Avrupa Konseyi proje müdürü, Merkezi Finans ve İhale Birimi Başkanı, Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü Genel Müdürü, AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Yazılı ve görsel basınımızın seçkin temsilcileri, Değerli konuklar, Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Projesinin kapanış nedeniyle düzenlediğimiz toplantı nedeniyle hepinizi saygıyla selamlıyorum. Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının korunup güçlendirilmesi, etkin ve verimli bir adalet sisteminin tesis edilmesi, herkesin adalete erişiminin sağlanması ve yargıya olan güvenin artırılması için gerekli her türlü önlemlerin alınması devletin temel görevleri arasındadır. Bilindiği üzere, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinde Herkes yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir hükmü yer almaktadır. Ayrıca adaletin hızlı, bağımsız, tarafsız ve şeffaf olması gerekliliği Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin birçok tavsiye kararının merkezinde yer almıştır. Yargılama sürecinde tarafların hukuki mücadelesinin hızlı bir şekilde neticelendirilmesi, bağımsız, güvenilir ve etkili bir yargı teşkilatının kurulması, insan haklarının güvence altına alınması bugüne kadar yaptığımız reformların ana eksenini oluşturmaktadır. Son yıllarda yeni bir ivme kazanan Avrupa Birliği ne üyelik süreci de yargı alanında çalışmaların çeşitliliğinin artmasına ve içeriğinin zenginleşmesine büyük katkı sağlamıştır. Bu çalışmaların en önemlilerinden birisi kuşkusuz, yargının iş yükünü azaltacak, yargılamaların uzamasını önleyecek, yargıya yapılan başvurulardan daha etkin sonuçlar alınmasını sağlayacak bir mahkeme yönetimi sisteminin kurulmasıdır. Bu sistemin işletilmesini sağlayacak teknik alt yapının oluşturulması amacıyla Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi finansman destek sunmuşlardır. Bakanlığımızda 2007-2009 yıllarında Aydın, Konya, Manavgat, Mardin ve Rize adliyelerinde Avrupa Konseyi ile işbirliği içinde Mahkeme Yönetimi Sisteminin Desteklenmesi Projesini yürütmüştür. 1
Bu ilk projeden elde edilen tecrübelerin ve çıktılarının ülke genelindeki diğer adliyelere de uygulanmasını sağlamak amacıyla bugün kapanış etkinliğini yaptığımız, ikinci proje olan Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 18 Mayıs 2011 tarihinde Bakanlığımız ile Avrupa Birliği arasında imzalanmıştır. Bu proje ile birinci projenin uygulandığı pilot adliyelerdeki proje çıktıları değerlendirilip 20 pilot adliyede (Alanya, Amasya, Bafra, Bandırma, Bergama, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Isparta, İskenderun, K.Maraş, Kastamonu, Kırşehir, Kırklareli, Ordu, Salihli, Siirt, Yalova) uygulanmıştır. Yaygınlaştırma çalışmaları kapsamında, Avrupa nın en büyük adalet sarayı olan İstanbul Anadolu Adalet sarayının da bu proje kapsamına dâhil edilmiştir. Proje çalışmaları kapsamında üye ülkelerden gelen Avrupa Konseyi uzmanları ile hâkim, savcı, avukat, akademisyen ve yardımcı personel arasından seçilen uzmanlardan oluşan komisyonlar kurulmuştur. Bu komisyonlar farklı büyüklük, iş yükü ve fiziksel şartlara sahip olan 21 pilot adliyeye ziyaretler düzenlemiş, burada görev yapan hakim, savcı ve yardımcı personel ile mülakatlar yapmıştır. Bu ziyaretlerde birimlerin