KURU ÜZÜM ÜRETİM Dünya Üretimi Dünyada üretilen taze üzümlerin belirli bir kısmı her yıl kurutularak 1,2 milyon tona yakın miktarda kurutulmuş üzüm elde edilmektedir. Dünya kuru üzüm üretiminde ülkemiz ile ABD dönüşümlü olarak ilk iki sırayı paylaşırken, üçüncü sırada İran yer almakta; Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan ve Şili ise diğer önemli üretici ülkeleri oluşturmaktadır. Tablo 1: Ülkeler İtibariyle Dünya Kuru Üzüm Üretimi (Ton) Sıra Ülkeler 2015 2016 Değişim (2016) Pay (2016) 1 Türkiye 196.000 300.000 53,1% 22% 2 ABD 294.000 295.000 0,3% 22% 3 İran 160.000 175.000 9,4% 13% 4 Çin Halk Cumhuriyeti 165.000 165.000 0% 12% 5 Hindistan 135.000 135.000 0% 10% 6 Şili 55.000 70.000 27,3% 5% 7 Özbekistan 50.000 50.000 0,0% 4% 8 Güney Afrika 56.000 45.000-19,6% 3% 9 Afganistan 32.000 45.000 40,6% 3% 10 Arjantin 35.000 37.000 5,7% 3% 11 Yunanistan 27.000 27.000 0% 2% 12 Avustralya 12.000 12.000 0% 1% Genel Toplam 1.217.000 1.356.000 11,4% 100% Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi - INC Türkiye Üretimi Ülkemizde, 1200 ün üzerinde üzüm çeşidinin varlığı saptanmıştır. Üretilen üzümün, yıllar itibariyle değişmekle beraber, ortalama % 5-10 unun kurutulduğu tahmin edilmektedir. Türkiye nin dünya ticaretine konu olan ve ihracatta en fazla öneme sahip kuru üzümler, çekirdeksiz ve özellikle Sultani tip kuru üzümlerdir. Ülkemizin sultani veya diğer bir adıyla sultaniye çekirdeksiz üzümü dünyaca tanınmaktadır. Sultaniye tipi çekirdeksiz kuru üzüm, 18 nci yüzyıl sonlarında yuvarlak çekirdeksiz kuru üzümün ıslah edilmiş çeşididir. Nefaset yönüyle sultanlara layık görüldüğünden sultan sofralarını süslemesi nedeniyle sultaniye adını almıştır. Ülkemizde çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Ege bölgesinde özellikle Manisa, Turgutlu, Salihli, Akhisar, Menemen, Kemalpaşa, Çal ve Çivril de yoğunlaşmıştır. Türkiye de üretilen üzümler, çoğunlukla kuru ve sofralık olarak tüketilmekle birlikte, bir miktar üzüm de pekmez, bulama, pestil, lokum gibi formlarda doğrudan veya sirke ile içki yapımında olduğu gibi dolaylı olarak sanayi tarafından değerlendirilmektedir. Türkiye deki üzüm tüketimi, üretimin sofralık, şaraplık veya kurutmalık olmasına göre farklılık göstermekte olup, kuru üzümde ağırlık ihracattadır. Bir protein ve karbonhidrat kaynağı olan kuru üzüm, içeriğindeki demir, fosfat, kalsiyum ve diğer mineral maddeler ile A, B1, B2, B6, C vitaminlerinden dolayı, dünyada gittikçe artan Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2017 1
oranlarda talep görmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde, sağlıklı gıda tüketimi konusundaki bilincin yüksek olması beslenme alışkanlıklarında bu tip ürünlerin daha fazla yer almasına sebep olmaktadır. Bu açıdan kuru üzüm, gelecek yıllarda, dünya gıda pazarından daha büyük paylar alabilecek bir üründür. DIŞ TİCARET Dünya İhracatı Dünyada üretilen 60 milyon tondan fazla taze üzümün bir kısmı kurutmalık olarak ayrılmakta ve önde gelen ülkeler tarafından her yıl yaklaşık 1,2 milyon ton civarında kuru üzüm elde edilmektedir. Üretilen bu miktar üzümün ise her yıl 750 bin ton