Dr. Ziya KOÇ Hâkim CEZA MUHAKEMESİNDE KATILAN
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...xi KISALTMALAR...xix Birinci Bölüm KAVRAM, HUKUKİ NİTELİK, TARİHSEL GELİŞİM, KATILANIN BİREYSEL YARARLARI, ULUSLARARASI HUKUKTA YAPILAN ÇALIŞMALAR I. KAVRAM...1 1. Terim...1 2. Tanım...4 3. Kanaatimiz...7 II. HUKUKİ NİTELİK...8 1. Genel Olarak...8 2. Katılanın Davacı Sıfatı...9 3. Katılanın Bir Ceza Muhakemesi Süjesi Oluşu...12 A. Genel Olarak...12 B. Makam İtibariyle Süjelik...14 C. Şahıs İtibariyle Süjelik...15 D. Koruma Tedbiri ve Delil Süjeliği...16
xii 4. Katılanın Cumhuriyet Savcısı ile İlişkisi...17 III. CEZA MUHAKEMESİNE KATILMANIN ALEYHİNDE VE LEHİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER...21 1. Katılmanın Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler...21 2. Katılmanın Lehinde İleri Sürülen Görüşler... 24 3. Kanaatimiz... 25 IV. TARİHSEL GELİŞİM...27 1. Ceza Muhakemesi Sistemlerinde Durum...27 A. İtham Sistemi...27 B. Tahkik Sistemi... 28 C. Karma Sistem... 28 2. Hukuk Düzenlerinde Ceza Muhakemesine Katılma...29 A. İlkel Hukuk Düzenleri...29 B. Roma Hukuku...31 C. Cermen Hukuku...33 D. Müşterek Hukuk...35 E. Fransız Hukuku... 36 F. Türk Hukuku... 38 V. KATILAN OLMAYA HUKUKİLİK KAZANDIRAN TEMEL İLKELER...41 1. Hukuk Devleti...41 2. İnsan Haysiyetinin Dokunulmazlığı...42 3. Orantılılık...43 4. Sosyal Devlet...43 5. Adil Yargılanma Hakkı ve Silahların Eşitliği... 44 6. Hak Arama Hürriyeti...45 VI. KATILANIN BİREYSEL YARARLARI...45 1. Genel Olarak...45 2. Tatmin Edilme (Misilleme)... 46 3. Kontrol...51 4. Aydınlanma...53
xiii 5. Koruma...55 6. Tazmin...57 VII. ULUSLARARASI HUKUKTA YAPILAN ÇALIŞMALAR... 60 1. Birleşmiş Milletler... 60 A. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi... 60 B. Birleşmiş Milletler Suç ve Yetki İstismarı Mağdurlarına Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler Bildirisi...61 2. Uluslararası Ceza Mahkemesi... 64 3. Avrupa Birliği... 66 A. İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Avrupa Sözleşmesi ve Ek Protokolleri... 66 B. Avrupa Konseyi Sözleşmesi...67 C. Avrupa Konseyi nin 28 Haziran 1985 Tarihli Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdurun Durumuna Dair Tavsiye Kararları... 68 D. 15 Mart 2001 Tarihli Ceza Muhakemesi Usullerinde Mağdurun Yeri İle İlgili Çalışma Taslağı...71 E. 12-13 Ekim 2006 Tarihlerinde Erivan da Yapılan 27. Katılım Toplantısı... 72 İkinci Bölüm KATILAN OLMANIN ŞARTLARI, KATILMA ZAMANI, USULÜ VE KATILMA KARARI I. KATILAN OLMANIN ŞARTLARI...75 1. Sıfat...75 A. Suçtan Zarar Gören...75 a. Terim...75 b. Çeşitli Görüşler... 77 aa. Alman Hukuku... 77 aaa. Öğreti... 77
