MAG Sayı 1 Ocak-Mart 2015 Hareketli Hayatı Teşvik Projesi ve aile hekimlerinin rolü Egzersiz İlaçtır New York ve Şanlıurfa nın yeniden keşfi Sporun ruh sağlığına ve iş hayatına olumlu etkileri Futbolun öteki yüzü Sinemadaki hareketli hayatlar Amerika daki aile hekimliği uygulamaları
Önsöz Pilot bölge olarak seçilen Düzce de 2005 yılında başlayan, 2011 yılında tüm Türkiye de uygulanan aile hekimliği sisteminin üçüncü yılında, siz değerli aile hekimlerinin karşısına sadece size özel bir dergiyle çıkmanın mutlululuğunu ve heyecanını yaşıyoruz. 2 Fiziksel Aktivite Liderlik Programı Üç ayda bir yayımlanacak dergimizde öncelikle aile hekimlerine yer vermeyi, hekimleri bilgilendirmeyi ve beklentilerini karşılamayı hedefledik. Bunun yanı sıra ilgi alanlarına ilham vermeyi ve gündelik yaşamlarına renk katmayı da amaçladık. İş yaşamı, sosyal ve özel yaşam dengesini kurma düşüncesiyle yola çıkarak; sağlıklı yaşam, gezi, teknoloji, sanat, kişisel gelişim, spor gibi birçok konuda ilginç makaleleri sizler için hazırladık. Güncel aile hekimliği konularıyla ilgili faydalı bilgilere ulaşabilmenizi de dikkate aldık. OKSİJEN MAG ın ilk sayısında bu yıl hayata geçen Hareketli Hayatı Teşvik Projesi kapsamında fiziksel aktiviteyle ilgili yapılan ve yapılması planlanan birçok uygulamaya ilişkin bilgilere ulaşabileceksiniz. İstanbul da görev yapmakta olan aile hekimiyle yaptığımız keyifli sohbete de dikkat çekmek isteriz. Hekimlerimizin tecrübeleri şüphesiz hepimize ışık tutacaktır. 1 İlk sayımızda peygamberler şehri olarak da bilinen, tarihi dokusuyla son derece etkileyici bir şehre, Şanlıurfa ya yakından baktık. Oradan ABD ye uzandık ve New York u keşfettikten hemen sonra ABD deki aile hekimliği uygulamalarının tarihini ve bugününü ele aldık. OKSİJEN MAG ı ilk sayısından itibaren ailenizin bir parçası olarak görmenizi, içeriğini birlikte geliştirmeyi, zenginleştirmeyi umut ediyoruz. Bir arada güzel adımlar atmak dileğiyle, sağlıklı ve mutlu günler dilerim. Mehmet Ersoy Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği başvuru için liderlik@saglikliturkiye.org
3 OKSİJEN MAG SAYI 1 KÜNYE İmtiyaz Sahibi: Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği adına Mehmet Ersoy Yazı İşleri Müdürü: Mehmet Ersoy Genel Yayın Yönetmeni: Mehmet Ersoy Yayıncı: Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği İktisadi İşletmesi Yönetim Yeri: Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği, Mustafa Kemal Mah. 2131 Sok. 16/8 Çankaya / ANKARA Tel: 0312 219 82 14 Faks: 0312 219 82 18 info@saglikliturkiye.org Yapım: Luxus Yayın Yönetmeni: Nida Nevra Savcılıoğlu Proje Koordinatörü: Dila Tapan Yazı İşleri: Dila Tapan, Volkan Erkan, Selin Yanık Katkıda Bulunanlar: Gülçin Karabağ, Eda Büyükakkaş Luxus İletişim: Refik Saydam Cad. Akarca Sok. 39/4 Tepebaşı / İstanbul Tel: O212 237 06 91 www.ajansluxus.com Grafik Tasarım: Pekâlâ İşler Tasarım Ajansı Baskı ve Cilt: Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş. Y.Dudullu Org.San.Sit. 1.Cadde No:16 Ümraniye / İST. Tel: 444 44 03 Faks: 0216 365 99 07 ISSN No: 2148-9785 Yayın Türü: Yaygın süreli yayın Oksijen Mag ın imtiyaz ve yayın hakkı, yazı ve fotoğrafların tüm hakları Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği ne aittir. Yayımlanan ilanların sorumluluğu ilan sahiplerine aittir.
ve aile hekimlerinin kritik rolü üzerine Obeziteyle mücadele için harekete geçme zamanı Dünyada hareketsizlikten kaynaklanan ölüm oranı %6. Bu da toplam 3.2 milyon kişinin hareketsizliğe bağlı hastalıklardan yaşamını yitirdiği anlamına geliyor. Hareketsizlik yüzünden milyonlarca insanın hayatını kaybettiği günümüzde daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam için artık harekete geçme zamanı! Yılda 3.2 milyon insan fiziksel inaktivite kaynaklı hastalıklardan ölüyor! Haberlerde üzülerek izlediğimiz trafik kazaları nedeniyle, dünyada yılda 1.3 milyon kişi hayatını kaybediyor. Aşırı hareketsizliğin getirdiği ölümlerin oranı trafik kazalarından kaynaklanan ölümlerin oranının üç katına yakın. Fiziksel inaktiviteye karşı ciddi önlemler alınması gerektiği açıkça ortada. 4 Hareketli Hayatı Teşvik Projesi ve aile hekimlerimizin kritik rolü üzerine Büyük ölçüde hareketsizliğin sebep olduğu obezite dünyada ve ülkemizde yüzyılın en önemli sorunlarından biri. Türkiye de 12 yaş üzerinde olan ve düzenli fiziksel aktivite yapan kişi sayısı sadece 2.5 milyon! Bu sonuç ne yazık ki 55 milyon kişinin hareketsiz olduğunu ortaya çıkarıyor. Ülkemizde yapılan araştırmalar obezitenin %30 seviyelerine ulaştığını gösteriyor. Erkeklerde %21, kadınlarda %41 oranında görülen obezite sorunuyla karşılaşma ihtimali yüksek olan kesimin durumu da dikkat çekiyor. %30 %21 %41 19 yaş üstü bireylerin yaklaşık %35 i hafif kilolu sınıfında yer alıyor. Düzensiz beslenme ve hareketsizlik sonucunda bu bireylerin ileride obezite sorunu yaşamaları kaçınılmaz olarak görülüyor. Aile hekimlerinin kritik rolleri 2011 yılı sonunda 81 ilde aktif hale gelen aile hekimliği uygulamasıyla Türkiye, nüfus bazlı hastalık ve sağlık takibi yapma adına önemli bir adım attı. Böylelikle yaklaşık 22.500 aile hekimi 76 milyon nüfusa birinci basamakta sağlık hizmetleri vermeye başladı. Bireylerin sağlık durumlarının takibi, koruyucu sağlık hizmetlerinin daha verimli hale getirilmesi ve hekimbirey iletişiminin güçlendirilmesiyle ciddi başarılar elde edildi. Artık vatandaşlar aile hekimleri tarafından doğru tedaviye yönlendirileceklerini biliyorlar. Bu durumun sonuçlarına baktığımızda Türkiye nin ve dünyanın en önemli halk sağlığı sorunu olan obezite ve fiziksel inaktivite ile mücadelenin en kritik rollerinden birinin de aile hekimlerinde olduğu görülüyor. Koruyucu sağlık hizmetleriyle ilgili uzmanlıkları, vatandaşla güvene dayalı iletişimleri, bunun getirdiği doğal sonuç olarak vatandaşın en çok sözünü dinlediği hekim grubu ve nüfus erişimi en yüksek sağlık ekibi olmaları, bu mücadelede aile hekimlerinin rolünü güçlendirmektedir. 5
Hareketli Hayatı Teşvik Projesi nasıl doğdu? Fiziksel aktivitenin küçük yaşlardan itibaren bir yaşam tarzı olarak kabul edilmesi gerekir. Birçok hastalığın önlenmesi açısından fiziksel aktivite oldukça önemli bir etkendir. Bu bilgiden hareketle Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği, fiziksel aktiviteyi ülke çapında yaygınlaştırmak, bilinci artırmak ve daha hareketli bir Türkiye nin oluşmasına destek olmak amacıyla Hareketli Hayatı Teşvik Projesi ni başlattı. Amaç Türkiye yi harekete geçirmek Hareketli Hayatı Teşvik Projesi ile obeziteyle mücadele kapsamında ülke genelinin hareketli hayata teşvik edilmesi hedefleniyor. Fiziksel Aktivite Liderlik Programı Projenin en önemli parçalarından biri de aile hekimlerinin katılacağı Fiziksel Aktivite Liderlik Programı. 2014 yılında 50 aile hekiminin katıldığı programa başvurular devam ediyor. Çok paydaşlı bir mücadele için Sağlık Bakanlığı, sivil toplum kuruluşları ve aile hekimlerinin birlikte hareket etmelerini hedefleyen proje ile ilgili gelişmeleri dergimizin ilerleyen sayılarında bulabilirsiniz. 6 Farklı odak gruplara yönelik eğitimler Hastalık yoktur, hasta vardır, tıp dünyasının bildiği anlamlı sözlerden biri. Fiziksel aktivitenin bireylere tavsiye edilmesi noktasında da benzer şekilde her bireye durumuna, özelliklerine ve kapasitesine uygun fiziksel aktivite yaklaşımı son derece önemli. Fiziksel aktiviteyle ilgili tüm eğitimler proje kapsamında uzmanlarca hazırlanarak aile hekimlerinin ve vatandaşların kullanımına sunulacak. Çocuklar, yetişkinler, yaşlılar ve engelli vatandaşlar ana başlıkları altında toplam 14 farklı eğitim verilecek. Bu eğitim prodüksiyonlarına, kısa tanıtım filmlerine ve bilgilere www.fizikselaktivite.gov.tr adresinden ulaşılabilecek. 7
