K br s Rum Siyasi Ortam Şevki KIRALP* Kıbrıs Rum siyasi sistemi, başkanlık rejimi ile yönetilen bir demokrasidir. Bu sistemde en çok öne çıkan dört siyasi partiden DİSİ (Demokratik Seferberlik Partisi) ve AKEL (Çalışan Halkın İlerici Partisi) çoğunlukla yüzde 30 üzerinde oy toplamaktadır. DİKO (Demokrat Parti) ve EDEK (Birleşik Demokratik Merkez Birliği) ise çoğunlukla yüzde 20 oranının altında oy almaktadırlar. Bu oranlar doğrultusunda, başkanlık seçimlerinde hiçbir parti adayı, diğer partilerden destek almadan yüzde 50 üzeri oy oranına ulaşarak başkan seçilememekte, bu yüzden partiler arası işbirlikleri ve koalisyon hükümetlerine başvurulmaktadır. 1 Kıbrıs Rum Siyasi Partilerinin Genel Özellikleri Rum siyasi arenasında iki temel eğilim hakimdir. Bunlardan biri geçmişte önderliği Grivas tarafından yapılan, Yunanistan ile organik bağları ön planda tutarak Yunan hükümetleriyle her koşulda ortaklaşa hareket etmeyi amaçlayan Yunan Milliyetçiliğidir. Diğer bir eğilim ise, Yunanistan ın Rumların işine karışmasına karşı çıkan, Rum çıkarlarını Yunan Milliyetçiliği nin üzerinde tutan ve tarihi önderliğini Makarios un yaptığı Kıbrıs Rum Milliyetçiliği dir. 2 Yunan Milliyetçiliği nin günümüzdeki en güçlü temsilcisi, sağ parti DİSİ dir. Parti, Rumların Yunanlılık kimliğini sıklıkla dile getirmekte ve Yunanistan ın Kıbrıs politikasındaki değişiklikleri kendi siyasi çizgisine uyarlayarak takip etmektedir. 3 Kıbrıs Rum Milliyetçiliği nin en güçlü iki partisi Sağ da DİKO, Sol da ise EDEK tir. Her iki parti de Makarios un Kıbrıs Rum Milliyetçiliği eksenli siyasi geleneğini sürdürmekte, her zaman ortaklaşa hareket etmekte ve aralarında Kıbrıs Sorunu hakkında ayrılık bulunmamaktadır. 4 Sol un en güçlü partisi komünist AKEL ise, daha karmaşık özelliklere sahiptir. Parti nin geçmişte, toplumlararası çatışmaların yoğun olarak yaşandığı 1964 de faili meçhul bir cinayete kurban giden merkez komite üyesi Derviş Ali Kavazoğlu gibi pek çok Kıbrıslı Türk üyesi olmuştur. 5 1974 sonrası süreçte CTP (Cumhuriyetçi Türk Partisi) başta olmak üzere, federatif çözüm yanlısı Kıbrıs Türk siyasi parti ve oluşumlarıyla yakınlaşma politikasını sürdürerek diyalog kur- * Keele Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Doktora Öğrencisi ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Bilimsel Danışmanı 1 Niyazi Kızılyürek. Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti: Doğmamış Bir Devlet in Tarihi. İletişim Yayınları, İstanbul: 2005 s. 137-208. 2 Neophytos Loizides. Ethnic Nationalism and Adaptation in Cyprus.. International Studies Perspective 8.(2007) s. 180-184 3 Ceasar Mavratsas. Elen Milliyetçiliğinin Kıbrıs taki Yönleri. Çeviri:Özkan Yıldırımbora. Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa, 2000 4 Zavou Soula. Ta 20. [20. Yüzyıl da Kıbrıs Siyasi Partileri] Kastanioti Publications, Atina: 2002; Niyazi Kızılyürek. a.g.e 2005. 5 Thomas Adams, AKEL: Communist Party of Cyprus. Hoover Institution Press, California.1971 s.60-71. Ekim 10 Sayı: 22 21. YÜZYIL [43]
