Prof. Dr. rfan Erdo an

Sayı 23 Yaz-Güz 2006

Bo sayfa

G. Ü.. F. adına sahibi Prof. Dr. Kadri Yamaç Sorumlu yazı i leri müdürü Prof. Dr. Korkmaz Alemdar Editör Prof. Dr. rfan Erdo an Yardımcı editörler Ara. Gör. Aytül Tamer Dokt. Ö r. Esra Kelo lu- ler Doç. Dr. Gamze Y. Özdemir Yrd. Doç. Dr. Cem Ya ın Ara. Gör. Özge Güven Yayın kurulu Prof. Dr. Levent Kılıç Prof. Dr. Bayram Kaya Prof. Dr. Merih Zıllıo lu Prof. Dr. Sacide Vural Prof. Dr. N. Gürkan Pazarcı Prof. Dr. Seçil Büker Doç. Dr. Nazife Güngör Prof. Dr. Peyami Çelikcan Prof. Dr. Ra it Kaya Prof. Dr. Dan Schiller Prof. Dr. Vincent Mosco Prof. Dr. Stuart Ewen Selçuk Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Ankara Üniversitesi Galatasaray Üniversitesi Maltepe Üniversitesi ODTÜ University of Illinois, USA Queen s University, Canada CUNY, USA Kapak ve sayfa tasarımı rfan Erdo an ISSN: 1302-146x Copyright leti im Fakültesi. Tüm hakları saklıdır Yayın ve türü: Yılda iki kez basılan hakemli, yaygın, süreli bir dergidir. Yönetim merkezi ve adresi: leti im Fakültesi, 06510 Emek, Ankara Tel: 90 312 212 6495 Fax: 0 312 212 1832 e-mail: iletisimdergisi@gazi.edu.tr Yayın tarihi: 2 Ocak 2007 Basım yeri: leti im Fakültesi Basımevi, Emek, Ankara.

Dergi Politikası 1983 yılından beri leti im ba lı ıyla çıkan leti im Dergisi ileti im kuram ve ara tırmalarına odaklanan bir sosyal bilimler dergisidir. Dergi farklı kuramsal yakla ımlara ve inceleme yönelimlerine açık bir karaktere sahiptir; Türkiye ve dünyada ileti im konularının akademik tartı ması için bir forum olu turur; ileti im alanında kuramsal ve yöntem bilimsel olarak zengin bilgi kazanımı ve geli mesine katkıda bulunarak toplumsal ba lamda faydalı bilginin olu masına ve geli mesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Journal s Policy The Journal of Communication Theory and Research, launched in 1983 and formerly published under the title Communication, is a social sciences journal focusing upon theory and research on communication. The journal is dedicated to present competing theoretical approaches and study orientations; to developing a forum for the scholarly discussion of communication issues in Turkey and around the world in order to further the field; to expand the frontiers of knowledge by contributing to the literature on communication; to perform its role in the development of theoretically and methodologically enriched multidisciplinary body of knowledge on communication. Makale Sunumu Makale göndermek isteyenler kesinlikle web sayfasındaki makale ve di er yazıları sunma ko ullarını okumalıdır. Makalenin bir kopyası PC word formatında hazırlanmalı ve iletisimdergisi@gazi.edu.tr adresine bir niyet mektubuna eklenerek gönderilmelidir. Editör makaleyi okuduktan sonra ya de erlendirmeleri için iki hakeme gönderir ya da de i iklik önerileriyle yazara geri yollar. Yazar, isterse yaptı ı de i ıkliklerle makaleyi göndererek süreci yeniden ba latabilir. Makelenin formatı kesinlikle Dergi nin belirledi i kurallara uymalıdır. Submissions Manuscripts submitted for publication consideration should be sent in digital form. Digital copy of a manuscript and inquiries of an editorial nature should be e-mailed to (iletisimdergisi@gazi.edu.tr). Please insure that the digital version of the submission is virus-free and created in PC Word format. The manuscript should be double-spaced; references and formatting should follow the style guidelines of the APA (5th ed.). Please find the further information in the web page of the journal.

