TARİH: 26 TEMMUZ 2017 KONU: Konut istatistikleri, sektörel güven endeksleri, bankacılık kesimindeki gelişmeler ve bütçe açığı-hazine borçlanma limiti Konut Satış İstatistikleri, Haziran 2017 Türkiye genelinde ları 2017 Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %8,1 oranında azalarak 97 579 oldu (2016 Haziran da bu sayı 106.187). Konut sayıları, 2016-2017 İlk ve ikinci el ayrıntısında sayıları, 2013-2017 Haziran Yıl İlk İlk (2) 2017 Türkiye 6 aylık 654 363 109 061 296 223 49 371 358 140 59 690 97 579 45 433 52 146 2016 Türkiye Yıllık 1 341 453 111 788 631 686 52 641 709 767 59 147 106 187 49 354 56 833 2015 Türkiye Yıllık 1 289 320 107 443 598 667 49 889 690 653 57 554 110 657 51 202 59 455 2014 Türkiye Yıllık 1 165 381 97 115 541 554 45 130 623 827 51 986 92 936 42 620 50 316 2013 Türkiye Yıllık 1 157 190 96 433 529 129 44 094 628 061 52 338 96 424 43 345 53 079 2017 Haziran da satılan 97.579, aylık lar açısında karşılaştırıldığında 2014 yılı düzeyine gerilemiş durumdadır. 2017 yılının ilk 6 ayındaki 109.061 adet ı ile karşılaştırıldığında ise Haziran 2017 deki yavaşlama iyice ortaya çıkmaktadır. Bu saydaki yavaşlamanın hem ilke lara hem de ikinci el lara yansımış olması ise; olası bir durgunluğun gayrimenkul sektörünün genelinde yaşlanmakta olduğunun göstergesidir. Konut larında 45 433 ilk defa satıldı: Türkiye genelinde ilk defa satılan sayısı bir önceki yılın aynı ayına göre %7,9 azalarak 45 433 oldu. ları içinde ilk ın payı %46,6 oldu. larında 52 146 el değiştirdi: Türkiye genelinde ikinci el ları bir önceki yılın aynı ayına göre %8,2 azalış göstererek 52_146 oldu. 1
Satış şekline göre ı, Haziran 2017 Satış durumuna göre ı, Haziran 2017 35 210 olarak gerçekleşti İpotekli ları 2017 Haziran ayında Türkiye genelinde ipotekli ları bir önceki yılın aynı ayına göre %3,2 oranında azalış göstererek 35 210 oldu. ları içinde ipotekli ların payı %36,1 olarak gerçekleşti. İlk ve ikinci el ayrıntısında ipotekli sayıları, 2013-2017 İpotekli ları İpotekli ları Haziran Yıl İlk İlk 2017 Türkiye 6 aylık 245 375 40 896 104 465 17 411 140 910 23 485 35 210 15 144 20 066 2016 Türkiye Yıllık 449 508 37 459 200 373 16 698 249 135 20 761 36371 16378 19993 2015 Türkiye Yıllık 434 388 36 199 192 175 16 015 242 213 20 184 40503 17783 22720 2014 Türkiye Yıllık 389 689 32 474 171 708 14 309 217 981 18 165 32 029 13 791 18 238 2013 Türkiye Yıllık 460 112 38 343 203 955 16 996 256 157 21 346 43 763 19 178 24 585 Haziran 2017 de 35.210 olarak gerçekleşen ipotekli sayısı; 2017 yılının ilk 6 ayında olarak 40.896 sayısının çok gerisindedir. Bu kredilerindeki hızlı bir yavaşlamaya işaret etmektedir. İpotekli larda yaşanan bu düşün hem ilk hem de ikinci el larında yaşanmış durumdadır. Diğer türleri (ipotekli olmayan) sonucunda 62 369 el değiştirdi Diğer ları Türkiye genelinde bir önceki yılın aynı ayına göre %10,7 oranında azalarak 62 369 oldu. İlk ve ikinci el ayrıntısında diğer ları, 2013-2017 Haziran Diğer ları Diğer ları İlk Yıl İlk 2017 Türkiye 6 Ayılık 408 988 68 165 191 758 31 960 217 230 36 205 62 369 30 289 32 080 2016 Türkiye Yıllık 891 945 74 329 431 313 35 943 460 632 38 386 69 816 32 976 36 840 2015 Türkiye Yıllık 854 932 71 244 406 492 33 874 448 440 37 370 70 154 33 419 36 735 2014 Türkiye Yıllık 775 692 64 641 369 846 30 821 405 846 33 821 60 907 28 829 32 078 2013 Türkiye Yıllık 697 078 58 090 325 174 27 098 371 904 30 992 52 661 24 167 28 494 Konut larında anlık bir düşüşe işaret eden bu veriler; aynı zamanda sektörel güven endekslerindeki değişimlere de yansımıştır. İnşaat sektöründeki güven endeksi Hizmet ve Perakende sektörlerindeki güven endeksi yükselişe rağmen düşmüştür. 2
