TOPRAK VE SU KAYNAKLARI DAĠRE BAġKANLIĞI ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE HAVZA ARAġTIRMALARI GRUBU Sunan: Dr. ĠNCĠ TEKELĠ Grup Koordinatörü 2014 Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
İÇERİK TOPRAK VE SU KAYNAKLARI DAĠRE BAġKANLIĞI ARAġTIRMA PROGRAMLARI ENSTĠTÜLER ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE HAVZA ARAġTIRMALARI GRUBU PROJELERĠ VE ÇALIġMA ALANLARI TÜRKĠYEDE VE KURUMLARDA GENEL DURUM KURUMLAR VE ĠġBĠRLĠĞĠ HEDEFLER 2
TOPRAK ve SU KAYNAKLARI ARAŞTIRMALARI DAİRESİ BAŞKANLIĞI Vizyon 2023 VİZYON VE GÖREV TANIMI Ulusal Bilim ve Yenilik Stratejisi Eylem Planı (2011-2016) GTHB Stratejik Eylem Planı (2013-2017) Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Tarımsal Araştırmalar Master Planı (2011-2015) Öncelikli araştırma program ve projelerle bölgesel, ülkesel ve uluslararası düzeydeki araştırma faaliyetlerinin; TAGEM-yönetim ve uygulama usul ve esaslar doğrultusunda yürütülmesini sağlayarak; - SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE VERİM ARTIŞI İÇİN TOPRAK VE SU KAYNAKLARININ ETKİN VE DOĞRU KULLANIMINI SAĞLAYACAK PROJELER HAZIRLAMAK, HAZIRLATMAK, UYGULATMAK, İZLEMEK VE DEĞERLENDİRMEK 3
ORGANİZASYON TOPRAK - SU KAYNAKLARI ARAġTIRMALARI DAĠRESĠ BAġKANLIĞI Dr. Bülent SÖNMEZ Tarımsal Sulama ve Arazi Islahı ÇalıĢma Grup Koordinatörlüğü Bitki Besleme ve Toprak ÇalıĢma Grup Koordinatörlüğü Ġklim DeğiĢikliği ve Havza ÇalıĢma Grup Koordinatörlüğü Tarımsal Mekanizasyon ve BiliĢim Teknolojileri ÇalıĢma Grup Koordinatörlüğü Dr. Ġnci TEKELĠ (Koordinatör) Fatma ÖZKAYA 4
1.Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ve Geliştirilmesi 2. Tarım - İklim Değişikliği Etkileşimi 3. Su Kullanım Etkinliğinin Arttırılması 4. Toprak Verimliliği 5. Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği 6. Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri 7. Toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesine yönelik sosyal ve ekonomik analizler 8. Tarımsal Yatırımlarda Girdi Optimizasyonu ve kırsal alandaki toplumlar için mali modeller 9. Çevre Toksikolojisi ile Bitki Koruma Ürünlerinin Çevreye Etkisi 5
ARAŞTIRMA PROGRAMLARI. AFA : TOPRAK SU KAYNAKLARI VE ÇEVRE PROGRAM VE ÖNCELĠĞĠ Tarım Ġklim DeğiĢikliği EtkileĢimi YÜKSEK GELĠġTĠRME HEDEFĠ Tarım ile küresel ısınma ve iklim değişikliği etkileşimini belirlemek Tarımın iklim değişikliğine uyumunu sağlamak Tarımsal çevre sorunlarını araştırmak ARAġTIRMA HEDEFĠ İklim değişikliğinin toprak ve su kaynakları üzerinde etkilerinin belirlemek Ülkemiz sera gazı bütçesinde tarımın payını saptamak Bölgesel kuraklık ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi için kuraklık kriterlerini belirlemek 6
ARAŞTIRMA PROGRAMLARI. AFA : TOPRAK SU KAYNAKLARI VE ÇEVRE PROGRAM VE ÖNCELĠĞĠ Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su, Kaynaklarının Korunumu ve GeliĢtirilmesi ORTA GELĠġTĠRME HEDEFĠ Toprak ve su kaynaklarının ekonomik ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak ARAġTIRMA HEDEFĠ Havza toprak ve su kaynaklarının korunumu ve sürekliliğini sağlayan stratejiler geliştirerek uzun süreli ve verimli bir tarım sağlamak 7
