Benim için İnsan Hakları Cinsiyet Eşitliği ~ Türkiye de Kadın ~ 1
AKIŞ Genel Durum Neredeyiz? Siyasi Hayat Çalışma Hayatı Kadına Yönelik Şiddet Eğitimde Kadınlar 3
GENEL DURUM Neredeyiz? İnsani Gelişme Raporu - 2013 1. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) 148 ülke: TR - 68. sırada TCEE BEŞ Boyut: 1. Doğumda anne ölüm oranı 2. 15-19 yaş arası doğurganlık 3. Parlamentoda temsil 4. 25 yaş üstü en az lise eğitimi 5. 15 yaş ve üstü işgücüne katılım oranı 1. Parlamentoda temsil: % 14,2 (Dünya Ort.: % 20,3) 2. 25 yaş üstü en az lise eğitimi: Kadın % 26,7; erkek %42,4 (Dünya Ort.: %52,3; %62,9) 3. 15 yaş ve üstü işgücüne katılım oranı: Kadın % 28,1; erkek %71,4 (Dünya Ort.: %51,3; %77,2) Kaynak: 2013 İnsani Gelişme Raporu. tr.undp.org 4
SİYASİ HAYAT PARLAMENTODA TEMSİL SEÇİM YILI PARLAMENTODAKİ MİLLETVEKİLİ SAYISI KADIN MİLLETVEKİLİ SAYISI KADIN ORANI (% ) 1935 395 18 4.6 1943 435 16 3.7 1950 487 3 0.6 1957 610 8 1.3 1965 450 8 1.8 1973 450 6 1.3 1991 450 8 1.8 1999 550 22 4.2 2002 550 24 4.4 2007 550 50 9.1 2011 550 79 14,3 5
YEREL YÖNETİMLER ERKEK SAYISI KADIN SAYISI TOPLAM SAYI KADIN ORANI (%) Belediye Başkanı Belediye Meclis Üyesi İl Genel Meclis Üyesi Köy Muhtarı Köy İhtiyar Meclis Üyesi Mahalle Muhtarı Mahalle İhtiyar Heyeti Üyesi TOPLAM 2.924 26 2.950 %0,8 30.450 1.340 31.790 %4,2 3.269 110 3.379 %3,2 34.210 65 34.275 %0,2 137.848 329 138.177 %0,2 18.178 429 18.607 %2,3 71.174 1.409 72.583 %1,9 298.053 3.708 301.761 %1,2 6
TBMM BAŞKANLIĞI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Geçmişten Bugüne TBMM Başkanları 28 0 0 TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) 24. Dönem TBMM Başkanlık Divanı Başkan Vekili 4 2 50 Katip Üye 8 2 25 İdare Amiri 5 0 0 7
BAŞBAKANLIK UNVAN Geçmişten Günümüze Başbakan Sayısı KADIN SAYISI TOPLAM SAYI KADIN ORANI (%) 1 29 3,4 8
BAKANLAR KURULUNDA KADIN BAKANLAR HÜKÜMET DÖNEMİ 1. Hükümet / 1. İnönü Hükümeti (30.10.1923-06.03.1924 2. Hükümet / 2. İnönü Hükümeti (06.03.1924-22.11.1924) 3. Hükümet / Okyar Hükümeti (22.11.1924-03.03.1925) 4. Hükümet / 3. İnönü Hükümeti (03.03.1925-01.11.1927) 5. Hükümet / 4. İnönü Hükümeti (01.11.1927-27.09.1930) 6. Hükümet / 5. İnönü Hükümeti (27.09.1930-04.05.1931) 7. Hükümet / 6. İnönü Hükümeti (04.05.1931-01.03.1935) 8. Hükümet / 7. İnönü Hükümeti (01.03.1935-01.11.1937) 9. Hükümet / 1. Bayar Hükümeti (01.11.1937-11.11.1938) 10. Hükümet / 2. Bayar Hükümeti (11.11.1938-25.01.1939) TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) 14 0 0 14 0 0 12 0 0 16 0 0 14 0 0 11 0 0 19 0 0 14 0 0 12 0 0 16 0 0 9