Sektörel Güven Endeksleri, Temmuz 2017 Hizmet sektörü güven endeksi 103,7 değerine yükseldi Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Haziran ayında 98,8 iken, Temmuz ayında %5 oranında artarak 103,7 değerine yükseldi. Hizmet sektörü güven endeksindeki bu artış; son üç aylık dönemde iş durumunun iyileştiğini, hizmetlere olan talebin arttığını değerlendiren ve gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talebin artacağını bekleyen girişim yöneticisi sayısının artmasından kaynaklandı. Hizmet sektöründe bir önceki aya göre; iş durumu, hizmetlere olan talep ve hizmetlere olan talep beklentisi endeksleri sırasıyla %6,3, %7,2 ve %2,2 arttı. Perakende ticaret sektörü güven endeksi 107,3 değerine yükseldi Mevsim etkilerinden arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi Temmuz ayında %6,6 oranında artarak 107,3 değerine yükseldi. Perakende ticaret sektörü güven endeksindeki bu yükseliş; son üç aylık dönemde iş hacmi-ların arttığını değerlendiren ve gelecek üç aylık dönemde iş hacmi-ların artacağını bekleyen girişim yöneticisi sayısının artmasından kaynaklandı. Mevcut mal stok seviyesinin mevsim normallerinin altında olduğunu değerlendiren girişim yöneticisi sayısı ise azaldı. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre; iş hacmi-lar ve iş hacmi-lar beklentisi endeksleri sırasıyla %14,6 ve %6,2 artarken, mevcut mal stok seviyesi endeksi %0,5 azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış sektörel güven endeksleri, Temmuz 2017 İnşaat sektörü güven endeksi 85,5 oldu Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi bir önceki ayda 86,7 iken, Temmuz ayında %1,4 oranında azalarak 85,5 değerine düştü. İnşaat sektörü güven endeksindeki bu azalış; alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyini mevsim normalinin üzerinde değerlendiren ve gelecek üç aylık dönemde toplam çalışan sayısında artış bekleyen girişim yöneticisi sayısının azalmasından kaynaklandı. 3
İnşaat sektöründe bir önceki aya göre; alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi ve toplam çalışan sayısı endeksleri sırasıyla %1,2 ve %1,5 azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış sektörel güven endeksleri, alt endeksleri ve değişim oranları, Temmuz 2017 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler 24 Temmuz 2017 (Pazartesi) günü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bankaların likidite oran hesaplamalarına ilişkin bir değişiklik taslağı yayımladı. "Bankaların likidite karşılama oranı hesaplamasına ilişkin yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik taslağı"na göre, TCMB'ye yatırılan zorunlu karşılıkların yüzde 100'ü yüksek kaliteli likit varlık olarak değerlendirilecek. Yürürlükteki mevzuata göre, şu anda, zorunlu karşılıkların yalnızca yüzde 50'si yüksek kaliteli likit varlık olarak dikkate alınmaktadır. Değişiklik, yürürlüğe girdiği takdirde, bankaların likidite oranlarını rahatlatacak, perakende mevduatlara yönelmek yerine kısa vadeli fonlarını artıracak niteliktedir. KGF kredileri için fon sağlamakta zorlanan bankaların, mevduat faizlerini yükselterek daha fazla mevduat toplama arayışı faiz oranlarında genel bir yükselişi beraberinde getirmişti. 2016 sonu itibariyle, büyümenin motoru olan borçlanmanın yavaşlamaması için Kredi Garanti Fonu nun (KGF) kapsamı genişletildi. KGF kredileri ve sonrası için gereken kaynağı temin etmekte zorlanan bankacılık kesiminin elini rahatlatarak yeniden kredi verebilmesi için; özkaynak hesaplama yöntemi geçtiğimiz hafta değiştirildi, tahsili gecikmiş alacaklardan kalan gayrimenkullerin sermayeye eklenmesine izin verildi. BDDK nın bu girişimi geç likidite penceresi, özkaynak hesabı değişikliği, KGF garantileri vb önlemlerle bir yandan ayakta tutulmaya diğer yandan da çalışmaya devam etmesi sağlanmaya çalışılan bankacılık sektörünün değirmenine dökülen bir kova sudan öte bir şey değildir. 4
OCAK-HAZİRAN 2017 BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ: 2016 yılı Ocak-Haziran döneminde 1.1 milyar TL fazla veren bütçe, 2017 yılı Ocak- Haziran döneminde 25.2 milyar TL açık vermiştir. 2016 yılı Ocak-Haziran döneminde 27.5 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken, 2017 yılı Ocak-Haziran döneminde 1.8 milyar TL faiz dışı fazla verilmiştir. 