8 Türkiye de sivil toplum kuruluşları Türkiye, son yıllarda hem gelişen ekonomisi hem de sivil toplum örgütlenmeleri alanında attığı önemli adımlarla dikkat çekiyor. Sivil toplum kuruluşlarıyla ilgili yapılan çalışmalar hız kazansa da hâlâ yetersiz düzeyde. Günümüzde AB de 40, ABD de 190 kişiye bir sivil toplum kuruluşu düşerken, Türkiye de yapılan son araştırmalara göre 701 kişiye 1 sivil toplum kuruluşunun düştüğünü görüyoruz. AB ülkelerinde, özellikle Fransa da her 10 kişiden 4 ü aktif bir şekilde sivil toplum kuruluşlarında görev alıyor ya da bu kuruşlara destek veriyor. Türkiye de bu rakam da oldukça düşük seviyelerde. Ayrıca Türkiye de sağlık alanında sivil toplum kuruluşu sayısının nüfusa oranla oldukça az olduğu görülüyor. Sivil toplum kuruluşlarının bireyler ve devlet tarafından desteklenmesi gerektiği açık. Derneğimizin kuruluş amacı Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği olarak, Türkiye de sağlık sisteminin geliştirilmesi gibi önemli bir misyonu üstleniyor ve bu gelişimin sadece devletin sorumluluğunda olmadığını vurguluyoruz. Bireylerin, hekimlerin, özel sektörün ve sivil toplum örgütlerinin beklentilerini değerlendiriyor ve sağlıklı hayatı teşvik etmeye yönelik projeler geliştiriyoruz. Sağlık alanında farklı uzmanlıkları olan üyelerden oluşan derneğimiz, geçtiğimiz yıl Ankara da kuruldu. Bünyesinde aktif görev alan genç, dinamik, birikimli, uzman ve danışman kadrosuyla kısa süre içinde büyük yol kat etti. Öncelikli amacımız insan sağlığını koruyan sağlık sistemini geliştirmek. Bunun için de özel sektör, kamu ve dernekler gibi farklı paydaşlarla iletişime geçiyor, birlikte projeler geliştiriyor ve bu çalışmaları kamu yararına yürütüyoruz. Hareketli hayat diyoruz, çünkü... Kronik hastalıklarla, hastalık ortaya çıkmadan önce kişi, kurum ve kuruluşların neler yapması gerektiği konusunda araştırmalar yaparak ve projeler geliştirerek mücadele edilebilir. Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği olarak misyonumuz sadece devlete teşvik ve öneri sunmak değil, bireylerin sağlık açısından sorumluluk almalarını da sağlamak. Dünya Sağlık Örgütü nün yayınladığı raporda diyabet, hipertansiyon, kanser gibi kronik hastalıkların yaşam süresini kısalttığı, dolayısıyla ölüm nedenlerinin başında geldiği belirtiliyor. Aynı raporda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kronik hastalıklara bağlı ölümlerin yükselişte olduğu belirtiliyor. Konuyu sadece ölüm oranları bazında değerlendirmemek gerekiyor. Bu noktada hem sürdürülebilir bir sağlık sisteminin geliştirilmesi hem de devletin dolaylı maliyetlerinin düşürülmesi gerekliliği önem kazanıyor. Sürdürülebilir farkındalık Türkiye de diyabet ve obezitenin kronik hastalıklar kapsamında büyük bir tehdit unsuru olduğunu görüyoruz. Obezite bir hastalık olarak kabul edilmese de hastalıklara neden olan, yaygınlaşan ve çözülmesi gereken bir sorun. Türkiye nüfusunun da %30 u obezite sorunuyla karşı karşıya. Özellikle kadınlarda yaygın olarak görülen obezitenin farklı alt katmanlarına bakmak ve obeziteye neden olan etkenleri ele almak gerekiyor. Aşırı ve dengesiz beslenme, fiziksel aktivite azlığı obezitenin başlıca sebepleri arasında yer alıyor. Fiziksel aktivite, bu nedenle derneğimizin odaklandığı ve projeler ürettiği bir alan. Fiziksel aktivite konusunda farklı projeler geliştiriliyor, ancak sürdürülebilirlik noktasında önemli başarılar elde edilemiyor. Projelerin sürdürülebilir olmamasının temel nedenlerinden biri, bireylerin sürecin içine dâhil edilmeyişi Kamu spotları ve reklamların faydası göz ardı edilemese de anlık bilgilendirme ve farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar istenilen sonuçlara erişim için yeterli olmuyor. Ancak, davranış değişikliğine odaklanıldığında, takip yöntemleri geliştirildiğinde, hastalarla güçlü bir iletişim kurulduğunda ve doğru geri bildirim yapıldığında sonuç alınabildiği görülüyor. Dolayısıyla bireylerin fiziksel aktiviteyi bir yaşam biçimi olarak benimsemelerini sağlamak konusunda aile hekimlerinin kilit rol oynadığını düşünüyoruz. 9
10 Bir yaşam koçu olarak aile hekimi Aile hekimlerinin hastalarını tanıma becerileri ve doğru fiziksel aktiviteyi önerme konusundaki yetkinlikleri, obezite tedavisinde hızlı sonuç alınmasını sağlıyor. Önemli olan obezitenin zararlarını anlatmaktan ziyade hastaları takip etmek ve gelişim noktalarını göstermek. Dolayısıyla fiziksel aktiviteye taktiksel olarak bakmak yerine kavramsal olarak bakmakta ve bir tedavi seçeneği olarak görmekte fayda var. Kişilerin yaşam koşullarını göz önünde bulundurmak ve doğru bir program önerisi geliştirmek bu noktada önem kazanıyor. Hareketli hayat dışında odaklandığımız alanlar Aşılama hizmetleriyle, bulaşıcı hastalıklar konusunda Türkiye önemli bir yol kat etti. Çocuk felci ve kızamık gibi nadir görülen bulaşıcı hastalıkların engellenmesiyle ilgili çalışmalar netice verdi. Ancak daha sonra kronik hastalıklar yoğunlaşılması gereken bir alan haline geldi. Afrika ya bakıldığında durumun oldukça farklı olduğunu görüyoruz. Sıtma, ortalama yaşam süresinin 45 olduğu Sudan da görülen çocuk ölümlerinin hâlâ başlıca sebeplerinden biri. Farklı ülkelerde önleyici tedavilerle ilgili neler yapılabileceğine ilişkin projeler üretiyor ve bu bölgelerde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ve devlet kurumlarıyla işbirliği yapıyoruz. Aile hekimliğinin temelleri genel pratisyenlik olarak İngiltere de atıldı. Eğitimi ve uygulamasına yönelik kurallar oluşturuldu, kolonileşmeyle birlikte İngiltere den Amerika ya taşındı. 11 Özetle Sağlığı bir bütün olarak ele alıyor ve kapsayıcı bir bakış açısıyla çalışıyoruz. Bir tarafın sözcülüğü yerine, sağlığın geliştirilmesine odaklanıyoruz. Sürdürülebilir projeler üreterek farklılaşmak istiyoruz. Konu ve faaliyet odaklı olmaya çalışıyoruz. Dernek olarak herhangi bir kuruluşla rekabet halinde değil, tüm paydaşlarla iletişim ve paylaşım halinde olmayı hedefliyoruz. Genel pratisyenler İngiltere ve Amerika da 1800 lerin sonuna kadar, stajyer-çırak ilişkisiyle eğitildiler. Stajyerler deneyimli doktorların yanında çalışmaya, kısa süreli kurslara ve uygulamalı çalışmalara katılmaya başladılar. Amerika daki halkın büyük çoğunluğu küçük kasabalarda yaşıyor, çiftçilikle uğraşıyorlardı. Doktorlar evleri ziyaret ediyor, ailelerin tüm sağlık problemleriyle ilgileniyorlardı.
