TOPLANTI RAPORU II ATATÜRK ÜNĠVERSĠTESĠ NDE BOLOGNA SÜRECĠ VE PROGRAM YETERLĠLĠKLERĠ VE DERS ÖĞRENME ÇIKTILARI EĞĠTĠM TOPLANTISI Uzm. Sertaç HOPOĞLU, BEK Üyesi Tarih: 02 Nisan 2010; Saat: 15.00 17.00; Yer: Kültür Merkezi Mavi Salon Atatürk Üniversitesi BEK tarafından organize edilen Atatürk Üniversitesi nde Bologna Süreci ve Program Yeterlilikleri ve Ders Öğrenim Çıktıları konulu toplantı, ilgili Fakülte/Enstitü/ Yüksekokul/Meslek Yüksekokulu dekan yardımcıları/müdür yardımcıları, bölüm/program Bologna ÇalıĢma Komisyonları üyeleri ve BEK üyelerinin geniģ katılımlarıyla gerçekleģtirilmiģtir. Toplantıda DıĢ ĠliĢkiler Genel Koordinatörü ve Rektör DanıĢmanı ve aynı zamanda 2009 2011 Bologna Ulusal Takımı Projesi Bologna Uzmanı Prof. Dr. Fahri YAVUZ, önce Atatürk Üniversitesi nde Bologna Sürecine yönelik olarak yapılanlar, halen sürmekte olan iģler ve yapılacak olanlar hakkında bir sunum yapmıģtır. Sunumda Bologna Sürecinin devam eden ve öğrenci odaklı bir süreç olduğu vurgulanmıģ, sürecin yükseköğretim kurumlarının kendilerini çağın gerekliliklerine göre devamlı yenilemesini teģvik eden bir araç olduğunu belirtilmiģtir. Sunum sonunda toplantıya katılan öğretim üyeleri/elemanları Bologna Süreci ve Atatürk Üniversitesi nde devam etmekte olan Bologna çalıģmaları ile ilgili sorularını ve görüģlerini dile getirmiģlerdir. Toplantının ikinci bölümünde ise Program Yeterlilikleri ve Ders Öğrenim Çıktıları üzerine bilgilendirme sunusunu yapmıģ, özellikle bunların hangi amaçlar için ve nasıl hazırlandığı ve bunların geliģtirilmesinin devamlı bir süreç olacağını vurgulamıģ, bilgi paketinin hazırlanmasının nasıl olacağı konusunda örnekler vermiģtir. Sunum sonunda öğretim üyelerinin sorularını almıģ ve cevaplamaya çalıģmıģtır. Toplantıda öne çıkan bazı sorular, cevaplar ve yorumlar Ģöyle olmuģtur: 1. Bologna Sürecinin insanları dolayısıyla öğretim üyelerini kalıba sokan ve tek tip hale getiren bir süreç olduğu yorumu yapılarak, sorunun öğrencilerin yetiģtiği temel sistemde olduğu belirtilmiģtir. Cevaben; sürecin asgari müģterekler getirdiği ancak her bir bilim adamı ve üniversitenin ayrı nitelikleri ve eğilimleri olduğunu ve bunun program ve ders öğrenim çıktılarına yansıması gerektiği, dolayısıyla bir standartlaģtırma olmadığı belirtilmiģtir. Güzel Sanatlar dallarındaki çeģitlilikler örnek verilmiģtir. Ayrıca Türk Milli Eğitim Sistemi 1. - 4. Düzeyler arasında Bologna Sürecinin T.C. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, yüksek öğretim seviyesinde ise Yüksek Öğretim Kurulu BaĢkanlığı koordinasyonunda uygulandığı belirtilerek sürecin birbirini tamamlayıcı ve kapsamlı bir süreç olduğu belirtilmiģtir. 2. Web tabanlı bilgi paketi ve AKTS sisteminin Ġngilizce mi Türkçe mi olacağı, konu baģlıklarının da aynı Ģekilde her iki dilde mi olacağı, hangi bilgiler ve becerilerin ne Ģekilde öğrenim çıktıları olarak yazılacağı sorulmuģtur. Cevaben; Öğrenim çıktısı olarak verilen bilgiler ve becerilerin (uygulamalara dayalı geliģtirilen becerilerin) yazılabileceği ve web tabanlı sisteme tüm bilgilerin her iki dilde de girileceği belirtilmiģtir.
