İktisada Giriş I 17 Ekim 2016 II. Hafta
Ordinalist Yaklaşım Fayda ölçülemez ancak kayıtsızlık eğrileri ve bütçe doğrusu yardımı ile sıralanabilir. Farksızlık eğrisi tüketiciye aynı fayda düzeyini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik yeri olarak tanımlanabilir. Farksızlık eğrileri negatif eğimlidir. Farksızlık eğrileri birbirlerini kesmez. Farksızlık eğrileri orijine göre dışbükeydir.
Tercihler tamdır. Tüketici iki mal sepeti ile karşılaştığında, birini diğerine tercih eder veya aralarında kayıtsızdır. Tercihler dönüşlü (reflexive) dür. A=B ise, A, B den farksızdır. Tercihler geçişlidir. A, B ye; B, C ye tercih edilirse, A, C ye tercih edilir. Tüketici A ve B, B ve C arasında kayıtsızsa, A ve C arasında da kayıtsızdır. Tercihler doyumsuzdur. Çok daha iyidir.
Tüketilen mal ve hizmetler tam ikame ise kayıtsızlık eğrisi negatif eğimli bir doğrudur. Tüketilen mal ve hizmetler tamamlayıcı ise kayıtsızlık eğrisi pozitif eğimli olur. Tüketilen mal ve hizmetler tam tamamlayıcı ise farksızlık eğrileri birbirini 90 derecelik açılarla kesen dik doğrular halindedir.
Kayıtsızlık Eğrilerinde Farklı Durumlar
Bütçe Doğrusu Belirli olan geliri ve veri piyasa fiyatları ile tüketicinin çeşitli mallardan satın alabileceği mal miktarlarını belirleyen bütçe kısıt bütçe doğrusu ile ifade edilir. Tüketici Dengesi Tüketici sınırlı gelirini veri mal fiyatlarını dikkate alarak kendisine en yüksek faydayı sağlayacak mal ve hizmet bileşimi arasında tahsis ettiğinde dengeye gelir.
Tüketicinin geliri, mal ve hizmetlerin fiyatları ile tüketicilerin zevk ve tercihlerinde meydana gelen değişmeler tüketici dengesini değiştirebilmektedir. Tüketici dengesi üzerinden fiyat değişmelerine bağlı olarak fiyat tüketim eğrisi gelirdeki değişmelere bağlı olarak gelir tüketim eğrisi elde edilir.
Gelir ve İkame Etkileri Talep kanunu çerçevesinde tüketicinin fiyatı düşen bir maldan daha fazla satın almak istemesi gelir ve ikame etkileri ile açıklanır. Bir malın fiyatının düşmesinin neden olduğu reel gelir artışına bağlı olarak her iki maldan daha fazla alınmasına gelir etkisi denir. Mallardan birinin fiyatının düşmesi neticesinde nispi fiyatlardaki değişmeye bağlı olarak o maldan daha fazla alınmasına ikame etkisi denir.
Hicks Etkisi Hicks ci yaklaşıma göre gelir ve ikame etkisinin saptanmasında hareket noktası reel gelirin sabit tutulmasıdır. Reel gelirin sabitlenmesi için tüketicinin fiyat değişikliğinden önceki tatmin düzeyine ve yeni fiyatlarla mal alabilecek konuma getirmek gerekir.
Slutsky Etkisi Slutsky e göre tüketiciyi ilk reel gelir düzeyine indirmek gereklidir. Bunun için de onun parasını ilk satın almak gücü düzeyine getirmek yeterlidir. Slutsky yönteminin Hicks in yöntemine üstünlüğü ikame etkisi Hicks te aynı tatmin düzeyini sağlarken Slutsky de daha yüksek bir tatmin sağlamasıdır.
Sorular Otomobil ile benzin nasıl mallardır? (KPSS 2002) Tamamlayıcı mallar İkame mallar Bağımsız mallar Zorunlu mallar Düşük mallar Kayıtsızlık eğrisinin dış bükey olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2003) Tüketicilerin gelirlerinin sınırlı düzeyde olması Azalan marjinal fayda ilkesinin geçerli olması Fazla miktar her zaman iyidir düşüncesinin hakim olması Tercihlerin sabit olması Tercihlerin değişken olması
Yatay eksende gıda dikey eksende giyecek gösteriliyorsa ve gıdanın fiyatı giyeceğinkine göre yükselmişse bütçe doğrusu nasıl değişir? (KPSS2002) Daha yatay hale gelir Daha dik hale gelir Dışarıya doğru kayar Orijine doğru kayar Fiyatlarla gelir arasındaki ilişkiye bağlı olarak daha dik veya yatay hale gelir
İki mallı bir ekonomide fiyatlar ve tüketicinin geliri iki kat arttığında bütçe doğrusunda meydana gelecek değişiklikle ilgili hangisi doğrudur. (KPSS2007) Bütçe doğrusunun eksenleri kestiği değerlerde bir artış olur Bütçe doğrusunun eksenleri kestiği değerlerde bir azalma olur Bütçe doğrusunun eğimi azalabilir ya da artabilir Bütçe doğrusunda herhangi bir değişme olmaz Bütçe doğrusunda meydana gelecek değişikliği bilebilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.
Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği noktayla ilgili ifadelerden hangisi doğrudur? (KPSS 2010) Bütçe doğrusunun eğimini verir Mallar arasındaki ikame oranını verir Yatay eksendeki malın marjinal faydasını verir Gelirin marjinal faydasını sıfır yapan mal demetini gösterir. Gelirin tamamı yatay eksendeki mal için harcandığında bu maldan alınabilecek miktarı gösterir.
Tüketici dengesinin sağlandığı durumda aşağıdakilerden hangisi her mal için aynıdır? (KPSS 2012) - Tüketilen malların marjinal faydaları - Tüketilen malların marjinal ikame oranları - Tüketilen malların fiyatları ile marjinal faydalarının çarpımları - Tüketilen malların marjinal faydalarının fiyatlarına oranı - Tüketilen malların marjinal faydalarının tüketicilerin gelirine oranı
Malların fiyatları %50 ve tüketicinin geliri %25 oranında artarsa bütçe doğrusu için hangisi söylenebilir? (KPSS 2012) Eğimi artar Eğimi azalır Eğimi değişmez Sağa kayar Konumu değişmez.
Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (KPSS 2005) - İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı gelir etkisinden oluşur. - İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya ters yönde olabilir - İki etki daima birbirini tam olarak yok eder - İki etkinin yönü birbirine terstir. - İki etkinin yönü aynıdır.
Düşük bir malın gelir etkisi nasıldır? (KPSS 2008) Pozitiftir Sıfırdır Negatiftir Sonsuzdur Pozitif, sıfır ve negatif olabilir.
Malın fiyatındaki bir azalmanın ortaya çıkaracağı gelir etkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (KPSS 2007) Malın tüketilen miktarında daima bir artışa neden olur. Düşük mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur Giffen malı olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. Normal mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olabilir. Fiyatta bir azalma olduğunda ikame etkisiyle aynı yönde bir etki olur.