DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çevre Standartları
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çevre Standartları 4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi 4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.3 Çevre Standardının Uygulama Alanları 4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları 4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları 4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu (flora), hayvan topluluğu (fauna) ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye çevre denilmektedir. İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardıdır ve yürürlükte olan standardın tam adı ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu dur. ISO 14001 ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir.
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı ve ilgili standartlar serisi, hazırlanışı itibarı ile tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasaları ve uygulamaya yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamaların bir sistem dâhilinde gerçekleştirilmesi için zemin oluşturur.
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi ISO 14000 standart serisi, birçok standart içermektedir. Bu standartlar içerisinde en önemlileri ve bilinenleri: ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu ISO 14004 Çevre Yönetim Sistemleri-Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Tekniklere Dair Genel Kılavuz ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları-Genel Prensipler ISO 14031 Çevre Yönetimi-Çevre Performans Değerlendirilmesi-Kılavuz ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme-İlkeler ve Çerçeve ISO 19011 Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri Tetkik Kılavuzu
4.1 Çevre Standartlarının Tanım ve Önemi Sonuç olarak; ISO 14001 Standardı, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır. ISO 14001 uygulamaları, genel olarak mevzuat yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir. ISO 14001, bir ürün standardı değildir, ne üretildiği ile değil nasıl üretildiği ile ilgilenir. Sektör ve ölçek gözetmeksizin her işletmeye uygulanabilen ve gönüllük esasına dayalı bir yönetim sistemidir.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı Ürünün, hammaddeden başlayıp nihai ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli muayeneler ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan bir istemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir. ISO 14000 bir ürün standardı değil sistem standardıdır ve ne üretildiğinden ziyade, nasıl üretildiği ile ilgilenir. Çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayanır. Çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşar.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.1. ISO 14001'in Tarihçesi ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi standardının hazırlanması ilk olarak 1992 yılının haziran ayında Rio'da yapılan dünya zirvesinde alınan kararlara ve Rio Sözleşmesi'nde yer alan prensiplere dayanmaktadır. Rio'da yapılan dünya zirvesinden yaklaşık 1 yıl sonra, 1993 yılında ISO tarafından, uluslararası çevre yönetim standartlarını hazırlamak üzere, yaklaşık 50 farklı ülkenin temsilcilerinden oluşan bir teknik komite kuruldu. Bu komitenin çalışmaları sonucunda, 1996 yılı eylül ayında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardı yayınlanarak hayata geçirildi.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.1. ISO 14001'in Tarihçesi Halen ISO 14000 standardının uygulaması gönüllülük esasına dayanmakla birlikte, yakın bir gelecekte gerek toplumun, gerek uluslararası kuruluşların ve gerekse devletlerin zorlaması ile standardın zorunlu bir uygulamaya dönüşeceği tahmin edilmektedir.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.1. ISO 14001'in Tarihçesi Çevre yönetim sisteminin geçirdiği aşamalar aşağıda yer aldığı gibi özetlenebilir: 1973 de Avrupa birliği ilkeleri I. Eylem planını yayınlamışlardır (Çevreyi koruyucu önlemleri uygulamaya koymak için) 1992 de BS 7750 standardı 1992 de Rio Deklarasyonu 1993 de ISO tarafından 14000 ailesi standartlarını geliştirmek için ISO/TC 207. Çevresel Yönetim Teknik Komitesi kurulmuştur 1994 TS 9719 standardı (Çevre Yönetim Sistemleri - Genel Özellikler) 1996 da ISO 14001 standardı Nisan 2005 ISO 14001 güncel versiyon
