GÖKDELENLER İÇİN SINIR VAR MIDIR? IS THERE A LIMIT FOR THE SKYSCRAPERS? Hasan Begeç 1, Darioush Bashiri Hamidabad 2 1 Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü, İzmir, Türkiye 1 hasan.begec@deu.edu.tr 2 Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye 2 darioush.bashiri@ogr.deu.edu.tr ÖZET Mimarlık tarihi içinde değişik dönemlerde farklı birçok yapı tipinin öne çıkarak simgeleştiğini ve toplumun o dönemki bilimsel, teknolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel güçlerini yansıttığını söyleyebiliriz. Ancak Mimarlık alanında en çok dikkatleri çeken yapı tipi; dünyadaki diğer yapılarla kıyaslandığında, sayılarının çok daha az olmasına rağmen, çok daha fazla tartışılan yüksek yapılar dır. Günümüzde gökdelen (Skyscraper) olarak adlandırılan yüksek yapılarla ilgili çok geniş bir terminoloji ve farklı farklı yapılmış birçok tanım bulunmaktadır. En genel anlamda gökdelenler; çevredeki diğer yapılardan yükseklikleri ile ayrılan, işlevleri yüksek olmalarını gerektiren, kentsel çevre içinde kitlesel etki yaratan ve yüksekliği yapı tabanını oluşturan boyutlarını çok çok aşan narin yapılar olarak tanımlanabilir. Bu çalışma gökdelenler için sınır var mıdır? sorusunu sorarak aslında başlangıcından itibaren gökyüzüyle sınır tanımayan bir yükseklik yarışı biçiminde yapılmakta olan gökdelenler için var olan sınırları kapsamlı biçimde açıklamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda gökdelenler için var olan sınır/sınırlamalar, yüksekliğe yönelik sınırlar ve kentsel çevre içindeki konumlanmalarına yönelik sınırlar (özellikle Avrupa daki tarihi kent dokusunun içinde gökdelen yapımına getirilen sınırlamalar) olarak iki ana başlık altında toplanmıştır. Gökdelenler için belirlenen sınırlar aynı zamanda çalışmanın kapsamını da oluşturmaktadır. Günümüz kentlerinin ayrılmaz parçası olan gökdelenlerin yapı ve kentsel çevre ölçeğindeki sınır-sınırlamalarının incelenmesi özellikle yasal mevzuat ve kentsel konumlanmadaki eksikliklerinin belirlenmesi açısından önemli bir rol oynayacaktır. Anahtar Kelimeler: yüksek yapılar, yüksek yapıların sınırlanması, kentsel çevre içinde yüksek yapı sınırlaması ABSTRACT Of many different building types in different periods in the history of architecture and society of that era that symbolizes that come forward to the scientific, technological, social, economic and cultural power can say that reflect. But the type of buildings that attracts the most attention in the field of architecture; When compared with other buildings in the world, although the number of much smaller, much more controversial "high rise buildings" is. Nowadays, there are many definitions of a wide range of different terminology about skyscraper. In the most general sense, the skyscrapers; separated from other structures with the surrounding heights, functions that require them to be high, creating a massive impact in the urban environment and the height can be defined as very, very delicate structures that exceed the dimensions that make up the base. This study aims to comprehensively explain by asking the question that Is there a limit for the skyscrapers? that skyscrapers being built in the form of a height limit from the beginning of the race to the sky uninhibited. In this context, existing for skyscrapers limit or restrictions, limits for the height, limits for urban environment (especially restrictions on the construction of skyscrapers in the historic urban pattern in Europe) Limits set for skyscrapers is also the scope of the study also. Examination of cross-limitation in the building and scale of the skyscraper urban environment will play an important role, especially in terms of determining the legal limits and lack of urban neighborhood skyscraper development. Keywords: high-rise buildings, the limitation of high-rise buildings, limitations of high-rise buildings in the urban environment
