ÇOCUK VE KÜTÜPHANE Zeynep Bayram Kastamonu Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü 4. Sınıf zeyneppbayram37@gmail.com
Amaç Çocukluk döneminin (ilköğretim) özellikleri; Çocuk kitap ilişkisi ve çocuğa olumlu yönde katkısı; Okumayı sevme koşullarını, belirlemektir.
Yöntem Çalışmada nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmanın evreni ilköğretim öğrencileri, örneklemi Kastamonu/Merkez Kuzeykent ilkokulunda okuyan 1., 2., 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden 10 ar kişi olup 7-11 yaş arası çocuklardan oluşan toplam 40 kişi oluşturmaktadır. Araştırmada betimleme yöntemi uygulanmıştır.
Veri Toplama Teknikleri Kütüphane taraması, Kastamonu Kuzeykent İlköğretim okulunda bir anket yapılmıştır.
ÇOCUK KİMDİR? Çocuğun tanımını yapmak insanın tanımını yapmak kadar zor ya da kolaydır. Tanımı yapacak olanın cinsiyeti, yaşı, mesleği, yaşadığı çevre ve edindiği bilgi, çocuğun evrensel düzeyde bir tanımını getiremeyecektir. Tanımlanabilen çocukluktur (Alpay, 1990, s.87).
OKUMA NEDİR? Okumak, Bir yazıyı meydana getiren harf ve işaretlere bakıp bunları çözümlemek veya seslendirmek (Türk Dil Kurumu, 2006) olarak tanımlanmaktadır.
ÇOCUK VE OKUMA Kişiliğin temellerinin atıldığı ilkokul döneminde çocuk ona verilen her şeyi alır ve zihninde kaydeder. En hızlı, en kolay ve en iyi öğrenme dönemi olan bu yaşlarda çocuk ona okulda sunulanı alır. Bu yaşa sunulan renkli, canlı, çeşitli, öğretici ve eğlendirici kitaplar düş gücünü ve merak duygusunu geliştirmek, düşüncelerini yontmak, başarma duygusunu kazandırmada önemli rol oynamakla birlikte yeni bir arkadaşlığın başlangıcını da oluşturur.
ÇOCUĞU OKUMAYA YÖNELTMEK Kitabın taşıdığı nitelik ve özelliklere dikkat etmek; içerik, dil, resimler, şekiller, renkler, puntolar, malzeme bunların yanında yayınevi ve varsa çevirmen, Yaşa uygunluk, Çocuğun ilgi alanına uygun ayıklayıp rafa dizmek ve çocuğa sunmak ile çocuğa okuma aşkı aşılanır.
BİR MİNİK ANKET Sınıflar 25% 25% sınıfınız 1 sınıfınız 2 sınıfınız 3 sınıfınız 4 25% 25%
MİNİK BİR ANKET Kütüphane nedir? Hiç kütüphaneye gittin mi? Kütüphanede kitap okudunmu? Kütüphanede ödev yaptın mı? Sence güzel kitap nasıl olmalıdır? Güzel kitabın konusu nasıl olmalıdır? Kitap hangi malzemelerden oluşmalıdır? Kitabın boyutları nasıl olmalıdır?
BULGULAR 1.Kütüphane nedir? % 55 Bilginin olduğu yer (22 kişi) % 28 Sessiz olunan yer (11 kişi), % 7 Kitapların olduğu yer (3 kişi), % 5 Bilgi alınan ve araştırma yapılan yer (2 kişi), % 5 Kitap okunan ve ödev yapılan yer (2 kişi). Kütüphane, bilgi ve kitapların bulunduğu, kitaplarla da sessiz araştırma, okuma ve ödev yapılan yerdir.
2. Hiç kütüphaneye gittin mi? % 92 Evet (37 kişi) % 8 Hayır (3 kişi) 3. Kütüphanede kitap okudun mu? % 72 Evet (29 kişi) % 28 Hayır (11 kişi) İlköğretim öğrencileri kütüphaneye gitmekte ve kütüphanede kitap okumaktadırlar. Ancak bu ilköğretim okulunda bir kütüphane bulunduğu göz önüne alınmalıdır.
4. Kütüphanede ödev yaptın mı? % 88 Hayır (35 kişi) % 12 Evet (5 kişi) Kütüphane alışkanlığı gözlenen öğrencilerin ödevlerini kütüphane dışında yapması, kütüphane eğitim ilişkisinde kütüphanenin yerini internet mi alıyor? Sorusunu gündeme getirmekte ve düşündürmektedir.