12 Şehirler büyümeye başlıyor, pratisyenlere duyulan ihtiyaç artıyor! 1800 lerin sonlarına doğru şehirlerin büyümeye başlaması tıp eğitiminin standartlarının oluşma sürecini de hızlandırdı. Tıp okulları bu dönemde açıldı ve 1900 lerin başında genel pratisyenler üniversite eğitimi almaya başladılar. İlerleyen yıllarda standartlar oluşturuldu, uzmanlık alanları belirlendi, hastane ve tıp okullarında eğitim buna göre şekillendirilmeye başlandı ancak genel pratisyenlik rağbet görmedi. 1960 a kadar üniversitelerin bu bölümüne olan başvuruların sayısı hızla azaldı. Nüfusun artması ve yeterli sayıda pratisyen hekimin olmaması büyük bir sorun haline geldi. Amerikan Genel Pratisyenlik Akademisi kuruluyor Amerikan Genel Pratisyenlik Akademisi (The American Academy of General Practice) 1947 de kuruldu, 1958 de Genel Pratisyenliğe Olan İlginin Azalması konulu bir rapor yayınladı ve yeni bir uzmanlık alanı olacak aile hekimliğiyle ilgili görüş bildirdi. Bu raporun ve 1966 da hazırlanan Millis, Folsom ve Willard raporlarının etkisiyle 1969 da aile hekimliği yeni bir uzmanlık alanı olarak kabul edildi. Aile Hekimliği Asistanlığı İzleme Komitesi oluşturuldu ve 1970 te Amerikan Genel Pratisyenlik Akademisi, Amerikan Aile Hekimleri Akademisi olarak anılmaya başladı. Aile hekimliğinin bir uzmanlık alanı olmasının ardından, aile hekimlerinin sayısı hızla arttı. Hastalığın değil, hastanın odakta olduğu bu uzmanlık dalının önemi kısa sürede anlaşıldı. Bugün aile hekimleri toplum sağlığı konusunda aldıkları önemli rolün bilincinde olarak özverili çalışmalarına devam ediyorlar. Eğitimli aile hekimleri yetişiyor ABD de eğitimli aile hekimlerinin yetiştirilmesine 1969 yılında asistanlık programıyla başlandı. 1973 yılında 164 programda 1754 asistan eğitim görüyorken, 1981 de bu sayı 386 programda 7.000 asistana yükseldi. 1996 da asistanlık programlarındaki asistan sayısı 10.102 ye ulaştı. 1970-2001 tarihleri arasında 63.930 hekim asistanlık sürecini tamamlayarak aile hekimliği uzmanı oldular. 2014 yılına geldiğimizde ABD deki 275.000 dolaylarındaki birinci basamak hekiminin yaklaşık %39 unun aile hekimi olduğunu görüyoruz. Diğer birinci basamak hekimlerini geriatri, genel pratisyen, genel dahiliye, genel pediatri doktorları oluşturuyor. Aile hekimleri birinci basamak bakım hizmetlerinin yaklaşık yarısını yerine getiriyorlar. 2012 yılında yayımlanan bir rapora göre bir aile hekimine kayıtlı ortalama 2.300 kişi bulunuyor. Aile hekimlerinin izlemesi gereken yollar ABD de tüm tıp fakültelerine kayıt olmanın ön koşulu önce liseden sonra kolejden mezun olmak. Tıp eğitimi dört yıl sürüyor ve öğrenciler tıp doktoru (MD) ya da osteopati doktoru (DO) olarak mezun oluyorlar. Klinik eğitimi sahada, hastanelerde ve çalışan aile hekimliği uzmanlarının ofislerinde gerçekleşiyor. Aile hekimliğine ilişkin en büyük meslek kuruluşu olan American Academy of Family Physicians üyeliklerini koruyabilmek için aile hekimlerinin 3 yılda 150 saat süren eğitim etkinliklerine katılmaları gerekiyor. Her yedi yılda bir yeterlik sınavına giren aile hekimleri, yeterlik sertifikasını (Board Certified Status) bu yolla yeniliyorlar. Amerika Birleşik Devletleri nin büyüyen, aynı zamanda yaşlanan nüfusu, birinci basamak hizmetlerine olan talebin artacağını gösteriyor. Bu durum pek çok ülke için de geçerli. Referanslar 1. http://www.aafpfoundation.org/online/etc/medialib/found/documents/programs/chfm/ foundationgutierrezpaper. Par.0001.File.tmp/foundation-gutierrezpaper.pdf 2. http://www.history-ofgeneralpractice.org/ 3. http://www.ailehekimligi.com.tr/?ctrl=html&htmlid=3867&t=amerika_birlesik_devletleri_nde_aile_hekimligi_ 4. http://ailehekimligi.gov.tr/aile-hekimlii/duenyada-aile-hekimlii.html 5. http://kff.org/other/state-indicator/total-active-physicians/ 6. http://www.ahrq.gov/research/findings/factsheets/primary/pcwork1/index.html 7. http://www.aafp.org/about/policies/all/workforce-reform.html 8. http://www.annfammed.org/content/10/5/396.full 13
Dikkat, sizi kendine çekebilir! Havalimanının kapısından çıktığınız andan, tıka basa doldurduğunuz bavullarınızla güvenlik kontrolüne ilerlediğiniz son dakikaya kadar New York ta geçirdiğiniz zamanın nasıl geçtiğine inanamayacaksınız. Gezilecek en az 3-5 müze, gidilecek onlarca restoran, alışveriş yapılacak yüzlerce dükkân varken bu renkli şehir bırakılıp dönülür mü? Dikkat, sizi kendine çekebilir! New York ile ilgili bugüne kadar izlediğiniz filmler ya da diziler eminiz şehirle ilgili beklentinizi artırmıştır. Bunun bir sakıncası yok. Hayal kırıklığına uğramayacak, aklınıza her geldiğinde New York a tekrar gitmeyi arzulayacaksınız. New York un sihri tam da burada. Frank Sinatra nın şarkısında söylediği gibi uyumayan şehirde uyanmak ve her zaman bir hayalin içinde yaşamak istemekle ilgili bir durum bu. 14 15
16 New Yorker olmak başka şey Dünyanın en popüler metropollerinde benzer dertler var: Hava kirliliği, kalabalık, trafik... Kendilerini New Yorker olarak adlandıran şehirliler, bu şehirle o kadar gurur duyuyorlar ki hepsi birer turizm elçisi durumunda. Bu nedenle hiç çekinmeyin ve sorularınızı art arda sıralayın. Bazen ters tuttuğunuz haritanızı düzeltip upper east side, lower west side diyerek, gitmek istediğiniz noktayı hiç sıkılmadan tarif edecekler, bundan emin olabilirsiniz. Hangi New York? Sıkça yapılan bir hatayı şimdiden düzeltelim: New York eyaleti ve New York şehri iki farklı şey. New York şehrinde bir Manhattan var ki işte hepimizin New York olarak bildiği yer aslında burası. Filmlerde gördüğünüz, kitaplarda okuduğunuz bu meşhur yerde NYC de yapılması gereken on şeyin dokuzunu yapabilirsiniz. New York un arka bahçesi Türk nüfusun yoğun olduğu Brooklyn, olayların eksik olmadığı Queens ve Bronx; turistlerin asla uğramadığı ve New Yorker ların çok azının gittiği Staten Island, New York un meşhur bölgeleri arasında. Bir de halk arasında Garden State (bahçe eyalet) olarak anılan, seni uzaktan sevmek aşkların en güzeli diyerek New York u izleyeceğiniz en güzel noktaya ev sahipliği yapan komşu şehir New Jersey var. New Yorklular bahçe ifadesini komşularını küçümsemek amacıyla kullansalar da son 5-6 yıldır ekonomik krizin de etkisiyle Manhattan da yaşayan pek çok kişinin evini New Jersey e taşıdığını da eklemek gerek. Bu kitlenin mesai bitiminde otobüslerle Lincoln tünelini aşarak bir saatlik yolculuk sonunda New Jersey e geçtiğini görebilirsiniz. Bu göç sabah saatlerinde ters yönde akar. New Jersey de yeşil alanlar daha fazladır, insanlar burada büyük şehrin karmaşasından uzakta sakin bir yaşam sürer. Buna karşın bu şehrin tercih edilmesinin asıl