xiv bbb. Mahkeme Kararları...81 bb. Türk Hukuku... 83 aaa. Öğreti... 83 bbb. Mahkeme Kararları... 86 B. Mağdur... 94 a. Genel Olarak... 94 b. Viktimolojide Mağdur...95 c. Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur... 96 d. Suçtan Zarar Gören-Mağdur Ayrımı...101 C. Malen Sorumlu... 102 D. Kanaatimiz... 104 2. Hukuken Kişi Olma... 108 A. Genel Olarak... 108 B. Gerçek Kişiler... 108 a. Sağ Olmak... 108 b. Dava Ehliyetine Sahip Olmak... 109 C. Tüzel Kişiler...116 a. Genel Olarak...116 b. Suçtan Zarar Gören Tüzel Kişinin Kamu Davasında Temsili...117 aa. Katılan Yanında Yer Alma...117 bb. Tüzel Kişi Adına Kamu Davasına Katılma Talebinde Bulunabilecekler... 120 3. Bir Kamu Davasının Varlığı... 123 A. Asıl Ceza Davası... 123 a. Genel Olarak... 123 b. Dar Anlamda Asıl Ceza Davaları... 123 c. Güvenlik Tedbiri Davaları... 126 B. Tali Ceza Davaları... 129 a. Genel Olarak... 129 b. Kovuşturma Davası... 130
c. Kanun Yolu Davaları... 131 aa. Genel Olarak... 131 bb. Olağan Kanun Yolları... 132 cc. Olağanüstü Kanun Yolları... 133 aaa. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtirazı... 133 bbb. Muhakemenin Yenilenmesi... 133 ccc. Kanun Yararına Bozma... 135 d. Hadise Davaları... 136 aa. Genel Olarak... 136 bb. Müsadere Davaları... 137 cc. İnfaz Davaları... 139 II. KATILMA ZAMANI... 140 1. Soruşturma Aşamasında Katılma... 140 2. Kovuşturma Aşamasında Katılma... 142 3. Bozmadan Sonra Katılma... 144 III. KATILMA BAŞVURUSU... 146 1. Katılma İsteği... 146 2. Katılma Başvurusunun Şekli... 148 3. Katılma Başvurusunun Yapılacağı Makam... 154 4. Katılma İsteğinden Vazgeçme... 156 IV. KATILMA KARARI... 160 1. Yetki... 160 2. İncelemenin Konusu... 162 3. Usul... 164 4. Katılma İsteminin Uygun Bulunması veya Reddi Kararı... 165 5. Katılma Kararının Anlamı...171 A. Çeşitli Görüşler...171 a. Alman Hukuku...171 b. Türk Hukuku... 173 B. Kanaatimiz...174 xv
xvi 6. Kararın Kesinliği...175 7. Kanun Yolu...176 8. Katılma Kararının Kamu Davasına Etkisi... 179 Üçüncü Bölüm KATILANIN ÖDEVLERİ VE HAKLARI, KATILAN SIFATININ SONA ERMESİ I. KATILANIN ÖDEVLERİ... 183 1. Davayı Takip Etmek... 183 2. Duruşmanın Düzenini Bozmamak... 186 3. Adres Değişikliğini Bildirme... 187 II. KATILANIN HAKLARI... 188 1. Genel Olarak... 188 2. Haklarını Öğrenme Hakkı... 189 3. Duruşmadan Haberdar Edilme Hakkı...191 4. Muhakemeye Yön Verme Hakkı... 193 5. Dava Dosyasını İnceleme ve Örnek Alma Hakkı... 198 6. Avukat Yardımından Yararlanma Hakkı... 199 7. Kanun Yollarına Başvurma Hakkı... 203 A. Katılmadan Önce Verilen Kararlara Karşı Kanun Yoluna Başvurma Hakkı... 203 B. Katılmadan Sonra Verilen Kararlara Karşı Kanun Yoluna Başvurma Hakkı...204 C. Sanık Lehinde Kanun Yoluna Başvurma...207 8. Tanık Olma Hakkı...209 9. Korunma Hakkı... 212 10. Vekâlet Ücreti...216 11. Zararının Tazmin Edilmesini İsteme Hakkı...217 III. KATILAN SIFATININ SONA ERMESİ... 221 1. Kamu Davasının Sona Ermesi... 221
xvii 2. Katılanın Ölümü... 223 3. Katılma Davasının Geri Alınması... 227 IV. MUHAKEME GİDERLERİ... 230 SONUÇ... 233 KAYNAKÇA... 245