ENSTİTÜLER VE ARAŞTIRMA İSTASYONLARI TOPRAK GÜBRE VE SU KAYNAKLARI MERKEZ ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA ULUSLARARASI TARIMSAL ARAġTIRMA VE EĞĠTĠM MERKEZĠ MÜDÜRLÜĞÜ - MENEMEN/ ĠZMĠR GEÇĠT KUġAĞI TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ESKĠġEHĠR DOĞU ANADOLU TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ - ERZURUM GAP TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ġanliurfa ORTA KARADENĠZ GEÇĠT KUġAĞI TARIMSAL ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ TOKAT KONYA TOPRAK SU VE ÇÖLLEġME ĠLE MÜCADELE ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ KONYA ATATÜRK TOPRAK, SU VE TARIMSAL METEOROLOJĠ ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ KIRKLARELĠ 8
ENSTİTÜLER VE ARAŞTIRMA İSTASYONLARI BAHÇE KÜLTÜRLERĠ ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ- ALATA / MERSĠN GAP ULUSLAR ARASI TARIMSAL ARAġTIRMA VE EĞĠTĠM MERKEZĠ MÜDÜRLÜĞÜ DĠYARBAKIR ATATÜRK BAHÇE KÜLTÜRLERĠ MERKEZ ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ YALOVA BATI AKDENĠZ TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ANTALYA KARADENĠZ TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ SAMSUN DOĞU AKDENĠZ TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ADANA TRAKYA TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ-EDĠRNE ANTEPFISTIĞI ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ-GAZĠANTEP KAYISI ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ-MALATYA MEYVECĠLĠK ARAġTIRMA ĠSTASTONU MÜDÜRLÜĞÜ-ISPARTA PATATES ARARġTIRMA ĠSTASYONI MÜDÜRLÜĞÜ-NĠĞDE FINDIK ARARġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ-GĠRESUN ZEYTĠNCĠLĠK ARARġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ-BORNOVA DOĞU AKDENĠZ GEÇĠT KUġAĞI TARIMSAL ARARġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ-KAHRAMANMARAġ BAHÇE KÜLTÜRLERĠ ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ ERZĠNCAN DOĞU ANĠZ GEÇĠT KUġAĞI TARIMSAL ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ KAHRAMANMARAġ TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ EDĠRNE STIĞI ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ GAZĠANTEP KAYISI ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ MALATYA PATATES ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ NĠĞDE MEYVECĠLĠK ARAġTIRMA ĠSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ - EĞĠRDĠR/ISPARTA 9
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE HAVZA ARAŞTIRMALARI Ġklim değiģikliğinin toprak ve su kaynakları üzerinde olası etkilerinin belirlenmesi Ġklim değiģikliğiyle ilgili tarımda uyum ve azaltım stratejilerinin geliģtirilmesi (ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM) Erozyon ve çölleģmenin havza ölçeğinde belirlenmesi, izlenmesi ve olumsuz etkilerinin azaltılması için önlemlerin ortaya konulması (EROZYON-CÖLLEġME ve SEDĠMENT) 10
