T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü ATIK YÖNETİMİ Nesrin KUVANDIK UYSAL SBÜ İzmir Tepecik EAH Antalya 1-5 Nisan 2018 Verimlilik Gözlemci Eğitimi 1
SUNUM PLANI Atık Yönetim Planı Atıkların kaynağında ayrıştırılması ve taşınması Atık depolarının özellikleri Atık Modülü 2
Sağlık Tesisinde Mevzuata Uygun Atık Planı Oluşturulmuş mu? 1. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından onaylanmış Atık Yönetim Planı hazırlanmalı Tıbbi atıkların toplanması,taşınması ve bertarafı amacıyla ilgili belediye ile protokol yapılmalı 2. Ulusal Atık Taşıma Formu (UATF) veya MOTAT sistemi (1 kg\gün fazla) Tıbbi atık alındı belgesi/makbuzu (1 kg\gün az) 3
www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr 4
Tıbbi atıkların geçici atık depoları ve konteynerler ile küçük miktarlarda atık üreten ünitelerden alınarak bertaraf tesisine taşınmasından büyükşehirlerde Büyükşehir Belediyeleri, diğer yerlerde ise Belediyeler ile yetkilerini devrettikleri kişi ve kuruluşlar sorumludur. Tıbbi atıklar sadece tıbbi atıkların taşınması amacıyla ayrılmış, teknik özellikleri yönetmelik ile belirlenen ve Valilik (İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü) tarafından lisanslandırılan özel araçlar ile taşınır. 5
Mobil Atık Takip Sistemi (MoTAT): Her bir taşıma işlemine ilişkin bilgilerin kaynağında kayıt altına alınması, Atık taşıma firma ve araçların lisanslandırılması, Atık yüklü araçların seyir halindeyken izlenmesi, Atık taşıma işlemlerinin etkin bir şekilde denetlenmesi amacıyla hazırlanan çevrimiçi sistemdir 6
8
Atık yönetimi kapsamında kaynağında ayrıştırma işlemi uygun yapılıyor mu? Belediye Atığı (Evsel ve diğer), Ambalaj atık, Tıbbi Atık (Enfeksiyöz ve Kesici-Delici), Patolojik Tıbbi Atık, Tehlikeli Atık ve Radyoaktif Atık birbiriyle karıştırmadan kaynağında ayrıştırılmalı 9
10
11
Tıbbi Atıkların Ünite İçinde Taşınma İşlemi Uygun Yapılıyor mu? 1. Tıbbi atık torbaları ve patolojik atık biriktirme kapları ünite içinde uygun araçlarla taşınmalı 2. Tıbbi atıklar ile evsel nitelikli atıklar aynı araca yüklenerek birlikte taşınmamalıdır. Her gün düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 3. Tıbbi atıkların toplanması ile ilgili personele ait özel giysiler ve koruyucu ekipman bulunmalı ve temiz olmalı Temizlik ekipmanları, koruyucu giysiler, atık torbaları ve taşıma araçları geçici atık deposuna yakın bir yerde bulundurulmalıdır. 4. Tıbbi atık taşıma personeline tıbbi atık yönetimi ile ilgili eğitim verilmeli ve eğitimin alındığına dair kayıtlar olmalıdır. 12
Tıbbi Atıkların Ünite İçinde Taşınması Eğitilmiş personel tarafından, tekerlekli, kapaklı, paslanmaz metal, plastik veya benzeri malzemeden yapılmış, Yükleme-boşaltma esnasında torbaların zarar görmesine veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan, Yüklenmesi, boşaltılması, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay olan, Sadece bu iş için ayrılmış araçlar ile toplanır ve taşınırlar. Tıbbi atıkların ünite içinde taşınmasında kullanılan araçlar turuncu renkli olacak, üzerlerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ile Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunacaktır. 13
Tıbbi Atıkların Ünite İçinde Taşınması Toplama ve taşıma işlemi sırasında el veya vücut ile temastan kaçınılır. Atık torbaları asla elde taşınmazlar. Taşıma işlemi sırasında atık bacaları ve yürüyen şeritler kullanılmaz. Tıbbi atıklar ile evsel nitelikli atıklar aynı araca yüklenmez ve taşınmazlar. Atık taşıma araçları her gün düzenli olarak temizlenir ve dezenfekte edilirler. Tıbbi atıkların ünite içinde taşınması ile görevlendirilen personelin özel nitelikli turuncu renkli elbise giymesi zorunludur Ünite içinde uygulanan toplama programı ve atık taşıma araçlarının izleyeceği güzergah, hastaların tedavi olduğu yerler ile diğer temiz alanlardan, insan ve hasta trafiğinin yoğun olduğu bölgelerden mümkün olduğunca uzak olacak şekilde belirlenir. 14