Editörün Notu Kitle ileti imi pratiklerinin do asıyla ilgili etik konusu, yo un bir ekilde i lenen ve akademik ve toplumsal gündemde daima kalan konulardan biridir. Etikle ilgili olarak herkesin daima bir söyleyece i olmu tur. Benim ve benzeri dü üncede olanların bu konudaki söyledikleri ve söyleyecekleri daima egemen çıkar yapılarının belirledi i dü üncenin ve ana akım yakla ımların kurdu u çerçevenin dı ında olmu tur ve olacaktır. Bunun önde gelen nedeni asla kar ı olmak veya ele tirmek de ildir: Farklılık, insan faaliyeti ve bu faaliyetin örgütlü do ası ve ili kilerinden hareket ederek konuyu ele almaktan kaynaklanmaktadır. Toplantılarda etik konusunun bu ekilde ele alınmasına, ne yazık ki, çok ender rastlanır. Bu nedenin de itici güç oldu u di er önemli nedenlerle, Korkmaz Alemdar ın bu konudaki belirleyici ilgisi ve benim bazen Korkmaz Alemdar ı (ve bazen kendimi de) rahatsız edecek biçimde bir eyi alı ılagelenin dı ında, sunulmayanı da ekleyerek sunma merakım ile birlikte, Medya ve Etik konusunu i leme fikri ortaya çıktı. Fikir UNESCO ya ta ındı ve UNESCO da Arsın Aydınuraz ve Refik Erduran ba ta olmak üzere herkesin ilgi ve deste iyle geli ti. Ardından TUB TAK ın bilimsel giri ime katkısı geldi. Böylece bu üç kurumun deste iyle ULUSLARARASI MEDYA ve ET K sempozyumu gerçekle ti. Bu uluslararası Sempozyuma Afrika dan, Asya dan, Avustralya dan, Avrupa dan ve Kuzey Amerika dan 40 a yakın akademisyen, gazeteci, sivil toplum örgütü temsilcisi katıldı. Konu ulan ve tartı ılan konuların ileti im alanındaki önemi, konu macıların ve ilgilenenlerin bu sempozyumda konu ulan ve tartı ılanların yayınlanması gerekti ini tekrar tekrar belirtmeleri, bizi sempozyumda sunulanları ve tartı maları Türkiye deki leti im camiasıyla payla mamız gerekti i dü üncesine götürdü. Dolayısıyla, leti im dergimizin bu sayısını Medya ve Etik konusuna ayırdık. Derginin makaleler bölümüne sempozyumdaki sunumlar yerle tirildi. Bunu yaparken, önce eti in ne oldu unu, ve medya ve etik arasındaki ba ı irdeleyen ele tirel bir giri yapıldı. Böylece, etik konusu ve medya ve etik ba ı, yaygın anlatıların çerçevesini kırarak sunuldu ve okuyucuya bu konuda geni bir perspektif sunmayı amaçlayan sempozyumun konu malarının daha iyi anla ılması için bir temel olu turulmaya çalı ıldı. Bunu takiben, oturumlardaki sunumlar konu ma sırasına göre verildi. Dan Schiller, Ümit Atabek ve Vincent Mosco nun eti i toplumsal üretim tarzı ve üretim ili kileri

içine yerle tiren konu malarıyla ba layan sunumlar, di er konu macıların medyada etik sorunları hakkındaki sunumlarıyla tamamlandı. Sunumların akademik makale biçiminde olanları sunum-makale ve olmayanları da sunum ba lı ı altında hem Türkçe hem de sunum diliyle yayınlandı. Bu sayının özel do ası nedeniyle, sunumların biçimsel yapısında derginin politikasına uymayan farklılıklar olmasına izin verildi. Derginin Forum bölümü üç alt bölüme ayrıldı. Birinci alt-bölümde açılı konu maları sunuldu. kincisinde, oturum ba kanlarının sözleri verildi. Bunu, sorulan sorular, verilen yanıtlar ve tartı malar takip etti. Son alt-bölümde ise, toplantının de erlendirilmesi ve sonuç bildirgesi önerisi sunuldu. Okuyanların büyük ço unlu u içerikte sunulanları okuyarak bir eyler ö renmek isteyen iyi niyetli okuyuculardır. Bazıları da urada cümle hatası yapmı, urada alıntıya referans vermemi, tercümede urada yanlı yapmı, u kavramı do ru kullanmayı bile bilmiyor gibi ikayetler üreten ve karalama kampanyasının bir parçası olan kötü niyetli okuyuculardır. Elbette en kötüleri de, okumayanlar ve habisliklerinden kudurdukları için in a ettikleri kıskançlık, yalan, iftira ve baskı dünyasında, örne in, bu dergiden tezlerinde veya ödevlerinde alıntı yapan ö rencileri bu ismi burada görmeyece im, çıkart! diye ezeceklerdir. Bu ezme, üniversitelerde yerle mi bazı rütbeli cahillerin, bilmek isteyene, bilgiye ve bilginin yayılmasına kar ı dü manlı ını anlatır. Üniversiteleri dedikoduhaneye ve ticarethaneye çeviren, okumayan ve dolayısıyla okutmayan bu cahiller, ne yazık ki, kendileri gibi tembel, bilgiye ve bilene dü man insanlar yeti tirmektedir. Yeti tirdikleri ki iler, örne in doktora yeterlilik ve doçentlik sınavlarında, alanlarıyla ilgili en temel bilgileri bilmedikleri, bilimsel yöntemler hakkında do ru bilgiden yoksun oldukları halde, kendilerini cahille tirerek yeti tirenlerin kar ılıklı çıkara dayanan dayanı ması sonucu, üniversitelerde kadro almakta, bilmedikleri yöntemle ara tırma yapmakta, bilmedikleri konuda dersler vermekte ve gerikalmı lı ın yeniden-üretimini sürdürmektedir. Amacımız, varlı ını ya dü ünüyorum, o halde varım derken ezberledi i kli eleri sıralayarak egemenlik kuranların ya da tüketiyorum, o halde varım diyerek tüketici-sahiplikte nicel çoklu u ve gösteri yarı ında üstünlü ü elde edebilmek için önüne gelen herkesi ve her eyi kendi çıkarı için kullananların baskın oldu u dünyada, kendini ve dı ını soru turan, kendini ve insanı seven vicdanlı insanların insanlı ı geli tirme çabasına katkıda bulunmaktır. rfan Erdo an