fievki K ralp muştur. Bu özellikleriyle Kıbrıs Rum Milliyetçiliği ve Yunan Milliyetçiliği nin etkisinden bir ölçüde sıyrılsa da, Makarios a karşı manevi bir bağlılık hissetmekte ve bunu çoğu zaman müzakerelerdeki tutumuna da yansıtmaktadır. 6 EOKA ve EOKA B örgütlerinin lideri, Rumların militer önderi Georgios Grivas. Papaz ve General Karşı Karşıya Makarios, Başpiskopos olarak dini görüşü milliyetçilikle harmanlamış, devlet başkanlığına yükselmiş olmasına rağmen dini yanı ağır basan bir lider olmuştu. Kıbrıs asıllı bir Yunan subayı olan Grivas ise 1950 lerde Makarios la Enosis için işbirliği yapmak üzere Kıbrıs a gelmiş ve EOKA yı (Kıbrıs Ulusal Mücadeleciler Teşkilatı) kurmuştu. Rumların silahlı faaliyetlerini yürüten militer önderdi. 1960 da kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti, ENOSİS ve TAKSİM arayışlarını sona erdirememişti. Hükümetteki Türk ve Rum bakanların uzlaşısızlığı nedeniyle yürütme organı tıkanmıştı. Bu tıkanıklığı gidermek için devlet başkanı Makarios tarafından Kıbrıs Türklerinin siyasi çıkarlarıyla örtüşmeyen bir anayasa değişikliği önerisi sunulmuş, bunun üzerine Türk bakanlar kabineden istifa etmiş ve siyasi krizi Makarios un bilgisi dâhilinde çalışan EOKA tarafından başlatılan kanlı çatışmalar izlemişti. 7 Türkiye nin durum karşısındaki memnuniyetsizliğini ifade etmesinin ardından, taraflar görüşme masasına oturmuş ve ABD 1964 de Acheson Planı nı gündeme getirmişti. Bu plana göre ENOSİS gerçekleştirilecek ancak Türkiye ye Karpaz Yarımadası nda askeri üs bırakılacaktı. Acheson Planı nın ön gördüğü toprak tavizi, Yunan Hükümeti ve Grivas önderliğindeki Yunan Milliyetçisi Kıbrıs Rum kesimleri tarafından memnuniyetle karşılanırken Makarios ve AKEL planın en büyük muhalifi olmuşlardır. 8 Yunanistan ve Grivas önderliğindeki Yunan Milliyetçisi kesimin Enosis i Türkiye nin de 6 Niyazi Kızılyürek a.g.e. 2005 7 Makarios Drutsotis. İlk Bölünme : Kıbrıs 1963-1964. çeviri: Ali Çakıroğlu. Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa : 2008.s 47-85 8 Kyriakos Markydes. The Rise and Fall of the Cyprus Republic.. Yale University Press, Yale: 1977. 9 Niyazi Kızılyürek. Daha Önceleri Neredeydiniz? Birikim Yayınları, İstanbul: 2009 s. 21-28. [44] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22
K br s Rum Siyasi Ortam kabul edebileceği bir çözüme imza atarak gerçekleştirme yanlısı politikasına karşı Makarios, Yunanistan la birleşimin NATO ülkeleri arasında varılacak bir uzlaşıyla gerçekleşmesinin Kıbrıs ı her halükarda bölünmeye iteceğini düşünüyordu. Bu yüzden konuyu uluslararası kamuoyunu arkasına alabilmek için BM ye taşıyarak Self-Determinasyon hakkı talep etmişti. İstenen Self-Determinasyon hakkı tanınmasa da, Türkiye nin adaya askeri birlik çıkarması durumuna ilişkin olarak Sovyetler Birliği nden karşı-saldırı güvencesi alan Makarios ve AKEL in eli güçlenmişti. 9 Makarios, yarım kalmış bir ENOSİS i Kıbrıs Cumhuriyeti nin mevcut statükosunu sürdürmeye tercih etmesi ve kendisini uzlaşmaya ikna edemeyen Yunan Hükümetleri ne ABD den gelen tepki nedeniyle, 1967 de Yunanistan da idareye el koyan Albaylar Cuntası nın öncelikli hedefi haline gelmişti. Cunta ve Grivas, ENOSİS in gerçekleşememesinden ötürü Makarios-AKEL ittifakını suçlamaktaydı. 