nedeni New York tan çok daha ucuz bir yaşam fırsatı sunmasıdır. Outlet köylerinde Methini çok duyduğunuz o outlet köylerinin en meşhurları New Jersey sınırları içinde yer alıyor ve pek çok otel bu köylere ulaşmanız için turlar düzenleniyor. Bunlardan birine katılarak ya da araba kiralayarak bir tam gününüzü alışverişe ayırabilir, bu programla meşhur Atlantic City yi de ziyaret etme imkânı bulabilirsiniz. Köy olarak tanımlanan bu alanlarda alışveriş merkezlerinin kasvetli havasından uzaklaşabilir, alışveriş yapmayı sevmem deseniz bile seçeneklerin, indirimlerin ve atmosferin cazibesine kapılabilirsiniz. Aşağı Manhattan için en az üç gün gerek Filmlerden, dizilerden aşina olduğumuz SOHO (South of Houston River/Houston nehrinin güneyi) ve komşusu NOLITA (North of Little Italy/Küçük İtalya nın kuzeyi) birer alışveriş cenneti. Bu bölgede ikinci el mağazaları ve pek çok tasarım dükkânı bulunuyor. NOLITA nın şehrin kalabalığından uzak, bohem bir havası var, dolayısıyla buraları mesken tutmuş pek çok sanatçı ve ünlüyle karşılaşmanız an meselesi. Tribeca ise son on yıldır Robert De Niro nun oteli ve restoranı, ayrıca film festivaliyle meşhur. China Town (Çin Mahallesi) ve Little Italy (Küçük İtalya) birbiriyle kesişen sokakları, Çince ve İtalyancanın bir arada kullanıldığı mahalleleriyle görülmeye değer. Genelde yorgunluktan ya da çok fazla alternatif sunmamasından dolayı es geçilen iki önemli bölgeye mutlaka gitmenizi tavsiye ederiz. Bunlar Meat Packing Area ve Chelsea Market. Meat Packing en popüler gece kulüplerine ev sahipliği yaparken, Chelsea seçici damaklara sonsuz alternatifler sunuyor. Taksi! Şehri yukarıdan ve bütün renkleriyle görmenin en güzel yöntemi NYC Taxi lere binmek. Bütün şehir için değil elbette ama kısa bir mesafe de olsa sarı taksilere binmeden dönmek olmaz. New York uzun yürüyüşler şehri, bu sebeple yanınıza yürüyüş ayakkabılarınızı mutlaka almanızı öneririz. Manhattan dan Brodway e Manhattan adası kuzeyden güneye inen bulvarlardan ve bu bulvarları dik kesen caddelerden oluşuyor. Bulvarlar da caddeler de rakamlarla tanımlanmış ve sadece Central Park çevresindeki bulvarlara isim verilmiş, Madison Avenue gibi. Brodway bulvarı adayı boydan boya ikiye bölüyor ve kafa karışıklığı yaratıyor. Harita üzerinde çalışmaya başladığınız anlarda bu bilgilerin ne kadar önemli olduğunu göreceksiniz. Daha sonra birkaç kere yanlış metro durağından çıkıp, aynı gökdelenin etrafında daireler çizince artık Manhattan ı çözdüğünüzü düşünmeye başlayacaksınız ve ikinci gün turistlere yer tarif eden biri olarak kendinizi görecek ve şaşıracaksınız. Özetle burada kaybolsanız da çok eğleneceksiniz. New York sürprizlerini kaybolanlara göstermeyi seven bir şehir. Kendinizi gökdelenler arasında gizli bir parkta, çalışan kesimle öğle yemeğinizi yerken bulmanız mümkün ve muhtemelen menüde inanılmaz lezzetli bir sosisli sandviç (hot dog) olacak. Aynı parkta bir klasik müzik dinletisine dalıp gitmeniz ve tüm öğleden sonranızı bu parkta geçirmeye karar vermeniz de beklenen bir durum. 17
18 Dilerseniz üç günlük bir iş seyahati için gitmiş olun ya da yıllık izninizi kullanın New York ta görmeden gelmemeniz gereken çok yer var! Time Square Hemen hemen her Hollywood filminde kahramanımızın bir şekilde uğradığı dünyanın en meşhur meydanı. Frank Sinatra nın New York New York şarkısında atıfta bulunduğu yerin de burası olması muhtemel. Çünkü Time Meydanı 24 saat uyumuyor. Günün her saati ışıl ışıl ve binlerce insan bir arada. Brooklyn Köprüsü Manhattan adası ve Brooklyn i birbirine bağlayan bu köprü de şehrin simgelerinden biri. Yaya ve bisiklet trafiğine açık olan köprüden yürüyerek geçip köprü ayağındaki Brooklyn Bridge Parkı ndan Manhattan manzarasını keyifle izleyebilirsiniz. Özgürlük Anıtı ve Battery Parkı Sadece şehrin değil ABD nin sembolü olmuş bu anıt, Fransızların Amerikalılara hediyesi. Manhattan adasının en güneyinde (Wall Street ziyareti yapacağınız gün bu geziyi de organize edebilirsiniz) Battery Park ta Özgürlük Anıtı ve göçmenlerin Amerika ya alınmadan önce kayıt olmak zorunda oldukları Ellis Adası na feribot turları düzenleniyor. Bu turlardan satın alıp Ellis Adası ndaki müzeyi de gezebilirsiniz ya da ben sadece bir selfie çekip döneceğim derseniz, feribotlardan birine de atlayabilirsiniz. Normal şartlarda Manhattan dan Staten Adası ndaki evlerine dönen yerel halkın kullandığı feribotlar, daha çok sizin gibi düşünen turistler için de hizmet veriyor. Vaktinize ya da ilginize göre tercihinizi yapabilirsiniz ama her iki tur için de en az 1.5 saati gözden çıkarmanız gerekir. Sanatın kalbine yolculuk New York a gidip bir Broadway müzikali izlemeden dönerseniz bunu kimseye söylemeyin ya da yılın her dönemi popüler olan oyunlardan birine bilet alıp bu muhteşem deneyimi yaşayın. Yalnız bütçenizin önemli bölümünü bu aktiviteye ayırmanız gerekebilir. Oyunun popülerliği ve koltuğunuzun konumuyla doğru orantılı olarak 150-200 doları gözden çıkarmaya hazırlıklı olun. En iyisi son dakikaya kalmamak ve istediğiniz yerden oyunu izlemek için seyahatinizden önce biletlerinizi online olarak satın almak. Müzikallerden hoşlanmayanlar ve daha bağımsız ve sanatsal gösteriler arayanlar Off-Broadway oyunlarını inceleyebilir. Bütçenizi fazla zorlamamak için hazır buralara kadar gelmişken, TKTS (Theatre Development Fund / Tiyatro Geliştirme Fonu) gişelerinde biraz vakit geçirmeniz gerekiyor. En işlek şubesi Times Meydanı nda, kırmızı merdivenlerin altında. Turistlerin meydanın ortasında güneşlenip dinlenmelerine de imkân veren bu merdiven ve sandalyeler TKTS ye ait. Buradan sadece aynı gün içindeki Broadway oyunlarına %50 indirimli bilet alabiliyorsunuz ve erken giderseniz en iyi yeri kapıyorsunuz. Carnegie Hall Tchaikovsky ve Leonard Bernstein dan Beatles a kadar pek çok müzisyenin sahne almaktan gurur duyduğu, 1891 den bu yana hizmet veren konser salonu Carnegie Hall da konser izlemenin keyfi paha biçilemez! Radio City Music Hall Rockefeller ailesi tarafından yaptırılmış ve Rockefeller Center ın gölgesinde yaşayan bu Art Deco tiyatroda hâlâ film gösterimleri yapılıyor ve konserler düzenleniyor. Grammy ve Tonny ödüllerine ev sahipliği yapan bu muhteşem binayı rehberli tur ile gezmenizi öneririz. 19 Wall Street Broadway den güneye sekiz blokluk alana yayılan dünyanın finans merkezinin civarında stresli borsacıları görme zamanı! Fifth Avenue (Beşinci Cadde) Özellikle 40. ve 59. cadde arasında dünyanın en lüks ve en ünlü mağazalarına ev sahipliği yapan caddenin en meşhur mağazalarından birinin önünde Tifanny de Kahvaltı hayranlarının Audrey Hepburn pozu verdiklerini görebilirsiniz.
