KOBİLERDE FİNANSMAN BULMA TEKNİK VE YÖNTEMLERİ
Finansman Yönetimi
4 Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci Planlamanın Aşamaları: Fırsatların farkında olmak, Pazar, rekabet, müşteri istekleri, güçlü ve zayıf yönlerimiz Amaç ve hedeflerin seçimi, Nerede, ne zaman, neyi başarmalıyız? Planlama varsayımlarının düşünülmesi, Planımız hangi iç ve dış koşullarda işleyecek? Alternatiflerin tanımlanması, Amaçları gerçekleştirmek için en ümit verici alternatifler hangileridir? Amaçlar doğrultusunda alternatiflerin karşılaştırılması En az maliyetle en yüksek kara ulaştıracak alternatif Bir alternatifin seçimi, İzlenecek hareket yönünün seçilmesi, Destekleyici planların formülasyonu Ekipman, malzeme, işgücü alımları, eğitim, yeni bir ürün geliştirilmesi Bütçelerin yapılması, planların sayısallaştırılması, Satışların değeri,fiyatı, harcamaların yönetimi, sermaye harcamaları, bütçelerin geliştirilmesi
5 Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci Yatırım Projesinin Aşamaları i. Yatırım düşüncesinin ortaya çıkışı, ii. Ön araştırmalar (ön etüd), iii. Yapılabilirlik çalışması (fizibilite etüdü), i. Ekonomik İnceleme (pazar araştırmaları, kuruluş yeri seçimi) ii. Teknik İnceleme (teknoloji seçimi, teknoloji transferi, teknoloji uygulaması) iii. Finansal İnceleme (sabit yatırım, işletme sermayesi, işletme dönemi bilgileri) iv. Yatırımın değerlendirilmesi i. İşletme açısından ticari karlılığının hesaplanması ii. Ülke ekonomisi açısından sosyal karlılığı hesaplanması v. Genel değerlendirme ve yatırım kararının verilmesi vi. Lisans patent sözleşmeleri ve diğer sözleşmeler vii. Detaylı uygulama projelerinin hazırlanması viii. İşletmeye alma denemesi ix. İşletme dönemi
6 Yatırım Projesi Yönetimi ve Doğru Yatırım Kararı Alma Süreci Finansal İnceleme Projenin öngördüğü ürün ya da hizmetlerin üretimi için gerekli sermayenin ve harcama yerlerinin belirlenmesi yatırım kararlarının alınmasında oldukça etkili olması nedeni ile kuruluş ve işletme dönemlerinde gerekli sermayenin gerçeğe en yakın şekilde tahmin edilmesi büyü önem taşımaktadır. Bir yatırımın gerçekleştirilmesinde sermaye gereği iki şekilde oluşmaktadır: Sabit yatırım sermayesi İşletme (çalışma) sermayesi
KREDİ NEDİR? Belirli miktardaki satın alma gücünün, belirli bir süre için ve geri verilmek üzere bir bedel (genellikle faiz) karşılığı gerçek ya da tüzel kişilere verilmesidir. Bankacılık açısından kredi kelimesi değerlendirildiğinde; Bir bankanın yapacağı istihbarat sonucunda gerçek ya da tüzel kişilere, yasaları, iç kurallarını ve kendi kaynaklarını da göz önünde tutarak teminat karşılığında ya da teminatsız olarak para, teminat ya da kefalet vermek şeklinde tanıdığı olanak ya da sınırdır.
Kredinin Unsurları Bir krediyi kredi yapan önemli unsurlar vardır. Bu unsurların başında krediyi veren finans kuruluşu ile kredi müşterisi arasındaki ilişki gelir. Ayrıca kredinin vadesi ya da süresi, güven, risk ve gelir gibi konular da kredinin en önemli diğer unsurlarını oluşturur.
Kredi Maliyeti Önemli! Ayrıca, ticari kredilerin maliyeti alternatif finansman kaynaklarına göre bazen çok yüksek olabilir. Finansman konusuna yeterli derecede önem vermeyen işletmeler, bu kredinin maliyetinin ne olduğunu hesaplamayıp bu durumu göz önüne almadıklarından, sermaye maliyetini önemli ölçüde yükseltirler.
Kredi Çeşitleri Sahip oldukları bu özellikler ve işlevlere göre kredileri çeşitli şekillerde sınıflandırmak olanaklıdır. Bu anlamda kredileri; niteliklerine, vadelerine, teminat koşullarına ve veriliş amaçlarına göre başlıca dört grupta sınıflandırmak olanaklıdır. Bunların dışında da kredileri iç ve dış krediler olarak da iki gruba ayırabiliriz.
11 Yatırım Projelerinin Finansmanı Banka Kaynakları Krediler Vadelerine Göre Krediler Kısa Vadeli Krediler Orta ve Uzun Vadeli Krediler Teminatlarına Göre Krediler Bireysel Güvenceli Krediler Maddi Güvenceli Krediler Parasal Durumlarına Göre Krediler Nakdi Krediler Gayrinakdi Krediler Proje Kredileri
Nitelik Açısından Krediler Nitelikleri açısından krediler; genel olarak, Nakdi Krediler ve Gayri Nakdi Krediler olarak iki aşamada değerlendirilirler. Nakdi Krediler: Bir süre sonra ödenmek koşuluyla gerçek veya tüzel kişiye çoğu kere bir ivaz (ödün) karşılığında verilen ödünç parayı ifade eder.