BAKANLAR KURULUNDA KADIN BAKANLAR 10. Hükümet / 2. Bayar Hükümeti (11.11.1938-25.01.1939) 11. Hükümet / 1. Saydam Hükümeti (25.01.1939-03.04.1939) 12. Hükümet / 2. Saydam Hükümeti (03.04.1939-09.07.1942) 13. Hükümet / 1. Saraçoğlu Hükümeti (09.07.1942-09.03.1943) 14. Hükümet / 2. Saraçoğlu Hükümeti (09.03.1943-07.08.1946) 15. Hükümet / Peker Hükümeti (07.08.1946-10.09.1947) 16. Hükümet / 1. Saka Hükümeti (10.09.1947-10.06.1948) 17. Hükümet / 2. Saka Hükümeti (10.06.1948-16.01.1949) 18. Hükümet / Günaltay Hükümeti (16.01.1949-22.05.1950) 19. Hükümet / 1. Menderes Hükümeti (22.05.1950-09.03.1951) 20. Hükümet / 2. Menderes Hükümeti (09.03.1951-17.05.1954) 16 0 0 12 0 0 25 0 0 15 0 0 22 0 0 22 0 0 17 0 0 17 0 0 19 0 0 22 0 0 30 0 0 10
BAKANLAR KURULUNDA KADIN BAKANLAR 20. Hükümet / 2. Menderes Hükümeti (09.03.1951-17.05.1954) 21. Hükümet / 3. Menderes Hükümeti (17.05.1954-09.12.1955) 22. Hükümet / 4. Menderes Hükümeti (09.12.1955-25.11.1957) 23. Hükümet / 5. Menderes Hükümeti (25.11.1957-27.05.1960) 24. Hükümet / 1. Gürsel Hükümeti (30.05.1960-05.01.1961) 25. Hükümet / 2. Gürsel Hükümeti (05.01.1961-20.11.1961) 26. Hükümet / 8. İnönü Hükümeti (20.11.1961-25.06.1962) 27. Hükümet / 9. İnönü Hükümeti (25.06.1962-25.12.1963) 28. Hükümet / 10. İnönü Hükümeti (25.12.1963-20.02.1965) 29. Hükümet / Ürgüplü Hükümeti (20.02.1965-27.10.1965) 30. Hükümet / 1. Demirel Hükümeti (27.10.1965-03.11.1969) 31. Hükümet / 2. Demirel Hükümeti (03.11.1969-06.03.1970) 32. Hükümet / 3. Demirel Hükümeti (06.03.1970-26.03.1971) 33. Hükümet / 1. Erim Hükümeti (26.03.1971-11.12.1971) 30 0 0 20 0 0 24 0 0 27 0 0 30 0 0 27 0 0 24 0 0 32 0 0 27 0 0 28 0 0 37 0 0 25 0 0 26 0 0 29 1 3,4 Kaynak: www.tbmm.gov.tr (Bakanlar Kurulu listeleri), Şubat 2013 11
BAKANLAR KURULUNDA KADIN BAKANLAR 35. Hükümet / Melen Hükümeti (22.05.1972-15.04.1973) 36. Hükümet / Talu Hükümeti (15.04.1973-26.01.1974) 37. Hükümet / 1. Ecevit Hükümeti (26.01.1974-17.11.1974) 38. Hükümet / Irmak Hükümeti (17.11.1974-31.03.1975) 39. Hükümet / 4. Demirel Hükümeti (31.03.1975-21.06.1977) 40. Hükümet / 2. Ecevit Hükümeti (21.06.1977-21.07.1977) 41. Hükümet / 5. Demirel Hükümeti (21.07.1977-05.01.1978) 42. Hükümet / 3. Ecevit Hükümeti (05.01.1978-12.11.1979) 43. Hükümet / 6. Demirel Hükümeti (12.11.1979-12.09.1980) 44. Hükümet / Ulusu Hükümeti (20.09.1980-13.12.1983) 45. Hükümet / 1. Özal Hükümeti (13.12.1983-21.12.1987) 25 0 0 25 0 0 25 0 0 27 1 3,7 36 0 0 26 0 0 31 0 0 40 0 0 29 0 0 39 0 0 32 0 0 12