civarındaki miktarı dünya ticaretine konu olmaktadır. Dünya kuru üzüm ihracatına ilişkin veriler incelendiğinde ülkemizin %28 lik pay ile birinci sırada yer aldığı, ülkemizi sırasıyla ABD (%22), Şili (%9) ve İran ın (%6) takip ettiği görülmektedir (Tablo 2). Sektörde başta Almanya ve Hollanda olmak üzere bazı ülkelerin yeniden ihracat uygulamalarına yaygın olarak rastlanmaktadır. Tablo 2: Dünya Kuru Üzüm İhracatı (1000 $) Sıra Ülkeler 2014 2015 Değişim Pay 1 Türkiye 477.202 428.999-10,1% 27,7% 2 ABD 409.722 335.490-18,1% 21,6% 3 Şili 176.548 133.366-24,5% 8,6% 4 İran 165.320 95.465-42,3% 6,2% 5 Güney Afrika 82.655 86.568 4,7% 5,6% 6 Afganistan 80.604 68.613-14,9% 4,4% 7 Özbekistan 37.176 65.397 75,9% 4,2% 8 Çin Halk Cumhuriyeti 74.344 56.891-23,5% 3,7% 9 Arjantin 38.129 47.899 25,6% 3,1% 10 Yunanistan 55.310 37.046-33,0% 2,4% Genel Toplam 1.814.237 1.550.245-14,6% 100% Dünya İthalatı Dünya kuru üzüm ithalatına ilişkin veriler incelendiğinde, birinci sırada %14 lük pay ile Birleşik Krallık ın yer aldığı, bu ülkeyi sırasıyla Almanya (%10), Hollanda (%7) ve Japonya nın (%6) takip ettiği görülmektedir. Bu dört ülkenin toplam payları dünya ithalatının yaklaşık üçte birine karşılık gelmektedir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2017 2
Tablo 3: Dünya Kuru Üzüm İthalatı (1000 $) Ülke 2014 2015 Değişim Pay Birleşik Krallık 275.968 221.436-19,8% 13,6% Almanya 181.877 161.617-11,1% 10,0% Hollanda 138.653 116.353-16,1% 7,2% Japonya 87.815 93.452 6,4% 5,8% Kanada 72.637 62.388-14,1% 3,8% Fransa 62.728 58.198-7,2% 3,6% Hindistan 43.797 53.189 21,4% 3,3% Çin Halk Cumhuriyeti 37.909 50.951 34,4% 3,1% ABD 28.002 45.519 62,6% 2,8% İtalya 47.806 44.216-7,5% 2,7% Toplam 1.860.042 1.622.334-12,8% 100% Türkiye nin Kuru Üzüm İhracatı Türkiye nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler oluşturmaktadır. 2014 yılında 477 milyon dolar olarak gerçekleşen kuru üzüm ihracatı, 2015 yılında %10,1 lik azalış ile bu rakam 429 milyon dolara gerilemiştir. Ülkeler itibariyle Türkiye nin kuru üzüm ihracatına bakıldığında, en önemli ihraç pazarlarımızın, başta Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda ve İtalya olmak üzere AB ülkeleri olduğu görülmektedir (Tablo 4). Bu ülkeler, Türkiye den ithal ettikleri kuru üzümlerin bir kısmını yeniden ihraç ederek değerlendirme yoluna gitmektedirler. Tablo 4: Ülke Bazında Türkiye nin Kuru Üzüm İhracatı Ülke 2014 2015 Değişim TON 1000 $ TON 1000 $ Miktar Değer Pay (Değer) Birleşik Krallık 57.989 128.775 67.263 127.192 16,0% -1,2% 29,6% Almanya 33.458 73.076 30.791 57.766-8,0% -21,0% 13,5% Hollanda 25.998 54.574 26.954 50.639 3,7% -7,2% 11,8% İtalya 17.227 34.707 16.516 32.771-4,1% -5,6% 7,6% Fransa 14.236 32.191 14.805 29.557 4,0% -8,2% 6,9% Avustralya 10.508 20.840 12.350 21.873 17,5% 5,0% 5,1% Belçika 12.422 25.322 9.143 17.970-26,4% -29,0% 4,2% Kanada 6.435 12.769 7.124 12.748 10,7% -0,2% 3,0% İrlanda 3.676 6.878 5.365 10.376 45,9% 50,9% 2,4% İspanya 6.257 12.629 4.916 10.010-21,4% -20,7% 2,3% Toplam 225.268 477.202 224.273 428.999-0,4% -10,1% 100% Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2017 3