısı İş eri Başka n ığ ı personeinden seçiir. Haen yetmiş atısı ierde, 811'i içeerde omak üzere topam 887 şube hizmet vermektedir. n Sahip O duğu Gayri Menkuer. Vakf1n bütün yurt sathında bir kısmına bağış, bir kısmına s a tın ama youya sahip oduğu çeşiti gayri menkueri buunmakta ve bunarın büyük çoğunuğu İşeri Başkanığı hizmetinde kuanımaktadır. Topam sayısı 5812 oan bu gayri menkuerin dökümü şöyedir : 1431 cami, 744 Kur'an kursu. 240 müftüük binası. 28 İmam- Hatip Lisesi. 4 eğitim merkezi, 578 ojman. 195 dükkan, 133 büro, 23 depo. 6 yayın evi, 11 S yurt 461
DiYANET VAKFI Habur Hac Konakama Tesiseri'nin havadan gene görünüşü ie hacı adayarının sınırdan çıkış hazırıkarı binası. 32 sosya tesis. 1722 arsa, 368 arazi ve 288 çıpak mükiyet. n Başıca Faaiyeteri: 1. Hac ve Umre Sefereri. 1979 yıında hükümet tarafından çıkarıan bir kararname ie hac ve umre sefererini düzeneme görevi İşeri Başkanığı'na verimiş, ancak bu konuda ie iş biriği yapıması öngörümüştür. Buna göre hac ve umre seyahaterinin paraya iişkin bütün işeri vakıfça yürütüür. Hava ve kara youya sefer düzenenmesi, hacı adayarının ihtiyacı oan mazemenin temini, Mekke ve Medine' de kaacakarı yererin kiraanması, sağık hizmeteriye igii hususar vakıfça gerçekeştiriir ve bu sefererde görev aan bütün personein youkarıya diğer masrafarı vakıf tarafından ödenir. Vakıf 1989 yıında, Irak you ie hacca ve umreye gidecek vatandaşiara hizmet vermek için. Şırnak ii Siopi içesi Habur sınır kapısı yakınarında 333.000 metrekareik bir aan üzerinde konakama tesiseri inşa etmiş, Suriye you ie gidecek vatandaşiara hizmet vermek için de Hatay'ın Reyhanı içesi yakınarında buunan Civegözü sınır kapısında benzer tesiserin inşasına başamıştır. Körfez savaşı sırasında 'ye sığınan mütecierden 22.000'i hükümetçe Habur Hac Konakama Tesiseri'nde barındırımıştır. 1994 yıına kadar topam 645.867 kişi başkanık- vakıf organizasyonu ie hacca gitmiştir. Vakıf bu faaiyeterinden hem geir sağamakta hem de vatandaş Iara çeşiti hizmeter vermektedir. Z. Kocatepe Camii'nin inşası. Temei 1967 yıında atıan ve in şaatı 1 S Mart 1981 tarihine kadar Sitesi Yaptırma ve Yaşatma Derneği tarafından yürütüen Ankara Kocatepe Camii, bu tarihte maddi imkanarının tükenmesi sebebiye derneğin kendini feshetmesi üzerine 'na devredimiştir. Kaba inşaatı bitmiş durumda iken vakfa intika eden cami, Türkive Divan et 'nca inşaatı tamamanan Kocatepe Camii kısa sürede tamamanıp 24.000 kişiik kapasitesiye 'nin en büyük camierinden biri oarak 1986 yıında fiien hizmete açımıştır. Vakıf ayrıca ' nin çeşiti yererinde hak tarafından yap camiere para yardımında buun tırıan maktadır. 3. Kutu Doğum Haftası Faaiyeteri. Hz. Peygamber'in doğum yıdönümü, vakıf mütevei heyetinin adığı bir karara 1989 yıından itibaren Kutu Doğum Haftası adı atında yedi gün süreye kutanmaktadır. Bu münasebete çeşiti ierde Hz. Peygamber ve İsam dini hakkında konferans, seminer, şiir yarışmaarı, konserer düzenenmekte ve yarışmaarda başarıı oanara ödüer verimektedir. Ayrıca hafta doayısıya kitapar çıkarımakta ve çeşiti hatıra eşyası hazıranmaktadır. Bu kutamaar 1991 yıından itibaren mieterarası hae getirimiş, böyece faaiyetere değişik İsam ükeerinden iim ve din adamarının katıması da sağanmıştır. 