BAKANLAR KURULUNDA KADIN BAKANLAR 47. Hükümet / Akbulut Hükümeti (09.11.1989-23.06.1991) 48. Hükümet / 1. Yılmaz Hükümeti (23.06.1991-20.11.1991) 49. Hükümet / 7. Demirel Hükümeti (21.11.1991-25.06.1993) 50. Hükümet / 1. Çiller Hükümeti (25.06.1993-05.10.1995) 51. Hükümet / 2. Çiller Hükümeti (05.10.1995-30.10.1995) 52. Hükümet / 3. Çiller Hükümeti (30.10.1995-06.03.1996) 53. Hükümet / 2. Yılmaz Hükümeti (06.03.1996-28.06.1996) 54. Hükümet / Erbakan Hükümeti (28.06.1996-30.06.1997) 55. Hükümet / 3. Yılmaz Hükümeti (30.06.1997-11.01.1999) 56. Hükümet / 4. Ecevit Hükümeti (11.01.1999-28.05.1999) 57. Hükümet / 5. Ecevit Hükümeti (28.05.1999-18.11.2002) 58. Hükümet / Gül Hükümeti (18.11.2002-14.03.2003) 59. Hükümet / 1. Erdoğan Hükümeti (14.03.2003-29.08.2007) 60. Hükümet / 2. Erdoğan Hükümeti (29.08.2007-06.07.2011) 61. Hükümet / 3. Erdoğan Hükümeti (06.07.2011- ) TOPLAM 34 1 2,9 35 1 2,8 34 3 8,8 64 4 6,2 30 2 6,6 35 2 5,7 33 3 9 40 4 10 42 2 4,7 26 0 0 62 3 4,8 25 1 4 31 2 6,4 39 2 5,1 26 1 3,8 1656 34 2 13
DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI (2013) UNVAN TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI % Halen Görevde Bulunan Büyükelçi Sayısı Halen Görevde Bulunan Başkonsolos Sayısı Dış temsilciliklerde diplomatik statüyü haiz personel sayısı 196 21 10.71 71 14 19.71 1163 350 30.09 Danışman Sayısı 17 7 41.17 Merkezdeki Genel Müdürlük Sayısı Hukuk Müşaviri Uzman Müşavir 17 1 5.88 11 7 63.63 9 2 22.22 14
SİYASETTE KADIN AB-27 Kadınların temsil oranı (%) Avrupa Konseyi 14 Avrupa Komisyonu 33 Avrupa Parlamentosu 35 Ulusal Parlamentolar (Bakanlar Kurulu üyesi) Ulusal Parlamentolar (Milletvekili) Kaynak: European Commission. Women and men in leadership positions in the EU. 2013. 27 27 15
II. ÇALIŞMA YAŞAMINDA KADINLAR İşteki Durum ve Ekonomik Faaliyete Göre İstihdam Edilenler, Kasım 2011 2012 (Bin kişi, 15+ yaş) Toplam 2012 Kasım Erkek 2012 Kasım Kadın 2012 Kasım Sayı % Sayı % Sayı % Toplam 25.291 100,0 17.823 100,0 7.467 100,0 Ücretli veya yevmiyeli 16.213 64,1 12.010 67,4 4.203 56,3 İşveren 1.226 4,8 1.130 6,3 96 1,3 Kendi hesabına 4.686 18,5 3.919 22,0 767 10,3 Ücretsiz aile işçisi 3.166 12,5 764 4,3 2.401 32,2 Ekonomik Faaliyetler 25.291 100,0 17.823 100,0 7.467 100,0 Tarım 6.027 23,8 3.198 17,9 2.829 37,9 Sanayi 4.813 19,0 3.742 21,0 1.071 14,3 İnşaat 1.811 7,2 1.749 9,8 62 0,8 Hizmetler 12.640 50,0 9.135 51,3 3.505 46,9 Kaynak: TÜİK Haber Bülteni, Sayı: 13439, 15 Şubat 2013 16
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (2013) UNVAN TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI % Bakanlık Müşaviri 11 0 0 Genel Müdür 3 0 0 Genel Müdür Yardımcısı 11 0 0 Hukuk Müşaviri 49 5 10,2 Vali 81 1 1,2 Vali Yardımcısı 485 6 1,2 Kaymakam 861 21 2,4 17