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE HAVZA ARAŞTIRMALARI Kurak ve yarı kurak bölgelerde tarımsal üretimdeki riskleri azaltmak için toprak rutubetinin yerinde muhafazasına yönelik önlemlerin geliģtirilmesi (KURAKLIK-SU HASADI ve TOPRAK NEMĠ) Entegre havza yönetimine katkı sağlamak üzere hidrometeorolojik veriler kullanılarak tarımda suyun yönetimi modellerinin geliģtirilmesi Tarımsal politikaların oluģturulmasına esas olmak üzere, havzalarda toprak ve su kaynaklarının korunması ve geliģtirilmesi için karar vericilere veri sağlanması (YAĞIġ AKIM ĠLĠġKĠLERĠ-HAVZA HĠDROLOJĠK MODELLER-TARIMSAL METEOROLOJĠ-KAR HĠDROLOJĠSĠ) 11
PROJELER 2012 2013 TOPLAM 40 PROJE YENİ 9 DEVAM 21 SONUÇ 6 BİLGİ 4 KAR 4 HİDROLOJİSİ YAĞIŞ-AKIM 4 SEDİMENT 4 EROZYON 4 SU HASADI 5 TOPLAM 51 PROJE YENİ 13 DEVAM 20 SONUÇ 8 BİLGİ 10 EROZYON 5 KAR 4 HİDROLOJİ Sİ YAĞIŞ- 3 AKIM SEDİMENT 1 SU HASADI 6 ZĠRAAT MÜHENDĠSĠ İKLİM- 37 1 METEOROLOJĠ MÜHENDĠSĠ TARIM 3 ÇEVRE MÜHENDĠSĠ 3 HĠDROJEOLOJĠ MÜHENDĠSĠ 2 TOPLAM 52 PROJE YENİ 12 DEVAM 29 SONUÇ 5 BİLGİ 6 KAR HİDROLOJİSİ YAĞIŞ-AKIM 3 SEDİMENT 3 EROZYON 5 SU HASADI 7 İKLİM-TARIM 6 TOPRAK NEMİ 2014 3 2 12
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE TÜRKĠYE BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve sözleģmesinde ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KarĢılaĢtırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değiģikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferlerin bileģimini bozan insan faaliyetlerii sonucunda iklimde oluģan değiģiklikler olarak tanımlanmaktadır. Mevcut Ġklim değiģikliği modellerine göre Türkiye nin de Akdeniz Havzasındaki diğer ülkeler gibi iklim değiģikliğinden ciddi boyutlarda etkileneceği öngörülmektedir. Öngörülen değiģim, özellikle batı ve güney kesimlerde yıllık ortalama sıcaklıklarda artıģ ve yağıģlarda azalma Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz dağlarında kar kalınlığının azalması, sıcaklık artıģı ve yağıģ azalmaları yüzey akıģlarda zayıflama Anlık yağıģ ve su baskınlarında artıģ, sıcak hava dalgaları; ve ülkenin orta ve güneydoğu bölgelerinde yer yer kuraklık ve ağır erozyona yol açabilecektir. 13
SERA GAZLARI SEKTÖREL DAĞILIM-2009 TARIM KAYNAK: V Ulusal Bildirim.2013 ÇġB %58 i hayvanların enterik fermantasyonu, %27 si tarımsal topraklar, %13 ü gübre yönetiminden geri kalan %2 lik kısım ise çeltik üretimi ve tarım artıklarının yakılması 14
Sektörlere Göre Öngörülen Başlıca Etkilere Örnekler Olay Sıcak dönemlerin ve sıcak dalgaların sıklığının artması Tarım, Ormancılık ve Ekosistemler Su stresi ve yangınlar sebebiyle mahsulün %30 azalması Su Kaynakları Su talebinin artması, su kesintileri, su kalitesine dair sorunlar İnsan Sağlığı Özellikle çocuk ve yaşlılarda sıcağa bağlı ölümlerin artması Sanayi, Yerleşim ve Toplum Daha fazla enerji ihtiyacı Şiddetli yağışların sıklaşması Ekinlerin zarar görmesi, erozyon Yüzey ve yer altı sularının