1969 da kurulan EDEK de Makarios un saflarına katıldı. Yıllar önce Makarios a destek için EOKA örgütünü kuran Grivas, bu kez Makarios u ortadan kaldırmak için Cunta tarafından örgütlenen EOKA B adlı teşkilatın lideri oldu. 1974 de Grivas ölmüştü ancak Cunta Makarios un devrilmesi talimatını vermişti. EOKA B nin darbesini Türkiye nin Barış Harekâtı izledi. Sonrasında BM gözetiminde yapılan nüfus mübadelesi, adanın şimdiki iki kesimli sürecini başlatmış oldu. Bu noktada karşı cepheyi suçlama sırası Makarios ve yandaşlarına geçmişti. 10 K br s Rum Milliyetçili i, Yunanistan' n K br s'a Rumlar aleyhine müdahale etmesine karfl ç kan ve Rumlar n kendi ç karlar n kendilerinin savunmalar gerekti ini vurgulayan bir ideoloji olarak flekillenmifltir. 1974 sonrasında AKEL ve EDEK e ilaveten DİKO ve DİSİ partileri kuruldu. DİSİ nin kurucusu Glafkos Klerides, Makarios a yakın bir isimdi ve Makarios Hükümetleri nde Bakan olarak da görev yapmıştı. Ancak DİSİ bünyesinde EOKA B yöneticileri de vardı ve Klerides federatif çözümü AKEL den bile daha erken benimsemişti. Siyasi yaşamı boyunca pragmatist yaklaşımlar sergileyen Klerides, çözüm arayışlarını zamana yaymanın Taksim ile neticeleneceğini savunmaktaydı. Böylelikle DİSİ, adanın bölünmesinin sorumlularından oluşan ve müzakere masasında taviz verme eğilimli bir parti olarak algılandı. 11 1974 sonrasındaki müzakere sürecinde, Makarios ve Rum partiler kırmızı çizgilerini adayı yeniden birleştirmek, Türk Ordusu ve 1974 sonrasında adaya gelen T.C vatandaşı Türkleri geri göndermek ve Türkiye, Yunanistan ve İngiltere nin garantörlük haklarını iptal ettirmek olarak belirlediler. Bu hedeflere ulaşılmada uzun dönemli planların yapılması, çözüm için acele edilmemesi, uluslararası hukuk ve uluslararası kuruluşların desteğine başvurulması bizzat Makarios un projesiydi. 12 DİKO ve EDEK bu ilkeleri her zaman katı bir tutumla muhafaza ederken, DİSİ ve AKEL in belli dönemlerde esnek davrandığı görülebilir. 1977 de Makarios ve Denktaş arasında, Kıbrıs ın iki bölgeli ve iki toplumlu bir federasyon yapısıyla birleştirilmesini öngören Zirve Antlaşması imzalandı. Aynı yıl Makarios un ölümünden sonra gerçekleşen başkanlık seçimlerini AKEL in desteğiyle DİKO Başkanı Spiros Kiprianu kazandı. ABD tarafından, Enosis ve Taksim i hukuken yasaklayan ve iki bölge- 10 Niyazi Kızılyürek, a.g.e 2005 s 144-156. 11 Niyazi Kızılyürek, a.g.e 2005 s.157-170. 12 Niyazi Kızılyürek a.g.e.2005. 133-161. 13 Niyazi Kızılyürek a.g.e 2009 s. 65-70 Ekim 10 Sayı: 22 21. YÜZYIL [45]
fievki K ralp li federatif bir yapı öngören Nemitz Planı taraflara sunuldu. AKEL planı başta olumlu bulsa da Sovyetler Birliği nin telkinleriyle Türkiye ye ABD tarafından uygulanan silah ambargosunun sürmesini sağlamak amacıyla plana destek vermedi ve plan Kiprianu tarafından reddedildi. 1979 da Kıbrıs Sorunu BM ye taşındı ve Genel Sekreter Waldheim askersizleştirme ve biri ortak idarede, diğeri Türklerin diğeri de Rumların idaresinde olacak üç bölgeli bir federasyon esasına dayalı çözüm önerisinde bulundu. Rum ve Türk liderlikleri karşılıklı olarak öneriyi reddettiler ancak Kiprianu askersizleştirme fikrini benimseyerek ileriki yıllarda da gündeme getirdi. 