Escape from New York (New York tan Kaçış) John Carpenter, 1981 1997 de suç artışları sebebiyle New York un nasıl dev bir ceza evine dönüştüğünü anlatan film, fantastik kurgusu ve aksiyonu bol sahneleriyle izlemeye değer. 20 Breakfast at Tiffany s (Çılgınlar Kraliçesi) Blake Edwards, 1961 Sade topuzu ve siyah elbisesiyle hafızalarımıza kazınan Audrey Hepburn un rol aldığı unutulmaz filmin bir diğer başrol oyuncusu da New York tu. The French Connection (Kanunun Kuvveti) William Friedkin,1971 Beş dalda Oscar ödülünün sahibi olan The French Connection tüm zamanların en iyi polisiye filmlerinden biri olarak kabul ediliyor. Film, New York sokaklarında geçen takip sahneleriyle dikkat çekiyor. Taxi Driver (Taksi Şoförü) Martin Scorsese, 1976 You talking to me repliği ile hafızalara kazınan Taxi Driver kült filmlerin başında geliyor. Robert De Niro, Martin Scorsese ve New York bu filmden sonra da birçok kez bir araya geldi. New York New York Martin Scorsese, 1977 New York New York, Oscar ödüllü oyuncular Liza Minnelli ve Robert De Niro nun rol aldığı Big Apple ın (büyük elma) big band dönemini anlatan görkemli bir müzikal. Geçmişte müzisyenlerin New York a elma adını verdiklerini ekleyelim. Manhattan Woody Allen, 1979 New Yorklu bir yazar olan Isaac ın yaşamından ilginç kesitler sunan Manhattan, New York a gitmeden önce izlenmesi gereken bir Woody Allen filmi. New York u siyah beyaz görüntüler eşliğinde sunan Manhattan ın Diane Keaton ve Meryl Streep gibi iki değerli kadın oyuncusu olduğunu da hatırlatalım. Radio Days (Radyo Günleri) Woody Allen, 1987 New York, caz ve 1940 ların karmaşık ortamı ve radyonun altın günleri üzerine ilginç bir film eski New York la ilgili çok şey söylüyor. Goodfellas (Sıkı Dostlar) Martin Scorsese, 1990 Goodfellas mafya konulu en iyi kült filmler arasında bulunuyor. Scorsese bu filmle New York un karanlık dünyasını beyaz perdeye taşıyor. Ghost (Hayalet) Jerry Zucker, 1990 Öldükten sonra sevgilisini korumak için geri dönen hayaletin trajedisi, New York un 90 lardaki ışıltısıyla romantik bir hikâyeye dönüşüyor. Demi Moore un ilk filmlerinden biri olan Ghost, en iyi müzik kategorisinde Oscar ve Altın Küre ödüllerinin sahibi. King Kong Pater Jackson, 2005 Elinde çırpınan sarışın bir güzelle Empire State e tırmanan dev gorili hatırlamayan var mı? 1933 te başlayan King Kong macerası, Peter Jackson ile sürmüştü. Eternal Sunshine of the Spotless Mind (Sil Baştan) Michel Gondry, 2006 Jim Carrey ve Kate Winslet in başrollerini paylaştığı Eternal Sunshine of the Spotless Mind, hafıza ve aşk acısı üzerine fantastik bir film. 21
22 Yıllardır size bakan, sizi büyüten dadınızın bir gün dünyaca ünlü bir fotoğrafçı olduğunu öğrenseniz ne yaparsınız? Hollywood senaryolarını aratmayacak bu gizemli hikâyenin baş karakteri, hayatını dadılık yaparak kazanan ancak ölümünden sonra ardında bıraktığı negatif ve filmlerle fotoğraf dünyasını derinden sarsan Vivian Maier. 1926 Yılında New York ta doğan Vivian Maier çocukluğunun büyük bölümünü Fransa da geçiriyor. 1950 lerde yeniden Amerika ya dönen Maier, New York ve Chicago da sürdürdüğü yaşamı boyunca dadılık yaparak geçimini sağlıyor. Dadı olarak işe başladığı evlerde odasına kilit konulmasını şart koşan Maier in fotoğraf tutkusu, yaşadığı süre boyunca ne ailesi ne de arkadaşları tarafından fark ediliyor. Maier in ölümünün ardından ortaya çıkan yüzlerce fotoğraf ve negatif film, Maier in hayatı boyunca en büyük tutkusunun fotoğraf olduğunu ortaya koyuyor. Amerika nın sokak hâlleri Bu sır perdesi, 2007 yılında John Maloof adlı 26 yaşındaki amatör bir koleksiyonerin bir müzayedede 380 dolar ödeyerek aldığı bir sandık dolusu negatif ve film ortaya çıkınca aralanıyor. Selfie çılgınlığının tavan yaptığı günümüzde, Maier in on yıllar önce çektiği otoportrelerin güzelliği ve eşsizliği karşısında büyülenmemek elde değil. Maier e ait olduğu tespit edilen çoğu basılmamış yüzlerce film ve fotoğraf, 1950 li ve 60 lı yılların Amerika sının sokak hallerini her yönüyle yansıtıyor. Çoğu New York ve Chicago da çekilmiş fotoğraflar, ince detayları ve çarpıcı kompozisyonlarıyla fotoğraf eleştirmenlerini şaşkınlığa uğratıyor. 2009 daki ölümünden sonra John Maloof un çabaları sayesinde Maier in fotoğrafları dünya çapında üne kavuşuyor. Aynı yıl New York, Los Angeles, Berlin gibi pek çok şehirde Maier in fotoğrafları sergileniyor. 2011 yılında piyasaya çıkan Vivian Maier: Street Photographer ve 2013 te yayımlanan Vivian Maier: Oto-portraits albümleri fotoğrafseverler tarafından ilgiyle karşılanıyor. Sıradan bir dadı olarak yaşamını sürdüren Maier in ardında bıraktığı fotoğrafların şöhreti her geçen gün artarken, The New York Times, Maier i Amerika Birleşik Devletleri nin en yetenekli sokak fotoğrafçılarından biri olarak tanımlıyor. Otoportlere yansıyan bir iç dünya Fotoğraf dünyasını derinden sarsan bu hikâyede en çok tartışılan konu ise Maier in fotoğraf tutkusunu nasıl olup da yıllarca herkesten saklayabildiği. John Maloof un, yapımcı Charlie Siskel ile Maier in gizemli öyküsünün peşinden giderek hazırladığı 2013 yapımı belgesel film Vivian Maier i Bulmak ta, fotoğrafçının bakımını üstlendiği çocuklar ve ailelerinin ve hatta en yakın arkadaşlarının bile bu durumdar bihaber olduğunu şaşkınlıkla öğreniyoruz. Belgeselde, Maier in içe dönük bir kişiliği olduğunu öğreniyor ve yakın bir arkadaşının sorduğu şu soruya tanık oluyoruz: Neden bana çektiği bu lanet şeyleri göstermedi hâlâ anlamış değilim, arkadaşız sanıyordum. Maier in fotoğrafları arasında, New York ve Chicago sokaklarından insan portreleri kadar dikkat çeken bir başka özellik ise uzun yıllardır üzerinde çalıştığı otoportreleri. Selfie çılgınlığının tavan yaptığı günümüzde, Maier in on yıllar önce çektiği otoportrelerin güzelliği ve eşsizliği karşısında büyülenmemek elde değil. Belki fotoğraflarına baktığımızda, Vivian Maier bu yeteneğini neden herkesten sakladı? sorusuna cevap bulamıyoruz ama bu sırlarla dolu fotoğrafçının gizemli dünyasına tanık olmanın heyecanını yaşıyoruz. 23