Nakdi Krediler Borçlu Cari Hesap Borçlu cari hesap likidite sıkıntısına düşen firmaların kısa süreli nakit ihtiyacının karşılanması amacıyla belirlenen limit dahilinde firmalara para çekme yetkisi verilmesidir. Bu krediler genellikle müşteri çek ve senedi teminat alınarak kullandırıldığından bu krediye senet mukabili ya da senet karşılığı da denir.
Nakdi Kredi (devam) Açık Kredi Bankaların güvendikleri müşterilere rehin, ipotek veya kefil istemeksizin verdikleri borç para olarak adlandırılabilir Kefalet Karşılığı Kredi Borçlunun borcuna üçüncü bir kişinin imzası ile kefil olduğu, başka bir deyişle borçlunun borcunu ödemediği takdirde ödemeyi kefilinin üstlendiği kredilerdir. Maddi teminat karşılığı kredide, bu krediler için teminat olarak mal, gayrimenkul ipoteği, işletme rehni, nakit, kıymetli madenler ve taşlar, hisse senedi ve tahvil vb. gibi maddi bir teminat alınır
Nakdi Kredi (devam) İskonto-İştira Kredisi Kredi kullandırımına neden olan kıymetli bir evrak söz konusudur (yasal tanımıyla senet ancak uygulamada çek de olmaktadır). Buradaki menkul değerin banka tarafından satın alınarak karşılığında nakit in ödenmesidir. Evraka dair ödeme, normalde faiz anaparadan düşüldükten sonra yapılır. Dolayısıyla söz konusu evrakların (çek/senet) ortalama vadesi bunların tahsil kabiliyeti, tahsil edilememe durumunda belgeleri bankaya veren tarafa rücu edilme durumu ve doğal olarak faizin peşinen tahsil edilmesi konularına dikkat edilmelidir. Günümüzde önemini yitirmiş bir kredi türü olarak değerlendirilmektedir.
Nakdi Kredi (devam) Tüketici Kredisi Bir mal ya da hizmetin satın alınması amacına bağlı olarak ya da olmaksızın, ticari amaçlar dışında gerçek kişilere, belli faiz, taksit ve ödeme şartlarında geri ödenmek üzere kullandırılan krediler tüketici kredisi olarak tanımlanmaktadır Vesikalı İştira Ticari senetlerden herhangi birine konşimento, hamule (yükleme) senedi, fatura, sigorta poliçesi ve benzeri belgeler bağlı bulunursa, bunlar vesikalı senet adını alır. Bu senetlerin iştirasına da vesikalı iştira işlemi denilir. müşteri, sattığı malların bedelini mal henüz alıcıya teslim edilmeden bankadan elde etme olanağına sahip olur.
Nakdi Kredi (devam) İstihkak Temliki Karşılığı Kredi Kredi lehtarının, üçüncü kişilerden olan alacağını bankaya temlik etmesi karşılığında kullandırılır. Faiz tahakkuk tarihlerinde kredi ile ilgili masraflar nakden ve defaten tahsil edilir. Emtia Karşılığı Kredi Özellikleri karşılık olarak alınmaya elverişli (tarımsal ürünler, sanayi hammadde ve mamulleri ihracatı yapılacak ticari vasıflı mallar) ve kısa dönemlerde önemli fiyat dalgalanmaları göstermeyen bir kısım emtianın bunları elinde bulunduran kişilerden ilgili banka tarafından rehin alınarak, ekspertiz değerine marj uygulanmak suretiyle ilgili müşteriye kredi sağlanması olarak tanımlanabilir.
Nakdi Kredi (devam) İpotek Karşılığı Kredi Bu tür kredinin teminatı gayrimenkul ipoteğidir. Borçlunun borcunu ödememesi veya ödeyememesi durumunda ipotek alınan gayrimenkul satılarak alacak karşılanmaya çalışılır. Banka, bu tür kredi için teminat olarak alacağı gayrimenkul hakkında gerekli araştırmayı yapmalı ve ekspertiz raporu düzenlemelidir. İşletme Rehni Karşılığı Kredi Ticari işletmenin rehnedilmesi karşılığında kullandırılan kredilerdir. Ticari işletme rehni, ticari işletmeyi konu edindiğine göre, ticari işletmeye dahil sayılan unsurlar da rehin kapsamına girecektir.
Nakdi Kredi (devam) Ticaret ünvanı ve işletme adı, Rehnin tescili anında mevcut ve işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan makine, araç, gereç, alet, motorlu nakil araçları, İhtira beratları, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınai haklar, bu rehnin kapsamına girmektedir Borsaya Kote Edilmiş Pay Senedi ve Tahvil Karşılığı Kredi Hisse senedi ve tahvil karşılığı kredi kullandırılırken bu değerler rehnedilir. Bu değerlerin kredi için teminat kabul edilmesi, menkul kıymetler borsasında alım satımı kabul edilmiş ve borsaya kote edilmiş olmasına bağlıdır.