5. Sence güzel kitap nasıl olmalıdır? % 60 Çok yazılı olmalı (24 kişi) % 17 Az yazılı olmalı (7 kişi) % 10 Kalın kapaklı olmalı (4 kişi) % 8 Çok resimli olmalı (3 kişi) % 5 Çok renkli olmalı (2 kişi) Güzel kitap, doğal olarak da sevilen kitabın çok yazılı olması ön plana çıkıyor. Çok resim ve çok renkli resimler de ilköğretime yeni başlayanlarda gözleniyor.
6. Güzel kitabın konusu nasıl olmalıdır? % 73 Bilgilendirici kitaplar (29 kişi) % 22 Macera kitapları (9 kişi) % 5 Hayvan masalları (2 kişi) Kitabın konusunun bilgilendirici olarak düşünülmesi, derslerle ilişkili düşünme olasılığını getirmektedir akla. Bunu macera ve hayvan masalları izlemektedir.
7. Kitap hangi malzemelerden oluşmalıdır? % 97 Kâğıt (39 kişi) % 3 Karton (1 kişi) Kütüphanede bulunan kitap malzemelerinin kâğıt ve kartondan oluşmalı olarak yanıtlanması kütüphanede değişik türde malzemelerin olmadığını göstermektedir.
8. Kitabın boyutları nasıl olmalıdır? % 83 Normal boyda (33 kişi) % 10 Çok büyük (4 kişi) % 5 Büyük (2 kişi) % 2 Çok küçük (1 kişi) Kitap boyutunun çok değişik biçimlerde düşünülmesi yanı sıra ağırlıklı olarak bugün kullanılan boyutlar öne çıkmıştır.
Sonuç ve Öneriler Çocuk ve kütüphane ilişkisinde önemli bir yapıya sahip olan çalışmada; Kütüphane kültürünün var olduğu, Büyük bir kesimin kütüphaneye gittiği, kimi zaman ödev yapmak kimi zaman okumak için kütüphaneyi kullandığı,
Çocuğun kütüphanede gördüğü güzel kitapların sadece çok yazılı olmadığı yaşına uygun ve çeşitli sayıda kalın kapaklı, çok renkli, az yazılı, çok resimli kitapların da güzel olabileceğidir. Çocukların büyük bir çoğunluğunun (29 kişi) güzel kitabın konusu nasıl olmalıdır? sorusuna verdikleri yanıt bilgilendirici kitaplar olmalıdır ardından 9 kişi ise macera kitapları ve 2 kişi de hayvan masalları yönünde olmalıdır.
Vitrinde ve rafta bulunan kitapların hangi malzemelerden oluştuğu ve ayrıca hangi boyutlarda olduğu bir diğer çocuk ve kütüphane ilişkisinde önemli bir konudur. Sadece kağıtlardan oluşan ve aynı boyutta bulunan kitaplar ile bunun dışına çıkıp; Karton, kumaş, plastik, elektronik/internet gibi malzemelerden oluşan ve değişik boyda bulunup raflara, vitrinlere dizilen kitaplar çocuğun okumaya olan bakışında ve ilgisinde değişiklik yaratacaktır. Çalışmada çocukların büyük bir çoğunluğu (39 kişi) kitapların malzemesinin kağıt olması gerektiği ve yine büyük çoğunluğu (33 kişi) boyutlarının normal boyda olması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Oyun döneminden çıkan çocuğa bilgilendirici kitapların yanında okurken eğlenebileceği değişik türdeki konular içeren kitapları yaşına bağlı olarak sunmak önemli olacaktır. Ancak çocuk ve kütüphane ilişkisini daha güçlü kılmak açısından araştırmanın hipotezi olan çocuk kitaplarında - başlıca belirleyici özelliklerin: Dil, biçim, içerik olduğu-, çocuk kitapları yaşa / döneme bağlı olarak tasarlanıp hazırlanmasıyla çocuğun kütüphaneye ilgi duyacağı nı belirlemek, bu konuda yol izlemek önemli bir adım olacaktır.
KAYNAKÇA Alpay, M. (1990). Kütüphane: Dünü yarına bağlayan köprü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Türk Dil Kurumu. (2006). Türkçe sözlük, Ankara: TDK. 25 Kasım 2017 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kel ime=okumak adresinden erişildi.