13 1981 yılındaki Meclis seçimleri AKEL-DİKO koalisyonunun zaferine tanıklık eder. Klerides e karşı güç birliğine giden iki parti, EDEK in de desteğini alır ve aralarından uzun süre su sızmaz. DİSİ ise bu dönemde meclise bile giremez. Böylelikle, DİSİ ye karşı oluşturulan AKEL-DİKO-EDEK cephesi güçlü konumunu sürdürmüş olur. 14 Değişimler ve Bunalımlar Dönemi Yunanistan da 1982 de iktidara gelen Andreas Papandreu nun demeçleri Rum siyasi atmosferini derinden sarsmıştır. Papandreu, Cunta ve Türkiye yi, Rum ve Yunan demokrasilerinin düşmanları olarak gösterir ve Rumlara destek vaat eder. Güney Lefkoşa ve Atina arasında imzalanan Rum-Yunan Ortak Doktrini ile Kıbrıs Makarios Rumlar n dini ve siyasi önderi iken Grivas Rumlar n yasad fl silahl örgütlerine liderlik eden militer önderi olmufltur. Rumlarının siyasi ve ekonomik gelişimi doğrultusunda işbirliği başlatılır. Güney Lefkoşa-Atina yakınlaşması AKEL i rahatsız eder. Parti yetkilileri, Rumların Atina ya yaklaşmalarının Yunanistan ı yeniden Rum siyasetine müdahil edeceğini ifade eder. Papandreu ise Rum toplum liderinin NATO karşıtı AKEL le işbirliği yapmasından hoşnutsuzdur. AKEL 1983 de Kiprianu yu başkanlık seçiminde son kez desteklese dahi iki partinin işbirliği aynı yıl sona erer. 15 1985 deki meclis seçimlerinde AKEL için DİKO ile yollarını ayırmanın bedeli ağır olmuştur. DİSİ en çok oy alan parti olurken, AKEL den DİKO ya ciddi bir oy kayması yaşanmış ve DİKO tarihinde ilk kez AKEL den daha fazla oy almıştır. Türkiye ye ağır suçlamalarda bulunan Papandreu Hükümeti nin Rumlar aleyhine adım atması yüksek olasılık değildi. DİSİ zaten Yunanistan la işbirliği yanlısıydı. DİKO ve EDEK ise Yunanistan ın Rumların siyasi iradesine müdahale etmemesi kaydıyla desteğini kabul etmekte sakınca görmediler. Sonuçta oy kaybederek zararlı çıkan AKEL oldu. 16 İlerleyen yıllarda, Cuellar Fikirler Dizini temelinde 1983-1986 yılları arasında toplumlararası görüşmeler gerçekleşti. TC vatandaşı Türklerin tamamının geri gönderilmemesi, Türk Ordusu nun adayı terk etmemesi ve garantörlüklerin sona erdirilmemesi gerekçesiyle ağır itirazlarda bulunan Kiprianu fikir dizinini kabul etmeyeceğini açıkça ortaya koyarken, Denktaş dizinden yana tavır alarak diplomatik alanda 1-0 öne geçti. 17 Bunun üzerine, Kiprianu, DİSİ ve AKEL tarafından uzlaşmazlığıyla Rumların uluslararası imajını sarsmakla suçlandı. Kiprianu nun kan kaybetmesi AKEL e yeniden güçlenme şansı verdi ve partinin 1988 başkanlık se- 14 Niyazi Kızılyürek. a.g.e 2005. s.157-171 15 Ceasar Mavratsas a.g.e. 64-84 16 Zavou Soula a.g.e s. 236-239 17 Niyazi Kızılyürek a.g.e 2009 s.70-76. 18 Niyazi Kızılyürek. a.g.e 2005 s. 172-184. [46] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22