Personel Eğitimi Tıbbi atıkların yönetimiyle görevli ünite personelinin /özel temizlik firmalarının ve personellerinin tıbbi atıkların -toplanması, -taşınması, -geçici depolanması, -yarattığı sağlık riskleri -neden olabilecekleri yaralanma ve hastalıklar -bir kaza veya yaralanma anında alınacak tedbirleri içeren bir eğitim programına periyodik olarak tabi tutulması ve bu eğitimin alındığının belgelenmesi zorunludur 15
Tıbbi atık yönetimi kapsamında geçici depolama işlemi uygun yapılıyor mu? (GÜNLÜK 50 KG'DAN FAZLA TIBBİ ATIK ÜRETEN VE/VEYA TIBBİ ATIĞI +4 C'DE 2 GÜNDEN FAZLA BEKLETEN SAĞLIK TESİSLERİNDE DEĞERLENDİRİLECEKTİR.) 1. Depo hacmi Aydınlatma Soğutma Isı takip çizelgesi 2. Depo kapısı Kapı rengi(turuncu) Uluslararası Biyotehlike amblemi ve DİKKAT! TIBBİ ATIK (siyah) 3. Deponun temizliği ve dezenfeksiyonu (depoda ızgaralı drenaj sistemi ve su musluğu bulunmamalıdır) Temizlik ve dezenfeksiyon takip çizelgesi doldurulmalı 16
Tıbbi atık yönetimi kapsamında geçici depolama işlemi uygun yapılıyor mu? (GÜNLÜK 50 KG'DAN AZ TIBBİ ATIK ÜRETEN VE TIBBİ ATIĞI 2 GÜNDEN FAZLA BEKLETMEYEN SAĞLIK TESİSLERİNDE DEĞERLENDİRİLECEKTİR) 1. Deponun hacmi,malzemesi vb özellikleri 2. Dış yüzey rengi( turuncu) Uluslararası Biyotehlike amblemi ve DİKKAT! TIBBİ ATIK (siyah) 3. Deponun temizliği ve dezenfeksiyonu 17
Evsel atık geçici depolama işlemi uygun yapılıyor mu? (Yeraltı çöp konteyner sistemi bulunan / evsel atığı konteynere koyan tesisler için bu sorunun 1. ve 2. unsurları muaftır) 1. Deponun kapısında siyah renkle Evsel Atık Deposu Zemini, tavanı değerlendirilmeli Aydınlatma Pasif havalandırma sistemi 2. Temizlik için, basınçlı su musluğu ve suyun gidebileceği kanalizasyona bağlı ızgaralı drenaj sistemi bulunmalı 3. "Ambalaj Atığı" veya "Kağıt Atık", "Plastik Atık", "Cam Atık" ibaresi yazılı plastik veya su geçirmeyen kartondan yapılmış kutular içinde toplanmalı 18
19
Geçici Atık Depoları İki bölmeli kapalı bir mekan olarak inşa edilir. Birinci bölmede tıbbi atıklar, ikinci bölmede ise evsel nitelikli atıklar depolanır. Deponun tabanı ve duvarları sağlam, geçirimsiz, mikroorganizma ve kir tutmayan, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay bir malzeme ile kaplanır. Depolarda yeterli bir aydınlatma ve pasif havalandırma sistemi bulunur ve sıcak bölgelerde depo özel olarak soğutulur. Geçici atık deposu, hastane giriş ve çıkışı ve otopark gibi yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinin yakınlarına inşa edilemez. 20
Geçici Atık Depoları Depo kapıları dışarıya doğru açılır veya sürmeli yapılır. Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin kapısı turuncu renge boyanır, üzerinde görülebilecek şekilde ve siyah renkli Uluslararası Biyotehlike amblemi ile siyah harfler ile yazılmış Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunur. Depo kapıları kullanımları dışında daima kapalı ve kilitli tutulur, depo ve kapıları, içeriye herhangi bir hayvan girmeyecek şekilde inşa edilir. Geçici atık deposu, atık taşıma araçlarının kolaylıkla ulaşabileceği ve yanaşabileceği yerlerde ve şekilde inşa edilir ve Valilikten (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden) Geçici Depolama İzni alınır 21