3. Daha önceki akreditasyonların sürece katkısı olacak mı? Cevaben; daha önceki akreditasyon süreçleri tecrübesi olan birimlerin Bologna süreci için yapılacak bazı iģlemleri daha kolaylıkla halledebileceği belirtilmiģtir. Bu anlamda, Mühendislik ve Eğitim Fakülteleri ile MYO larının tecrübeli olduğu ifade edilmiģtir. Ayrıca bu anlamda çalıģmalar yapmıģ birimlerin iģi daha kolay olabilecektir. Ancak tüm bu çalıģmalar sadece katkı yapacaktır, yoksa birebir ve yeterli değildir. 4. Kısa bir süre içerisinde uzun bir çalıģma gerektirdiği, ders bilgi paketleri hazırlanması sürecinin öğretim üyelerine ek sorumluluklar getirdiği ve hâlihazırda çok olan sorumlulukları daha da büyüttüğü, hedeflerin 2011 yılı Ocak ayı yerine 2012 yılı Ocak ayına düģünülmesi gerektiği, aksi takdirde eğitim ve öğretimin aksayacağı yorumu yapılmıģtır. Çevirilerin Üniversite çapında yapılmasının iyi olup olmayacağı sorulmuģtur. Cevaben; Bu ifadelerin doğruluk payı olduğu, ancak üniversite olarak Türkiye nin ilk üniversitelerinden biri olarak, 1982 de kurulmuģ üniversitelerin gerisinde olmamamız gerekiyor denilmiģ ve bunun içinde hızlanmamız ve biraz fedakârlık yapmamız gerektiği ifade edilmiģtir. Nasıl ki bir makalemizi yazarken baģkalarından destek alıyorsak, dersimizin öğrenim çıktılarını hazırlamak için baģkalarından yardım alınabileceği, öğretim üyelerinin ve bölümlerin yapacağı çevirilerin daha sonra genel bir redaksiyona tabi tutulabileceği belirtilmiģtir. 5. Bölümlerdeki yabancı dil bilen öğretim üyesi/ elemanı sayısının sınırlı olduğu, ders bilgi paketi tercümelerinin nasıl yapılacağı konusundaki zorluklar hakkında yorumlar yapılmıģtır. 6. Bazı fakültelerin yeniden yapılanma ile 1. Sınıflarına ve diğer sınıflarına verdiği müfredatların farklı olduğu, hangi müfredat için ders bilgi paketi çıkarılması gerektiği sorulmuģtur. Aynı Ģekilde, yeni açılan bölümler hangi dersler için bilgi paketi hazırlanacağını sormuģlardır. Cevaben; Gelecekte 1. Sınıfların yani yeni müfredatın uygulanacağı için en yeni dersler için bilgi paketi hazırlanması gerektiği belirtilmiģtir. Sistemin web tabanlı olacağı için yeni açılan bölümlerin de her akademik yıl için verecekleri ders paketlerini hazırlayarak güncelleyebilecekleri belirtilmiģtir. Program yeterlilikleri ve ders öğrenim çıktıları kıyaslandığında, bazı derslerin müfredattan çıkarılabileceği, ilave derslerin olabileceği ve dolayısıyla program müfredatının da değiģebileceğini unutmamak gerekir. 7. Eğer ders paketleri vb. iģleri öğretim üyesi olarak yapamıyorsam zorunluluğu nedir? Herhangi bir yaptırım var mıdır? Bunun öğretim üyesine katkısı nedir? Cevaben; Ģu anda bir yaptırım olmadığı ama gelecekte Üniversitenin Bologna Süreci performansı dikkate alınarak YÖK ün üniversitelere bazı yaptırımlarının olabileceği belirtilmiģtir. Dolayısıyla üniversite de birimlere ve öğretim üyelerine bir takım yaptırımlar uygulayabilir. Ayrıca, Erasmus öğrencileri örneği verilerek Bologna Sürecinin öğretim üyesini devamlı geliģmeye yönlendirerek olumlu etkileyeceği belirtilmiģtir. 8. Süreç derslerin tamamen değiģmesi anlamına mı geliyor? Cevaben; bu süreçte değiģiklik olabilir ancak Ģu anda hangi dersler müfredatta var ise onlar için bir bilgi paketi oluģturulması gerekiyor. Yapılacak ders öğrenim çıktılarının program yeterliliklerine katkısı matrisinin sonuçlarına göre derslerde değiģiklik olabileceği gibi AKTS lerde de değiģiklik olabilir.