Gayri Nakdi Krediler Bir bankanın, bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi konusunda müşterisi lehine gerçek ve tüzel kişilere taahhütte bulunması, garanti vermesi, taahhütte bulunan kişilerin bu taahhütlerini kararlaştırılan koşullara uygun olarak yerine getireceklerini veya borçlandıkları paraları vadelerinde ödeyeceklerini temin etmek üzere, bankaca karşı tarafa hitaben taahhütte bulunulması, garanti Gayri nakdi kredilere; teminat mektupları, kefalet, aval, ciro, ithalat akreditif kredisi, harici garanti kredisi örnek gösterilebilir. verilmesi tarzında kullandırılan kredilerdir.
Vade Açısından Krediler Kısa Vadeli Krediler Genellikle ticari bankalar tarafından tüketim mallarının pazarlanmasında kullanılan bu kredilerin vadesi 12 ayı geçemez. Orta Vadeli Krediler İşletmelerin; kuruluş, modernizasyon giderleri ve işletme sermayesi açıklarını karşılamak amacıyla 1-5 yıl vade ile aldıkları kredilerdir. Uzun Vadeli Krediler İşletmeler sürekli olarak kullandıkları duran varlıklarını finanse edebilmek için uzun süreli finansman kaynaklarına ihtiyaç duyarlar, ihtiyaç duyulan uzun süreli finansman kaynakları ise, özkaynaklar ve yabancı kaynaklar olmak üzere iki yoldan sağlanır.
Teminat Açısından Krediler Teminatsız Krediler Kredi müşterisinin imzasına güvenilerek başka bir teminat alınmadan açılan kredilerdir. Açık kredi ve tek imzalı teminat mektubu, bu kredilere örnek olarak verilebilir. Teminatlı Krediler Teminatlı krediler, şahsi teminatlı ve maddi teminatlı olmak üzere iki grupta toplanabilir.
Veriliş Amacı Açısından Krediler Yatırım Kredileri İşletmenin kuruluşu aşamasında, sabit değerlerin alımı ve bunların değerlendirilmesi için alınan kredilerdir. Bu krediler, işletme faaliyete geçip kâr etmeye başladıktan sonra geri ödenmek üzere alınırlar Donanım Kredileri İşletmelerin mevcut faaliyetlerini sürdürmek için teçhizat alımı, yenileme, kapasite artırımı vs. gibi ihtiyaç duyduğu donanımlara gerekli olan fonu sağladığı kredilerdir
Veriliş Amacı Açısından Krediler İşletme Kredileri İşletmenin faaliyet süreci içinde ihtiyaç duyacağı hammadde ve malzeme sağlanması, işçilik ücretlerinin ödenmesi, ambalajlama, nakliye, pazarlama gibi malın üretim başlangıcından satışına kadar olan sürede finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla kullanılan kredilerdir. Proje Kredileri Proje kredileri, ülkenin kalkınma planında yer alan belli bir projenin dış finansman ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak, hükümetler, uluslararası kuruluşlar veya diğer finans kuruluşları tarafından sağlanmaktadır. Program Kredileri Program kredileri çoğunlukla ödemeler dengesinin finansmanı amacıyla rezerv artışına katkıda bulunmak üzere sağlanırlar. Genellikle borçlu ülkenin belli başlı bazı ekonomik ve diğer yapısal uyum politikalarının uygulanması koşuluyla verilen program kredileri, ülkenin vaat ettiği politikaları uygulamadaki başarısına bağlı olarak anlaşmada belirtilen programa uygunluk doğrultusunda serbest bırakılırlar.
FİNANSMAN MEVZUATI Faktoring Şirketlerine İlişkin Mevzuat, 4208 Sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Mevzuat, 3226 Sayılı Finansal Kiralama Mevzuatı (Leasing), 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Mevzuatı, 1567 Sayılı Türk Parasın Kıymetini Koruma Hakkında Mevzuat, 3095 Sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Mevzuat, 3182 Sayılı Bankalar Mevzuatı, 1211 sayılı T.C. Merkez Bankası Kanunu, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu,
FİNANSMAN MEVZUATI (devamı) 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu, 90 Sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname dir. Ancak konumuz açısından bu mevzuat içinde en önemlileri 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ve 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu dur. Bunların yanında 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu ile 90 Sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de finansman ile ilgili hükümleri içermektedir.
Faktoring Nedir? Firmaların yurtiçi ve yurtdışı mal ve hizmet satışlarından doğan vadeli alacaklarının faktoring şirketi tarafından devralınarak finansman, garanti ve tahsilat hizmetlerinin bir veya birkaçının sunulduğu finansal bir üründür. Faktoringin Avantajları Vadeli alacakların vadesini beklemek zorunda kalmazlar. Alıcılara vade imkanı sağlayarak rekabeti artırabilir. Bilançonun aktif tarafında bir harekete neden olur, alacak devir hızları yükselir böylelikle bilanço likidite oranları artar. İşletmeler gerekli finansmanı kendi ticari alacaklarını kullanarak sağlamış olurlar böylelikle dış kaynak ihtiyacı azalır. Banka kredi limitleri kullanılmadan finansman sağlanır. Yapılan istihbaratla alıcıların mali durumları öğrenilir. Açık hesaplarda çek veya senet yaratılmadan da finansman sağlanması imkanı vardır.