1. GİRİŞ Yükseklik, yüksek olma insanoğlu için her dönem farklı anlamlar ifade etmiş, özellikle yüksek yapılara mimarlık tarihi içinde farklı duygu ve düşüncelerle bakılmıştır. Günümüzde bilinen anlamdaki yüksek yapıların gelişimi ise 19. Yy sonu 20. Yy başındaki Endüstri devrimi ve beraberinde yaşanan sosyal, ekonomik ve teknolojik olarak üç ana başlık altında toplayacağımız gelişmelere bağlıdır. Hızlı şehirleşme ve artan arsa fiyatları, demir ve çeliğin yapısal malzeme, çerçeve sistemin de taşıyıcı sistem olarak kullanılmaya başlanması, asansör, hidrofor ve yangın önleme sistemlerindeki gelişmeler ve beklide en önemlisi varsıl kişi veya firmaların güç ve prestijlerini bu tarz simgesel yapılar ile ifade etme istekleri yüksek yapılaşma sürecini başlatan gelişmeler olmuştur (Begeç, 1999). Öncelikle Amerika nın New York ve Chicago kentlerinde yapılmaya başlanan yüksek yapılar, 20. Yy ın ilk yarısında Avrupa da sonlarına doğru ise Asya da görülmeye başlamıştır. Günümüzde ise hemen hemen bütün dünya kentlerinde (Uzakdoğu ve Asya kentlerinde daha yoğun olmak üzere) hep daha yükseğinin, en yükseğinin yapılmaya çalışıldığı bir yarış şeklinde sürmektedir. Dünyadaki diğer yapılarla kıyaslandığında, sayılarının çok daha az olmasına rağmen, çok tartışılmalarının nedeni de yükseklikleri ve yükseklik yarışı biçimde yapılmalarıdır. 2. YÜKSEK YAPI KAVRAMI Yüksek yapıların yapılmaya başlamasından günümüze kadar, dünyada bulunduğu döneme, ülkeye, çevreye göre çeşitli kriterlerde birçok yüksek yapı tanımı yapılmıştır. Alman standartlarına göre en yüksek noktası 22 m yi geçen, ABD de ise on iki kattan daha yüksek olan yapılar olarak tanımlanmaktadır. Ansiklopedik tanımlarda ise ilk örneklerine ABD de rastlanan çok katlı binalara verilen isim (Meydan Larousse, 1971), ve taban alanı küçük, yüksekliği taban boyutlarına göre fazla, genellikle kule biçiminde, narin binalar (Büyük Larousse, 1986) olarak belirtilmektedir. En genel anlamda ise; çevredeki diğer yapılardan yükseklikleri ile ayrılan, işlevleri yüksek olmalarını gerektiren, kentsel çevre içinde kitlesel etki yaratan ve yüksekliği yapı tabanını oluşturan boyutlarını çok çok aşan narin yapılar olarak tanımlanabilir. Yüksek yapılarla ilgili farklı birçok tanım olduğu gibi sınırları kesin çizgilerle belirlenmemiş olan gelişmiş bir de terminoloji bulunmaktadır. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yüksek yapılar farklı terimlerle ifade edilmiştir. Alışılmışın çok üstünde yüksekliğe sahip olan bu yapılar için İngilizce de skyscraper (gökdelen), Fransızca da gratte-ciel (dev bina), Almanca da hochhaus (yüksek bina) veya wolkenkratzer (bulutdelen) terimleri kullanılmaktadır (URL 2). Yüksek yapılar için kullanılan high-rise (yüksek yapı) terimi, ABD de yüksek yapıların yapılmaya başlandığı ilk dönemlerde kâgir yığma yapılar için geçerli yükseklik sınırı olan altı kattan daha yüksek yapılar için kullanılmıştır. Daha sonraları kat sayıları arttıkça high-rise terimi, yerini skyscraper (gökdelen) terimine bırakmıştır. Gökdelen ve yüksek yapı terimleri çoğu zaman aynı anlamda kullanılmasına karşın içerik olarak farklılık göstermektedir. Genellikle highrise terimi 25 kata kadar olan yapılar için, skyscraper terimi ise 25 katın üstündeki yapılar için kullanılmaktadır. Ayrıca ABD de 150 m nin üzerindeki yapılar Skyscraper (gökdelen) olarak tanımlanmaktadır. Son zamanlarda yapıların yüksekliklerine göre supertall ve megatall terimleri de kullanılmaya başlanmıştır. Yapının yüksekliği 300 m nin (1000 ft) üzerindeki ise Supertall, 600 m nin (2000 ft) üzerinde ise Megatall denilmektedir. 