çimlerinde desteklediği bağımsız aday Yorgos Vasiliu, Klerides le ikinci tura kaldı. DİKO seçmenlerine her hangi bir adayı işaret etmeyerek çekimser kaldı ancak EDEK Vasiliu yu destekledi ve Vasiliu başkan seçildi. 18 Denktaş-Vasiliu görüşmeleri 1988 de olumlu bir atmosferde başlarken Vasiliu masada ılımlı hava yaratarak, AKEL in yeniden yakınlaşma politikasında bütünleyici oldu. Vasiliu nun ılımlı politikası, DİKO ve EDEK in muhalefetine sebep olurken AKEL desteğini sürdürdü. 1992 de masaya konan 100 maddelik Gali Fikirler Dizini ne Denktaş ın 9 maddede itirazı varken Vasiliu planın geneline karşı memnuniyet içerisindeydi ve dizini görüşmelerin çerçeve metni olarak kabul edebileceğini açıklıyordu. Ancak, Klerides seçimlere yönelik manevra yaparak Vasiliu u taviz vermekle suçlayınca Vasiliu Rum kamuoyu karşısında zor duruma düştü. BM Genel Sekreteri Butros Gali nin de etkin şekilde katıldığı Denktaş- Vasiliu görüşmeleri bir yıl daha devam etti. 19 1993 ve 98 seçimlerinde Glafkos Klerides başkan seçildi ve DİSİ-DİKO- EDEK hükümetleri kuruldu. 1964 ten bu yana Makariosçular ve Makarios karşıtları ilk kez güçlerini birleştirdi. Klerides 1993 de Gali tarafından oluşturulan görüşme zeminine açıkça karşı çıktı ve görüşmeler tıkandı. 20 1990 ların ortalarında yaşanan sınır delme olayları, Derinya sınırında Türk bayrağını indirmeye teşebbüs eden Solomos Solomu nun vurulması, Kardak ve S-300 Krizleri ile Türk-Yunan ilişkilerine gerilimin hâkim olması nedeniyle bu dönemde hem Kıbrıslı Rumların, hem de Kıbrıslı Türklerin anavatan 19 Herhangi bir çözüm metninin her iki toplumun da oyuna sunulması ve kabul için her iki taraftan da oy çokluğu çıkma şartının esası Denktaş ve Vasiliu tarafından imzalanır. (bakınız: Cankat Pilter Denktaş ın Bir Devletin Doğuşunda Liderlerle İlgili Anıları. Sivil Savunma Yayınları, Lefkoşa: 2009 s.20-22) 20 Niyazi Kızılyürek. a.g.e 2005 s.191-205.
fievki K ralp milliyetçilikleri kuvvetlenmişti. 21 Yunanistan ın Türkiye ye karşı katı tutumu, Dİ- Sİ nin de Kıbrıs Türkü ne karşı tavır sertleştirmesi olarak yansıdığından ötürü, bu yıllarda DİSİ Makariosçular için taviz verici değil, Rum Milliyetçiliğini Yunan Milliyetçiliği yle pekiştirecek bir güç olarak algılanmış olabilir ve aralarındaki ittifak bu doğrultuda yorumlanabilir. Makariosçular ve AKEL, DİSİ ve Annan a Karşı 2000 li yılların başında, Tassos Papadopoulos DİKO başkanlığına getirilir. Geçmişte sayısız Kıbrıslı Türkün ve pek çok sol görüşlü Rum un katledilişinin sorumlusu olarak algılanan 22 Papadopoulos, 1983 de sona eren AKEL-DİKO ortaklığının yeniden başlamasını sağlamıştır. Rum toplumunun siyasi ve dini lideri III. Makarios. Bu noktada AKEL Papadopoulos ile ortaklığını tabanına ve kamuoyuna karşı Papadopoulos değişti söylemleriyle meşrulaştırırken, Papadopoulos da aynı tekniği AKEL değişti yönündeki açıklamalarla uyguladı. 23 2001 genel seçimlerinde AKEL birinci parti olarak meclise girdi. 2002 de AKEL in desteğiyle başkan seçilen Papadopoulos un hükümetine ortak olan AKEL, nihayet muhalefetten kurtulmuştur. AKEL in iktidar ortağı olması, o dönemlerde çözüm yönünde ciddi bir irade sergileyen Kıbrıs Türklerini ümitlendirmiş ancak partinin Papadopoulos a sadakati bu ümitleri boşa çıkarmıştır. 