Leasing Nedir? Leasing yöntemi temel olarak belirli bir süre için, yatırımcı tarafından talep edilen bir malın, kiralayan tarafından satın alınarak, mülkiyetin kiralayanda kalmak üzere, kullanımını yatırımcıya bırakan bir sözleşme olarak ifade edilmektedir (Ceylan, 2001). Leasingin 3226 sayılı Türk Finansal Kiralama kanunundaki tanımı ise;...kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşme olduğu şeklindedir.
Leasing (Avantajları) Leasing işletmelerin ihtiyaç duydukları varlıkların satın alma maliyetlerinin yanı sıra söz konusu olacak nakliye, montaj, vergi gibi maliyetlerinde toplam maliyet içinde değerlendirilerek kira ödemelerine dâhil edilmesi işletmeleri nakit bulundurmaları açısından rahatlatacaktır. Böylece satın alma durumunda kullanılacak fonların başka alanlarda kullanılmasına olanak sağlanmış olacaktır. Özellikle uzun vadeli leasing sözleşmelerinde şartların sözleşme anında belirlenmesi sayesinde gelecekte oluşabilecek değişimlere bağlı risklerden korunma imkânı sağlamaktadır.
Leasing (Avantajları) Leasing yönteminde istisnai durumlar dışında kiracının teminat verme gibi bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Leasing yöntemi ile kiracı kira dönemi sonunda sözleşmede belirtilmiş olan düşük bir bedelle sahip olma imkânını tanımaktadır. Özellikle, kısa vadede dönüşü olmayan ve büyük yatırım gereken konularda işletmeye esneklik sağlayarak yanlış kararların doğuracağı olumsuz sonuçların riskini azaltma yönünde avantajlar sağlar. Kiracının iflası durumunda da kiralayan bakımından olumsuz bir durum söz konusu olmamaktadır. Çünkü kiralayan taraf ilgili malın sahibi konumundadır.
SAT VE GERİ KİRALA 2 Ağustos 2013 tarihli resmi gazete de yayınlanan 6495 sayılı yasa ile şirketlere ve kişilere yeni bir finansman kaynağı yaratılmış oldu. Sat ve Kirala diye tanımlanan bu yöntem ile kişiler ve firmalar aktiflerine kayıtlı amortismana tabi duran varlıklarını satıp aynı duran varlıklarını geriye kiralama haklarına sahip oldular. Yurt dışında yıllardan beri uygulanan bu yöntem böylelikle ülkemizde de uygulamaya girmiş oldu. Sözü edilen kanun ile firmalar aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin finansal kiralama şirketlerine satıp geri kiralayabilecektir.
Sat ve Geri Kirala (vergisel boyut) Bu düzenleme ile bir firma aktifte yer alan bir iktisadi kıymeti Finansal kiralama şirketine satacaktır. Bu satış anında satış bedeli, rayiç bedel olacaktır. Rayiç bedel üzerinden Katma Değer Vergisi tahakkuk ettirilmeyecek ve tahsil edilmeyecektir. Kayıtlı bedel ile rayiç bedel arasındaki farktan 6495 sayılı yasa gereği Kurumlar vergisi ve gelir vergisi de tahakkuk ettirilmeyecek ve tahsil edilmeyecektir. Ayrıca İktisadi kıymetin (Duran varlığın)2 tam yıl aktifte bulunma şartı da aranmayacaktır. Bu açıdan bakıldığından, normal leasing işlemine göre Sat ve Geri Kirala (Sale and lease back) işleminde vergisel yükümlülükler yoktur.
Barter Barter, para ödemeden alışveriş imkanı sağladığından dolayı işletmeler için kolay bir finansman tekniği olarak görülür. İşletmelerde finansman yükünün hafifletilmesi, işletmenin sattığı mal ya da hizmetin girdi maliyetlerinin düşürülmesi anlamına gelir. Barter tekniği, diğer finansman tekniklerinden farklı olarak girdi maliyetini de en aza indirmektedir. Çünkü barter sistemiyle finansman, mal ve hizmet alımında para ve paranın yükü olan faizle değil, mal ya da hizmete karşılık, mal ya da hizmetle sağlanmaktadır. Barter işlemleri, paranın maliyetinin arttığı dönemlerde son derece etkin bir finansman tekniğidir.
KGF (Kredi Garanti Fonu) Nedir? KGF, küçük ve orta ölçekli işletmeler için sağladığı kefaletle bu işletmelere destek vermekte, yatırımlarının ve işletmelerinin finansmanında banka kredisi kullanmalarını mümkün hale getirmektedir. KGF Ortakları TOBB KOSGEB TOSYÖV Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu Özel ve Devlet Bankaları
KGF (devam) Kimler Yararlanabilir? Türkiye nin bütün yörelerindeki KOBİ ler, esnaf ve sanatkarlar, tarımsal işletmeler ve çiftçiler, kadın ve genç girişimciler KGF kefaleti için başvurabilirler. Nasıl Başvurulur? KGF teminatından yararlanabilmek için; bankanıza, KGF kefaletinden yararlanmak istediğinizi bildirmeniz ve dosyanızın KGF'na gönderilmesine muvafakat etmeniz yeterli. Banka tarafından kredi başvurunuz uygun bulunduğu takdirde iletilen kefalet talebiniz yaklaşık 2 hafta içerisinde sonuçlandırılmaktadır.