Geçici Atık Depoları Evsel nitelikli atıkların konulduğu bölmede kanalizasyona bağlı ızgaralı bir drenaj sistemi ve bölmenin kolaylıkla temizlenebilmesi için basınçlı bir su musluğu bulunur. Bölme atıkların boşaltılmasını müteakiben temizlenir. Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin temizliği ve dezenfeksiyonu kuru olarak yapılır. Bölme, atıkların boşaltılmasının ardından temizlenir, dezenfekte edilir ve gerekirse ilaçlanır. Gerekirse dezenfekte edilir ve ilaçlanır. Temizlik kayıt altına alınır. Atıklar, bertaraf sahasına taşınmadan önce 48 saatten fazla olmamak üzere bu depolarda veya konteynerlerde bekletilebilir. Bekleme süresi, geçici atık deposu içindeki sıcaklığın 4 C nin altında olması koşuluyla bir haftaya kadar uzatılabilir. 22
Tıbbi Atık Konteyner Özellikleri En az iki günlük tıbbi atığı alabilecek boyutta ve sayıda olmalıdır. Kullanıldıkları ünitenin bulunduğu parsel sınırları içinde, doğrudan güneş almayan; yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinden uzağa yerleştirilirler. Kapaklar, konteynerin içine herhangi bir hayvan girmeyecek şekilde tasarlanır ve inşa edilir. Dış yüzeyleri turuncu renge boyanır, üzerlerinde görülebilecek uygun büyüklükte ve siyah renkli Uluslararası Biyotehlike amblemi ile siyah harfler ile yazılmış Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunur. İç yüzeyleri yükleme-boşatma sırasında torbaların zarar görmesine veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarlar ve dik köşeler içermez. Kapakları kullanımları dışında daima kapalı ve kilitli tutulur. 23
Tehlikeli atıkların yönetimi uygun yapılıyor mu? 1. Sitotoksik, sitostatik, kemoterapi ilaçları ve bu ilaçlarla kontamine olmuş atıklar ve diğer tanımlanmış tehlikeli atıklar diğer atıklardan kaynağında ayrı toplanmalıdır. 2. Laboratuvarda doku boyama işlemi için özel lavabo ayrılmalı, atık sıvı kanalizasyona gitmeyecek şekilde düzenleme yapılmalı 3. Uygun özellikleri taşıyan depo içerisinde, geçici olarak muhafaza edilmeli ve taşınabilir yangın söndürme tüpü olmalı 4. Tehlikeli atık ibaresi, atık kodu, depolanan atık miktarı ve depolama tarihi bulunmalı, Birbirleriyle reaksiyona girmeyecek şekilde depolanmalı 5. Ulusal Atık Taşıma Formu veya MOTAT sistemi ile teslim edilmeli 6. Tehlikeli Atık Beyan Sistemine (TABS) bir önceki yılın atık beyanı yapılmalı 5 yıl saklanmalı 24
Tehlikeli Atık Depolarının Özellikleri Üstü kapalı ve her türlü dış etkenden atıkları koruyacak nitelikte olması, Atıkların hepsinin etiketli olması, Her bir atığın depoya giriş tarihinin, miktarının ve atık kodunun belirtilmiş olması, Geçici depolama alanından sorumlu personelin belirlenmiş olması, Zeminin geçirimsiz olması, Sızma veya dökülmelere karşın absorban maddelerin bulundurulması, Sızma ve dökülme durumunda atıkları toplayacak bir drenaj kanalının bulunması, Yangın gibi her türlü acil duruma karşı güvenlik tedbirlerinin alınmış olması, Dışarıdan içeri izinsiz olarak girişe izin vermeyecek yapıda olması gerekmektedir. Depolama süresi: 180 gün (en fazla) 25
26
27
Atıklar birim bazında tartılıyor mu? 1. Tehlikeli ve tıbbi atık torbalarında hangi birimden geldiğini belirten etiket bulunmalı Birim bazında (birimde veya atık deposunda) tartılmalı, Sağlık Bilgi Yönetim Sisteminde (SBYS) oluşturulan "Atık Modülüne" kaydedilmeli 2. Kamu Özel İşbirliği Modeli ile yönetilen sağlık tesislerinde tartılarak "Atık Modülüne" kaydedilmeli 3. Atıkların miktarlarının birim bazında dönemsel analizleri ve iyileştirme çalışmaları yapılmalı 28
29
Teşekkürler e-posta:nesrin.uysal@saglik.gov.tr 30