24 Büyük başarıların arkasında her zaman heyecan verici bir öykü vardır. Efsane boksörlerin hayat mücadeleleri, her dönem sinema için ilham kaynağı olmayı başarıyor. Hiç şüphesiz 1976 yapımı Rocky, bunlar arasında herkesi etkilemeyi başarmış unutulmaz bir film. Altı serilik bir film olan Rocky, yoksul ve kimsesiz bir boksörün hayatını anlatıyor. Harekete geçmek için filmin müziklerini dinlemek bile yeterli. Martin Scorsese nin boksör Jack La Motta nın şampiyonluktan bar komedyenliğine uzanan hikâyesini anlattığı Rangingbull (Kızgın Boğa), bu kategorinin klasikleri arasında yer alıyor. Jack La Motta yı canlandıran Robert De Niro nun kendini rolüne fazla kaptırarak oyuncu arkadaşı Joe Pesci nin kaburgalarından birini kırdığını hatırlatalım. Film için 20 kilo alan Robert De Niro nun Rangingbull ile en iyi erkek oyuncu Oscar ını aldığını da eklemek gerek. Mark Walberg ve Christian Bale in başrollerini paylaştığı The Fighter (Dövüşçü) da boks filmleri koleksiyonunun nadide bir parçası olmaya aday. Gerçek bir hikâyeden uyarlanan 2010 yapımı The Fighter, ringde verilen mücadelenin yanı sıra dağılmakta olan bir aileyi de konu ediyor. 2005 tarihli Cinderella Man (Külkedisi Adam) de boks filmleri tutkunları için vazgeçilmezler arasında yer alıyor. Ailesini bir arada tutmak için ringlere dönen eski boksör James Braddock u, Oscar ödüllü Russell Crowe canlandırıyor. Boks tutkunları için seçenek oldukça fazla. Will Smith in canlandırdığı Ali, Güney Kore sinemasının en iyi dramlarından biri olan Crying Fist, 1997 yılı yapımı, Daniel Day Lewis in baş rolünde yer aldığı The Boxer, oldukça eğlenceli bir Brad Pitt filmi olan Snatch, Denzel Washington ın bir boksörü canlandırdığı The Hurricane ve başrolünde Adam Carolla nın yer aldığı komedi türündeki The Hammer izleyebileceğiniz diğer boks temalı filmler. 25 2004 yapımı Million Dollar Baby (Milyonluk Bebek), bir kadın boksörün yaşamını konu ettiği için bu kategori arasında hakkında en çok konuşulan filmlerden biri. Hilary Swank, Clint Eastwood ve Morgan Freeman ın başrollerini paylaştığı film, azimle imkansızlıkların üstesinden nasıl gelinebileceğinin altını çiziyor.
Futbol bir ölüm kalım meselesi değildir. Ondan çok daha önemlidir. Futbol sadece yeşil sahalarda değil, hayatın her alanında karşımıza çıkıyor, sinemada olduğu gibi. İskoç yönetmen Bill Forsyt in kendi ergenlik yıllarını anlattığı Gregory s Girl (Gregory nin Kızı), En İyi 100 İngiliz Filmi Listesi nde yer alıyor. Filmde sıradan bir lise futbol takımının kadrosuna bir kız katılıyor ve olaylar karışıyor. Futbolun başrol olduğu film Escape to Victory (Zafere Kaçış), Nazilerin, esirlerinden kurulan bir takımla kendi takımları arasında bir gösteri maçı düzenlemesini anlatıyor. Her sahnesiyle olay yaratan filmde ünlü futbolcu Pele de yer alıyor. Başarının gizli kahramanları Antrenörler sadece sporu değil hayatı da öğretirler. Bunun en iyi örneği ise Coach Carter (Koç Carter). Gerçek bir hikâyeden uyarlanan filmin sunduğu istatistikler oldukça tedirgin edici. Amerika da yaşayan zencilerin yalnızca %18 i liseden mezun olabiliyor. Eski okuluna antrenör olarak gelen Carter bu istatistikleri basketbolla yerle bir ediyor. 26 Üç serilik bir film olan Goal (Gol) ise her bölümüyle farklı ülkelerin futbol hikâyelerini beyaz perdeye taşıyor. İran ın yasaklı yönetmeni Cafer Penahi imzalı Offside ise bu kategorideki en ilgi çekici filmlerden biri. Filmde bir grup kız, İran ın Dünya Kupası maçındaki rakibi Bahreyn le yaptığı maçı izleyebilmek için yalnızca erkeklerin girebildiği bir stadyuma girmeye çalışıyor. İzlemenizi önerdiğimiz futbol temalı son film 2009 yapımı Looking for Eric (Hayata Çalım At). Filmde yaşadığı sıkıntılarla hayalinde yarattığı futbolcu Eric Cantona ile konuşarak mücadele eden sıradan bir adamın hikâyesi, mizahi ve derinlikli bir dille anlatılmış. Nelson Mandela nın ilham verici hayatından bir kesit sunan Invictus ise sporla çözülemez sanılan problemlerin üstesinden gelinebileceğini kanıtlayan bir film. Kaderimin efendisi benim, ruhumun komutanı benim. William Ernst Henley in Invictus isimli şiirinde geçen bu dizelerin filme ilham kaynağı olduğunu da ekleyelim. Sandra Bullock a en iyi kadın oyuncu Oscar ını kazandıran The Blind Side, sevginin gücünü anlatan samimi bir film. Dışlanan zenci bir çocuk anlayışlı bir aileyle beraber yaşamaya başlıyor ve saklı kalan yeteneklerini keşfediyor. The Blind Side en iyi antrenörün aile olduğunu kanıtlıyor. 27 Alışılmış spor filmlerinin aksine sahanın dışında verilen bir savaşı anlatan, Brad Pitt in başrolde olduğu Moneyball, son zamanların en ses getiren başarı hikâyesi olmayı başaran yapımlar arasında. Film, Oakland A beysbol takımını parasızlığa rağmen modern matematikle yoktan var eden yöneticiyi anlatıyor. Her biri hayat dersi niteliğinde olan filmlerin anlatmak istediği aslında çok basit: Sahalarda verilen mücadele yaşamın bir yansımasıdır. Efsane boksör Muhammet Ali nin de dediği gibi Başarı çalışmaktan öte istemekle elde edilir.