KGF (devam) Maliyet Nedir? Talebin uygun bulunması ve kredinin KGF nin kefaleti ile kullanılması durumunda, kredi vadesi boyunca her yıl peşin olarak, kefalet bakiyesi üzerinden, kefaletin nakdi, gayri-nakdi veya diğer özelliğine göre, yıllık %1 ile %2 arasında değişen oranlarda komisyon alınır. Kefalet Limiti Ne kadardır? Bir KOBİ için kefalet üst limiti 1.000.000.- TL, bu KOBİ nin doğrudan ya da dolaylı olarak risk grubu oluşturduğu işletmeler için ise kefalet üst limiti 1.500.000.-TL'dir.
KGF(devam) Riskin paylaşımı ilkesine göre çalışan Kredi Garanti Fonu, kredinin en çok % 80 ine kadar kefalet vermektedir. KGF, Bankalar ve Finansal Kiralama Şirketleri ile çalışmaktadır.
Kobi A.Ş. Nedir? KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., şirketlere sermaye desteği sağlayarak ortak olmaktadır. KOBİ Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., projelerin sermaye ihtiyacına göre başlangıç aşamasındaki projeler için ortalama 250 bin ABD Doları, mevcut kurulu bir şirketi olan bilişim sektörü projeleri için en az 500 bin ABD Doları, diğer sektörler için en az 1 milyon ABD Doları ve en fazla 5 milyon ABD Doları yatırım yapmaktadır.
Kobi A.Ş. Ortaklığı
Proje Finansmanı Bilanço yapılarını bozmadan mevcut yatırımları büyütme ve farklı alanlarda yatırım imkanı sunar. Ekonomik olarak ayrıştırılabilen projelerdir. Şirketin değil projenin varlıkları teminat alınır. Projenin yaratacağı nakit akışı temlik alınır. Kredi değerliliğinde projenin yarattığı nakit akışı esas alınır. Şirketin genel kredi ihtiyacı değil, projenin kredi ihtiyacına odaklanılır. Geri dönüş, proje fiziki bitimine kadar ya da kredi bitimine kadar sürebilir.
Proje Finansmanı Elektrik Üretim Santralleri Doğalgaz Dağıtım Projeleri Gayrimenkul Geliştirme Projeleri (AVM Projeleri) Lojistik, Ulaşım (Liman ve Havaalanı Projeleri) Çevre ve Enerji Verimliliğine Yönelik Projeler. Altyapı Yatırımları Madencilik Telekomünikasyon Petrokimya Turizm ve Otel Yatırımları Üretim
Proje Finansmanı Başvuru ve ön değerlendirme İstihbarat Teknik değerlendirme (teknik etüt, teknolojik inceleme, fizibilite, kapasite) Yatırım tutarının hesaplanması (sabit yatırım tutarının ve işletme sermayesinin hesaplanması) Ekonomik değerlendirme (ürün özellikleri, Talep-Arz koşulları) Mali değerlendirme (Tüm Değerlemelerin Karması)
Halka Açılmalar ve Gelişen İşletmeler Piyasası IMKB Piyasaları dört ana grupta teşkilatlanmıştır: Hisse Senetleri Piyasası Gelişen İşletmeler Piyasası Tahvil ve Bono Piyasası Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası
Gelişen İşletmeler Piyasası Nedir? Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan, gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin menkul kıymetlerinin işlem görebileceği piyasadır.
GİB in Firmalara Sağladığı Fayda ve Avantajlar Finansman kaynağı Fiyat oluşumu ve likidite sağlama Çıkış alternatifi sunma Tanınılırlık ve kredibilite sağlama Kurumsallaşma
Alternatif Finansman Kaynakları SPK, KOSGEB, İMKB ve TSPAKB arasında 04.02.2011 tarihinde imzalanan işbirliği protokolü kapsamında, İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası nda işlem görmek üzere, sermaye piyasası araçlarını halka arz edecek KOBİ lerin halka arza ilişkin belirlenecek maliyetlerinin finansmanının sağlaması için KOSGEB tarafından Gelişen İşletmeler Piyasası KOBİ Destek Programı oluşturulmuştur. KOSGEB, Gelişen İşletmeler Piyasası KOBİ Destek Programı ile üst limiti toplam 100.000TL olmak üzere geri ödemesiz destek sağlayacaktır.
Alternatif Finansman Kaynakları Destek Unsurları Destek Ödemesi Üst Limiti (TL) Oranı (%) Piyasa danışmanı danışmanlık hizmet bedeli (azami 2 yıl) 60.000 75 Bağımsız denetim hizmeti bedeli 20.000 75 SPK kurul kaydına alma ücreti, İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Listesine kabul ücreti, Merkezi Kayıt Kuruluşu masrafı Aracı kuruluşa ödenecek aracılık komisyonu 10.000 100 10.000 75
Doğrudan Yabancı Sermaye ve Uygulamaları Doğrudan yabancı sermaye yatırımları firmaların durumlarına göre finansal veya stratejik ortaklık şeklinde gerçekleşebilir. Finansal ve stratejik ortaklık, şirket sermayesinin bir kısmının, yatırımcıya satılması ile şirkete veya ortaklarına nakit girişi sağlayan finansman yöntemidir. Ortak alınan kurum aynı faaliyet kolunda ise stratejik ortaklık, finans kurumu veya VC ise finansal ortaklık olarak tanımlanabilir.
