.... EYLÜL AYI FİYAT GELİŞMELERİ EKİM 17 ÖZET Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde, oranında artmış ve yıllık enflasyon, puan yükselerek yüzde 11, olmuştur. Bu dönemde gıda yıllık enflasyonu, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki olumsuz baz etkisinin yanında işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış sonucunda yükselmiştir. Enerji fiyatları petrol ve diğer girdi fiyatlarına bağlı olarak hızlı artışını sürdürmüştür. Yıllık enflasyon hizmet ve temel mal gruplarında artarken, bu gelişmede giyim fiyatlarındaki ağırlık sistemi değişikliğinin de belirgin bir etkisi olmuştur. Bu doğrultuda, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonu ve ana eğilimi yükselmiştir. DEĞERLENDİRMELER Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde, oranında artmış ve yıllık enflasyon, puan yükselerek yüzde 11, olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla,7 ve, puan artarak yüzde 1, ve 1, oranında gerçekleşmiştir (Grafik ). Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, gıda ve hizmet gruplarının katkısının sırasıyla,,,1 ve,7 puan arttığı, enerji grubunun katkısının ise, puan azaldığı görülmüştür. 11 Grafik 1. TÜFE ve D 11 Grafik. TÜFE, B ve C 1 1 7 7 TÜFE D TÜFE B C Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyonun ana eğilimindeki yükselişin Eylül ayında da sürdüğü gözlenmiştir (Grafik ). Bu dönemde hizmet ve temel mal grubu ana eğiliminde yükseliş izlenmiştir (Grafik ). Temel mal grubu ana eğilimindeki yükselişte giyim fiyatlarındaki ağırlık yöntemi değişikliği ana belirleyici olurken, bu etki arındırıldığında da yükselişin sürdüğü görülmüştür. 1 Grafik. B ve C (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış Aylık Ortalama % Değişim) 1 1 Grafik. Temel Mal ve Hizmet (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış Aylık Ortalama % Değişim) 1 1 1 B C Temel Mal Hizmet Eylül ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 1, oranında artmış, grup yıllık enflasyonu yüzde, e yükselmiştir (Grafik ve Tablo 1). Bu dönemde alt gruplar genelinde yüksek aylık fiyat artışları gözlenmiştir. Lokanta-otel grubunda konaklama fiyatları aylık bazda yurt ücretlerine bağlı olarak önemli ölçüde yükselmiştir. Kira grubunda yılından bu yana en yüksek Eylül ayı fiyat artışı gözlenmiştir. Bu dönemde eğitim hizmetleri fiyatları aylık bazda yüzde, ile yüksek oranlı I
.... EYLÜL AYI FİYAT GELİŞMELERİ EKİM 17 artışını sürdürmüş, bu gelişmede okul öncesi eğitim ve ilköğretim ücretleri belirleyici olmuştur. Bunun yanında, haberleşme hizmetlerinde cep telefonu görüşme ücretlerinde artış gözlenmiştir. Grafik. Temel Mal ve Hizmet Temel Mal Hizmet 1 Grafik. Hizmetler Diğer Hizmetler Ulaştırma Hizmetleri Lokanta ve Oteller Haberleşme Hizmetleri Kira Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 1, puan artarak yüzde,7 olarak gerçekleşmiştir (Grafik ). Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselirken giyim grubundaki yükselişte ağırlık yapısındaki değişimin etkisi öne çıkmıştır (Grafik 7). Eylül ayında, dayanıklı tüketim malı fiyatları kur hareketlerinin gecikmeli etkilerine bağlı olarak beyaz eşya ve otomobil öncülüğünde yükselmiştir (Tablo 1). Buna ek olarak, giyim ve dayanıklı dışı temel mallarda aylık fiyat artışları hızlanmıştır. 1 Grafik 7. Temel Mallar Diğer Temel Mallar Giyim ve Ayakkabı Dayanıklı Mal (Altın Hariç) 1 Gıda ve Alkolsüz İçecekler Enerji Grafik. Gıda ve Enerji Enerji fiyatları Ağustos ayındaki yüksek artışın ardından Eylül ayında yüzde 1, oranında yükselmiştir (Tablo 1). Uluslararası petrol ve diğer girdi fiyatlarındaki artışa bağlı olarak akaryakıt ve tüpgaz fiyatları bu dönemde sırasıyla yüzde, ve yüzde, oranında artış kaydetmiştir. Enerji grubu yıllık enflasyonu ise baz etkisine bağlı olarak, puanlık düşüşle yüzde, olarak gerçekleşmiştir (Grafik ). Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon, puan artarak yüzde, olmuştur (Grafik ). İşlenmemiş gıda grubu yıllık enflasyonu yüzde 1,7 ye ulaşmış, bu yükselişte taze meyve ve sebze fiyatlarındaki olumsuz baz etkisi belirleyici olmuştur (Grafik ). Yıllık enflasyondaki yükselişe karşılık grup fiyatları önceki iki ayda olduğu gibi mevsimsellikten arındırılmış olarak gerilemiştir. İşlenmiş gıda fiyatlarındaki artış ise hız kesmekle beraber, süt ürünleri, tereyağ ve çay kalemleri öncülüğünde sürmüş; grup yıllık enflasyonu yüzde 1, a yükselmiştir. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu yukarı yönlü seyrini sürdürmüştür (Grafik 1). II
.. EYLÜL AYI FİYAT GELİŞMELERİ EKİM 17 1 Grafik. İşlenmiş ve İşlenmemiş Gıda İşlenmemiş Gıda İşlenmiş Gıda 1-1 Grafik 1. Taze Meyve-Sebze ve Diğer Gıda Taze Meyve Sebze Taze Meyve Sebze Dışı Gıda (Sağ Eksen) 1 1 - - Tablo 1. Eylül Ayı TÜFE ve Alt Kalemler (Yüzde Değişim) Aylık Yıllık Eylül 17 Eylül 1 Eylül 17 Eylül 1 TÜFE,,1 11, 7, 1. Mallar, -,1 11,, Enerji 1,,,, Gıda ve Alkolsüz İçecekler -, -,7,,1 İşlenmemiş Gıda -1, -1, 1,7, Taze Meyve-Sebze -, -,1 11, 1, Diğer İşlenmemiş Gıda -1, -1, 1,, İşlenmiş Gıda,77, 1, 7, Ekmek ve Tahıllar,,,7,7 Diğer İşlenmiş Gıda,,7 11,7, Enerji ve Gıda Dışı Mallar, -,,1,71 Temel Mallar,71 -,7,7, Dayanıklı Mallar (Altın Hariç),,,7,1 Giyim ve Ayakkabı (*), -,7 1,, Diğer Temel Mallar,,7 1, 7,1 Alkollü İçecekler ve Tütün,1,1 1,,1 Altın 1, -1, 1, 1,. Hizmetler 1,,,,1 Kira 1,,7,, Lokanta ve Oteller 1,,7 11,,1 Ulaştırma Hizmetleri,, 1,, Haberleşme Hizmetleri,,1,, Diğer Hizmetler,7, 1,,1. Temel Göstergeler B - İşlenmemiş Gıda Ürünleri, Enerji, Alkollü İçkiler ve Tütün ile Altın Hariç TÜFE C - Enerji, Gıda ve Alkolsüz İçecekler, Alkollü İçkiler ile Tütün Ürünleri ve Altın Hariç TÜFE D - İşlenmemiş Gıda, Alkollü İçecekler ve Tütün Ürünleri Hariç TÜFE (*) Giyim hizmetlerini içermemekte olup, sadece malları kapsamaktadır.,,17 1, 7,,,1 1, 7,,, 1,77 7,1 III