4. Dini Yayınar Fuarı. Yayın, Mattaacıık ve Ticaret İşetmesi tarafından 1983 yıından beri her yı ramazan ayında Dini Yayınar Fuarı düzenenmektedir. Ankara Kocatepe ve istanbu Sutan Ahmed camierinin son cemaat mahaeriye avuarında açıan bu fuarar, 'de yayımanmakta oan dini ve kütüre muhtevaı kitapara sesi ve görüntüü yayınarın daha geniş hak kiteerine tanıtıması amacını gütmektedir. 1994 yıında on ikincisi açıan fuara Ankara' da 115, istanbu da 150 yayınevi katımıştır. Fuar süresince gerçekeştirien bazı faaiyeter, özeike birçok yazarın sohbet topantıarı düzeneyerek eser- 462
DiVAN ET VAKFI erini imzaaması, vakfın bu faaiyetinin 'nin dini ve kütüre hayatına oan katkıarını daha da arttırmaktadır. 5. Burs Tahsisi. n kuruduğu tarihten bugüne kadar yakaşık 1 SOO öğrenciye burs verimiş oup haen bu imkandan yurt içinde otuz yedi orta öğrenim, 227 yüksek öğrenim ve yirmi sekiz doktora öğrencisiye dört araştırma görevisi, yurt dışında ise on atı doktora öğrencisi faydaanmaktadır. Ayrıca imam- Hatip iseerini birineiike bitirip yüksek öğrenim için iahiyat faküteerini seçen bütün öğrenciere ve işeri Başkanığı'nın açtığı hafızık yarışmaarında dereceye girip imam- Hatip iseerine veya orta derecei diğer okuara devam eden öğrenciere de karşııksı z burs verimektedir. 6. Öğrenci Yurtarı. Bugün Ankara ve Kastamonu'da 300'er kişiik iki kız öğrenci yurdu ie Konya'da SOO kişiik bir erkek öğrenci yurdu faaiyet göstermektedir. Doğrudan vakıf gene merkezince yönetien bu üç yurdun dışında i ve içe şubeeri tarafından irii ufakı 167 yurt daha işetimekte oup bunarın binaarından 11 S' inin mükiyeti 'na aittir. Merkez ve şubeerce işetien yurtardaki topam öğrenci sayısı 10.924 'tür... - --~ r"'ı ;-.. Va kf ı Yayın evi Anka ra 7. Yoksuara, Düşkünere, Hastaara Yardım Faaiyeti.. gerek zekat ve fitre paraarının gerekse diğer yoardan ede ettiği geirerin bir kısmını yoksuara. düşkünere. borçuara ve tabii afetiere uğrayanara yardım oarak harcamaktadır. Her yı yoksu aieere yakacak ve yiyecek yardımı yapmayı ve fakir öğrencieri giydirmeyi geenek haine getiren vakıf, böyece hem topumda sosya yardım ve hizmetin geişmesine yardımcı omakta, hem de isam dininin emirerinin yerine getirimesinde müsüman vatandaşiara aracıık etmektedir. 8. Dış Ükeerdeki Faaiyeter. Birçok Türk vatandaşının çaışmak üzere yabancı ükeere gitmesiye işeri Başkanığı hizmeteri bu ükeere doğru genişemiştir. bu konudaki çaışmaarında işeri Başkanığı' na mai destek sağamaktadır. Başkanık tarafından özeike ramazan ayarında dış ükeere gönderien irşad ekiperinin masrafarı büyük öçüde vakıfça karşıanmakta, ayrıca buraara Kur'an-ı Kerim ve dini eserer gönderimektedir. Vakıf bu ükeerde satın adığı veya diğer yoara mükiyetine geçirdiği birçok binayı (Beçika'da 21, Amanya'da 13, Fransa'da 5, Hoanda'da 1, i sviçre' de ı. Avustraya' da 2) cami. Kur'an kursu ve kütür merkezi oarak kuanımak üzere Türk işçierinin hizmetine bedesiz oarak tahsis ettiği gibi dini ve kütüre aanda faai- va kfı tarafından yaptı rıa n Kastamonu Kız yette buunmak üzere kurumuş dernek- Öğrenc i vurdu ere diğer vakıfara da para yardımında buunmaktadır. Öte yandan vakıf. Sovyeter Biriği ' nin dağıması ie bağımsı z ığına kavuşan müsüman ükeerdeki dini hayatı yeniden canandırmak için bazı çaışmaarın içine