işleyişini uzman bir gözle değerlendirmek suretiyle sistemde eksik olan veya geliştirilmesi gereken yönleri tespit ederek raporlamışlardır. Ziyaretler sonucu hazırlanan raporlar, eğitim, çalıştay ve çalışma grubu toplantıları çıktıları ışığında yeni uygulamalar hayata geçirilmiştir. Değerli Konuklar, Projenin uygulanabilirliği değerlendirildiğinde; Vatandaş ve avukatların adliyelerde işlerini kolayca ve en kısa sürede halledebildiği; hâkimler, Cumhuriyet savcıları ve kalem personelinin daha az meşgul edilerek işlerine yoğunlaşabilmelerine imkân veren bir çalışma ortamı oluştuğu gözlenmiştir. Adliyelerimizin giriş katlarına kurulan Danışma masaları ile adliyeye gelen kişilere birimlerin yerleri ve temel konularda broşürler yoluyla bilgi verilerek gereksiz yoğunluğun önüne geçilmiştir. Ayrıca, vatandaşlarımızın koridorlarda vakit kaybetmelerini ve rastgele birimlere girip çıkmalarını engelleyerek anında bilgi almalarını sağlamanın yanı sıra personelin kendi görevlerine ilişkin olmayan sorularla meşgul edilmesinin de önüne geçilmiştir. Adliyelerimize, proje çalışmalarımız sonucunda getirilen bir diğer uygulama ise ön bürolar dır. 2
Önceden mahkeme ve savcılık kalemlerinde yapılan dava açmak, dosyaya belge ve delil eklemek, evrak almak ve vermek, harç yatırmak, karar nüshası temin etmek gibi işlemlerin tamamı artık ön bürolarda yapılmaktadır. Böylece avukatların ve vatandaşların farklı kalemleri arama ve bir odadan başka odaya gitme ihtiyaçları ortadan kalkmış, işlerini tek bir noktada tamamlama imkânı bulmuşlardır. Ayrıca ilgili yönetmeliklerde yapılan değişikliklerle vatandaş ve avukatların kalemlerden aldıkları hizmetleri artık ön bürolardan hâkim havalesi gerektirmeden çok kısa bir sürede almaları sağlanmıştır. Yeni hayata geçirilen danışma masaları ve ön büro uygulamasından vatandaşlarımız ve avukatlarımız oldukça memnun olduklarını yapılan anketlerde ifade etmişlerdir. Kıymetli Misafirler, Proje, adliye katlarındaki ziyaretçi trafiğini azaltmak ve hâkim, Cumhuriyet savcısı ile kalem personeline gürültüsüz çalışma ortamları temin etmek amacıyla adliye içinde bazı alanlara erişimi de yeniden düzenlenmiştir. Bu yeni sisteme göre, adliye mensupları ADALETKART ve avukatlar BAROKART larını kullanarak; vatandaşlar ve diğer adliye kullanıcıları ise danışma masasından alacakları ziyaretçi kartları ile bu alanlara erişebilmektedirler. Bu uygulama ile adliye çalışanlarımız sessiz ve işlerine yoğunlaşabilecekleri ortamlarda çalışma imkânına kavuşmuştur. Ayrıca dosyalara ait talepleri iş akışını bozmayacak şekilde önceden planlayarak yapabilmeleri mümkün hale gelmiştir. Vatandaşlarımızın önemli kısmının hayatlarında ilk kez adliye binasına geldikleri ve iş akışı konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları düşünülerek adliyelerimize açık ve nitelikli yönlendirme sistemleri kurulmuştur. Ayrıca engelli ve sağlık problemi olanların adliyeye ulaşımının kolaylaştırılması için servis hizmeti sunulmasına başlanılmıştır. Proje kapsamında, vatandaşların adli süreçlere ilişkin bilgi eksiklerini gidererek hak kayıplarını önlemek, kamuoyuna hukuk, adli iş ve işlemler hakkında sağlıklı bilgi sunmak amacıyla bilgilendirme broşürleri hazırlanmış ve pilot adliyelere dağıtılmıştır. Adliye girişlerine konulan el broşürlerine vatandaşlar tarafından yoğun ilgi gösterildiği tespit edilmiştir. Adliye Mimarisinin, yargının ihtiyaçlarına cevap vermesi ve Avrupa daki iyi uygulama örnekleriyle uyumlu bir hale getirilmesi için yoğun çalışmalar sürdürülmüştür. 3