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.2. ISO 14001 Standart Prensipleri Yükümlülük Altına Girme ve Politika: Kuruluş çevre politikasını tayin etmeli ve çevre yönetim sistemine bağlılık taahhüdünde bulunmalıdır. Planlama: Kuruluş faaliyet, ürün ve hizmetlerinin çevre boyutlarını belirlemeli, bunların önemli olanlarını seçmelidir. Taahhütlerini gerçekleştirmek için amaç ve hedefler tespit etmeli, bu amaç ve hedeflere ulaşmak için gerçekleştireceği faaliyetleri programlamalıdır. Uygulama ve İşlem: Kuruluş, çevre politikasını gerçekleştirmek, amaç ve hedeflerine ulaşabilmek maksadıyla etkin bir uygulamada bulunabilmek için gerekli yetenek ve imkânlarla birlikte bir destek mekanizması geliştirmelidir.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.2. ISO 14001 Standart Prensipleri Kontrol ve Düzeltici Faaliyet: Kuruluş, çevre icraatını ve bu icraattaki başarı derecesini ölçmeli, izleyip değerlendirmelidir. Gözden Geçirme ve Geliştirme: Kuruluş, genel çevre icraatını ve bu icraattaki genel başarı derecesini geliştirmek amacıyla, çevre yönetim sistemini gözden geçirmeli ve sürekli olarak geliştirmelidir.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.3. ISO 14001 in Faydaları ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, bir işletmenin faaliyetleri dolayısıyla çevreye verdiği zararın ve doğal kaynak tüketiminin en aza indirilmesini sağlar. Son yıllarda tüm dünyada çevreye verilen önem doğrultusunda, çevreye duyarlı olan kuruluşların; toplum, müşteri ve yatırımcılar üzerinde itibarlarını arttırdıkları görülmüştür.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.3. ISO 14001 in Faydaları ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi nin uygulanması ile çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya verilen önem gösterilmekte ve böylece işletmeler, müşterileri için tercih sebebi olmaktadır. Bunun yanında, Çevre Yönetim Sistemi ni etkin bir şekilde uygulayan işletmelerde doğal kaynak tüketiminin azaltılması yoluyla maliyetlerinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca mesuliyetle sonuçlanan olayların azalmasıyla birlikte sigorta maliyetlerinin de azaldığı gözlemlenmektedir. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi nin uygulanması ile çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya verilen önem gösterilmekte ve böylece işletmeler, müşterileri için tercih sebebi olmaktadır.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.3. ISO 14001 in Faydaları Bunun yanında, Çevre Yönetim Sistemi ni etkin bir şekilde uygulayan işletmelerde doğal kaynak tüketiminin azaltılması yoluyla maliyetlerinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca mesuliyetle sonuçlanan olayların azalmasıyla birlikte sigorta maliyetlerinin de azaldığı gözlemlenmektedir. Çevre, Avrupa Birliği entegrasyonunda da önemli konulardan birisidir. Bununla birlikte, Çevre ve Orman Bakanlığı nın yaptığı denetimler de ISO 14001 Standardının isteklerine paralellik göstermekte, ISO 14001 Standardının uygulanmasıyla mevzuat şartlarına uyum artmaktadır.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.3. ISO 14001 in Faydaları Özetlemek gerekirse, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi nin faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür: Ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlara uyum sağlanır. İzin ve yetki belgelerinin alınmasını kolaylaştırır. Ulusal ve uluslararası alanda itibar kazandırır. Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer. Doğal kaynakların etkin kullanımı sonucunda masraflar azalır verimlilik artar. Müşteriye, çevre yönetimi için bir yükümlülük altına girildiği güvencesinin verilmesiyle, müşteri güveni artar. Mesuliyetle sonuçlanan olayları azaltır dolayısıyla mali sorumluluk sigortası maliyetlerini düşürme potansiyeli sağlar.
4.2 TS EN ISO 14001 Standardı 4.2.3. ISO 14001 in Faydaları Şirket faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik, kaynaktan başlayarak kontrol altına alınır ve kirlenme azaltılır. Potansiyel tehlike durumlarının belirlenmesi sayesinde acil durum ve kazalara karşı hazırlıklı olunduğundan kayıpla sonuçlanan olaylarda azalma görülür. İşyeri kalitesinin dolayısıyla işçi moralinin yükselmesi sağlanır ve işletmeye bağlılık artar. Personele verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artması sağlanır. Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlara girmeyi kolaylaştırır.
4.3 Çevre Standardının Uygulama Alanları Uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ni başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.
4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları ISO 14001 Standardı, temel olarak 4 ana maddeden oluşmaktadır. Çevre Yönetim Sistemi ne ilişkin şartlar standardın 4. maddesinde verilmekte olup, ilk üç madde standarda ilişkin genel açıklamaları içermektedir ve uygulama maddeleri değildir.