9. Sürecin MÜDEK akreditasyonu ile gösterdiği paralellikler belirtilerek, ölçme yöntemleri (AKTS) bazı zorluklar olabileceği yorumu yapılmıģtır. Ayrıca araģtırma ve eğitim iģbölümü arasındaki ayrımın iyi yapılması gerektiği bazı becerilerin saha da alındığı belirtilmiģtir. 10. Süreç nasıl kolay bir Ģekilde gerçekleģecek? Eski sistem Bologna ya göre mi uyarlanacak? Bologna Süresi bazı disiplinlerde yeni bir sistem oluģturulmasını gerektirebilir. Bu nasıl olacak, yeni bir sistem ile uzamıģ veya kısalmıģ bir sistem mi olacak? Dünyadaki diğer örneklere mi bakılacak? Cevaben; bu Ģekilde sorunların olduğu disiplinler için ulusal çapta alan yeterlilikleri komiteleri toplanmakta. Bu komitelerde her bir ilgili fakültenin dekanları yer almakta. Bir değiģim olup olmayacağı kararı ortak bir Ģekilde alınabilir. Diğer yandan, dünyada iyi uygulama örneklerine bakılarak düzenlemeler yapılabilir. Eğitim ve araģtırmayı tamamen ayırma yerine, öğretim üyeleri kendilerini eğitim veya araģtırma ağırlıklı olarak çalıģmaya yönlendirebilirler. ABD de hiç derse girmeyen öğretim üyesi araģtırmacılar var. 11. Güzel Sanatlar disiplinlerinde uygulama/yaratıcılık teorinin önünde geliyor. Yapılan çoğu Ģeyi biz yapamıyor muyuz? Cevaben; her alan için ulusal yeterlilikler çerçevesi oluģturulurken yine bu tartıģmalar olmuģtur, ancak sonuçta aynı yeterlilikler benzer kavramlarla ifade edilmiģtir. Asgari müģterekler temelinde her üniversitenin ve her öğretim üyesinin öğrencilerine vereceği Ģeyler farklılık gösterir. 12. Öğrenci odaklı bir süreçten bahsediliyor. Muhakkak öğrencilerin yaģaması gereken bu süreçten öğrencilerin bilgisi var mı? Öğrenciler için bir bilgilendirme toplantısı düģünülüyor mu? Çünkü öğrencilerinde değiģmesi gerek. 13. Bir öğretim üyesi, bu toplantının Üniversitemizde düzenlenen Bologna Süreci konulu katıldığı 4. Toplantı olduğunu belirterek, sürecin Ģu anda öğrenim çıktıları olarak daha da somutlaģmıģ olduğunu belirtmiģtir. Burada en önemli faktörün öğrenciler olduğunu, öğrenci odaklı bu süreç için öğrencilere öğrenmeyi öğretmek gerektiğini belirtmiģtir. Öğrencilere de sürecin gruplarla anlatılması tavsiyesinde bulunmuģtur. Cevaben; Ulusal olarak Bologna Uzmanları takımında bir öğrenci temsilcisi bulunduğu ve bu temsilcinin öğrenciler düzeyinde çeģitli üniversitelerde toplantılar yaptığı belirtilmiģ, aynı Ģekilde Üniversitemizde de bu gibi toplantıların düzenlenebileceği belirtilmiģtir. Ayrıca fakülte düzeyinde toplantılar da yapılabilecektir. 14. Ders çıktısı ve Öğrenme çıktısı arasındaki fark nedir? Cevaben; kavramın Course Learning Outcomes olarak geçtiği, dolayısıyla bir öğrencinin aldığı dersten kazandığı bilgi, beceri ve yetkinlikleri ifade ettiği açıklanmıģtır. Ders çıktısı ile öğrenme çıktısı arasında bir fark yoktur denilmiģtir. 15. Teknolojinin bilgiyi alma ve çalıģma süresini azalttığına dikkat çekilmiģ, özellikle ödevlerde tekdüzelik ve kopyalama, web üzerinden aynı bilgilerin ödevleģtirilip sunulması gibi gerçek AKTS yükünü yansıtmayan öğrenci davranıģlarının zorluk yarattığı bildirilmiģtir. Cevaben; bu durumda farkı yaratacak olanın öğretim üyesi olduğu, çeģitli farklı uygulamalarla (gruplama, herkese ayrı ödev gibi) gerçekten ölçülebilecek ödevler verilebileceği belirtilmiģtir. Ancak, bunlar için öğretim üyesinin ders yükünün uygun olması gerekir.
