Seçim ve Seçim Türleri Ünite 8 Medya İletişim Önlisans Programı SİYASAL İLETİŞİM Öğr. Gör. Şerif ARSLAN 1
Seçim ve Seçim Türleri Ünite 8 8.1. SEÇİM VE SEÇİM TÜRLERİ Ünite 8 SEÇİM VE SEÇİM TÜRLERİ Giriş Doğru bir ifadeyle, bir seçim sistemini, diğerinden ayıran en temel unsur, oyların sandalyelere nasıl dönüştürüleceğini belirleyen seçim formüllerindeki farklılıktır. Nitekim söz konusu farklılık, oyları, sandalyelere dönüştüren hesaplama yöntemlerine işaret eder ve seçmen davranışlarını etkileyici bir niteliğe sahiptir. Bu noktada seçim formüllerinin açıklığa kavuşturulabilmesi, söz konusu formüllerin incelenmesinde kullanışlı bir yöntem sunan orantılılık kriterinin göz önüne alınmasını gerektirir. Seçim formülleri, orantılılığı gözetip gözetmediklerine göre çoğunluk, nisbi temsil sistemi ve karma seçim sistemi olarak üçe ayrılarak incelenirler. Bu ayrım ise söz konusu seçim formüllerinin aralarındaki karşıt faktörlerin tespiti ve bu faktörlerin kısaca açıklanmasını zorunlu kılmaktadır. Öğr. Gör. Şerif ARSLAN İçindekiler 8.1. SEÇİM VE SEÇİM TÜRLERİ... 3 8.2. Çoğunluk Sistemleri ve Nisbi Temsil Sistemi Arasındaki Karşıtlığın Tespiti ve Tarihi Boyutları... 3 8.3. Çoğunluk ve Nisbi Temsil Sistemlerinin Çeşitli Usulleri... 4 8.3.1. Çoğunluk Sistemlerinde Uygulanan Usuller... 4 8.3.2. Nisbi Temsil Sistemlerinde Uygulanan Usuller... 6 8.4. KAYNAKÇA...10 8.2. Çoğunluk Sistemleri ve Nisbi Temsil Sistemi Arasındaki Karşıtlığın Tespiti ve Tarihi Boyutları Her şeyden önce nisbi temsil ile çoğunluk sistemi arasındaki temel fark, nisbi temsil sisteminin oyların sandalyelere dönüşmesinde orantılılığı amaçlarken, çoğunluk sisteminde en çok oyu alan aday veya aday listesinin tüm sandalyeleri elde etmesidir. Nitekim bunun sonucu olarak nisbi temsil sistemlerinde seçmenler, oylarını belirli bir yerde toplanmaya zorlanmazken çoğunluk sistemleri, seçmenin tercihini yönlendirici bir mahiyete sahiptir. Bu açıdan nisbi temsil sistemlerinin, çoğunluk sistemlerine kıyasla temsilde adaleti çok daha fazla arzuladığını söylemek mümkündür. Tüm bunlara karşılık bir ülkenin benimsediği seçim sisteminin, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerinden herhangi birinin tercihinden ziyade, o ülkenin siyasi gelenekleriyle bağlantılı olduğunu söylemek doğru olacaktır. Çoğunluk sistemi, geliştiği ve yaygın bir biçimde uygulandığı İngiltere ve eski sömürgelerinde bölgesel temsil kavramı ile yakından bağlantılıdır. Bilindiği üzere İngiltere de aristokrat sınıf ile burjuva sınıfının Fransa da olduğu gibi birbirleri ile şiddetli çatışmalar yaşaması söz konusu olmamış, İngiltere deki demokrasi anlayışı da bu uzlaşmanın bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda İngiltere de demokratik temsil, bireylere ait değil, başlarında aristokratlar bulunan şehir ve kasabaların temsili şeklinde tezahür etmiştir. Nitekim İngiltere de temsilin kaynağı olarak görülen vergi ödeme yükümlülüğü, tarihte bireylere değil, şehir ve kasabalara yüklenen bir yükümlülük olarak anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, meclise temsilci gönderenler belli bir seçim çevresinde yer alan yurttaşlar değil, monolitik bir perspektiften bakılan şehir ve kasabalardır. Belirtmek gerekir ki benzer bir şekilde, 18. Yüzyıldan itibaren Amerikan kolonileri de topluluk biçiminde temsil edilme esasını benimsemişlerdir. Çoğunluk sistemi, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri nde toplulukların temsili esasına istinaden basit bir yöntem olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ancak 19. Yüzyılda birey odaklı demokratik yönetim felsefesi ve azınlıkların haklarının çoğunluk karşısında korunması dü- 3