4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları Standardın 4.1 maddesi Çevre Yönetim Sistemi ne ilişkin genel şartları, 4.2 maddesi çevre politikası ile ilgili şartları, 4.3 maddesi Çevre Yönetim Sistemi nin planlanmasına ilişkin şartları, 4.4 maddesi Çevre Yönetim Sistemi nin uygulanması, dokümantasyonu ve ayrıca kaynakların yönetimi ile ilgili şartları, 4.5 maddesi tüm bu yapılanların ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili şartları ve 4.6 maddesi ise yönetimin gözden geçirmesi ile ilgili şartları tanımlar.
4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları ISO 14001 Standardı, Planla-Uygula-Kontrol et-önlem al olarak bilinen PUKÖ metodolojisine dayanır. PUKÖ kısaca şöyle açıklanabilir; Planla: Kuruluşun çevre politikasına uygun olarak, sonuçların duyurulması için gerekli amaçların ve süreçlerin oluşturulması. Uygula: Süreçlerin uygulanması. Kontrol et: Çevresel politika, amaçlar, hedefler, yasal ve diğer şartlara göre süreçlerin izlenmesi ve ölçülmesi ile sonuçların rapor edilmesi. Önlem al: Çevre yönetim sisteminin performansının sürekli iyileştirilmesi için önlem alınması.
4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları ISO 14001 Standardı, kirliliğin önlenmesine ve sürekli iyileştirmeye yönelik olarak yürürlükteki yasal şartlara ve kuruluşun uymayı kabul ettiği diğer şartlara uymak için, çevre politikasında taahhütlerin ötesinde çevre performansı için mutlak şartlar ortaya koymaz. Böylece, benzer faaliyetlerde bulunan fakat değişik çevre performansına sahip olan iki ayrı kuruluşun bu standardın şartlarını karşılaması mümkün olabilmektedir.
4.4 Çevre Yönetim Sisteminin Şartları Her ne kadar ISO 14001 Standardının unsurları, kalite, iş sağlığı ve güvenliği, mali ve risk yönetimi gibi diğer yönetim sistemlerinde yer alanlarla uyumluluk ve bütünlük arz etse de, standart, bu tür yönetim sistemlerine ait özel şartları ihtiva etmez. Bir kuruluşun, ISO 14001 Standardının şartlarını karşılayan bir Çevre Yönetim Sistemi kurması için, sahip olduğu yönetim sistemini veya sistemlerini uyarlaması da mümkündür.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları Yukarıda standart maddelerinin genel yapısına ilişkin verilmiş bilgilerden çıkarılacağı gibi, ISO 14001, esas olarak 5 temel prensip üzerine inşa edilmiş bir standarttır. Bu prensipler; çevre politikası, planlama, uygulama ve faaliyetler, kontrol etme ve yönetimin gözden geçirmesidir.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları ISO 14001, 5 temel prensip üzerine inşa edilmiş bir standarttır. Bunlar: Çevre politikası: Kuruluşlar öncelikle çevre politikasını oluşturmalıdırlar. Çevre politikası oluşturulurken, (a) politikanın faaliyet, ürün ve hizmetlere uygunluğunu, (b) sürekli gelişmeyi ve kirlenmenin önlenmesi hakkında taahhütleri, (c) çevre mevzuat ve yasal düzenlemelere uyulacağını, (d) çevre amaç ve hedeflerinin belirlenip, gözden geçirilmesindeki sorumlulukları, (e) çalışanların katılımının sağlanmasını ve (f) istenildiğinde gösterilmek üzere kamuoyuna açık tutulduğunu, içerdiğine dikkat edilmelidir.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları Planlama: Kuruluşlar çevreye verdikleri tüm etkileri belirlemeli ve bunlar içinden çevreye etkisi önemli olanları tespit ederek kontrol altında tutma ve sürekli iyileştirme çalışmaları yapmalıdırlar. Çevresel etkiler öncelikle çevre mevzuat ve yasal düzenlemeler ile karşılaştırılmalı ve uyumları sağlanmalıdır. çerçevesinde tanımlanmalı, proje mevcut durumu ve hedefleri, sorumlu kişileri, gerekli kaynaklar ve bitiş tarihi belli olmalı ve takip edilmelidir.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları Çevresel etkiler aşağıdaki başlıklarda toplanabilir: Havaya emisyonlar, Suya deşarjlar, Toprağa atıklar (katı ve tehlikeli atık), Kaynak tüketimleri (su, elektrik, fueloil, motorin, hammadde vb.) Kuruluş sürekli gelişmeyi sağlamak için Çevre Amaç ve Hedefleri oluşturmalı, bu amaç ve hedeflere erişmek için ise projeler belirlemelidir. Projeler, Çevre Yönetim Programı çerçevesinde tanımlanmalı, proje mevcut durumu ve hedefleri, sorumlu kişileri, gerekli kaynaklar ve bitiş tarihi belli olmalı ve takip edilmelidir.