3. YÜKSEK YAPI SINIRLARI Gökdelenlerin gelişimini, yararları-zararları, insan hayatına ve kente olumlu olumsuz etkileri pek çok araştırmacı tarafından dile getirilmiş, tartışılmış halen de tartışılmaya devam etmektedir. Gökdelenler için tartışılması gereken bir diğer konu da bu tip yapılar için herhangi bir sınır olup olmadığıdır. Aslında zemin özellikleri, yapım, strüktür, asansör, ısıtma-soğutma havalandırma, cephe sistemleri, maliyet, malzeme, güvenlik, doğal veriler (özellikle rüzgar), kent içindeki konumları vb gibi birçok etken diğer yapı tiplerinden çok daha fazla olarak gökdelenlerin yükseklik ve biçimlenmelerinde birer sınırlayıcı unsur olmaktadır. Bu bağlamda gökdelenler için var olan sınır/sınırlamalar: 1. Yüksekliğe yönelik sınırlar, a. Amaç (varsıl kişi-firmaların güç-prestij göstergesi, kent içindeki arsaların azalması ve arsa fiyatlarının aşırı artması), b. Teknoloji (Yapım sistemi, malzeme, asansör, iklimlendirme sistemleri, yangın güvenlik sistemleri, cephe sistemleri),
c. Yasal sınırlar-mevzuat (Amerika da öncelikle Chicago kentinde sonra 1916 ve 1961 yılında New York da çıkartılan bölgeleme kanunu zonning laws ile getirilen sınırlamalar, vd.), 2. Kentsel çevre içindeki konumlanmalarına yönelik sınırlar (özellikle Avrupa daki tarihi kent dokusunun içinde gökdelen yapımına getirilen sınırlamalar) olarak iki ana başlık altında incelenebilir. 3.1. Yüksekliğe Yönelik Sınırlar Yüksekliğe, yüksek yapılara getirilen ilk sınırlama; tanrının bizzat kendisi tarafından olmuştur. M.Ö. 6. yy da Babil de yaşayan ve Tevrat a göre Nuh Peygamberin torunlarının gökyüzüne yani tanrı katına ulaşmak için yaptıkları Babil Kulesi; tanrının hiç de hoşuna gitmemiş ve tanrı, kulenin yapımını çalışanların her birine farklı bir dil vererek engellemiştir (Resim 1). Günümüz gökdelenlerinin göğe delercesine yükselmelerine baktığımızda neden tanrı tarafından benzer bir sınırlama yok! sorusu aklımıza gelebilir. Herhalde günümüz gökdelenlerinin, Babil Kulesinin yapımındaki gibi tanrıya ulaşmak amacıyla değil, çoğunlukla güç ve prestijl ve/veya daha fazla kazanç elde etmek amacıyla yapıldıkları için olsa gerek. Resim 1. Babil Kulesi Gökdelenler için bir diğer sınırlama da, gökdelenleri başlangıcından günümüze kadar ki gelişiminde etkili olan sosyal, ekonomik ve teknolojik faktörler tarafından olmaktadır. Bu faktörler önce sınırlayan, sonra sınırları kaldıran, daha sonra tekrar yeni sınırlar oluşturan niteliği ile paradoksal durum oluşturmaktadır. Sosyal sınır: nasıl ki, firmaların büyümesi ve bütün birimlerini aynı yerde toplama istemeleri buna benzer olarak aynı iş kollarının da bir arada bulunmak istemeleri gökdelenleri ortaya çıkarmışsa, günümüzde varsıl kişi-firmaların güç ve prestij göstergesi olarak gökdelenler yapılmaktadır. Daha yükseğinin yapılması için sınır ise daha varsıl kişi-firmanın olup olmamasıdır. Ekonomik sınır: Kentin büyümesine bağlı olarak azalan arsaların değerlendirilmesinde daha fazla kazanç sağlama isteğinin olmasıdır. Teknolojik sınır: İlk asansörler, ilk çelik çerçeve taşıyıcı sistem, hidrofor ve tesisat sistemleri, kullanılan cam, çelik ve beton malzeme belirli bir kata kadar yükselmeye imkan tanımakta, daha yükseğinin yapılmasında sınır olmaktaydı. Gökdelenlerin gelişim süreci içinde asansör sistemlerinde, taşıyıcı sistemde (yanal yüklere dayanım açısından çerçeve, perde duvarlı, çerçeve+perde duvarlı, çekirdek, tübüler ve kompozit gibi) cephe sistemlerinde ve malzemede yaşanan gelişmelerle kısa sürede 100 katın üzerinde gökdelenler kolaylıkla yapılabilir hale gelmiştir. Teknolojinin sürekli gelişimi mevcut sınırları ortadan kaldırmakta, ancak daha yeni gelişmelerle aşılmak üzere yeni sınırlar ortaya çıkarmaktadır. Teknolojik gelişmelerin insanoğlunun istediği yüksekliği yapmasında engelleyici olduğu belki de tek istisnai durum Frank Lloyd Wright ın 1956 yılında 528 katlı 1 mil (1609m) yüksekliğindeki gökdelen önerisidir (Resim 2) (URL 1). Günümüz teknolojisi ile bile yapılması zor olan bu gökdelen, ancak gelecekteki gelişmelerle yapılabilir görünmektedir.