Listeli çoğunluk sistemleri ise basit veya mutlak çoğunluk esaslarına göre gerçekleştirilebilmektedirler. Listeli basit çoğunluk usulünde herhangi bir seçim çevresinden seçilecek adaylar, seçmene bir liste halinde sunulmakta, seçmenler söz konusu listeleri oylamaktadırlar. Oylama sonuşüncesinin gelişmesiyle gerek Anglo-Sakson ülkeleri gerekse de Kıta Avrupası ülkelerinde çoğunluk sistemi, bu ihtiyaçları karşılamaktan uzak kalmıştır. Bunun sonucu olarak da kendilerini azınlıkların temsili ve daha etkin bir demokratik yönetimin tesisine yönelik çözüm üretmek mecburiyeti içinde bulan düşünürler, temsilde adaleti sağlayıcı sistemler geliştirme çabası içine girmiştir. Nitekim nisbi temsil sisteminin ortaya çıkışı da bu ideal demokratik yönetim arayışının bir sonucudur. Çoğunluk sisteminin karşısına tarihi süreç içerisinde daha adaletli bir sistem olarak nisbi temsil sisteminin çıkması, söz konusu seçim formüllerinin nitelikleri hakkında iki hususu vurgular. Bunlardan birincisi çoğunluk sistemlerinin çeşitli uygulamalarla sınırlıyken, nisbi temsil sisteminin bu uygulamalar dışında kalan orantılılığı amaçlayıcı tüm hesaplama yöntemlerini içine almasıdır. Nisbi temsil sistemleri, çoğunluk sistemlerinin dışında kalan her türlü sistemi ifade eder. Bu da daha önce belirtildiği şekliyle bu iki sistemin birbiri karşısında asimetrik olmalarına sebep olmaktadır. İkinci husus ise nisbi temsil sisteminin çoğunluk sistemleri dışında kalan hesaplama yöntemlerini ifade etmesinin, nisbi temsil sisteminin tanımına etkisidir. Nisbi temsil sistemi, konumu ve mahiyeti gereği, orantılılığı amaçlayan her türlü hesaplama yöntemini içerir. Bu sebeple de nisbi temsil sisteminin orantılılığı amaçlayan bir hesaplama yöntemini ifade ettiği dışında tanımlama imkanı kalmamaktadır. Nisbi temsil sistemine mündemiç uygulamaların da çokluğu ve çeşitliliği de bu savı destekler mahiyettedir. 8.3. Çoğunluk ve Nisbi Temsil Sistemlerinin Çeşitli Usulleri 8.3.1. Çoğunluk Sistemlerinde Uygulanan Usuller Çoğunluk sistemleri, en genel anlamıyla en çok oy alan adayın seçilmiş sayıldığı bir hesaplama yöntemine işaret eder. Bu yönüyle çoğunluk sistemleri, oyların adaletli dağılımından ziyade hükümetin kurulmasına yönelik bir galibin belirlenmesini amaçlarlar. Çoğunluk sistemleri, genel olarak kendi içerisinde iki veçheye bölünerek yapılan ayrımlarla incelenir. Bunlardan birincisi tek isimli-çok isimli (listeli) oylama usulüyken, ikincisi ise tek turlu-iki turlu oylama ayrımıdır. Bundan başka elbette çoğunluk usulünün en temel ayrımlarından biri, seçilecek adayın mutlak çoğunlukla mı yoksa basit çoğunlukla mı seçileceği ayrımıdır. Tek isimli oylama, tek bir kişinin seçileceği seçim çevresinde yapılan oylamayı ifade ederken, çok isimli oylamada seçmenlerden aynı anda birçok kişi seçmeleri istenir. Tek isimli oylamada geçerli oyların nisbi veya mutlak çoğunluğunu alan adayların, seçilmesi esas alınır. Bu bakımdan tek isimli oylama, tek turlu nisbi çoğunluk sistemi, iki turlu nisbi-mutlak çoğunluk sistemi ve tek turlu mutlak çoğunluk sistemi (alternatif oy) olarak ayrılarak incelenebilir. Beşiği İngiltere olan tek turlu tek isimli çoğunluk sistemi, ülkenin parlamento kaç milletvekilinden oluşuyorsa o kadar seçim çevresine bölünmesi ve her bir seçim çevresinden oyların çoğunluğunu alan adayın galip çıkmasını ifade eder. Seçmen, seçilmesini istediği adayı oy pusulasına yazarak veya adının karşısına işaret koyarak oyunu kullanır. Diğer adaylara