İstihdam Edilenlerin Sosyal Güvenlik Kuruluşuna Kayıtlılık Durumu, Kasım 2011-2012 (bin kişi, 15+ yaş) Toplam İstihdam 2012 Kasım 2012 Kasım 2012 Kasım Kayıt dışı istihdam Kayıt dışı (%) Toplam İstihdam Kayıt dışı istihdam Kayıt dışı (%) Toplam İstihdam Kayıt dışı istihdam Kayıt dışı (%) Toplam 25.291 9.730 38,5 17.823 5.748 32,3 7.467 3.982 53,3 Ücretli ve yevmiyeli 16.213 3.549 21,9 12.010 2.553 21,3 4.203 996 23,7 İşveren 1.226 238 19,4 1.130 216 19,1 96 22 22,9 Kendi hesabına 4.686 3.017 64,4 3.919 2.335 59,6 767 683 89,0 Ücretsiz aile işçisi 3.166 2.926 92,4 764 643 84,2 2.401 2.282 95,0 Tarım 6.027 5.074 84,2 3.198 2.338 73,1 2.829 2.736 96,7 Ücretli ve yevmiyeli 671 547 81,5 425 320 75,3 245 228 93,1 İşveren 76 50 65,8 68 42 61,8 8 8 100,0 Kendi hesabına 2.548 1.881 73,8 2.147 1.493 69,5 402 387 96,3 Ücretsiz aile işçisi 2.731 2.596 95,1 558 482 86,4 2.173 2.114 97,3 Tarım dışı 19.264 4.656 24,2 14.626 3.410 23,3 4.639 1.246 26,9 Ücretli ve yevmiyeli 15.542 3.002 19,3 11.585 2.234 19,3 3.957 768 19,4 İşveren 1.150 188 16,3 1.062 174 16,4 88 14 15,9 Kendi hesabına 2.138 1.137 53,2 1.772 841 47,5 366 296 80,9 Ücretsiz aile işçisi 434 329 75,8 206 161 78,2 228 169 74,1 18
ADALET SİSTEMİNDE KADIN TÜRKİYE Kaynak: HSYK, 2014. 19
ADALET SİSTEMİNDE KADIN AB-28 Kadın Hakimlerin oranı (%) AİHM (%) AB mahkemeleri (%) Ulusal yargıtaylar 38 20 34 Kaynak: European Commission. Women and men in leadership positions in the EU. 2013. 20
ANAYASA MAHKEMESİ ÜNVANI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan Başkan Vekili Üyeler Genel Sekreter Genel Sekreter Yardımcısı Raportörler Müdürler 1 2 14 1 2 51 7 0 0 0 0 2 14.28 0 0 0 0 8 15.68 2 28,5 21
DANIŞTAY ÜNVANI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan 1 0 0 Başsavcı 1 0 0 Başkan Vekili 2 1 50 22
YARGITAY ÜNVANI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Yargıtay Birinci Başkanı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Yargıtay Birinci Başkan Vekili Yargıtay Genel Sekreteri 1 0 0 1 0 0 2 0 0 1 0 0 23
SAYIŞTAY ÜNVANI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan 1 0 0 Başkan Yardımcısı 2 0 0 Bölüm Başkanları 8 0 0 24
SENDİKALAR KONFEDER ASYON (İşçi/İşveren) Toplam Başkan Kadın Kadın Oranı % Toplam Yönetim Kurulu Kadın Kadın Oranı % DİSK 1 0 0 8 0 0 HAK-İŞ 1 0 0 5 0 0 TÜRK-İŞ 1 0 0 5 0 0 TİSK 1 0 0 24 2 8.3 T O P L A M 4 0 0 42 2 4.76 25
İŞVEREN VE MESLEK ÖRGÜTLERİ (TUSIAD) UNVAN TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan 1 0 0 Başkan Yardımcısı 3 0 0 Yönetim Kurulu Üyeler 9 2 22.2 26