Uygulama ve faaliyetler: Çevre yönetiminin etkinliğini sağlamak amacıyla, yetki ve sorumluluklar tanımlanmalı, ÇYS nin yönetim temsilcisi belli olmalıdır. Kuruluş çalışanlarına gerekli eğitimleri vermeli, iç ve dış iletişimin sağlanması için yazılı bir sistem oluşturulmalıdır. ÇYS nin El Kitabı, Prosedürler ve Talimatlardan (operasyonel, acil durum, kontrol vb.) oluşan dokümantasyonu hazırlanmalı, uygulanması sağlanmalıdır. Çevre açısından önemli etkilere sahip birimler belirlenmeli, buradaki çevresel etkileri ortaya çıkarabilecek parametreleri kontrol altına almak için talimatlar oluşturulmalıdır. Kuruluş potansiyel acil durum ve kazaları belirlemeli, bunlara karşı yapılacak faaliyetler için hazırlıklı olmalıdır. 4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları Kontrol etme: Kuruluş önemli çevresel etkileri olabilecek işlem ve faaliyetleri izlemek ve ölçmek için yazılı bir metot belirlemeli ve devamını sağlamalıdır. Ölçme aletlerinin kalibrasyonları takip edilmeli, kayıtları tutulmalıdır. Herhangi bir uygunsuzluk durumunda düzeltici ve önleyici faaliyetlerin yapılması ve takibi için bir sistematik oluşturmalıdır. Çevre ile ilgili kayıtlar saklanmalıdır. ÇYS nin ISO 14001 in şartlarına uyup uymadığı ve uygun bir şekilde devamının sağlanıp sağlanmadığı denetimler ile ortaya konmalı ve üst yönetime denetim sonuçları bildirilmelidir.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları Yönetimin gözden geçirmesi Kuruluşun üst yönetimi ÇYS nin uygunluğunu, yeterliliğini ve etkinliğini belli periyotlarda tanımlanmış kriterleri dikkate alarak gözden geçirmeli ve bu gözden geçirmenin kayıtları tutulmalıdır. Belirlenen uygunsuzluk, eksiklik veya geliştirme için faaliyetler planlanmalı ve takip edilmelidir.
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları ISO 14001 Standart Maddeleri 1.Kapsam 2.Atıf Yapılan Standart Ve/Veya Dokümanlar 3.Terimler Ve Tarifler 4.Çevre Yönetim Sisteminin Şartları 4.1 Genel Şartlar 4.2 Çevre Politikası 4.3 Planlama 4.3.1 Çevre Boyutları 4.3.2 Yasal Ve Diğer Şartlar 4.3.3 Amaçlar, Hedefler Ve Program/Programlar
4.5 Çevre Yönetimi Standardının Uygulama Basamakları 4.4 Uygulama Ve Faaliyetler 4.4.1 Kaynaklar, Görevler, Sorumluk Ve Yetki 4.4.2 Uzmanlık, Eğitim Ve Farkında Olma 4.4.3 İletişim 4.4.4 Dokümantasyon 4.4.5 Dokümanların Kontrolü 4.4.6 Faaliyetlerin Kontrolü 4.4.7 Acil Duruma Hazır Olma Ve Müdahale 4.5 Kontrol Etme 4.5.1 İzleme Ve Ölçme 4.5.2 Uygunluğun Değerlendirilmesi 4.5.3 Uygunsuzluk, Düzeltici Faaliyet Ve Önleyici Faaliyet 4.5.4 Kayıtların Kontrolü 4.5.5 İç Tetkik 4.6 Yönetimin Gözden Geçirmesi
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır. Tüketilen maddelerin yeniden geri dönüşüm halkası içine katılabilmesi ile öncelikle hammadde ihtiyacı azalır. Böylece insan nüfusunun artışı ile paralel olarak artan tüketimin doğal dengeyi bozması ve doğaya verilen zarar engellenmiş olur.