Resim 2 Bir Mil Yüksekliğindeki Gökdelen (URL 1) Başlangıcından itibaren gökyüzüyle sınır tanımayan bir yükseklik yarışı biçiminde yapılmakta olan gökdelenler için mevcut ulaşılan yükseklik, bir sonraki gökdelen için aşılması gereken bir sınır olmaktadır. Gökdelen gelişimine baktığımızda; önce 1910-1933 yılları arasında, daha sonra 1970-1975 döneminde ve de son dönemde 2000 yılından sonra yükseklik sınırının hızla yukarılara taşındığını görebiliriz. 1908 yılında Singer Binası (187m), 1909 yılında Metropoliten Tower (213m), 1913 yılında Woolworth Binası (241m), 1930 yılında 40 Wall Street Binası (283m), 1930 yılında Chrysler Binası (319 m), 1931 de Empire State Binası (381m), 1970 de günümüzde var olmayan World Trade Center (412m), 1973 de Sears Tower (443m), 1998 de Petronas Tower (451m), 2004 yılında Taipei 101 (508m), 2010 yılında Burj Khalifa (828m) binaları gökdelenlerin farklı dönemlerdeki ve günümüzde ulaşılan sınırı göstermektedir. Çok yakın bir zamanda, birkaç yıl içinde 2019 yılında Cidde de tamamlanacak olan 1000m yüksekliğindeki Kingdom Tower ise yeni sınırı belirleyecektir (Şekil 1). Şekil 1. Tarihsel süreç içinde dünyanın en yüksek gökdelenleri ve artan yükseklik sınırı Gökdelenler için getirilen bir diğer sınırlamada yerel veya merkezi yönetimler tarafından çıkartılmış yasal düzenlemeler ile olmuştur. Gökdelenlerin anavatanı olan amerika da 19. yy sonu ve 20. yy başında New York ve Chicago kentlerinde gökdelenlerin hızla yapılmaya başlanması bu tip yapılarla ilgili olarak pek çok sorunun da ortaya çıkmasına ve tartışılmasına
neden olmuştur. Bu sorunlar; gökdelenlerin bulunduğu alanlarda ulaşım-trafik yoğunluğunun artması, kanalizasyon ve içme suyu gibi altyapı hizmetlerinde niteliksel ve niceliksel değişikliklerin olmasının gerektiği, gökdelenlerin diğer yapıların güneşini engellemesi, yakın çevresindeki havayı, ışığı kesmesi, gökyüzünü kapaması, rüzgarın akışını yönünü değiştirmesi ve rüzgar patlamasına (blasts of wind) yol açması, aşırı yoğunluk oluşturmasıdır. Ortaya çıkan sorunlar 1890 lı yıllardan itibaren tartışılmaya başlanmıştır. Örneğin New York Ticaret Odası 1895 yılında yaptığı bir araştırmada yapı yüksekliğini sınırlayan düzenlemelerin gerçekleştirilmesi önerilmiştir. Buna benzer olarak 1902 yılında New York independent gazetesindeki bir yorumda gökdelenlerle ilgili olarak apartmanların komşuluk duygusunu, dostlukları, dinsel törenler ya da gereksinimler için kurulan ilişkileri, ortak ilgileri zayıflattığına değinilmiştir. Amerika da ilk yükseklik sınırlamaları Boston ve Washington da getirilmiştir. Ancak bu sınırlama kentin tümü için değil her bölge için ayrı ayrı kurallar öngörmektedir. 1893 yılında da Chicago da bu tür bir düzenlemeye gidilmiştir. Chicago da yapıların erişebileceği en yüksek sınır, 1893 de 39m (130ft) olarak belirlenmiş, 1902 de bu rakam 79m ye (260ft) çıkarılmış, 1910 da da 61m ye (200ft) indirilmiştir. Amerika da, yapıların yüksekliğini sınırlamak için bir diğer girişim, 1915 yılında New York ta yapılan 40 katlı 164m yüksekliğindeki Equitable Building binasından sonra başlamıştır (Resim 3). Bu yapı bulunduğu arsanın tümünü kaplayarak, çevresindeki yapıların ışık ve hava almasına engel olmuştur. Bu nedenle 1916 yılında Amerika nın New York eyaletinin ilk bölgesel sınırlaması (zoning laws) uygulanmaya başlamıştır. 