49 Yatırım Projelerinin Finansmanı DÜNYA BANKASI GRUBU Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası IBRD Uluslararası Kalkınma Birliği IDA Uluslararası Finansman Kurumu IFC Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı MIGA Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi - ICSID
50 Yatırım Projelerinin Finansmanı Dünya Bankası Grubu Hem özel hem de kamu sektörü ile çalışan Banka, şayet krediyi özel sektöre açıyor ise hükümet garantisi talep etmektedir. Genellikle ekonominin bütünü açısından zorunlu, fakat özel sektörün daha az ilgi gösterdiği, diğer bir ifade ile nakit dönüşü itibariyle özel sektörü ölçek itibariyle aşan alt yapı projelerinin finansmanında yer almaktadır. Açılan krediler üye ülkelerden alınacak mal veya hizmetlerde kullanılmasına yöneliktir. Krediler tüm proje maliyetini değil, ithal edilecek mal ve hizmet tutarlarını kapsayacak şekilde verilmektedir
51 Yatırım Projelerinin Finansmanı Avrupa Birliği Kaynaklı Fonlara Sahip Grup Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank EIB) Avrupa Yatırım Fonu (European Investment Fund EIF) Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank CEB)
52 Yatırım Projelerinin Finansmanı Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank EIB) Birlik Üyesi ülkelerin sermaye desteği ile 1958 yılında Roma Antlaşması nın 129-130. Maddeleri doğrultusunda kurulmuş, bağımsız, tüzel kişiliğe ve mali özerkliğe sahip finans kuruluşudur. Banka, özellikle sermaye piyasalarından sağlamakta olduğu kaynaklarla finansman faaliyetlerini gerçekleştirmekte olup, ödemeler, özel ödünçler, krediler ve garantileri kapsayan dört farklı şekilde fonlama imkanı sunmaktadır.
53 Yatırım Projelerinin Finansmanı Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank EIB) Vade yapısı: Orta ve uzun vadeli krediler KOBİ kredileri için 4 yılı ödemesiz 12 yıl Diğer projeler için 4 yılı ödemesiz 20 yıl Bazı projeler için 30 yıl vade uygulanabilmektedir (Örn. Marmaray Projesi: 8 yılı ödemesiz 30 yıl ) Kimler Yararlanabilir? Kamu Sektörü, Bankalar, Belediyeler, Özel Sektör Doğrudan 25 Milyon EUR üzerindeki projeler doğrudan başvuruda bulunabilirken, bu tutardan daha az büyüklüğe sahip projelerin finansmanında seçilen aracı bankalar kredinin temin edilmesini sağlamaktadırlar. Finanse edilecek projelerde aranan kriterler; Teknik açıdan uygunluk, Çevresel düzenlemeler uygunluk, Ekonomik ve finansal geçerlilik, Güvenlik
54 Yatırım Projelerinin Finansmanı
55 Yatırım Projelerinin Finansmanı Avrupa Yatırım Fonu EIF 1994 yılında 2 milyar EUR sermaye ile kurulmuş olan fon, Avrupa Yatırım Bankası nın risk sermayesi ve KOBİ lere yönelik garanti fonu olarak çalışmaktadır. Sermayesinin %60 ı AYB nin, %30 u Avrupa Komisyonu nun ve %10 u da finansal kuruluşlarındır.
56 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı TTGV TTGV 1991 yılında STK olarak, ulusal sanayinin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünü artırmak amacıyla, teknolojiye dayalı inovasyon un tüm alanlarda gelişmesini desteklemek üzere kurulmuştur. TTGV ülkemizde girişim sermayesi mekanizmalarının oluşumunda katalizör rolü üstlenmiş; yine ülkemizde ilk olan başlangıç sermayesi desteği uygulamasını başlatmıştır.
57 IVCI (İstanbul Risk Sermayesi Girişimi-Istanbul Venture Capital Initiative) IVCI, Türkiye nin ilk fonların fonu ve eş-yatırım programı olarak 2007 de kurulumuştur. Avrupa nın önde gelen fonların fonu oyuncusu ile programın başarısı için gerekli ilişki ağına sahip güçlü yerel ortakları bir araya getiren IVCI nin başlıca yatırımıcları arasında KOSGEB, TTGV, Türkiye Kalkınma Bankası ve EIF yer almkatdır. EIF IVCI nin danışmanlığını yapmaktadır.
58 Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank CEB) 1956 yılında kurulan AKKB nin amacı KOBİ lerde istihdam yaratılması, eğitim, sağlık, sosyal konut, az gelişmiş yörelerde yaşam şartlarının iyileştirilmesi, çevrenin korunması, kırsal kesimin modernizasyonu, kültürel mirasın korunmasıdır.
