İLK YARDIM YRD. DOÇ. DR. Kadri
İLK YARDIMIN TEMEL İLKELERİ İLK YARDIMIN TANIMI: Herhangi bir hastalık, kaza veya yaşamın tehlikeye girmesi durumunda; kişinin hayatını kurtarmak yada durumunun kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay yerinde, sağlık personelinin yardımı sağlanıncaya kadar tıbbi araç gereç aranmaksızın, eldeki mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.
ACİL TEDAVİNİN TANIMI: Herhangi bir hastalık, kaza veya yaşamı tehlikeye girmiş kişiye; acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor veya sağlık personeli tarafından tıbbi araçgereçler ve ilaçla yapılan müdahalelere denir.
İLK YARDIM VE ACİL TEDAVİ ARASINDAKİ FARKLAR İLK YARDIM Olay yerinde başlar ve sağlık ekibi olay yerine gelip acil tedavi başlatıncaya kadar devam eder. İlaçsız yapılan uygulamalardır. Olay yerinde bulunan araç-gereçlerle girişimde bulunulur. Bu konuda eğitim almış olan birey tarafından yapılır. Geçici bir uygulamadır. ACİL TEDAVİ Olay yerinde, ambulansta, acil serviste veya en yakın sağlık kuruluşunda başlayıp devam eder. İlaç kullanmayı gerektirebilecek uygulamalarda ilaç kullanılır. Tıbbi araç-gereçler kullanarak müdahale eder. Bu konuda ehliyetli kişilerce yapılır. Esas tıbbi bakımdır.
İLK YARDIMCININ TANIMI İlk yardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi yada kişilerdir.
İLK YARDIMCININ ÖZELLİKLERİ 1. İlk yardım eğitimi almış olmalıdır. 2. Hiçbir zaman kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Kendi can güvenliğini korumalıdır. 3. İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalıdır. 4. Hızlı ve doğru karar verebilmelidir. 5. Öncelikle sakin, kendine güvenli, pratik olmalı ve telaşa kapılmamalıdır. 6. Kazazedeyi sakinleştirebilmelidir. 7. Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmelidir.
bilebilmelidir. 9. İyi bir iletişim becerisine sahip olmalı ve olay anında, doğru olarak tıbbi yardım isteyebilmelidir. (112) 10. Tıbbi yardım personeli olay yerine geldiği anda, onun yardımcısı durumuna geçebilmelidir. 11. İlk bulunacak kişiler kaş yaparken göz çıkarmamalıdırlar. Zarar vermemek esastır. 12. Becerikli olmalı, iki elini de kullanabilmelidir. 13. Çevredeki ilk yardım-sağlık kuruluşlarını
İLK YARDIMIN ÖNCELİKLİ AMAÇLARI 1. Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak. 2. Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak. 3. Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek. 4. Hasta/yaralının iyileşmesini kolaylaştırmak.
İLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI Herhangi bir kaza yada ilk yardım gerektiren acil bir durum olduğunda panik, heyecan yaşanabilir. Olaya müdahale etmeden önce ilkyardımcı, ilk yardım yapmak için neye ihtiyacı var, en iyi nasıl faydalı olabilir diye düşünerek bir plan yapmalıdır. Bu planı yaparken ilk yardım temel uygulamaları yapılmalıdır. İlk yardımın temel uygulamaları, KORUMA, BİLDİRME VE KURTARMA olarak ifade edilir.
A. Koruma Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerini güvenli bir hale getirmektir. Ortamın güvenliği hem ilk yardımcı hem kazazede hem de diğer kişiler için sorgulanmalıdır. Dikkatsizlik ve gerekli tedbirlerin alınmaması daima ikincil yaralanmalara davetiye çıkarmaktadır.
Koruma uygulaması 3 bölümde incelenmektedir. 1) Olay yerinin değerlendirilmesi 2) Olay yerini değerlendirmenin amacı 3) Olay yeri güvenliğinin sağlanması.
1) Olay Yerinin Değerlendirilmesi Olay yeri değerlendirilirken ortam iyice incelenmelidir. Ortam gaz sızıntısı, elektrik kaçağı, ikincil yaralanmalar, bulaşıcı hastalık yönünden değerlendirilmelidir. Güvensiz, riskli bir durum varsa öncelikle bu durum zararsız hale getirilmelidir. Bu değerlendirme esnasında biraz dikkatli olmak, iyi gözlem yapmak gereklidir.
2) Olay Yerini Değerlendirmenin Amacı Olay yerinde yeniden kaza olma riskini ortadan kaldırmak, Olay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve türlerini belirlemektir. Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanmalıdır.
3) Olay Yeri Güvenliğinin Sağlanması Trafikte diğer sürücülerin uyarılması, Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır. Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılıp el freni çekilmeli, araç LPG li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır. Elektrik akımının kesilmesi, Maske-gözlük ve eldiven kullanılması,
Kazazedeler göçme ihtimali olan duvar diplerinden, yanıcı ve patlayıcı maddelerden uzaklaştırılmalıdır. Meraklı kalabalık bilgi verilerek dağıtılmalıdır. Temizlik-hijyene dikkat edilmelidir. Son zamanlarda artan terör olaylarına karşı daima dikkatli olunmalıdır. Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir. Gaz varlığı söz konusu ise zehirlenmeye dikkat edilmelidir.