1916 bölgelemesi; Kenti, yerleşim bölgesi, ticari bölge ve karma kullanım bölgesi olarak üçe ayırmış ve her bir kent bölümüne ayrı yükseklik sınırı getirmiştir. Yükseklik sınırı uygulamasında; yapının yüksekliği, bulunduğu caddenin belli bir katsayı ile çarpılması sonucunda belirlenmekte ve buna göre her biri için ayrı katsayıların geçerli olduğu beş ayrı yükseklik bölgesi bulunmaktaydı. Uygulamada, öngörülen sınırdan daha yüksek olarak tasarlanan yapıların, sınırı geçen katlarının setback sistemi (geri çekilme) ile daha geride bulunması gerekmekteydi. Ayrıca gökdelenlerin yükseklikleri için daha esnek kurallar getirilmiş ve buna göre, parselin %25 inden fazlasını kaplamayan yapıların yüksekliklerinde herhangi bir sınırlamaya gidilmemiştir. Resim 3 Equitable Building 1916 yılında New York ta çıkartılan bölgesel sınırlamalar; diğer Amerikan kentlerine de, yüksekliğe sınırlama getirilmesi konusunda örnek oluşturmuş ve 10 yıl içinde yükseklik bölgelemesine gidilen kentlerin sayısı 591 i bulmuştur. 1916 bölgelemesi, gökdelenlerden kaynaklanan sorunları azaltmamış ve bu sınırlamaya eleştiriler yöneltilmeye başlamıştır. Tepkilerin başında gökdelenlerin yine havayı, ışığı kesmesi ve kentin altyapısını zorlaması gelmektedir (Wagner 1960). Bunun sonucunda 1961 yılında yeni bir bölgeleme yasası ile yüksekliğe sınır getirilmiştir. 1961 bölgelemesinin ilk bölgelemeden
ayrılan yanı, yükseklik için taban alanı katsayısını ölçüt olarak getirmesidir. 1916 bölgelemesinde yükseklik sınırı-parsel oranı %25 iken, yeni bölgelemede bu oran %40 a çıkartılmıştır. Böylece gökdelenlerin çevresinde daha geniş yeşil alan ayrılmasına olanak tanınmıştır (Wagner, 1961). Amerika gökdelenlerle ilgili ilk yükseklik sınırlamasının getirildiği ülkedir. Bu sınırlamalar başlangıçta kamu yararı gözetilerek hazırlanmasına rağmen zaman içinde yatırımcıların çıkarları doğrultusunda değişiklere uğramıştır. Bununla birlikte kamu yararı adına yerel yönetim ve yatırımcının uzlaşmasını önermesi ve güncel gereksinmelere yanıt olabilecek çözümler için esneklik sağlaması açısından önemlidir. 3.2. Kentsel Çevre İçindeki Konumlanmalarina Yönelik Sınırlar Gökdelen yapımına getirilen sınırlama Avrupa da Amerika daki gibi yükseklik ile ilgili değil, kent içindeki konumları ile ilgili olmuştur. Avrupa kentlerinin çoğunda gökdelenler tarihi kent merkezlerinde yasaklanmış veya kontrol altına alınmıştır Gökdelenlerin yapımı için genellikle kent dışında belirli alanlar ayrılmıştır. Gökdelenlerin kent merkezinde sınırlanması, kent dışında yapılmasına örnek olarak Londra ve Paris kentleri incelenebilir. Londra da Gökdelen Sınırlaması: Londra kentinde gökdelenler kentsel bir gerçeklik olarak kabul edilmiş, engellemek yerine kente artı değer katmasına yönelik sınırlamalar getirilmiştir (Baba, 2009). Gökdelenler estetik değerlerine, mimari özgünlüklerine göre sınıflandırılarak değerlendirilmekte ve izin verilmektedir. Gökdelenlerin kentsel yeşil alanlarda yer almaması, tarihi değerlere zarar vermemesi amacıyla Greater London Council (GLC) kurumu 1970 li yıllarda gökdelenlerle ilgili planlama, kontrol ve denetleme görevlerini yürütmeye başlamıştır. Lokal alanlarda yüksekli-oran kontrolü ile çevresel yükseklik oranları çerçevesinde gökdelenlere izin verilmiştir. 