Fotoğrafçılığın yeni trendlerinden biri olan ışıkla boyamayla tanıştınız mı? Kalıpları olmayan bu çekim tekniğiyle, elinize bir fener alarak eğlenceli ve yaratıcı fotoğraflar çekebilirsiniz. 28 Fotoğraf, Latincede ışıkla resim çizmek anlamına gelir. Fotoğrafa hayat veren ışığı gündüz saatlerinde pozlama değerleriyle ya da ek yardımcı ekipmanlarla kontrol edebilirsiniz. Işık yetersizse diyaframı açabilir ya da ISO yu artırabilirsiniz. Işık fazlaysa değerleri tam tersi kısabilirsiniz. Geceleriyse her yerde büyük ve ağır ışık kaynaklarıyla dolaşamayacağınız için işiniz biraz daha zorlaşabilir. Bu durumu lehinize çevirebilirsiniz. Işıkla boyama tekniğini kullanarak sıradışı fotoğraflar çekmeniz mümkün. Işıkla resim çizmek için pahalı bir fotoğraf makinesine ihtiyacınız yok. Pozlama süresini ayarlayabileceğiniz bir fotoğraf makinesi yeterli. Sabit bir kuralı ve objesi olmayan bu çekim tekniğiyle doğaçlama, ilgi çekici fotoğraflar elde edebilirsiniz. Işıkla boyama tekniğini uygulamak için öncelikle tamamen karanlık bir ortama ihtiyacınız var. Işıkla boyama tekniğini uygulamak için öncelikle tamamen karanlık bir ortama ihtiyacınız var. Bunun için akşam saatlerinde evinizin bir odasını kullanabilirsiniz. Fotoğraf makinenizi tripoda, yoksa düz bir zemine sabitleyin. Pozlamanızı uzun ayarlayın. Deneme çekimleri için sabit bir obje kullanabilir ya da arkadaşınızdan destek alabilirsiniz. 29 Elinize herhangi bir ışık kaynağı alın, mesela el feneri kullanabilirsiniz. Işık kaynaklarının farklı renklerde ve güçlerde olmaları yaratıcılığınızı artırabilir. Gerekli ekipmanları hazırladıktan sonra çekime başlayabilirsiniz. Fotoğraf makinenizin zamanlayıcısını (timer) başlatın. Elinize ışık kaynağınızı alın ve makinenizin kadrajına giren alana resim çizer gibi şekiller çizin ya da adınızı yazın. Sık sık deneme yapmanız, yeni yöntemler keşfetmenizi sağlayacaktır.
Dikkat! Işıkla boyama yaparken objenizi nereden itibaren boyamaya başladığınızı ve en son hangi noktayı boyadığınızı aklınızda tutmaya çalışın. Açık havada çekim yapacaksanız, ışık kaynağınızın yeterli derecede güçlü olmasına dikkat edin. Özellikle sizden belirli bir uzaklıkta olan nesneleri boyayacaksınız bu noktaya iki kat dikkat etmeniz gerekiyor. Fotoğraflarınızda gren (kumlanma) oluşumunu engellemek için ISO ayarını düşük (ISO 100 gibi) tutmanızda yarar var. Son olarak, ışık kaynağı konusunda da kendinizi kısıtlamamanız gerektiğini hatırlatalım. Maytap, çakmak, renkli ışıklar ve fenerlerle ilginç fotoğraflar çekebilirsiniz. 30 31 Neler boyanabilir? Işıkla boyama tekniğinde kendinizi sınırlandırmayın. Gecenin karanlığı sizin için yeterli. Sadece ışık düzeyini mümkün olduğunca en aza indirmeye çalışın. Deneme çekimleriniz için bir kişiyi seçin. Çekim için gerekli ortamı oluşturduktan sonra elinizde fenerle hazır durumda bekleyin. Makinenizin deklanşörüne basmanızla pozlamayı başlatabilirsiniz. Bu süre içinde fener yardımıyla seçtiğiniz kişiyi boyayın. Dışarıda çekim yapmak isterseniz, aydınlatmanın az olduğu yerleri seçmenizde yarar var. Deneme çekimleri için sokaktaki arabaları, duvarları kullanabilirsiniz. Sokak duvarlarını elinizde boya varmışçasına resimleyebilirsiniz. Deneme çekimlerine devam ettiğinizde gün geçtikçe daha iyi sonuçlar elde edeceğinizi göreceksiniz. Arabaları boyamayı da mutlaka deneyin, jantları renkli fenerlerle boyadığınızda eğlenceli sonuçlar elde edeceğinizi göreceksiniz.
www.fizikselaktivite.gov.tr yayında! 32 Hareketli Hayatı Teşvik Projesi kapsamında hazırlanan Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi ve Fiziksel Aktivite internet sitesi (www. fizikselaktivite.gov.tr) 24 Eylül 2014 te Ankara Sheraton Oteli nde düzenlenen bir toplantıyla tanıtıldı. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ve Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği nin düzenlediği toplantıya çeşitli bakanlıklardan ve kamu kurum ve kuruluşlarından bürokratlar, akademisyenler; Türkiye Halk Sağlığı Kurumu çalışanları ve basın mensuplarından oluşan 150 kişi katıldı. Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Hüseyin Çelik, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı Prof. Dr. Seçil Özkan, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Doğan ve Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği Başkanı Mehmet Ersoy organizasyona ev sahipliği yaptılar. Bu iki önemli projenin tanıtıldığı oganizasyonda Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi editörleri Prof. Dr. Haydar Demirel, Prof. Dr. Elif Özmert, Prof. Dr. Hülya Kayıhan ve Doç. Dr. Asuman Doğan da sunumlarıyla yer aldılar. Ayrıca, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanı Doç. Dr. Nazan Yardım da Türkiye de fiziksel aktivitenin durumu ve önemi konusunda bilgi verdi. Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği adına R. Murat Aydın ın konuşmasıyla devam eden toplantı, Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Hüseyin Çelik in ve Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Doğan ın konuşmalarıyla sona erdi. Toplantının ardından Hüseyin Çelik, Prof. Dr. Metin Doğan, Prof. Dr. Seçil Özkan ve Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi editörleri basın mensuplarının sorularını yanıtladılar. Proje tanıtımlarında rol alan Aktif ve İnaktif adlı iki çizgi karakter de toplantıya renk kattı. Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi ve Fiziksel Aktivite internet sitesi tanıtımlarında yer alan Aktif Çocuk büyük ilgi gördü. Siz de www.fizikselaktivite.gov.tr yi ziyaret ederek Aktif ve İnaktif aileleriyle tanışabilir ve projeyle ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz. Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği ile işbirliğimiz derinleşerek devam edecek. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı Prof. Dr. Seçil Özkan 33 Yapılan çalışmalarla ilgili herkes desteğimize teşekkür etti ama asıl ben bu çalışmaları yürütenlere teşekkür ediyor ve onları alkışlıyorum. Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Hüseyin Çelik Bu projeler sayesinde Türkiye daha hareketli bir Türkiye olacak. Bunun bir parçası olmaktan gurur duyuyorum. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Doğan