Bu anlamda duruşma salonlarının yeri, ön büro ve danışma masalarının kurulması ve adliyelerde çalışma alanları ile halka açık alanlar arasında geçişleri düzenleme gibi konularda kazanımlar elde edilmiştir. Proje çalışmaları kapsamında; yargılamaların hız ve kalite konularındaki mevcut eksikliklerinin bir sebebinin de hâkimlerin ve Cumhuriyet savcılarının günlük çalışmalarında yeterli profesyonel destek alamamalarıdır. Bununla bağlantılı olarak, asli görevleri olan hüküm tesis etmeye odaklanamayıp dosyaların tekemmülüne dair teferruatında kaybolmaları olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple, hâkim ve Cumhuriyet savcıları ile işbirliği içinde çalışarak onlara soruşturmaların, davaların ve duruşmaların hazırlığında ve mahkeme sürecinde karar aşamalarına yardımcı olmak üzere rapor yazacak adli yardımcı pozisyonunun oluşturulmasının yararlı olacağı değerlendirilmiştir. Mevzuat değişikliğinden önce bu modelin yararını ölçmek amacıyla, hâkim ve Cumhuriyet savcısı adayı olan hukuk fakültesi mezunları pilot adliyelerde mesleki stajları süresince adli hizmet uzmanı olarak görevlendirilmiştir. Birinci ve ikinci projede Adli Hizmet Uzmanı olarak görevlendirilen toplam 250 adaydan ve kendileriyle birlikte çalışan hâkimler ve Cumhuriyet savcılarından müspet geri bildirim alınmıştır. Hukuk yargılamalarının hızlandırılması ve özellikle sulh konusunda Salihli ve Eskişehir adliyelerinde pilot uygulamalar yapılmıştır. Proje kapsamında ihdas edilen yeni görevlilerden, adliye müdürü olarak görevlendirilen idari işler müdürleri görevlerine başlatılmıştır. Kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi hususunda basın sözcülüğünün önemi tartışmasızdır. Türkiye de Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında; Basın Sözcülüğü sistemi de ele alınmış, pilot adliyelerde eğitimler düzenlenmiş ve basın sözcülüğü rehber ilkeleri belirlenmiştir. Bakanlığımızca pilot adliyelerde basın sözcüsü görevlendirilmesi talep edilmiş olup; HSYK tarafından pilot adliyelerde basın sözcüleri görevlendirilmiştir. Değerli Konuklar, Mahkeme Yönetim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi ile Birinci Proje de ortaya çıkan; genel kabul görmüş ve memnuniyetle karşılanmış olan iyi uygulama örnekleri standartlaştırılmış ve uygulamaların hukuksal alt yapısı güçlendirilmiştir. 4
Bu sürecin başarıya ulaşması amacıyla tüm ilgililer işbirliği içerisinde, sabır ve kararlılıkla katkı sunmuşlardır. Konuşmama son verirken, yargının verimliliğinin ve etkinliğinin artırılması yolunda yılmadan ve dinlenmeden sürdürdüğümüz çalışmalarımızın devam edeceğini buradan bir kez daha yineliyorum. Bu doğrultuda, Avrupa Konseyi ile birlikte yürüttüğümüz Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi nin, tıpkı Türkiye deki Mahkeme Yönetiminin Desteklenmesi, Projesi nde olduğu gibi, yargı hizmetlerine önemli katkılar sağladığına inandığımı ifade etmek istiyorum. Ayrıca, tüm paydaşların, iyi niyetle ve fedakârca Projeye verdikleri destek ve katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. 5