oranla en çok oyu alan aday, aldığı oyun miktarına bakılmaksızın seçilmiş olur. İngiltere dışında Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada da uygulanan bu sistem, çizgiyi ilk geçen (first-pastthe post) olarak da adlandırılır. Fransa da uygulanan iki turlu tek isimli çoğunluk sistemi ise tek turlu tek isimli seçim formülünün en büyük sakıncalarından biri olan seçmen çoğunluğunun oyunu alamamış adayın seçilmesini engellemeye yöneliktir. Buna göre adaylardan hiçbirinin oyların mutlak çoğunluluğunu alması mümkün olmadığı takdirde, genellikle en az oy alan bir veya birkaç adayın oylamadan elenmesi söz konusu olmakta ve yapılan ikinci turda kullanılan oyların mutlak veya nisbi çoğunluğunu alan aday milletvekili seçilmektedir. Çoğunluk sistemlerinin, içlerinde barındırdıkları adaletsizlik potansiyeli ile başa çıkma çabası, zaman içerisinde öncelikle Fransa da tek isimli iki turlu sistemin varlığına, daha sonra da Avustralya da uygulanan alternatif oy sistemine vücut vermiştir. Alternatif oy usulü, seçmenin seçilmesini en çok istediği adaya oy verirken, dilediği takdirde istediği diğer adayları da ikinci veya üçüncü sıralarda tercih edebilmesini ifade eder. Doğru bir ifadeyle alternatif oy, gerçekte tek isimli seçim çevrelerinde bir dizi oylamayı tek oylamada birleştiren bir mutlak çoğunluk formülüdür. Buna göre her adayın aldığı birinci tercihler sayılır. Adaylardan hiçbirinin mutlak çoğunluk sağlayamaması halinde oylar, ikinci, üçüncü ve daha sonraki tercihlere göre herhangi bir aday mutlak çoğunluğu sağlayana kadar tekrar dağıtılır. Böylece, alternatif oy usulü ile tek turda mutlak çoğunluğu sağlayan bir aday tespit edilerek seçilmiş olmaktadır. Çok isimli çoğunluk sistemleri ise genel olarak listeli çoğunluk usulleri olarak adlandırılırlar. Listeli sistem, çoğunluk-nisbi temsil sistemi arasındaki ayrımdan ziyade seçmenlerin kişi tercihleri yönünden yapılan ayrıma ait bir kavramdır. Nitekim Sartori seçim sistemlerinin tasnifini yaparken iki kriterden hareket etmektedir. Bu doğrultuda birinci noktaya ilişkin kriter, oyların orantılı olarak dağılıp dağılmadığı iken, ikinci noktaya ilişkin kriter, kişilere oy vermenin söz konusu olup olmadığıdır. Bunlardan birincisi seçim sistemlerini çoğunluknisbi temsil ayrımına götürürken ikincisi kişi tercihleri açısından seçim sistemlerini ifade eder. Bununla beraber listeli sistemler, seçmenleri adayların kişisel özelliklerine değil, aday oldukları parti listesinin programına ve düşüncelere oy vermeye zorlamaları bakımından genellikle nisbi temsil usulleri ile birlikte uygulanmaktadır. Ancak çoğunluk usulünün de listeli sistemlerle beraber uygulandığını görmek mümkündür. 4 5
cunda en çok oyu alan listedeki tüm adaylar, milletvekili seçilmiş sayılmaktadırlar. Adaletsiz sonuçlara yol açabilecek bu usul, Türkiye de 1950 ve 1954 seçimlerinde uygulanmış ve 1954 yılında oyların %55 ini elde eden Demokrat Parti, 408 milletvekilliği kazanarak parlamentonun %84 üne sahip olabilmiştir. Listeli mutlak çoğunluk usulü de bir seçim çevresinde geçerli oyların mutlak çoğunluğunu sağlayan aday listesinin seçilmesini ifade eder. Ancak tahmin edilebileceği gibi ilk turda hiçbir partinin mutlak çoğunluğa ulaşamaması listeli mutlak çoğunluk usulünün iki turlu olarak yapılmasına sebebiyet verir. 