kalitesinin bozulması Ölüm, yaralanma, bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskinde artış Mülk kaybı (seller), altyapı, ticari sınai tesislerin zarar görmesi Kurak bölgelerde artış Toprağın bozulması, mahsulde azalış, çiftlik hayvanlarında ölüm riski Geniş alanları etkileyen su sıkıntısı Yiyecek ve su sıkıntısı, yetersiz beslenme, bulaşıcı hastalık riskinde artış Hidroelektrik enerjinin azalması Deniz seviyelerinin aşırı yükselmeleri Sulama, içme suları ve tatlı su sistemlerinin tuzlanması Tuzlu su karıştığından tatlı suya erişim olanaklarının azalması Boğulma ve göçe bağlı sağlık sorunları Kaynak IPCC-4.Değerlendirme Raporu Kıyı koruma ve yeni toprak kullanımı maliyetleri, kitlesel nüfus hareketleri 15
TÜRKĠYE GÜNCEL KURAKLIK HARĠTASI Kaynak:Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü 2014 16
TÜRKİYE VE EROZYON HASSASİYETİ Türkiye de içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topografya ve toprak Ģartları, çölleģme ve kuraklığa karģı hassasiyeti yüksek olan bir ülke YetmiĢyedi milyon hektarlık yüzey alanımızın 20 milyon hektarı kurak alanlardan; 31 milyon hektarı ise yarı-kurak alanlar Toprak varlığımızın %86 sı nda farklı düzeyde erozyon Yüksek çölleģme potansiyelimizin ardındaki en önemli etmenler yağıģ ve kuraklık Bircok istasyon ve Türkiye nin kuraklık indisi değerlerinde, 1960 lardaki nemli koģullardan kurak yarı-nemli iklim koģullarına doğru genel bir eğilim Ege Bölgesi nin bazı istasyonlarında, nemli koģullardan kurak yarı-nemli ya da yarıkurak iklim koģullarına yönelik önemli değiģimler Iklim etmenleri gözetildiğinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Türkiye nin karasal iç bölgeleri çölleģmeye eğilimli kurak alanlar Topoğrafyanın yüksek oluģu, tarım arazilerinin sürdürülebilir olmayan kullanımı ve orman Akdeniz ve Ege bölgeleri gelecekte çölleģme süreçlerine daha fazla açık olabilecek alanlar 17
BAKANLIK ÇALIŞMALARIMIZ.. Kuraklık Eylem Planı (2008-2012)(2013-2017) GTHB Stratejik Plan (2013-2017) Kuraklık Test Merkezi 18
Türkiye, BMĠDÇS ne taraf olmasından doğan yükümlülükleri gereği olarak I.Ulusal Bildirim 2007 II.,III.,IV., ve V. Ulusal Bildirim 2013 TÜRKİYEDE ÇALIŞMALAR Sera gazı emisyon ve yutak envanteri Politika ve önlemler Sera gazı projeksiyonları Ġklim değiģikliği etkileri, etkilenebilirlik ve uyum Finans ve teknoloji AraĢtırma ve sistematik gözlem Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi İklim Değişikliği Eylem Planı (IDEP)2011-2023 Enerji, Sanayi, Ormancılık, Tarım, Binalar, UlaĢtırma, Atık ve Ġklim DeğiĢikliğine Uyum Odak Konuları olmak üzere 8 konu baģlığında kısa orta ve uzun vadeli hedefler çerçevesinde oluģturulmuģtur 19