Sayı 23 Yaz-Güz 2006 BA LARKEN rfan Erdo an Medya ve etik: ele tirel bir giri... 1 SUNUMLAR Dan Schiller leti im ve kriz: enformasyona dayalı kapitalizm ve kontrol devleti... 27 Communications and the crisis: informationalized capitalism and the control state... 41 Ümit Atabek Türkiye de bilgi ileti im teknolojileri: Bir etik tartı ma alanı olarak yazılım korsanlı ı... 55 Vincent Mosco Bilgi endüstrilerinde eme in yönde mesi... 63 Labour convergence in the knowledge ındustries... 81 Hıfzı Topuz Alternatifler üzerine... 101

ii çindekiler Diomansi Bombote M. Diomansi Bombote'nin leti im sentezi... 107 Synthese de la communication de M. Diomansi Bombote.... 113 Robert Beckett leti im eti i ve enformasyon: küresel dünyanın vatanda ları kendileri için dü ünüyor... 117 Communication ethics & information: global citizens thinking for themselves... 135 Yehiel Hilik Limor Gazetecilik ve ek i : uluslararası 242 etik ilkenin kar ıla tırması... 151 Journalism and moonlighting: an ınternational comparison of 242 codes of ethics... 161 Raphael Cohen-Almagor Mahremiyetin sınırları: yararlı ayrımlar... 175 The bounds of privacy: helpful distinctions... 187 Ian Richards Felaket habercili i, güven ve etik... 199 Marcello Foa Görünmez tehlike: Spin doktorları medya etik kurallarını nasıl atlarlar?... 205 The ınvisible threat: how spin doctors bypass media ethics rules... 211 Mehmet Yüksel Modernle me,toplumsal Ya amın Hukuksalla ması ve Etik... 217 Süleyman rvan "Gazetecilik eti i" dersi çerçevesinde etik sorunlara akademik yakla ımlar... 233

çindekiler iii FORUM Forum hakkında rfan Erdo an... 247 Açılı konu maları Tuba Ongun... 249 Arsın Aydınuraz... 250 Oturum ba kanlarının konu maları Hıfzı Topuz... 257 Korkmaz Alemdar... 259 Refik Erduran... 262 rfan Erdo an... 264 Soru, yanıt ve tartı malar: birinci Gün rfan Erdo an... 265 Raphael Cohen-Almagor... 266 Dan Schiller... 267 Vincent Mosco... 269 brahim Bilici... 270 Dan Schiller... 271 Esra Kelo lu- ler... 272 Vincent Mosco... 272 Dan Schiller... 274 Ümit Atabek... 274 Vincent Mosco... 275 Boris Novasardiyan... 276 Babacan Ta demir... 277 Aytaç Yıldız... 277 Diomansi Bombote... 278 Konca Yumlu... 279 Yüksel Akkaya... 280

iv çindekiler Vincent Mosco... 281 Ümit Atabek... 282 Emre Aygen... 283 Refik Erduran... 284 Hülya Eraslan... 284 Boris Novasardian... 284 Ümit Atabek... 285 Boris Novasardian... 285 Refik Erduran... 286 Raphael Cohen-Armagor... 286 Vincent Mosco... 287 Bayram kaya... 288 Soru, yanıt ve tartı malar: ikinci Gün rfan Erdo an... 289 Bayram Kaya... 291 Ahmet Akgül... 292 Aytaç Yıldız... 294 rfan Erdo an... 295 Süleyman rvan... 297 Nermin Gedik... 297 rfan Erdo an... 298 Süleyman rvan... 299 Raphael Cohen-Almagor... 299 Marcello Foa... 299 rfan Erdo an... 300 Mustafa Kılıç... 300 Marcello Foa... 301 rfan Erdo an... 302 Mehmet Yüksel... 302 Biterken Toplantının de erlendirmesi ve sonuç bildirgesi önerisi... 303 Katılımcılar... 307