24 Kıbrıs 2004 de Avrupa Birliği ne tam üye olacaktı ve Kıbrıs Sorunu çözümsüzlüğünü korumaktaydı. Müzakerelerde çözüm uğruna Rum çıkarlarından taviz vermeyi reddeden Makariosçu geleneğin o yıllardaki lideri Papadopoulos, AB ye üyeliğin, Rum tarafının elini Uluslararası Hukuk temelinde güçlendireceğini öngörüyordu. Türkiye ve Kıbrıs Türklerine 21 Melek Fırat. 1990-2001; Küreselleşme Ekseninde Türkiye: Yunanistan la İlişkiler. Baskın Oran (der.) Türk Dış Politikası Cilt II: 1980-2001 İletişim Yayınları, İstanbul: 2009. s. 458-476. 22 Makarios Drutsotis Karanlık Yön: EOKA.çeviri Özkan Yıldırımbora. Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa: 2005s. 228-233; Makarios Drutsotis a.g.e 2008.s. 85-114. 23 Niyazi Kızılyürek a.g.e 2005 s.226 24 Themos Dimitriu ve Sotiris Vlahos. İhanete Uğramış Ayaklanma.çeviri Sibel Babacan. Arkadaş Yayınları, Ankara:2009. [48] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22
K br s Rum Siyasi Ortam karşı önemli fırsat yakalandığına inanıyordu. Plan son şeklini almadan ve referanduma götürülmesi kararlaştırılmadan karşıtlığını açıkça ortaya koymaya başlamıştı. 25 2004 de oylanan, iki toplumlu ve iki bölgeli bir çözüm öngören Annan Planı Referandumu öncesinde, federasyon karşıtlığı ve üniter devlet yanlılığıyla bilinen Papadopoulos, planın Kıbrıs Cumhuriyeti ni ortadan kaldırarak Rumları siyasi anlamda sahipsiz bırakacağını iddia etti. EDEK, Papadopoulos a desteğini bildirdi. 26 Bu dönemeçteki kilit rolü oynayan AKEL, Papadopoulos un anti-annan seferberliğine muhalefet etmediği gibi, Annan Planı lehinde propaganda başlatan Kıbrıs Türk siyasi parti ve kuruluşlarına karşı, Kuzey-Güney arası geçişler 30 yıl aradan sonra serbest bırakılmış ve önemli toplumsal yakınlaşma fırsatı doğmuş olmasına rağmen mesafeli davrandı. 27 Annan Planı nın uygulanacağına dair BM Güvenlik Konseyi güvencesi talep eden AKEL, bu güvence verilmeyince Annan Planı nı reddedişini meşrulaştıracak bir fırsat yakaladı ve bu fırsatı seçmenlerini referandumda hayır oyu kullanmaya yönlendirerek değerlendirdi. Plana destek veren tek Rum partisi olan DİSİ, planın reddedilmesinin adayı bölünmeye iteceği görüşünde idi. 28 Sonuç olarak Rum toplumunun yüzde 75 inden fazlası, referandumda Plan aleyhinde oy kullandı. İzleyen süreçte, Kuzey de CTP lideri Mehmet Ali Talat Cumhurbaşkanı seçildi. Güney de ise AKEL, Papadopoulos hükümetinden ayrıldı. Ancak, 2008 başkanlık seçimlerinde Hristofyas DİSİ adayı Kasoulidis i mağlup edebilmek için DİKO ve EDEK in desteğine muhtaç kaldı ve başkan seçildikten sonra iki partiyi hükümetine aldı. AKEL-D KO-EDEK üçlüsü, K br s' n bölünmesine sebep olmakla ve müzakerelerde taviz vermekle suçlad klar Yunan Milliyetçili i'nin partisi D S 'ye karfl ittifak içindedir. Aynı yıl başlayan Talat-Hristofyas görüşmelerinde Hristofyas, Makarios un federatif çözümü kabul ederek zaten çok önemli bir taviz vermiş olduğunu ve Rum tarafının görüşmelerde kesinlikle taviz vermeyeceğini ileri sürdü. 