girmiş ve mütevei heyeti önceike Azerbaycan'da beş, Nahçıvan'da bir, Türkmenistan'da iki. Özbekistan'da atı. Kazakis- tan' da dört. Kırgızistan da üç, Tacikistan'da bir, Arnavutuk'ta iki, Moğoistan' da iki, Rusya Federasyonu'nda beş, Kırım'da bir ve Ukrayna'da bir adet omak üzere topam otuz üç cami inşa etme kararı amıştır. Haen üçü Azerbaycan da, ikisi Kazakistan'da. biri Türkmenistan'da omak üzere atı caminin inşaatı devam etmekte, ayrıca ihtiyaç duyuan yerere gönderien din görevierinin ücreteri de vakıf tarafından karşıanmaktadır. Bu faaiyeterden başka vakfın katkı arı ie Bakü Üniversitesi'ne bağı oarak açıan iahiyat Fakütesi'nde ders veren ve Azerbaycan dışından getirien öğretim eemanarının ücreteri yine vakıf tarafından karşıanmaktadır. Azerbaycan ve Bugaristan'da açıan imam- Hatip iseerinin 'den gönderien mesek derseri öğretmenerinin ücreteri ödenmekte, ayrıca bu okuara para yardımı yapımaktadır. Kırgızistan'ın Oş şehrinde kuruan iahiyat Fakütesi'ne maddi destek sağandığı gibi binasının da vakıfça onarıması kararaştırımıştır. Bu faküteye kaydını yaptıran atmış öğrenci hazırık sınıfını 'de okuyacak ve masrafarı vak ı fça karşıanacaktır. Türk cumhuriyeterinden 'ye geerek işeri Başkanığı ' na bağı Kur 'an kursarında okuyan 808 öğrenci ie çeşiti imam- Hatip iseerinde okuyan seksen iki, yüksek tahsi yapan atmış iki ve yüksek isans veya doktora yapan dört yabancı uyruku öğrenciye de burs verimektedir. 9. İsam Ansikopedisi. Vakf ı. Batıı iim adamarınca hazıranan İsam Ansikopedisi'nin (Encycopedie de /'Isam) özeike isam'ın teme esasarı ve dini iimere igii çeşiti konuarında ön yargıı oması ve gerçekeri yan- tara fında n yapt ırıa n Auburn Camii - Avustraya 463
DiVAN ET VAKFI sıtmayan bigier ihtiva etmesi, öte yandan İsam'ın din. kütür ve tarihini bir bütün oarak sunan başka bir çaışmanın buunmaması sebebiye bir İsam ansikopedisi yayımamayı kararaştırmıştır. Bunun için 1983 yıında İstanbu'da isam Ansikopedisi Gene Müdürüğü kurumuş, beş yıık bir hazırık çaışmasından sonra 1988'de ansikopedinin neşrine başanmıştır. IX. cidi tamamanmış oan ansikopedi yıda iki cit hainde yayımını sürdürmektedir. Ansikopedi, 1992' den itibaren bütün birimeri ve personeiye birikte İsam Araştırmaarı Merkezi'ne devredimiş, böyece bu kuruuşun bir yayını haine gemiştir. 10. İsam Araştırmaan Merkezi (İSAM). Vakıf senedinin 3. maddesine göre 1980 yıında doğrudan mütevei heyetine bağı oarak istanbu'da İsam Araştırmaarı Merkezi kuru muştur. Mütevei heyetince yürürüğe konuan taimata göre İsam Araştırmaarı Merkezi'nin göreveri şunardır: a) imi araştırmaar yapmak. çaışmaarını özeike İsami iimer aanında yoğunaştırarak teif. tercüme eserer yayımamak. İsô.m Ansikopedisi'nin yayımını sürdürmek; b) Konferans. seminer vb. imi topantıar düzenemek, başka kurumarca düzenenenere temsici göndermek; c) Araştırmacı yetiştirmek ve bu maksata gereki programarı hazırayıp uyguamak; d) Vakıf adına isans üstü öğrenim yapacak kişieri seçmek, yüksek isans ve doktora konuarını tesbit edip çaışmaarını takip etmek; e) Araştırma kütüphanesi ve dokümantasyon merkezi kurmak; f) Yurt içinde ve yurt dışında çeşiti kişi ve kuruuşardan geen soruara cevap hazıramak, imi- dini konuarda kamuoyunu aydınatacak yazıar yayımamak. İsam Araştırmaarı Merkezi, büyük bir kısmı çeşiti üniversiteerde görev yapmakta oan seksen iki iim adamı, kırk dört araştırmacı adayı ve atmış sekiz idari-teknik personeden ouşan 194 kişiik bir ekipe çaışmaarını sürdürmektedir. 