59 Yatırım Projelerinin Finansmanı Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (Council of Europe Development Bank CEB) Finanse edilecek kredilerde aranan temel nitelikler; Avrupa Konseyi nin düzenlemelerine uygunluk Uluslararası çevre anlaşmaları ve kalite standartları ile uyumlu olması AKKB finansmanı proje toplam maliyetinin % 50 sinden fazlasını kapsayamaz (Doğal afet projelerinde bu oran %70 e kadar çıkabilmektedir) Proje nin Banka ya sunuluşu aşamasında iş ilerleme oranı % 40 ı aşamaz KOBİ lere yönelik kredilerde işin başlama tarihi, finansman tarihinden geriye dönük olarak bir yıldan fazla olmamalıdır Projelerde ulusal ve uluslararası ihale prosedürlerine uyulmalıdır.
60 Yatırım Projelerinin Finansmanı
61 Yatırım Projelerinin Finansmanı İthalat-İhracat Kredileri İhracat Kredileri TÜRK EXIM BANK Ülkemizde ihracatı desteklemek ve finansman kolaylıkların sağlanmasına yönelik olarak çalışmaktadır. Türkiye den ithal edilen malların bedellerinin ödenmesine yönelik kredi verdiği gibi, özellikle hizmet ihraçlarında kullanılan teminat mektuplarına ilişkin olarak garantörlük işlevi de görmektedir. İthalat Kredileri USA Exim,Coface, Hermes vb kuruluşlar yabancı özel ve tüzel kişilere, hükümetlere 5-20 yıl vadeli kredi açarak ülkelerinden yapılacak alımları desteklemektedirler. Kredi için, hükümet aracılığıyla ya da hükümetin onayı ile doğrudan Banka ya başvurulabilir.
62 Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) Türkiye ekonomisinde yer alan şirket sayisinin %98 si KOBİ lerden oluşmaktadır, Isletme sermayesi ve karin degil ancak, istihdamin onemli bir kismi KOBI lerde yer almaktadir, Işletmelerin hem kısa dönemli çalışma sermayesi ihtiyaçları hem de yatırım projelerinin finansmanı banka kaynaklarından karşılanmaktadir, Banka kaynaklarının kullanımında vade uyumsuzluğu, optimal kredi türü ve faizlerdeki değişimin doğru takip edilememesi sonucunda, finansal kısır döngüye giren ve her biri aslında bir çeşit milli servet olan işletmelerin daha gelişim sürecinde faaliyetlerinin son bulmasına neden olmuştur.
Melek Sermaye Melek Sermaye; Girişim tecrübesine sahip özel yatırımcıların kendi para ve deneyimleriyle genellikle yeni başlayan ve ilk evrelerinde olan işletmelere yaptıkları ortaklık içeren bir finansman tekniği olarak tanımlanmaktadır (Van Osnabrugge, 2000,s:374). Herhangi bir iş fikri veya potansiyel bir girişimci ile ilgilenen kişi veya grupların fon sağlamasıdır. 5-7 yıl arası bir süre için yatırımdan geri dönüm bekleyen melek yatırımcılar ın bazıları ise birkaç yıl sonra nakit geri dönümü isterler.
64 Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) Yatırım Ölçekleri İtibariyle VCs, PEs ve BA Business Angels (iş melekleri) Venture Capitals (Girişim Sermayesi Risk Sermayesi Şirketleri) Private Equities (Girişim Sermayesi Risk Sermayesi Şirketleri)
RİSK SERMAYESİ Risk sermayesi, özgün fikirleri olan girişimcilere, işletmelerinin kuruluş, ürün tutundurma, büyüme ve iyileştirme aşamalarında, finansal ve yönetsel destek sağlayan uzun vadeli bir finansman biçimidir (İşeri, 2001). Diğer bir adı da girişim sermayesidir. Risk sermayesi yönteminde, risk sermayedarı, işletmenin sermayesine hisse senedi aracıyla bir ortak olarak katılmaktadır. Dolayısıyla bu yatırım bir özsermaye yatırımı gibidir. Klasik kredi ilişkilerinde olduğu gibi bir borçlanma ilişkisi söz konusu olmamaktadır.
Risk Sermayesi (devam) Yönetime katılma Risk sermayedarı yaptığı yatırımın riskini azaltmak ve yatırımın başarısını hızlandırmak amacıyla yatırım yaptığı işletmeye yönetim ve organizasyon gibi konularda da destek vermektedir. Ancak risk sermayedarını amacı kesinlikle yönetimi ele geçirmek olmamaktadır.
67 Venture Capital-Private Equity (Girişim Sermayesi Şirketleri) ve Business Angels (İş Melekleri) Buyuklukleri itibari ile bu fonlar ve sahip olan ulkelere iliskin asagidaki tablo verilebilir:
68
69 Yapılması Gerekenler Kurumsallaşma, Danışmanlık Müessesinden Hakkıyla Faydalanma, Uluslararası Network e Ulaşma İmkanlarını Çoğaltma, Avantaj ve Dezavantajlara İlişkin Bilinçli ve Gerçekçi Olmak...
Katılım Bankası (Vadeli Satış Desteği) Bu finansman tekniği satıcı veya imalatçı firmanın kredili alım yapmak isteyen müşterilerine kendi kredili satış koşulları ile birlikte bir Katılım Bankası aracılığı ile satış yapma seçeneğini de sunması biçiminde başlayabileceği gibi, müşterinin doğrudan bir Katılım Bankasına, ihtiyaç duyduğu malın kredili alımı talebi ile başvurması biçiminde de başlayabilmektedir.