16. MYO larında birçok müfredatın değiģeceği, bu durumda yapılan bütün bilgi paketi/akts çalıģmalarının boģa gidip gitmeyeceği sorulmuģtur. Hedef olarak 2011 yılı belirtilmektedir. Bu durumda ne olacaktır? Cevaben; bu alanda da ulusal düzeyde komisyonların çalıģma yaptığı belirtilmiģtir. Ancak her MYO un kendi program ve öğrenme çıktılarını kendileri hazırlayacaktır. Daha önce de ifade edildiği gibi, bir dersin öğrenme çıktılarının, diğer bir üniversitedeki aynı dersin öğrenme çıktılarından, oradaki tecrübe, bilgi düzey, yerel farklılıklar ve fiziki imkânlar nedeniyle farklı olabilecektir hatta olması gerekir. BaĢka bir katılımcı ise ĠKMEP in önümüzdeki yıldan itibaren bütün MYO nda uygulanacağı, dolayısıyla değiģimin kolay olacağı yorumunda bulunmuģtur. 17. Üniversite altyapı olarak öğretim üyelerine ne sunacak? Bologna Süreci için yurtdıģı eğitim gezileri, vb. olacak mı? Cevaben; böyle bir durumun söz konusu olmadığı bildirilmiģtir. Ancak, iģimizi eğitim faaliyetlerimiz daha iyi ve öğrencinin yararına olacağından toplumsal geliģmeye katkımız daha yüksek olacaktır. 18. Bu gibi toplantılara anabilim dalı baģkanları ve bölüm baģkanlarının yanı sıra öğretim üyelerinin de davet edilmesi gerektiği yorumu yapılmıģtır. Cevaben; her fakülte ve MYO nun BEK da bir temsilcisi olduğu ve burada yapılan eğitimlerin bu temsilciler tarafından ilgili fakülte dekan yardımcısı veya MYO müdür yardımcısı koordinasyonunda fakülte ve MYO larında da öğretim üyelerine tekrarlanacağı belirtilmiģtir. 19. Ders çıktılarını hiyerarģik olarak nasıl yazmalıyız? Yukarıya doğru gidilirse alan çıktıları henüz yok. 20. Daha üst (örneğin, AB, Dünya, vb.) mesleki kriterlere uymak zorunda olan bazı disiplinler ne yapacak. Örneğin, Veteriner Fakültesi olarak uymak zorunda olduğumuz üst mesleki yeterlilikler çerçevesi var. Bu durumda bir AB ve bir de YÖK çerçevesi oluyor. Hangisini üstün tutacağız? Cevaben; bir Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi olduğu, bunun bir Ģemsiye belge olduğu, bunun arkasından Türkiye Yeterlilikleri Çerçevesinin geldiği, dolayısıyla bir sorun olmadığı, yapılacak ders bilgi paketlerinin ve program yeterlilik ve ders çıktılarının TYYÇ ne göre (TYYÇ-Alan-Program hiyerarģisini takiben) yapılması gerektiği belirtilmiģtir. 21. Yeterlilikleri ve çıktıları yazarken bunları objektif olarak nasıl değerlendireceğiz? Neyi kriter alacağız? Cevaben; Dostlar Bologna da görsün anlayıģıyla olaya bakılmaması gerektiği, mümkün olduğunca program yeterliliklerinin ve ders öğrenim çıktılarının doğru hazırlanması gerektiği ve bunun için de gerçekten emek verilmesinin lazım olduğu belirtilmiģtir. Ne kadar çok emek verilir ve yeterlilikler ve öğrenme çıktıları ölçülebilir hazırlanırsa o kadar iyi bir sonuç elde edilebileceği belirtilmiģtir. 22. Takvimin çok uzun tutulduğu, belirtilen hedefler için gereken iģlerin 1-2 ay içerisinde odaklanılarak bitirilebileceği, sürenin daha kısa olabileceği tavsiye edilmiģtir. 23. Bir ana bilim dalında aynı dersi veren birden fazla öğretim üyesi varsa ders bilgi paketleri ayrı ayrı mı hazırlanacak? Cevaben; eğer bir dersi varan birden fazla öğretim üyesi var ise, bunların bir araya gelerek o ders için bilgi paketi hazırlaması gerektiği belirtilmiģtir.