8.3.2. Nisbi Temsil Sistemlerinde Uygulanan Usuller Nisbi temsil sistemlerini, en doğru ifadeyle her siyasal partiye, seçmenlerinden aldıkları oy oranında parlamentoda temsil edilme fırsatının verilmesi amacıyla oluşturulmuş ve oyların sandalyelere dönüşümünde orantılılığı amaçlayan sistemler olarak tanımlamak mümkündür. Nisbi temsil sistemlerinin iki belirleyici özelliği vardır. Bunlardan birincisi bir seçim çevresinden en az iki milletvekili çıkması, yani seçimin listeli olması iken, ikincisi ise yapılan seçimde çıkacak temsilcilerin nisbi çoğunluk esasına göre seçilmesidir. Nitekim en az iki milletvekilinin çıkacağı bir seçim çevresinde adayların mutlak çoğunluğa ulaşmaları mantıken mümkün değildir. Nisbi temsil sistemlerinin, çoğunluk sistemlerinde mevcut temsil adaletsizliğini gidermek amacıyla ortaya atılan sistemleri ifade ettiği belirtilmişti. Nisbi temsil sistemine ilişkin ortaya konan ilk usul ise İngiliz hukukçu Thomas Hare tarafından geliştirilen devredilebilir tek oy (single transferable vote) usulüdür. Bu usule göre belli bir seçim çevresinden seçilecek olan birden fazla aday, seçmene liste halinde değil tek tek sunulur. Seçmenler bu adaylar arasından -ister aynı partiden ister farklı partiden herhangi birini birinci tercih olarak seçtikten sonra diğer adayları da sırasıyla ikinci, üçüncü tercihleri olarak tespit ederler. Bir seçim çevresinden çıkacak olan aday sayısının bir fazlası, o seçim çevresinde kullanılan oylara bölünüp, elde edilen sayıya bir eklenerek o çevredeki seçilme kotası bulunur. Bunun ardından oylar, birinci tercihlere göre değerlendirilerek seçilme kotası kadar oy almış adaylar seçilmiş sayılır. Seçilecek sayıda adayın seçilme kotası kadar oy alamaması halinde ise en çok oy alan adayın ihtiyacı olmayan artık oylar veya en az oy alan adayın oyları ikinci ve üçüncü tercihlere göre tekrar dağıtılır. Bu işlem, o seçim çevresinden çıkacak tüm adaylar seçilene kadar devam eder. Örneğin seçilecek aday sayısının dört, geçerli oy sayısının 100 olduğu bir seçim çevresinde seçim kotası, 100/4+1=20, 20+1=21 dir. Bu durumda birinci tercihleri 21 oyu bulan aday seçilmiş sayılacak ve onun geri kalan oyları, kendisinin ihtiyacı olmadığı için ikinci ve üçüncü tercihlere göre diğer adaylara dağıtılacaktır. Burada önem arzeden husus ise söz konusu oyların ne şekilde dağıtılacağıdır. Nitekim seçimin kaderini belirleyecek olan da budur. Devredilebilir oy usulünün uygulandığı İrlanda da seçilme kotası kadar oy alan adayın arta kalan oyları, bu adayın tüm oylarının içerisinden elle çekim yapılması suretiyle, dolayısıyla rastgele dağıtılmaktadır. Ancak bu durumun temsilde adaleti olumsuz yönde etkileyecek bir potansiyele sahip olması, 19. Yüzyılda Avustralya da Gregory tarafından bulunan bir usulün varlığına sebebiyet vermiştir. Bu usule göre her seçmenin 100 oyu vardır. Oyların ilk değerlendirmesinin yapılmasının ardından kotayı geçen adayların artık oyları, bu adayların ilk tercih olduğu pusulalardaki ikinci, üçüncü tercihlerin yüzdelerine göre tekrar dağıtılır. Bu işlem, o seçim çevresinden çıkacak aday sayısı kadar sandalye dolana kadar devam eder. Bunlar dışında da devredilebilir oy usulünde artık oyların dağıtılmasına ilişkin pek çok matematiksel formül mevcuttur. Görüldüğü gibi oldukça karmaşık olan ve İrlanda, Malta ve Avustralya da Senato seçimlerinde uygulanan bu yöntem, nisbi temsil sisteminin Anglo- Sakson versiyonu olarak adlandırılır. Devredilebilir tek oy usulünün karşısında ise devredilemez tek oy (single non-transferrable vote) usulü yer alır. Japonya da 1994 yılına kadar uygulanan bu usule göre ise adaylar tıpkı devredilebilir tek oy usulünde olduğu gibi tek tek seçmene sunulur ve o seçim çevresinde en çok oy almış adaylar parti bağlarına bakılmaksızın seçilmiş sayılırlar. Dolayısyla devredilemez tek oy usulünün