2017 yılı Ocak-Haziran döneminde bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde 8.8 oranında artarak 299.2 milyar TL olmuştur. Bütçe giderleri ise, yüzde 18.5 oranında artarak 324.4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2017 yılı Ocak-Haziran döneminde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 13,6 oranında artarak 246.1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Faiz hariç bütçe giderleri ise yüzde 20.2 oranında artarak 297.4 milyar TL olmuştur. Bütçe 2016 yılı Ocak Haziran döneminde 1.1 milyar TL fazla vermiş iken, 2017 yılı Ocak-Haziran döneminde 25.2 milyar TL açık vermiştir. Bu demektir ki; bu yılın ilk altı ayında geçen yılın ilk altı ayına göre, bütçe performansı (25.2 milyar TL+1.1 milyar TL = ) 26.3 milyar TL bozulmuştur. Bütçedeki performans düşüklüğü sadece bütçe açığı ile kalmamış, faiz dışı fazla kaleminde de büyük bir performans kaybı yaşanmıştır. Buna göre, bütçede 2016 yılı Ocak-Haziran döneminde 27.5 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken, 2017 yılı Ocak- Haziran döneminde 1.8 milyar TL faiz dışı fazla verilmiştir. Yani faiz dışı dengede (27.5 milyar TL 1.8 milyar TL =) 25.7 milyar TL'lik performans kaybı meydana gelmiştir. 5
Bütçe Açığı-Hazine Borçlanma Limiti 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun un Borçlanma, İkraz ve Garanti Limiti başlıklı 5. maddesi: Madde 5 Malî yıl içinde 1 inci Maddede belirtilen ilkeler ve malî sürdürülebilirlik de dikkate alınarak yılı bütçe kanununda belirtilen başlangıç ödenekleri toplamı ile tahmin edilen gelirler arasındaki fark miktarı kadar net borç kullanımı yapılabilir. Bu maddeye göre Hazine, her yıl bütçe kanununda yer alan başlangıç ödenekleri toplamı ile yine bütçe kanununda tahmin edilen gelirler arasındaki fark kadar net borç kullanımı yapabilir. Borçlanma Limiti = Cari yıl bütçe kanunundaki başlangıç ödenekleri Cari yıl bütçe kanununda tahmin edilen gelirler Net Borç Kullanımı = Cari yıl içinde yapılan iç ve dış borçlanmalar Cari yıl içinde vadesi gelen borç anapara ödemeleri 2017 yılı Bütçe Yasası nın Gider, Gelir, Finansman, Denge başlıklı birinci bölümünün ilk üç maddesinin ilgili hükümleri: Gider Madde 1 (1) Bu Kanuna bağlı (A) işaretli cetvellerde gösterildiği üzere, 10/12/1003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli; a) (I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 634.176.488.900 Türk Lirası ödenek verilmiştir. Gelir ve Finansman Madde 2 (1) Gelirler: Bu Kanuna bağlı (B) işaretli cetvellerde gösterildiği üzere, 5018 sayılı Kanuna ekli; a) (I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçenin gelirleri 586.696.152.000 Türk Lirası olarak tahmin edilmiştir. Denge Madde 3 (I) 1 inci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ödenekler toplamı ile 2 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan tahmini gelirler toplamı arasındaki fark, net borçlanma ile karşılanır. Borçlanma Limiti = Cari yıl bütçe kanunundaki başlangıç ödenekleri Cari yıl bütçe kanununda tahmin edilen gelirler Borçlanma Limiti (2017) = 634.176.488.900-586.696.152.000 = 47.480.336.900 >> Hazine nin 2017 yılı için borçlanma limiti yaklaşık 47,5 milyar TL dir. 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun un 5. Maddesinin ikinci fıkrası ile bu limitin artırılabilmesi önmgörülmektedir : Madde 5 (Değişik ikinci fıkra: 16/7/2008-5787/3 md.) Borçlanma limiti değiştirilemez. Ancak borç yönetiminin ihtiyaçları ve gelişimi dikkate alınarak, bu limit yıl içinde en fazla yüzde beş oranında artırılabilir. Bu miktarın da yeterli olmadığı durumlarda, ilave yüzde beş oranında 6
bir tutar, ancak Müsteşarlığın görüşü ve Bakanın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile artırılabilir. Bütçenin denk olması durumunda da borçlanma, anapara ödemesinin en fazla yüzde beşine kadar artırılabilir. Buna göre borçlanma limitinin, ilki Hazine nin bağlı olduğu Bakanın, ikincisi ise Bakanlar Kurulu nun yetkisinde olmak üzere iki kez yüzde 5 oranında olmak üzer toplamda yüzde 10 oranında artırılma imkânı var. Bu durumda bu artırma imkânlarının da kullanılması halinde 2017 yılı için Hazine nin borçlanma limiti 52,2 milyar TL ye yükselmektedir. >> Hazine, yılın ilk ayında 26,7 milyar lirası iç, 19,8 milyar lirası dış olmak üzere toplamda net 46,5 milyar lira borçlandı. Buna göre % 10 artırım yetkisi kullanılmadığı taktirde borçlanma limiti neredeyse dolmuş durumdadır. Kullanıldığında da sağlanacak olan 4,7 milyar TL lik ek borçlanma yeterli olmayacaktır. >> Hazine borçlanma limiti dolma noktasına geldiği için; Türkiye yasal düzenleme ile limit artırımı yapmak zorundadır. 7