11. Ticari Amaçı Faaiyeter. Vakıf ticari niteikteki işerini yürütmek üzere doğrudan kendine bağı iki işetme ie dört 464 Türk iye Divanet isam Ansikopedisi hizmet b i nas ı Bağ arbaşı 1 istanbu şirket kurmuştur. 1982 yıında Ankara' da kuruan Yayın, Matbaacıık ve Ticaret İşetmesi, vakıf yayınarının bastırııp yurt içinde ve dışında pazarianmasını sağ ar. Bugüne kadar kendi matbaasında bastırdığı 133 kitapa 129 sesi ve S görüntüü yayını piyasaya süren işetme. pazarama işini büyük ierde açtığı on yayınevi vasıtasıya yapmaktadır. Ramazan ayarında Ankara ve İstanbu'da açıan Dini Yayınar Fuarı da bu işetme tarafından organize edimektedir. Vakıf Yayınarı İşetmesi 1988'de İstanbu'da kurumuş oup özeike İsô.m Ansikopedisi'nin basımı işeriye meşgu omaktadır. 1983 yıında Ankara'da kuruan GİNTAŞ Gıda. İnşaat. Neşriyat ve Turizm Anonim Şirketi daha çok vakfın inşaat işe rin i yürütmekte, bunun yanında seyahat acentası ve soğuk hava tesiseri işetmeciiği de yapmaktadır. Haen Türk cumhuriyeterinde cami, Kur'an kursu ve kütür merkezi inşaatarını sürdüren şirket. vakfa ait Habur Hac Konakama Tesiseri'ni de işetmektedir. Bunardan başka eski ahşap sanatarımızı canandırmak ve kündekari kapı, minber. kürsü. rahe gibi dağramacıık esererinin yapımını yeni nesiere öğretmek amacıya Ankara'da bir atöye açmıştır. Şirket Bakü'de Azerbaycan Ansikopedisi ie birikte GÖYTÜRK adında bir şirket kurmuş ve bu şirket vasıtasıya bir matbaayı faaiyete geçirmiştir. TEMSAŞ Bakım, Onarım. Pazarama, Temizik Sanayi ve Ticaret Anonim Şir- Antaya Eğit i m Merkezi keti 1989'da İstanbu'da kurumuştur. Temizik sektöründe faaiyet gösteren şirket, özeike İstanbu'daki birçok tarihi caminin modern usuere temiziğini yapmaktadır. KOMAŞ Kocatepe Modern Mağazacıık İşetmeeri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi. Kocatepe Camii atındaki süpermarketi işetmek ve mağazacıık konusunda faaiyet göstermek üzere 1990'da Ankara'da kuru muştur. 1993 yıında İstanbu'da kuruan DiVAN TAŞ Neşriyat. Pazarama ve Ticaret Anonim Şirketi, İsam Araştırmaarı Merkezi tarafından hazıranan İsô.m Ansikopedisi başta omak üzere vakfın bütün yayınarını yurt içinde ve dışında pazarama faaiyetini yürütmektedir. r;:ı ı!jıitı AHMET UzuNOGLU L DİYARBAKIR Güneydoğu Anadou bögesinde şehir ve bu şehrin merkez oduğu i. Dice havzasının yukarı _j kesiminde, nehrin sağ yakasında denizden yüksekiği 650 m. oan yüksek bir patoda, önemi ticaret ve uaşım yoarı kavşağında kurumuştur. Şehrin eski adı Amida oup bu isim hakkında çeşiti rivayeter varsa da keimenin nereden gediği kesin oarak biinmemektedir. İsami dönemde bu isim Amid şekini amış ve XVII. yüzyıa kadar hem şehir hem de onun merkez oduğu sancağın adı oarak kuanımıştır. Osmanıar döneminde bazan Kara Amid adıya da anıan şehrin daha sonraki adı oan Diyarbekir ise müsüman Arapar bögeyi fethettikten sonra, Rebia Araparı'nın iki büyük kabiesinden biri oup Dice kenararında yaşayan Bekir b. Vai kabiesinin yayıdığı toprakara verien Diyar Bekr veya Diyar-ı Bekr adına dayanır. Bu böge için ne za-