belirgin özelliği her seçmenin oyunu belli bir adaya vermesidir. Nisbi temsil sistemlerinin genellikle listeli seçim usulleri ile birlikte kullanıldığı ifade edilmişti. Bu bakımdan, devredilebilir ve devredilemez tek oy usulleri, nisbi temsil sistemlerinin alt başlıklarından olmalarına karşılık, seçmenin oyunu parti listesine değil, adaylara verdiği usuller olarak nitelendirilebilir. Nitekim Sartori, bu usuller için nisbi temsil sistemlerini kişiselleştirmeyi başaran usuller ifadesini kullanmaktadır. Nisbi temsil sistemlerinde yer alan usuller, orantılılığı amaçlayan her usulün nisbi temsil sistemi içerisinde kabul edilebilmesinden dolayı kural olarak sonsuz çeşitte öngörülebilir. Ancak sıklıkla başvurulan nisbi temsil yöntemlerini tespit ederek analiz etmek mümkündür. Bunlar ulusal düzeyde nisbi temsil ve seçim çevresi düzeyinde nisbi temsildir. Seçim çevresinde nisbi temsil usulleri de en büyük artık usulü, en kuvvetli ortalama usulü, milli bakiye usulü ve d Hondt usulü olarak sınıflandırılabilir. Seçim sistemlerinin boyutlarından olan seçim çevresi büyüklüğünün, seçim barajı gibi etki yarattığı ve bu yönüyle orantılılığa etki ettiği ifade edilmişti. Bu noktada ulusal düzeyde uygulanan nisbi temsilin ülkede en orantılı dağılımı sağlayan yöntem olduğunu söylemek mümkün olacaktır. Nitekim bu durumda tahmin edilebileceği gibi ülke sathında her parti aldığı oy oranında milletvekili çıkarabilecektir. Seçim çevresi düzeyinde orantılı bir dağılımın amaçlandığı hallerde ise durum biraz daha karışık bir hal almakta, artık oylar ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple nisbi temsil sistemlerinde artık oyların farklı biçimlerde dağılışını örnek üzerinden somutlaştırmak, kullanılabilir sonuçlar ortaya koyması bakımından zorunlu hale gelmektedir. 200.000 geçerli oyun kullanıldığı, 9 milletvekili çıkaracak bir seçim çevresinde A, B, C, D, E 6 7
olarak beş parti seçime girmiştir. A Partisi, 76.000, B Partisi 52.000, C Partisi 36.000, D Partisi 22.000, ve E Partisi de 14.000 oy almıştır. Bu durumda milletvekillikleri nasıl dağılacaktır? Nisbi temsil, artık oyların dağılış usulüne göre dört değişik uygulama gösterir. Bunlar, en büyük artık usulü, en kuvvetli ortalama usulü, milli bakiye sistemi ve d Hondt sistemidir. En büyük artık usulü, bir seçilme kotası belirlenmesi bakımından devredilebilir tek oy sistemine benzer. Ancak seçmenler burada, kendilerine liste olarak sunulan adayları oylarken tercihlerini sıralamayıp bunları yalnızca belirtirler. Bunun ardından bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oylar toplamının o seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısına bölünmesiyle seçim kotası bulunur. Bu kotaya veya katlarına ulaşan partiler, oyları oranında milletvekili çıkarır. Eğer seçim çevresindeki tüm milletvekillikleri dağılmamışsa kalan artık oylar ise büyükten küçüğe sıralanır ve milletvekillikleri bu sıralamaya göre dağıtılır. Yani artan milletvekilliği, artık oyu en fazla olan partiye verilmektedir. Yukarıdaki örneğe göre belirtilen seçim çevresinde seçim kotası, 200.000/9=22.222 dir. Bu durumda her partinin aldığı oy toplamını seçim kotasına böldüğümüzde sonuçlar aşağıdaki gibi olur; Bu durumda A Partisi 3, B ve C Partileri 2 şer ve D ve E Partileri de 1 er milletvekili çıkarmış olur. En kuvvetli ortalama usulünde ise her parti yine belirlenen seçim kotasının elverdiği ölçüde milletvekilliğini elde ettikten sonra, her partinin aldığı oy, elde ettiği milletvekilliği sayısının bir fazlasına bölünmektedir. Bunun ardından elde edilen sonuçlar