29 Hristofyas ın açıklaması, DİKO ve EDEK ile ittifakının genel çizgisine önemli bir atıftır. Buna rağmen, EDEK Hristofyas ı sürekli olarak taviz vermekle suçladı ve geçtiğimiz yıl hükümetten ayrıldı. Günümüzde ise 2010 seçimlerinde Talat ı mağlup eden UBP (Ulusal Birlik Partisi) lideri Derviş Eroğlu ile Hristofyas arasındaki müzakereler sürdürülmektedir. Sonuçlar Tarihi bir bütünlük içerisinde baktığımız zaman, AKEL Vasiliu-Denktaş görüşmelerini, DİSİ ise Annan Planı nı destekleyerek birer kez müzakere süreçleri lehinde adım atmış oldular. Fakat EDEK ve DİKO, 1977 yılındaki Nemitz Planı ndan 2004 yılındaki Annan Planı na kadar bütün müzakere metinlerine itiraz etmişlerdir. İki partinin tutumu, 30 yıla yakın bir süre Kıbrıs Türk toplumu adına görüşmeleri sürdüren Rauf Raif Denktaş ın Rum tarafının uzlaşmaz tutumu şeklinde sıklıkla tekrarladığı ifadeye büyük ölçüde ilham kaynağı oldu. 25 Niyazi Kızılyürek a.g.e 2005. s. 261. 26 Neophytos Loizides a.g.e s. 180-186. 27 Themos Dimitriu ve Sotiris Vlahos a.g.e. 28 Mehmet Hasgüler a.g.e s. 341. 29 Niyazi Kızılyürek a.g.e 2009 s. 106. Ekim 10 Sayı: 22 21. YÜZYIL [49]
fievki K ralp AKEL ve D S, Makariosçu siyasi gelene e daha mesafeli olmalar ndan dolay EDEK ve D KO'ya k yasla nispeten daha l ml müzakere politikalar sürdürmüfllerdir. Makarios sonrası döneme baktığımız zaman, küçük bir parti olan DİKO nun bünyesinden iki devlet başkanı çıkmasına karşın DİSİ ve AKEL adaylarının sadece birer kez bu başarıya ulaşabildiğini ve bunu da DİKO nun desteğiyle elde ettiklerini görürüz. DİKO nun ve temsil ettiği Makariosçu ruhun Rum seçmenleri üzerinde ne kadar büyük bir etkiye sahip olduğu böylelikle netlik kazanmış olur. DİSİ, Türk-Yunan İlişkileri ne krizin hakim olduğu dönemlerde şartlar taviz vermeyi engellediği için DİKO ve EDEK in desteğini almış, ancak hiçbir zaman bu iki partinin desteği olmaksızın başarıya ulaşamamıştır. AKEL, Kıbrıs Türkleri ile yakın ilişkiler geliştirse de, sadece Vasiliu Dönemi nde müzakerelere ılımlı tavırla katkı koyabilmiştir. Diğer dönemlerde seçim dengeleri, DİSİ karşıtlığı ve Makarios düşkünlüğü nedeniyle EDEK ve DİKO ile birlikte hareket etmiş ve bu ittifaklar döneminde iki partiden elle tutulur bir farklılık sergilememiştir. Şu anki müzakere sürecinde DİSİ iktidardaki Kıbrıs Türk partisi UBP ile partiler arası diyalog geliştirmektedir. Türk-Yunan İlişkileri ndeki yumuşamadan kendisine vazife çıkaran parti Annan Planı nı da desteklemişti. Türk-Yunan İlişkileri ne bunalımların hakim olmadığı bir süreçte bulunmamızdan dolayı, DİKO ve EDEK in, DİSİ yi potansiyel bir taviz verici olarak görüyor olması kuvvetle muhtemeldir. EDEK in Hristofyas Hükümeti nden ayrılması belki Makariosçular ve AKEL arasında önemli bir çatlağın göstergesi olabilir. Ancak üç parti, 2008 de yine DİSİ adayına karşı birleşerek hükümet kurmuşlardı. Dolayısıyla DİSİ nin müzakerelerde vereceği olası bir tavize karşı üç parti kenetlenebilir. Eroğlu-Hristofyas görüşmelerinde DİKO-EDEK ikilisi itirazlarını ve Hristofyas a yönelik eleştirilerini sürdürmektedir. EDEK ve DİKO ya kıyasla nispeten daha az olsa da, AKEL in Makarios un çizgisini izlemeye göz ardı edilemez bir eğilimi vardır. Parti, ortağı DİKO nun da etkisi altında kalmakta ve Vasiliu Dönemi ndeki tavrından oldukça uzak bir tutum sergilemektedir. 21. YÜZYIL [50] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22