EKONOMİK GELİŞMELER Ağustos - 2010 AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 4 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ. 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 6 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 DÖVİZ KURLARI 7 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 2010 yılı ikinci döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 10.3 artış göstermiştir. Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %17.1 lik artışla 268 495 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 10.3 lük artışla 25 706 Milyon TL olmuştur. 2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.2 lik artışla 952 635 Milyon TL, sabit fiyatlarla % 4.7 lik azalışla 97 144 Milyon TL olmuştur. 2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 13 250 TL, ABD doları cinsinden 8 578 Dolar olarak hesaplanmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri Haziran 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 859 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Haziran döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 802 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 307 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 859 bin kişi artarak 52 milyon 503 bin kişiye ulaşmıştır. Haziran 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 50 dir. 2010 yılı Haziran döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,2 puanlık artışla % 50 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,5 puanlık artışla % 71,6, kadınlarda ise 1,7 puanlık artışla % 29,1 dir. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; Toplam işgücünün % 17,6'sını 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 70,3, kadınlar için % 25,6 dır. Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 83,8 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 70'dir. Tarım dışı istihdam 1 milyon 95 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Haziran döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 541 bin kişi artarak, 23 milyon 488 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 446 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 1 milyon 95 bin kişi artmıştır. Haziran 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,3 ü sanayi, % 6,7 si inşaat, % 47,4'ü ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,2 puan, TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2
EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 sanayi sektörünün payının 1,2 puan, inşaat sektörünün payının 0,1 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1,6 puan azaldığı görülmektedir. Bu dönemde istihdam edilenlerin; % 70,7'si erkek nüfustur. % 60,3'ü lise altı eğitimlidir. % 60,1'i ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25'i kendi hesabına veya işveren, % 14,9'u ise ücretsiz aile işçisidir. % 60'ı, 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. % 3'ünün ek bir işi vardır. % 3,1'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramaktadır. Ücretli olarak çalışanların % 86,8'i sürekli bir işte çalışmaktadır. İşsizlik oranı % 10,5 tir. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 518 bin kişi azalarak 2 milyon 751 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2,5 puanlık azalış ile % 10,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,9 puanlık azalışla % 13,1, kırsal yerlerde ise 1,5 puanlık azalışla % 5,5 olmuştur. Bu dönemde; İşsizler sıklıkla (% 30,9) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır. İşsizlerin % 88,4 ü (2 milyon 431 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır. Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 52,4'ü "hizmetler", % 23,1 i "sanayi", % 15,8 i "inşaat", % 6,1 i "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,6 sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. İşsizlerin; % 26,3 ünü çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 17,6 sını işten çıkarılanlar, % 17,3 ünü kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 8,5 ini işyerini kapatan/iflas edenler, % 8,8 ini ev işleriyle meşgul olanlar, % 10,6 sını öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10,9 unu ise diğer nedenler oluşturmaktadır. İşgücü dışında olanların % 48,3'ü daha önce bir işte çalışmıştır. Haziran 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 14,8'i tarım", % 11,6'sı "sanayi", % 2,6'sı "inşaat", % 20,4'ü "hizmetler" sektöründe çalışmış, % 50,6 sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. Haziran 2010 döneminde 2 milyon 262 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 9,6'dır. İşe yeni başlayan veya iş değiştirenlerin % 26,5'i 25-34 yaş grubundadır. Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 19,1'i "sanayi", % 33,1'i "hizmetler", % 21'i "inşaat" sektöründe, % 26,8'i ise "tarım" sektöründe işe başlamıştır. Mevcut işsizlerin % 14,7 sini (405 bin kişi) bu dönemde işten ayrılanlar oluşturmaktadır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3
İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı 2010 Temmuz ayında ithalat %24,6 artmıştır. EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2010 yılı Temmuz ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %6 artarak 9 597 milyon dolar, ithalat ise %24,6 artarak 16 013 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 3 796 milyon dolardan 6 417 milyon dolara ulaştı. 2009 Temmuz ayında %70,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Temmuz ayında %59,9 a geriledi. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği Milyon Dolar 2009-2010 Tem m uz Ayı Dış Ticareti 20 000 16 013 16 000 12 853 12 000 9 056 9 597 8 000 4 000 Milyon Dolar 2009-2010 Ocak -Tem m uz Dış Ticareti 120 000 99 337 100 000 80 000 75 219 64 407 56 778 60 000 40 000 20 000 2009 2010 2009 2010 İhracat İthalat 2009 2010 İhracat 2009 2010 İthalat 2009 Temmuz ayında %48 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki payı 2010 Temmuz ayında %47,1 e geriledi. AB ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre %4 artarak 4 517 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2010 Temmuz ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2009 Temmuz ayına göre %23,3 artarak 1 065 milyon dolar olurken, Almanya yı sırasıyla İngiltere (623 milyon dolar), İtalya (539 milyon dolar) ve Irak (519 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Federasyonu ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %4 artarak 1 721 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya yı sırasıyla Almanya (1 556 milyon dolar), Çin (1 445 milyon dolar) ve ABD (979 milyon dolar) izledi. 2010 Temmuz ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, motorlu kara taşıtları (1 201 milyon dolar) olurken; bu fasılı, kazanlar, makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (811 milyon dolar), Örme giyim eşyası ve aksesuarları (753 milyon dolar), demir ve çelik (715 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar, aksam-parçaları (546 milyon dolar) izledi. Temmuz ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (3 176 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazan makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (1 848 milyon dolar), demir ve çelik (1 200 milyon dolar) ve Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet (1 145 milyon dolar) izledi. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4
Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %7,4 artmıştır. EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 Nisan, Mayıs ve Haziran aylarından oluşan II. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre % 7,4 artarak 4 558 849 846 $ oldu. Turizm gelirinin 3 667 409 710 $ ı yabancı ziyaretçilerden, 891 440 137 $ ı ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların 3 537 727 494 $ ını kişisel, 1 021 122 352 $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 7,9 gece, kişi başı yaptıkları ortalama harcaması ise 480 $ dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde ortalama kalış süresi 22 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 212 $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %8,2 artmıştır. 2010 yılı II. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 8 373 407 kişidir. Bunun 7 637 702 kişisini yabancı, 735 705 kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %24,8 artmıştır. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 24,8 artarak 1 169 245 581 $ olmuştur. Bunun 1 052 909 110 $ ı kişisel, 116 336 471 $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 712 072 vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 683 $ dır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim % 0,40 olarak gerçekleşmiştir. EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 2010 yılı Ağustos ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,40, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,50, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,33 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,83 artış gerçekleşmiştir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %2,95 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir. Ağustos ayında endekste yer alan gruplardan lokanta ve otellerde %0,47, konutta %0,15, eğitimde %0,14, eğlence ve kültürde %0,10 artış, ev eşyasında %-0,02, ulaştırmada %-0,17, çeşitli mal ve hizmetlerde %-0,22, sağlıkta %-0,67, haberleşmede %-0,96, giyim ve ayakkabıda %-4,79 düşüş gerçekleşmiştir. Alkollü içecekler ve tütün grubunda değişim gözlenmemiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %26,72 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler (%10,37), lokanta ve oteller (%9,91) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık değişim % 1,15 olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılı Ağustos ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,15, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,98, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,03 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,18 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %3,48, sanayi sektöründe %0,64 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %13,72, bir önceki yılın aynı ayına göre %20,25 ve on iki aylık ortalamalara göre %16,03 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,38, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,70 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,13 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %5,19 ile elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı alt sektöründe gerçekleşmiştir. Sanayinin üç sektöründen, elektrik, gaz, su sektöründe %4,54, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,43, imalat sanayi sektöründe %0,22 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı (%5,19), ana metal sanayi (%2,54), taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%1,68), mobilya imalatı (%0,95) alt sektörleridir. Buna karşılık büro makineleri imalatı (%-6,54), iletişim teçhizatı imalatı (%-2,94), tıbbi, hassas ve optik aletler imalatı (%-1,77), suyun toplanması ve arıtımı (%-0,91), kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (%-0,77), kimyasal ürünlerin imalatı (%-0,64), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%-0,44) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6
EKONOMİK RAPOR - AĞUSTOS 2010 01.08.2010-31.08.2010 TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI DOLAR AĞUSTOS 2010 EURO AĞUSTOS 2010 TARİH ALIŞ (TL) SATIŞ (TL) 31.08.2010 1.5170 1.5270 30.08.2010 1.5160 1.5260 28.08.2010 1.5120 1.5220 27.08.2010 1.5180 1.5280 26.08.2010 1.5200 1.5300 25.08.2010 1.5250 1.5350 24.08.2010 1.5230 1.5330 23.08.2010 1.5180 1.5280 21.08.2010 1.5100 1.5200 20.08.2010 1.5100 1.5200 19.08.2010 1.5020 1.5120 18.08.2010 1.4940 1.5040 17.08.2010 1.4950 1.5050 16.08.2010 1.5030 1.5130 14.08.2010 1.5100 1.5200 13.08.2010 1.5100 1.5200 12.08.2010 1.5120 1.5220 11.08.2010 1.5110 1.5210 10.08.2010 1.4970 1.5070 09.08.2010 1.4860 1.4960 07.08.2010 1.4880 1.4980 06.08.2010 1.4900 1.5000 05.08.2010 1.5000 1.5100 04.08.2010 1.4980 1.5080 03.08.2010 1.4930 1.5030 02.08.2010 1.4920 1.5020 TARİH ALIŞ (TL) SATIŞ (TL) 31.08.2010 1.9270 1.9420 30.08.2010 1.9210 1.9370 28.08.2010 1.9270 1.9420 27.08.2010 1.9280 1.9430 26.08.2010 1.9280 1.9430 25.08.2010 1.9270 1.9420 24.08.2010 1.9300 1.9450 23.08.2010 1.9230 1.9380 21.08.2010 1.9180 1.9330 20.08.2010 1.9170 1.9320 19.08.2010 1.9300 1.9450 18.08.2010 1.9200 1.9350 17.08.2010 1.9220 1.9370 16.08.2010 1.9290 1.9440 14.08.2010 1.9270 1.9430 13.08.2010 1.9280 1.9440 12.08.2010 1.9400 1.9550 11.08.2010 1.9570 1.9720 10.08.2010 1.9580 1.9730 09.08.2010 1.9650 1.9800 07.08.2010 1.9730 1.9880 06.08.2010 1.9760 1.9910 05.08.2010 1.9680 1.9830 04.08.2010 1.9680 1.9830 03.08.2010 1.9680 1.9830 02.08.2010 1.9550 1.9700 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 7