.... EYLÜL AYI FİYAT GELİŞMELERİ EKİM 17 Yİ-ÜFE Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde, oranında artmış, yıllık enflasyon yataya yakın seyrederek yüzde 1, olarak gerçekleşmiştir (Grafik 11). Yıllık enflasyon imalat sanayisinde yüzde 17, ile belirgin bir değişim göstermezken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayisinde gıda fiyatları öncülüğünde yüzde 1,7 ye gerilemiştir. Bu dönemde, petrol ve ana metal fiyatları artış eğilimini sürdürürken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi yavaşlamaya devam etmiştir (Grafik ). Yİ-ÜFE Grafik 11. Yİ-ÜFE ve İmalat İmalat Grafik. Petrol ve Ana Metal Hariç İmalat Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış Aylık Ortalama % Değişim Yıllık % Değişim 1 1 Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, Eylül ayında fiyatlar dayanıksız tüketim mallarında gerilerken enerji grubunda yataya yakın seyretmiş, diğer alt gruplarda ise artış kaydetmiştir (Tablo ). Ara malı fiyatlarındaki artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar belirleyici olurken, sermaye malı fiyatlarında makineler ile demiryolu araçları öne çıkmıştır. Bu dönemde, dayanıklı tüketim mallarında gözlenen fiyat artışında ev aletleri ve mobilya etkili olmuş, dayanıksız tüketim malı fiyatları ise et ürünleri ile işlenmiş meyve-sebze kaynaklı olarak düşüş göstermiştir. Sonuç olarak, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar petrol ve ana metal grupları öncülüğünde güçlü seyrini korumuştur. Grafik 1. Ara ve Sermaye Malları 1 Grafik 1. Tüketim Malları Ara Malı Sermaye Malı 1 Dayanıksız Tüketim Malları Dayanıklı Tüketim Malları (Mücevherat Hariç) 1 1 IV
EYLÜL AYI FİYAT GELİŞMELERİ EKİM 17 TABLOLAR Tablo. Eylül Ayı TÜFE ve Alt Kalemler (Yüzde Değişim) Ağırlık Eylül 17 Eylül 1 Aylık Yıllık Aylık Yıllık TÜFE 1, 11,,1 7, Gıda ve Alkolsüz İçecekler 1,77 -,, -,7,1 Alkollü İçecekler ve Tütün,7,1 1,,1,1 Giyim ve Ayakkabı 7,, 1, -, 7, Konut 1,,7,1,1, Ev Eşyası 7,7,,, 7,1 Sağlık,, 11,,1, Ulaştırma 1,1 1, 1,1,7 7, Haberleşme,, 1,7,, Eğlence ve Kültür,,1 11, -,,7 Eğitim,, 1,1 1, 1,7 Lokanta ve Oteller, 1, 11,,7,1 Çeşitli Mal ve Hizmetler, 1,,, 1, Tablo. Eylül Ayı Yİ-ÜFE ve Alt Kalemler (Yüzde Değişim) Ağırlık Eylül 17 Eylül 1 Aylık Yıllık Aylık Yıllık Yİ-ÜFE 1, 1,, 1,7 Madencilik,,7 11,,,7 İmalat,7, 17,,1, Petrol Ürünleri Hariç İmalat,1, 17,1,, Petrol ve Ana Metal Ürünleri Hariç İmalat 77, -, 1,7,,77 Elektrik, Gaz Üretimi ve Dağıtımı,1-1,7-1,7, -, Su Temini 1,, 11,7 -,1,17 Ana Sanayi Kollarına Göre Yİ-ÜFE Ara Malı,, -,1 1, Dayanıklı Tüketim Malları,1 1,,1, Dayanıklı Tüketim Malları (Mücevherat Hariç),1,,1 7, Dayanıksız Tüketim Malları -1,11,7,,7 Sermaye Malı,7,,, Enerji, 11, 1, -7, Bu rapor, fiyat istatistiklerinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanmasını izleyen iş günü içinde yayımlanmakta ve TCMB nin bir önceki ayın enflasyon rakamlarına ilişkin ilk görüşlerini ifade etmekte olup, resmi fiyat istatistiklerinin açıklanması ile Para Politikası Kurulu toplantısı arasında geçen süre zarfında aylık enflasyon gelişmelerinin kamuoyu tarafından daha sağlıklı biçimde yorumlanmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. V