Katılım Bankası (Sat-Kirala) Satıcı veya üretici firmanın müşterisi Katılım Bankasının teklifini cazip bulursa, satıcı veya üretici malını Katılım Bankasına satarak, nakit elde etmiş olur. Katılım Bankası da bu malı müşteriye kiralar. Bu sistemle satıcı hem nakit imkanına kavuşmakta, hem de ilave bir finansman yöntemiyle müşteri potansiyelini artırmaktadır.
ARGE DESTEKLERİ KÜÇÜK Eğer henüz faaliyetlerinin başlangıç aşamalarında bulunuyorlarsa, TÜBİTAK tarafından sağlanan 1507- KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı kapsamındaki proje desteklerine başvurabilirler. ORTA TÜBİTAK 1507 den destek alabilecekleri gibi, daha büyük Ar-Ge projelerinin desteklendiği 1501 projelerine de başvurabilirler. AB den EUREKA Programı çerçevesinde destek almak üzere proje sunabilirler. BÜYÜK 7. ÇP içinde yer alan İşbirliği Alt Programı na katılmak için mutlaka plan ve programlar yaparlar. EUREKA ve EUROSTARS Programları gibi destek verilen projelerde yer almaya, AB içinde tanınmalarını sağlayan kurumlarla iletişim kurmaya ve buralardan destek bulmaya olanak veren alt yapıları vardır.
ULUSAL DESTEKLER TÜBİTAK-Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) Destekleri, TÜBİTAK TPE Patent Başvuru Destek Programı, İŞBAP Ulusal Teknoloji Platformlarına Geçiş Destekleri, TTGV Teşvikleri, KOSGEB Danışmanlık, teknoloji geliştirme ve eğitim desteği, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı San-Tez Programı çerçevesinde verilen destekler.
KOSGEB KOBİ Destek Programları 74 KOSGEB DESTEK PROGRAMLARI 1. KOBİ PROJE DESTEK PROGRAMI 2. TEMATİK PROJE DESTEK PROGRAMI 3. İŞBİRLİĞİ-GÜÇBİRLİĞİ DESTEK PROGRAMI 4. AR-GE, İNOVASYON, ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI 5. GİRİŞİMCİLİK DESTEK PROGRAMI 6. GENEL DESTEK PROGRAMI 74
1 : KOBİ Proje Destek Programı 75 PROGRAM VE PROJE LİMİTLERİ Program Süresi 3 yıl Proje Süresi 6-24 ay (+ 12 ay) Destek Üst Limiti 150.000 TL Destek Oranı 1. ve 2. Bölge %% 50 3. ve 4. bölge %% 60
1 : KOBİ Proje Destek Programı 76 İşletmelerin; üretim, yönetim-organizasyon, pazarlama, dış ticaret, insan kaynakları, mali işler ve finans, bilgi yönetimi ve bunlarla ilişkili alanlarda sunacakları projeler desteklenir. Örnek projeler; Kurumsallaşma projesi, Kapasite geliştirme projesi, Marka oluşturmaya yönelik proje, Pazarlama geliştirme ve ihracata başlama projesi, E-dönüşüm projesi, Üretim otomasyon projesi, Ürün / hizmet tasarım projesi, Yurt içi bayi ağı oluşturma projesi ve benzeri projeler 76
2 : Tematik Proje Destek Programı 77 TEMATİK DESTEK PROGRAMI DESTEK UNSURLARI Çağrı Esaslı Tematik Program Meslek Kuruluşu Proje Destek Programı Program Süresi - 3 Yıl Proje Süresi Proje Teklif Çağrısında Belirlenir 24 Ay (+12 Ay) Destek Oranı Destek Üst Limiti 1. ve 2. Bölgede % 50 3. ve 4. bölgede % 60 Proje Teklif Çağrısında Belirlenir (geri ödemesiz) 1. ve 2. Bölgede %50 3. ve 4. bölgede % 60 150.000 TL (geri ödemesiz)
3 : İşbirliği-Güçbirliği Destek Programı 78 PROGRAMIN AMACI VE GEREKÇESİ KOBİ lerin işbirliği-güçbirliği anlayışında bir araya gelerek Ortak Sorunlara Ortak Çözümler üretilmesi, KOBİ lerin tedarik, pazarlama, düşük kapasite kullanımı, rekabet gücü zayıflığı finansman başta olmak üzere tek başlarına çözümünde zorlandıkları birçok soruna çözüm bulunması, KOBİ lerin bir araya gelerek kapasite ve rekabet gücü yüksek işletmelere dönüşmesi, Ölçek ekonomisinden yararlanılarak kaynak tasarrufu sağlanması, KOBİ ler arasında ortaklık ve işbirliği kültürünün geliştirilmesi. 78
3 : İşbirliği-Güçbirliği Destek Programı 79 PROGRAM VE PROJE LİMİTLERİ Program Süresi 3 yıl Proje Süresi 6-24 ay (+ 12 ay) Destek Üst Limiti 250.000 TL. Geri Ödemesiz 500.000 TL. Geri Ödemeli Destek Oranı 1. ve 2. Bölgelerde %50 3. ve 4. Bölgelerde % 60