Müstakil Sanayicileri ve İşadamları Derneği MÜSİAD UNVAN TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan 1 0 0 Başkan Yardımcısı 6 0 0 Yönetim Kurulu Üyeler 14 0 0 27
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği - TOBB UNVAN TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Başkan 1 0 0 Başkan Yardımcısı 5 0 0 Yönetim Kurulu Üyeler 9 0 0 28
III. KADINA YÖNELİK ŞİDDET Eşi veya birlikte olduğu kişi(ler)den fiziksel şiddet yaşamış kadınların yüzdesi Yaşamın herhangi bir döneminde (%) Son 12 ayda (%) Evlenmiş kadın sayısı 39.3 9.9 10,798 Eş dışındakilerden fiziksel ve cinsel şiddet gören kadınların yüzdesi (15 yaştan itibaren) Cinsel İstismar (%) Fiziksel şiddet (%) Toplam kadın sayısı 3.3 17.8 12,795 Kaynak: TÜİK. Kadına yönelik aile içi şiddet istatistikleri, 2013. 29
III. KADINA YÖNELİK ŞİDDET 2009-2010-2011-2012 Yılları Kasten Öldürme (Aile içi-töre-namus Dahil) Olay Sayısı Ve Öldürülen Kadın Sayısı YILLAR OLAY KADIN 2009 195 108 2010 168 106 2011 147 99 2012 148 102 30
III. KADINA YÖNELİK ŞİDDET AB-28 Eş dışındakilerden fiziksel ve/ya cinsel şiddet gören kadınların yüzdesi (15 yaştan itibaren) Son oniki aydan önce (%) Son oniki ay içinde (%) 33 8 Eş dışındakilerden fiziksel ve/ya cinsel şiddet gören kadınların sayısı(18-74 yaş) Cinsel İstismar (%) Toplam kadın sayısına oranı (%) Fiziksel şiddet Toplam kadın sayısına oranı (%) 3,7 milyon 2 13 milyon 7 Kaynak: FRA. Violence against women: an EU-wide survey, 2014. 31
Çocuk Gelinler Hacettepe Üniversitesi nin Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması na (2008) göre, 18 yaşın altında evlenen kadınların oranı %28 dir. Bu oran bölgeler arası farklılık göstermektedir; Orta Anadolu da %37 ye, Doğu ve Güneydoğu da %40-42 ye çıkmaktadır. Kaynak: Uçan Süpürge Erken Evlilikler/Çocuk Gelinler Politika Notu, 2012 32
IV. EĞİTİMDE KADINLAR YÜKSEKÖĞRETİM KURULU (YÖK) Unvan/Kurul TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) YÖK Başkanı 1 0 0 YÖK Başkan Yardımcısı 2 0 0 YÖK Üyesi 18 2 11.1 YÖK Denetleme Kurulu 10 0 0 33
ÜNİVERSİTELER Unvan/Kurul TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) Devlet Üniversitesi - Rektör Devlet Üniversitesi Rektör Yardımcısı 101 6 6 203 18 9 Dekan 895 81 9 34
2011-2012 ÖĞRETİM YILI YÜKSEKÖĞRETİM ÖĞRENCİ SAYILARI 2011-2012 ÖĞRETİM YILI YÜKSEKÖĞRETİM ÖĞRENCİ SAYILARI TOPLAM SAYI KADIN SAYISI KADIN ORANI (%) 4353542 1978343 45 35
Nuri İYEM 36
Benim için İnsan Hakları Human Rights for Me Tablolarda KADER Kadın İstatistikleri 2012-2013 çalışmasından yararlanılmıştır. 37