2002 yılında Londra Büyükşehir Belediyesi tarafından kentsel tasarım kriterleri The London Plan adlı bir yönetmelik ile belirlenmiştir (Rees, 2002). Buna göre gökdelenlerin kentin kimliğine zarar vermesinin önlenmesi ve kentsel peyzaj ile ilişkilendirilmesi amaçlanmıştır. Bu yönetmelik kapsamında öncelikle kent plancıları tarafından, kentin tarihi bölgeleri üç farklı alana ayrılarak, hassas bölgeler belirlenmiştir (Şekil 2). Bunlar: Gökdelenlerin yapımına izin verilmediği alanlar Mimari nitelik ve kentsel katkısı degerlendirilerek gökdelen yapımının kısmen mümkün olduğu alanlar Gökdelenler yapımına izin verilen alanlar Şekil 2. 2002 yılı Londra Kalkınma Planı-Yüksek Yapı Bölgelemesi
Gökdelenlerin yapımına izin verilmediği alanlar; tarihi doku, doğal sit alanları ve bu alanların direkt ilişkili olduğu bölgeler, kent için önemli kültürel alanlar ve kentsel siluette tarihi dokuya etki oluşturabilecek tepe, yüksek alanlardır. Bu alanlarda Londra Belediyesi tarafından gökdelen yapımına izin verilmemektedir. Mimari nitelik ve kentsel katkısı degerlendirilerek gökdelen yapımının kısmen mümkün olduğu alanlar; metropol alanlara yakın yapılaşma alanları,mimari özellikleri olan alanlar ve ikincil düzeyde kent siluetini etkileyen tepe, yüksek alanlardır. Bu alanlarda gökdelenlerin mimari ve kentsel özellikleri değerlendirilerek izin verilmektedir. Gökdelenler yapımına izin verilen alanlar; altyapısı hazırlanmış, kentsel siluette olumlu etkileri öngörülen alanlardır. Bu alanlarda gökdelen yapımına izin verilmekle birlikte, kentteki diğer yapılaşmaların yoğunlukları ve karakterleri ile ilişkileri göz önünde bulundurulmaktadır(saydam 2007). Londra daki tarihi bölgelere ait gökdelen alanları iki farklı anlayışa göre oluşturulmuştur. Bunlardan ilki kent siluetine olan etkisi, diğeri ise kentli tarafından kentli ölçeğinde nasıl algılanacağıdır. Londra da bu anlayış 2007 yılında Londra Görünüm Koruma Çerçevesi olarak yayınlanmıştır. Paris te Gökdelen Sınırlaması: Paris te kent merkezinde yapılmış olan iki yüksek yapı bulunmaktadır. Bunlardan ilki Eiffel Kulesi diğeri ise 1972 yılında yapılan 210m yüksekliğindeki Montparnasse Kulesi dir. Bu gökdelenden sonra suriçi (intramuros), yani 20 kapılı tarihi kent merkezinde yükseklik 37m olarak sınırlandırılmış ve gökdelenlerin yapımını olanaksız kılacak şartlar getirilmiştir. Gökdelenlerin için kent merkezi dışındaki La Defense bölgesi (yeni merkezi iş alanı) (Şekil 3) gelişim alanı olarak belirlenmiştir. Şekil 3. La Defense bölgesi planı La Defense bölgesi kentin batısında ve Seine nehrinin yanında, kentin ortasından geçen Champs Elysées ve Arc Triomphe aksının ucunda yer almaktadır. Devlet tarafından kurulan ve desteklenen Establissement Public Pour Aménagement de la Region de la Défense (EPAD) tarafından gelişim süreci