Aile hekimliğinin en güzel tarafı hastaları tanıyor olmanız Aile hekimi Senem Şener i çalıştığı Beykoz Soğuksu Aile Sağlığı Merkezi nde ziyaret ettik. Yirmi yıllık hekimliğinin yanı sıra eğitimci kimliğiyle de öne çıkan Doktor Şener den tecrübelerini anlatmasını istedik. Hekimlik mi eğitmenlik mi sizi daha fazla tatmin ediyor? İkisinin de tatmin edici yönleri var. Hasta memnuniyeti ve hastaların olumlu geri dönüşü oldukça güçlü bir manevi tatmin sağlıyor. Hastalarımla iletişim kurmayı ve onlarla vakit geçirmeyi seviyorum. Ayrıca eğitimci olarak meslektaşlarımla iletişim halinde olmaktan ve öğrenme sürecimin devam etmesinden dolayı memnun oluyorum. Türkiye nin dört bir yanında görev yapan sağlık personelleriyle iletişime geçmek ve deneyimleri hakkında bilgi almak benim için son derece önemli. Eğitmenlik de hekimlik de bana çok şey kazandırdı, kendimi son derece şanslı hissediyorum. Çalıştığınız aile sağlık merkezine kayıtlı olan hastalarınızın özelliklerinden bahseder misiniz? Büyük bir ilçe olan Beykoz, sosyoekonomik olarak karma bir nüfusa sahip. Beykoz da yaşamını hayvancılıkla kazananları, entelektüelleri, bürokratları bir arada görmeniz mümkün. On dokuz yıldır burada çalıştığım, eğitmenlik yaptığım ve denetlemelerde bulunduğum için her hasta grubuna aşinayım. Soğuksu Aile Hekimliği ise Beykoz un en zor bölgelerinden birinde bulunuyor. Bulunduğunuz merkezin mesleki olarak size neler kattığını düşünüyorsunuz? Buradaki karma hasta grubundan çok şey öğreniyorum. Eğitmenlik haliyle bir iletişim becerisi kazandırıyor. Bu sebeple okuma yazma bilmeyen biriyle de öğretim görevlisiyle de iletişim kurabildiğimi görüyor ve kendimi iyi hissediyorum. 34 Aile Hekimi Senem Şener Detaylı muayeneyi ve hastalarımla iletişim kurmayı sevdiğim için günde 30 hastanın yeterli olduğunu düşünüyorum. 35 Sizi tanıyabilir miyiz? 1993 yılında Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun oldum. Evliyim ve 15 yaşında bir oğlum var. Eşim kalp damar cerrahı. Kayseri de zorunlu hizmetimi yaptıktan sonra İstanbul Kadıköy Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi nde, ardından Kanlıca Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi nde görev yaptım. Daha sonra Beykoz İlçe Sağlık Grup Başkanlığı nda idari görevlerde yedi yıl çalıştım. Kasım 2010 dan bu yana Aile Hekimi olarak çalışmaktayım. 1997 de aldığım RİA Eğitimci Eğitimi Sertifikası yla eğitmenlik yapmaya başlamıştım. Üreme sağlığı, güvenli annelik, bebek dostu hastane gibi birçok projede görev alarak eğitmenliğe devam ettim. Öğretim görevlilerinden hemşirelere, meslektaşlarımdan sağlık görevlilerine kadar birçok kişiye eğitim verdim. Ayrıca İstanbul un bebek dostu il, Beykoz un da ilk bebek dostu ilçe olmasında rolümün bulunması mutluluk verici. Aile hekimliği uygulaması üzerine de eğitim almış olmam, aile hekimliği eğitimlerinde koçluk yapmama imkan tanıdı. Dört yıldır Beykoz Soğuksu Aile Sağlığı Merkezi hekimlerinden biriyim. Günde kaç hastaya hizmet veriyorsunuz, hasta takibini kolaylıkla yapabiliyor musunuz? İlk zamanlar günde 60 hastaya kadar ilgilendiğim oluyordu. Fakat hastalarım bilinçlenip verdiğimiz hizmetin amacını anlayınca bu sayı azaldı. Detaylı muayeneyi ve hastalarımla iletişim kurmayı sevdiğim için günde 30 hastanın yeterli olduğunu düşünüyorum. Sayı 45-50 ye yükseldiğinde hastalarımla ilgilenemediğimi ve yetersiz kaldığımı düşünüyorum. Bulunduğunuz bölgede en sık hangi şikâyetlerle karşılaşıyorsunuz? 50 yaş ve üzeri hastalarım özellikle eklem ağrılarıyla geliyor. Depresyon şikayetiyle gelen hastalarımın sayısı da yüksek. Yaş ve sosyal sınıf farkı olmaksızın hastalarımdan gelen şikayetlerden biri de obezite.
36 Obezite ile mücadele için neler yapıyorsunuz? Hastalarımda obezite çok yaygın. Bu konuda çok fazla okur, araştırırım. Öncelikle hastalarıma diyet ve sporun dış görünümü değiştirmek için değil, kaliteli bir hayat için önemli olduğunu anlatıyorum. Aile hekimliğinin en güzel tarafı hastaları tanıyor olmanız. Yaşam şeklini, ruh halini ve ailesini tanıyıp ona göre ilerlemek daha olumlu sonuçlar veriyor. Önce hastalarımın boy ve kilo endeksine göre bir plan çıkarıyorum ve takibe başlıyorum. Oldukça iyi geri dönüşler alıyorum. Hastalarınızı spora teşvik ediyor musunuz? Beykoz un düz bir arazi yapısı olmadığı için yürüş yapmaya müsait bir bölge değil. Bu nedenle hastalarıma belli bir noktaya taşıtla gitmelerini vardıkları düz alanlarda yürüyüşler yapmalarını öneriyorum. Hastalarım da istekliyse birlikte çizdiğimiz planı uygulayarak çok iyi sonuçlar elde ediyoruz. Obez çocuklarımızı ise endokrinoloji kliniğiyle birlikte takip ediyoruz. Bu daha fazla dikkat gerektiren bir grup, öncelikle aileleri bilinçlendirmemiz gerekiyor. Obez çocuklarımızın mutlaka spor yapmaları gerektiği konusunda bir ikna süreci oluyor. Bu konuda Beykoz Belediyesi hastalarımıza birçok imkan sunuyor. Bölgenizin zorlukları üzerine konuştuk, mesleğinizin zorlukları hakkında neler söyleyebilirsiniz? Özellikle son altı ayda çok yıprandığımı itiraf etmeliyim. Aile hekimleri acilde de görev almak zorunda. Bu uygulamanın doğru olduğunu düşünmüyorum. Kendi bölgemde gördüğüm kadarıyla acile ciddi rahatsızlıklar sebebiyle başvurulmuyor. Hastalarda acil bilinci henüz oluşmadı. Acillerdeki yoğunluğu aile hekimlerinden destek alarak halletmeyi amaçlayan projeyi sorunlu buluyorum. Öncelikle hastalara acilin gerçekten acil müdahale için hizmet verdiğini anlatmak gerekiyor. Uzman hekimlerin aile hekimlerine karşı önyargılı oluşları da mesleğimin zorlayıcı taraflarından bir diğeri. Bir kesime göre aile hekimi sadece ilaç yazmak için var. Bu görüş mesleğimizin saygınlığını zedeliyor. Mesleğinizle ilgili araştırmalar yapmayı sürdürüyor musunuz? Araştırmayı ve öğrenmeyi çok seven bir insan olduğum için takip ettiğim birçok mecra var. The American Journal of Medicine ve British Journal of Medicine gibi yabancı kaynakları takip ediyorum. Aynı zamanda bunların mobil uygulamaları da mevcut. Bu arada konferans ve eğitim kalitesi yüsek sempozyumlara da katılmaya çalışıyorum. 37 Bulunduğunuz bölgeye özgü bir zorluk yaşadığınızı düşünüyor musunuz? Burada çok sayıda mutsuz, yalnız yaşayan ve ekonomik koşulları yetersiz yaşlı hastayla karşılaşıyoruz. Benim için zor olan kısmı onlar için yeterli olamadığımı düşünmek. Çünkü detaylı bakıma ihtiyaçları var. Beykoz da devlet destekli bir huzurevi projesinin hayata geçmesini çok isterim. Beykoz, köyleri ve yeşil alanları olan, bu proje için son derece uygun bir bölge. Yaşadığımız zorluklardan bir diğeri hastalarımızın ilk zamanlarda görevimizi tam olarak kavrayamamış olmalarıydı. Her bir hastamla en az 15 dakika ilgilenmeyi tercih ederim. Başlangıçta sırasını bekleyen hastalardan taciz boyutunda şikayetler alıyorduk. İçeride çay, kahve içtiğimizi ve sohbet ettiğimizi düşünenler vardı. Fakat daha sonra kendileriyle de detaylı ilgilenen, onlara ilaç yazıp geçmeyen, onları detaylı bir şekilde bilgilendiren bir doktorla karşılaşınca bu durum azaldı. Çalışma saatleri dışında neler yapıyorsunuz? Ne yapmaktan hoşlanıyorsunuz? Sinema tutkunuyum. Özellikle dram ve komedi filmlerini tercih ederken şimdi oğlum sayesinde bilim kurgu filmlerine merak sardım. Spor yapmayı da ihmal etmiyorum. Haftanın iki günü kardiyo, bir günü pilates yapıyorum. Aynı zamanda yine oğlumla birlikte değişik müzisyenleri keşfediyoruz. Yemek yapmak da ayrı bir tutku benim için özellikle cheesecake im meşhurdur.