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL RAPOR (V.) Ulusal şartlar, Sera gazı emisyon ve yutak envanteri, Politika ve önlemler, Sera gazı projeksiyonları İklim değişikliği etkileri Etkilenebilirlik ve uyum Finans ve teknoloji, Araştırma ve sistematik gözlem ile Eğitim, Öğretim ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi olmak üzere sekiz ana bölümden oluşuyor. Ulusal Bildirim, ülkemizin iklim değişikliği bağlamında 2009 yılındaki mevcut durumunu ortaya koyarak bütüncül bir yaklaşımla ve bilimsel yöntemlerle hazırlanmış son derece kapsamlı bir rapor olmasının yanı sıra, uluslararası iklim değişikliği politikalarının ulusal politikalara entegre edilmesinde önemli bir role sahip bir belgedir. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM FAALİYETLERİNE AĞIRLIK.. Su kaynaklarının yönetimi Gıda güvencesinin sağlanması, Biyolojik çeşitliliğin korunması, İnsan sağlığı üzerindeki etkilerin araştırılması gibi uyum faaliyetlerine ağırlık verilmesi 20
İKLİM VE HAVZA ARAŞTIRMALARIYLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR VE DÖKÜMANLAR Kuraklık Eylem Planı (2008-2012)(2013-2017)- GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI) GTHB Stratejik Plan (2013-2017) Ġklim DeğiĢikliği Ulusal Eylem Planı -ÇEVRE VE ġehġrcġlġk BAKANLIĞI ÇölleĢme ve Erozyon Strateji Belgeleri -ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ÇölleĢme ve Erozyon Eylem Planları- ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI Türkiye Ġklim DeğiĢikliği I. (2009) ve II.,III., IV. Ve V. Ulusal Bildirimleri (2012)- ÇEVRE VE ġehġrcġlġk BAKANLIĞI Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Strateji Belgesi- ÇEVRE VE ġehġrcġlġk BAKANLIĞI Su Yasası - ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI Ulusal Havza Yönetim Stratejisi(2012-2023)-ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI TAGEM 21
2013 YILI HEDEFLER.. TAGEM VE ÇEM ĠġBĠRLĠĞĠ PROTOKOLÜ (AR-GE ) KONYA KARAPINAR VE IĞDIR ARALIK DA KURAKLIĞA DAYANIKLI BĠTKĠ TÜRLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ VE YETĠġTĠRĠLMESĠ FARKLI KAPALILIĞA SAHĠP SARIÇAM MEġCERELERĠNDE TOPRAK VE SU KAYIPLARININ BELĠRLENMESĠ ÇAMLIDERE SU HASADI - ICARDA ĠLE ULUSLAR ARASI ĠġBĠRLĠĞĠ MAYIS 2014 -URFA ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE TARIM ÇALIġTAYI 21-22 MAYIS 2013-KIRKLARELĠ KAR HĠDROLOJĠSĠ ÇALIġTAYI ULUSAL USLE REHBERĠ 22
HEDEFLER.. EROZYON-SEDĠMENT ARAġTIRMALARI ULUSAL ÖLÇEKTE VERĠLERĠN ANALĠZĠ - YAYIN SU TOPLAMA HAVZALARI HĠDROMETEOROLOJĠK VERĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ- YAYIN ĠLGĠLĠ KURUMLAR, ÖZEL SEKTÖR VE SĠVĠL TOPLUM KURULUġLARI ĠLE ĠġBĠRLĠĞĠ Tarım Arazilerinden Kaynaklanan Sera Gazı Emisyon, Hazne ve Yutak Miktarlarının Belirlenmesi-Türkiye Akı Ağı (TUBĠTAK-1007-GTHB-2012-05) (TAGEM-ĠTÜ) Erozyon ve ÇölleĢmenin Ġzlenmesi ve Kriter, Gösterge, Standartlarının Belirlenmesi: Erozyonla Mücadelenin Etkin Kılınması ( TUBĠTAK1007-OSĠB-2012-03) (TAGEM- ANKARA ÜN-ÇANKIRI ÜN.) 23
HEDEFLER 2014 İKLİM VE TARIM ETKİLEŞİMİ (ÇOK DİSİPLİNLİ PRJ) KURAKLIK İNDEKSLERİ (TARIMSAL KURAKLIK) TOPRAK NEMİ ÖLÇÜM VE İZLEME EROZYON VE SEDİMENT BÖLGESEL SU HASADI ÇALIŞMALARI HAVZA-EKOSİSTEMLER 24
TEŞEKKÜRLER itekeli@tagem.gov.tr http://www.tagem.gov.tr www.gsb.gov.tr 25