sıralanarak, milletvekillikleri dağıtılır. Bu durumda örneğe göre A Partisi, 76.000/(3+1)=19.000 oy, B Partisi 52.000/ (2+1)=17.333 oy, C Partisi 36.000/(1+1)=18.000 oy, D Partisi 22.000 oy, E Partisi 14.000 oy elde eder. Bu durumda aratan üç milletvekilliği bu oylar sıralandığında sırasıyla D, A ve C Partilerine gider. Milli bakiye sistemi ise artık oyların ulusal düzeyde paylaştırıldığı sistem olarak ifade edilir. Buna göre her seçim çevresinde herhangi bir partinin aldığı artık oylar toplanır ve bu sayı, artık milletvekillikleri sayısına bölünerek ulusal seçim kotası bulunur. Daha sonra da artık oylar toplamı, bu kotaya bölünerek artan milletvekillikleri partilere dağıtılır. Nisbi temsil sistemlerin doğasına mündemiç bulunan artık oy sorununu ortadan kaldıran formül ise d Hondt usulüdür. Bu sistem, en yüksek ortalama sistemiyle aynı sonuçları verir, ancak karmaşık işlemlere gerek bırakmaz. Sistem, her partinin aldığı oyun sırayla 1, 2, 3, 4 e bölünmesi ve bu işlemin bir seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşılana kadar devam ettirilmesi prensibine dayanır. Bu durumda örneğe göre partilerin kazandıkları milletvekillikleri sayısı aşağıdaki gibi olacaktır; Nisbi temsil sistemlerinin çok isimli seçim çevrelerini zorunlu kılması ise nisbi temsilde liste çeşitlerinin incelenmesini zorunlu kılar. Temel olarak liste sistemini üç şekilde öngörmek mümkündür. Bunlardan birincisi adayların parti tarafından belirlendiği sıraya göre seçildiği, yani seçmeninin adaylar üzerinde herhangi bir söz hakkının olmadığı bloke (kapalı) liste usulü, ikincisi ise seçmenlere listedeki adaylar üzerinde farklı tercihler yapabilme imtiyazının verildiği tercih oylu (açık) liste usulüdür. Bunun yanında bir de seçmenlere parti listelerindeki adayları değiştirerek ayrı bir liste oluşturma hakkı verilebilir. Bu da karma (serbest) seçim usulünü ifade eder. Görüldüğü üzere seçim sistemleri, siyasal sistemde yer alan bir unsur olarak siyasi kurumlarla kaçınılmaz bir biçimde ilişkiye girerler. Bu durum her şeyden önce seçim sistemlerinin hangi boyutlarıyla ele alınması gerektiğine ilişkin bir sorunu ortaya çıkarır. Söz konusu sorun ise yukarıda yapılan açıklamalarla çözülmeye çalışılmıştır. Seçim sistemlerindeki herhangi bir değişikliğin siyasi partilere ne şekilde tesir edeceği ise siyasi partiler hakkında kavramsal çerçeve niteliğinde birtakım açıklamalar yapmadan anlaşılamaz. Nitekim siyasi partilerin gerek kökenleri gerekse de tipolojileri ve bu doğrultuda günümüzdeki durumları seçim olgusundan bağımsız değildir. Daha doğru bir deyişle bir partinin yapısını ve tipini belirleyen en önemli etkenlerden biri, onun seçimler karşısındaki durumu ve örgütlülük düzeyi ile parti yapısına seçimlerin yaptığı etkidir. Bu çerçevede seçim sistemleri hakkında benimsenen metodolojiye ilişkin açıklamaların siyasi partilere ilişkin ayırıcı kavramların yer aldığı genel nitelikli açıklamalarla desteklenmesi gerekir. Söz konusu açıklamalar, seçim sistemlerinin hangi boyutlarda siyasi partileri etkilediği sorusunun yanıtlanması noktasında yol gösterici mahiyette olacaktır. 8 9
8.4. KAYNAKÇA Aziz, Aysel (2017). Siyasal İletişim, Nobel Yayın Dağıtım: İstanbul. Lilleker, G. Darren (2013). Siyasal İletişim: Temel Kavramlar, Ed. Devran, Yusuf, Nas, Alparslan, Ekşi, Betül, Göksun, Yenal, Kaknüs Yayınları: İstanbul. Özkan, Abdullah (2007). Siyasal İletişim Stratejileri, Tasarım Yayınları: İstanbul Uztuğ, Ferruh ve Özgün, Yasemin (2012). Siyasal İletişim, Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir. 10 11
12 Siyasal İletişim