24. Bologna Sürecinin bir nevi otokontrol süreci olduğu, altyapı eksikliği nedeniyle bilginin tek baģına bir iģe yaramadığı, böylece eksikliklerin ortaya çıkacağı yorumu gelmiģtir. 25. AKTS kredisi düģük olan derslerin süreç içerisinde çıkarılabileceği konuģulmuģtur. Bu nasıl olacaktır? Ders çıkarmanın objektif olarak kriteri nedir? 26. Bizim fakültemizde bir dönemde genelde 2 kredilik dersler verilmekte. En fazla 3 kredilik ders var. Genelde 4 kredilik dersleri iki döneme 2 Ģer veya 3 er kredi Ģeklinde iki ders olarak yaymıģ durumdayız. 2 kredilik derslerin AKTS olarak karģılığı hep aynı mı olmalıdır? 27. AKTS ler hesaplanırken bir ders için nasıl hesaplanacak? Öğrenci gerçekte bir derse bu kadar zaman ayıracak mı? Cevaben; AKTS yükü olarak bir dönemde 30, bir akademik yılda 60, 4 yılda ise 240 AKTS kredilik çalıģma yapılması sonucu mezun olunabileceği, dolayısıyla hesaplamanın bu dikkate alarak yapılması gerektiği, bazı derslerin program yeterlilikleri ve çıktılar hazırlanırken ortak çıktıları verdiğinin görülebileceği, bu durumda AKTS lerin artacağı ve ders sayısının azalacağı belirtilmiģtir. 28. Ders çıktılarını yazarken 5 veya 8 arasında çıktılardan bahsedildi. Bu böyle olmak zorunda mıdır? 29. Matriksi kim hazırlayacak? Cevaben; Ders çıktılarının belirli bir sayıda yazılabileceği, bunun öğretim üyesinin görüģüne kaldığı ancak, bir minimum sayıda (örneğin 3) ve bir maksimum sayıyı geçmeyecek Ģekilde yazılmasının iyi olacağı ve matriksin de öğretim üyesinin kendisi tarafından hazırlanması gerektiği bildirilmiģtir. KAPANIġ KONUġMALARI VE SONUÇ Toplantı, yüksek düzeyde (yaklaģık 300 kiģi) katılım ile gerçekleģmiģtir. Bu ilgi, konuya birimlerimizin ve öğretim üyelerimizin verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Bu ilgi ve heyecan devam ettiği sürece kısa zamanda bu süreç belli bir noktaya gelecek ve sonrada geliģmeye devam edecektir. Bugüne kadar öğretim üyesine veya birimler yapılan teģvik ve ödüller araģtırmaya yönelik olmuģtur. Ders sayısında nicelik artmıģ ancak, kalite üzerinde fazla durulmamıģtır. Bu anlamda eğitimde ciddi problemler artık açık bir Ģekilde görülmeye baģlamıģ ve öğretim üyeleri bu farkındalıkla bu süreci önemsemiģ ve bu sürecin yaģanmasından heyecan duymaktadır. Toplantıda bu net olarak görülmüģ ve hatta hem toplantı sırasında hem de sonrasında ifade edilmiģtir. Bologna süreci, bir araç olarak üniversitemizin eğitim kalitesinin artmasına önemli katkılar da bulunacak ve bunun sonuçları araģtırma ve yöreye hizmet faaliyetlerini de olumlu etkileyecektir. Tüm bunların olması, üniversitenin Rektöründen asistanına kadar her seviyede bu sürece önem verilmesine ve bunun sonucu olarak da ciddi emekler harcanmasına bağlı olacaktır. Yapılan bu toplantı, yine üniversite düzeyinde, fakülte düzeyinde ve hatta bölüm düzeyinde devam edecektir. Bu sürecin organizasyonunda BEK üyelerine, dekan ve müdür yardımcılarına ve bölüm ve program baģkanlarına önemli iģ düģmektedir. ĠĢin mutfağında ise öğretim üyeleri olacaktır.