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü Bununla birlikte yeniden dönüştürülebilen maddelerin tekrar hammadde olarak kullanılması büyük miktarda enerji tasarrufunu mümkün kılar. Örneğin, yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır. Atık malzemelerin hammadde olarak kullanılması çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da önemlidir. Kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltabilmektedir. Örneğin bir ton atık kâğıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.1. Geri Dönüşebilen Maddeler Kimyasal atıklar, Cam, Kâğıt, Alüminyum, Plastik, Piller, Motor yağı, Akümülatörler, Beton, Organik atıklar, Elektronik atıklar, Demir, Tekstil, Ahşap, Metal
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.2. Geri Dönüştürme Metotları Geri dönüştürme metotları her malzeme için farklılık göstermektedir: Alüminyum Atık alüminyum küçük parçacıklar halinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek, dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hale gelir ve üretimde kullanılabilir. 1 ton metal atığın geri dönüştürülmesi sonucunda 1300 kg hammadde tasarrufu sağlanır. Örneğin; Türkiye'de yıllık olarak toplam 2 milyon tona ulaşmaktadır.
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.2. Geri Dönüştürme Metotları Beton Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma makinalarının bulunduğu yerlere getirilir. Kırma işleminden sonra ufak parçalar, yeni işlerde çakıl olarak kullanılır. Parçalanmış beton, eğer içeriğinde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.2. Geri Dönüştürme Metotları Kâğıt Kâğıt öncelikle kâğıt çamuru hazırlamak için, su içerisinde liflerine ayrılır. Eğer gerekirse içindeki lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tutulur. Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kâğıt lifleri, geri dönüşmüş kâğıt üretiminde kullanılır. 1 ton kullanılmış kâğıt atığının geri dönüşümü sonucunda, 16 adet yetişmiş çam ağacı ve 85 metrekarelik ormanlık alan tahrip edilmeyecektir. Örneğin; Türkiye genelinde yılda 80 milyon çam ağacı ve 40.000 hektar ormanlık arazi korunmuş olabilecektir.
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.2. Geri Dönüştürme Metotları Plastik Plastik atıklar öncelikle cinslerine göre ayrılarak geri dönüşüm işlemine tabi tutulur. Cinslerine göre ayrılan geri dönüşebilir plastik atıklar, kırma makinalarında kırılıp küçük parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları direkt olarak belli oranlarda, orijinal hammadde ile karıştırarak üretim işleminde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir. 1 ton plastik ambalaj atığının geri dönüşümü sonucunda 14000 kwh enerji tasarrufu sağlanmış olur. Örneğin; Türkiye genelinde tasarruf edilebilecek enerji miktarı yıllık 4 Milyon Megawatt saattir (MWh).
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.2. Geri Dönüştürme Metotları Cam Cam atıklar (şişe, kavanoz vb.) toplama kutularında toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Burada cam kırılır ve hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Bu şekilde tekrar cam olarak kullanıma geçer. Kırılan cam, beton katkısı ve cam asfalt olarak da kullanılmaktadır. Cam asfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır. Cam bu şekilde sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz. 1 ton cam atığının geri dönüşümü sonucu 100 litre benzin tasarrufu sağlanmaktadır. Örneğin; Türkiye genelindeki cam atıkların geri dönüştürülmesinden yıllık 30 milyon litre benzin tasarruf edilebilecektir.
4.6 Atıkların Kazanımı ve Geri Dönüşümü 4.6.3. Konu İle İlgili Sivil Toplum Örgütleri Ve Kuruluşlar T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı-Atık Yönetimi Dairesi Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı - ÇEVKO Temiz Dünya Ekoloji Derneği Ambalaj Sanayicileri Derneği Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı - TÜKÇEV