planlanmış ve gelişimi için altyapı yatırımları ve vergilendirmede teşvikler uygulanmıştır. La Defense bölgesi, 750 hektarlık alanı kapsamakta ve 3,5 milyon m2lik büro alanları ile kentin en büyük yapılaşmasını içermektedir (Doğan 2008). Bölge içindeki 100m yüksekliğindeki Grand Arc yapısı 1989 yılında yapılmıştır. Yapının mimari biçimlenme özelliğinin, Champ Elysées doğrultusunda Versaille a kadar uzanan aksın görünmesinde önemli bir payı bulunmakta ve kent için yeni bir ilgi merkezi oluşturmaktadır (Resim 4). 2005 yılında EPAD La Defense bölgesi için ek planlama hazırlamıştır. Günümüzde bölge için 300.000m2lik yeni büro alanı ve 10 dan fazla gökdelen inşaatı bulunmaktadır. Sadece yapısal
ölçekte değil ulaşım, park alanları ve metro ağında eklemeler ve düzenlemelerle bölgenin bütünlük ve ulaşılabilirliği arttırılmaya çalışılmaktadır. Resim 4. La Defense bölgesi görünüm 4. SONUÇ Gökdelenler beraberinde getirdikleri sorunları ve potansiyelleriyle içinde bulunduğumuz yüzyılın toplumsal ve ekonomik gerçekleridir. Bu yapılar için yükseklik sınırları teknolojik gelişmelerle sürekli aşılmaktadır. Eğer küreselleşme ve gökdelenlerin sınır tanımaksızın yapımı günümüzdeki hızı ile kentlerde var olmaya devam ederse, kentler nasıl bir görünüme sahip olacaktır?, Dünya nasıl bir görünüme sahip olacaktır? Sonuç olarak denilebilir ki, çağdaş kentlerin gelişimini yönlendirmek ve kontrol etmek için belirlenecek olan yasal sınırlar, kentsel politikalar, kentlerin gelecek kuşaklara sağlıklı bir biçimde aktarılması için kaçınılmaz bir sorumluluktur. Gücün ve varsıllığın kent sahnesindeki aktörleri olan gökdelenler de böylesi bir sınırlamanın dışında düşünülemez. Ancak bu şekilde Liliput şehrindeki Güliverler gibi yükseklikleri ile bizi korkutan yapılar olarak algılanmazlar. KAYNAKLAR Baba, E. C., 2009, Küreselleşme Sürecinde Yüksek Yapılaşmanın Kullanıcı-Çevre İlişkisi Bağlamında İrdelenmesi, s:109, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Begeç, H., 1999, Çok Katlı Büro Binalarının Gelişiminin Biçimlenme Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi, D.E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Doğan, A., 2008, Metropollerde Prestij Göstergesi Olarak Yüksek Yapılar, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Mitchell, William J., Do We Still Need Skyscrapers?, Scientific American, December 1997, Vol.277, No 6. Pedersen, W., 1997, To Design High, L arca Plus, s:13 Saydam, Ç., 2007, Yüksek Yapıların Kentsel Gelişme Bağlamında İrdelenmesi ve Yüksek Yapı Politikaları, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Wagner, R., F., 1960, Zoning Resolution, City Planning Commission Department of City Planning, New York Wagner, R., F., 1961, Zoning Maps and Resolution, City Planning Commission Department of City Planning, New York Rees, P.,W., 2002, Unitary Development Plan 2002, City of London, Department of City Planning and Tramsportation Corporation of London, London URL 1: http://www.yapidergisi.com/makaleicerik.aspx?makalenum=37 (son erişim tarihi:14.01.2015) URL 2: http://kentcevre.politics.ankara.edu.tr/durugokdelen.pdf (son erişim tarihi:14.01.2015)