Ortam havalandırılmalıdır. Hasta veya yaralı yerinden oynatılmamalıdır. Hasta veya yaralı yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir. Daha sonra kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir. Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır. Hasta ve yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. 112 den sonra polise, jandarmaya duruma göre itfaiye ve sivil savunmaya haber
Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olunmalıdır. Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir. Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.
B. BİLDİRME Bildirme, koruma-olay yeri güvenliği sağlandıktan sonra yerine getirilmesi gereken bir konudur. Bilinç kontrolü ve canlılık tanımlanması gibi temel ilk yardım uygulamalarına başlanırken çevreden yardım istenerek 112 ye haber edilmesi en akılcı yoldur. (Tartışma?) Bildirme hususu, 1) Acil çağrı yapılması ve 2) 112 nin aranması sırasında dikkat edilmesi gerekenler 3) 112 nin aranabileceği durumlar
1) Acil Çağrı Yapılması Olay/kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Birçok Avrupa ülkesinde acil yardım ve kurtarma servisine tek bir telefon numarası ile ulaşılır (112).
2) 112 nin Aranması Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Sakin olunmalı yada sakin olan bir kişinin araması sağlanmalıdır. 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir. Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir. Kimin hangi numaradan aradığı bildirilmelidir.
Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir. Eğer herhangi bir ilk yardım uygulanması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir. 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır. Acil çağrı yapılması hususunda 5 N kuralı uygulanmaktadır. Ne oldu (Olay)? Nerede oldu (Adres)?
Ne kadar kişi etkilendi (Yaralı sayısı)? Ne şiddette etkilendi (Olayın büyüklüğü)? Numaranız (Arayanın kimliği)? Bu bilgilerden sonra bildirimde bulunan kişi zorunlu olmadıkça telefonu meşgul etmemelidir.
3) 112 nin Aranabileceği Durumlar Hasta/yaralının bilinci yerinde değil ise, Hasta/yaralının bilinci yerinde ama çok ciddi yaralanması varsa, Solunum güçlüğü ve bozukluğu varsa, Ağır kanaması varsa, Karın muayenesinde sertlik ve hassasiyet varsa, Fışkırır tarzda kusması varsa,
Konuşma güçlüğü ve baş ağrısı varsa, Zehirlenme belirtileri varsa, Baş, boyun ve omurga zedelenmesi düşünülüyorsa, Kırığı, çıkığı veya maddi doku kaybı veya yaralanması varsa, Yangın ve patlama varsa, Elektrik çarpması varsa, Donma tehlikesi varsa, Trafik kazası varsa,
C. KURTARMA Kurtarma olay yerinde kazazedeye yapılacak uygulamalardır. Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır. Zorunluluk olmadıkça kazazede yerinden oynatılmaz. Temel ilk yardım müdahaleleri olduğu yerde yapılır. Yaralayıcı unsur devam ediyorsa veya ortam güvenli değilse kazazede güvenli bir şekilde
Çok zorunlu hallerde apar-topar götürülebilir, ancak mümkünse birkaç kişi (en az 3 kişi) ile düz bir vaziyette taşınmalıdır. Taşıma esnasında omurga düzlemine dikkat edilmelidir. Daha sonra temel yaşam desteği uygulanır, kazazede sıcak tutulur, bilgi ve moral verilir.
HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son 2 halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilk yardımcının görevi değildir. 1. Halka: Sağlık kuruluşlarına haber verme, 2. Halka: Olay yerinde yapılan temel yaşam desteği, 3. Halka: Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler, 4. Halka: Hastane ve acil servislerdir.
İLK YARDIMIN ABC Sİ İlk yardımın temel ilkesi hayatı tehdit eden durumu ortadan kaldırmak, kazazedenin hayatını kurtarmaktır. Bu çok iyi değerlendirilmelidir. Ve hızlı bir şekilde ABC uygulanmalıdır. Kazazede olay yerinde primer olarak 10 saniye içinde, bilinci-canlı olup olmadığı ve yaralanmasının-hastalığının durumu Bak, elle, dinle, hisset yöntemiyle değerlendirilir.
Genellikle omuza dikkatlice dokunarak (Uykudaki bir insanı uyandıracak şiddette) İyi misin? diye sorularak ve solunum kontrolü ile anlaşılır. Yanıt alırsak veya canlı olduğuna kanaat getirirsek neyi olduğu? sorulur veya değerlendirilir. Yanıt yoksa solunumu da değerlendirilerek hemen temel yaşam desteğine başlanılır.
ABC nin Açılımı A: Airway (Solunum yolunun açılması), B: Breating (Solunumun sağlanması), C: Circulation (Dolaşımın sağlanması-kanama kontrolü).
İLK YARDIMIN TEMEL İLKELERİ İlk yardımın ABC sinde olduğu gibi prensipleri de öğrenmeyi kolaylaştıran 6T ilkesini kullanarak inceleyebiliriz. Telefon Tedbir Tanı Triyaj Tedavi