YOZGAT BOZOK ÜNİVERSİTESİ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi CDS Primlerinin Borsa Endeksi Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Üzerine Bir Uygulama Yasin REYHAN Yozgat Bozok Üniversitesi yasin.reyhan@bozok.edu.tr
Risk Nedir? Bir işleme ya da faaliyete ilişkin parasal kaybın ortaya çıkması veya bir giderin ya da zararın oluşması halinde ekonomik faydanın azalması ihtimalini Risk olarak tanımlayabiliriz.
Risk Çeşitleri Riskler, çok çeşitlidir. Hepsi de çeşitli boyutlarda zarar doğuracak nitelikteki bu riskler, piyasa riski, kredi riski, yasal risk, itibar riski, çevre riski, operasyonel risk, iş kazası riski, meslek hastalığı riski ve daha birçok risk olabilir.
Kredi Riski Kredi riski, borçlu bir kimsenin aldığı borcu veya banka kredisini önceden taahhüt ettiği şekilde geriye ödeme konusunda temerrüde düşme olasılığıdır.
Riski Yönetimi Riski en aza indirmek için yapılan faaliyetlere risk yönetimi denir.
Kredi Riski Yönetimi Kredi riskinin yönetimi, kredi açan banka ya da finansal kuruluş tarafından yapılır. Kredi riski yönetimi kredi müşterisine kredi verilmeden önce başlar ve kredi işlemi devam ettiği süre boyunca da devam eder.
Kredi Riski Yönetimi Bankacılık Kanunu na göre, bankalarca bir gerçek veya tüzel kişiye veya risk grubuna açılabilecek kredi tutarı, bankanın özkaynaklarının %25 i ile sınırlandırılmıştır.
Kredi Türevleri Kredi türevleri: şirketlere, finansal kurumlara ve kurumsal yatırımcılara kendi ihtiyaçlarına uygun türev araçlar yaratarak kredi riskinden korunma imkânı sağlayan ürünlerdir.
Kredi Türevleri Kredi türevleri kredi riskinden korunmak amacıyla başvurulan kredi riskinin transferi amacıyla geliştirilmiş finansal türev enstrümanlarıdır.
Kredi Temerrüt Swapları (CDS) finansal piyasalarda en yaygın kullanılan ve yatırımcılara kredi riskinden korunma imkânı sağlayan bir kredi türev ürünüdür.
CDS, bir borç enstrümanının batık ihtimalini prim görevi gören ödemeler karşılığında sigortalayan ve mali piyasalarda el değiştirten bir sigorta poliçesidir.
nın İşleyişi
CDS nin alıcısı, CDS ye konu olan borcun batık riskini sigortalamak üzere, piyasada oluşan bir oran üzerinden prim (CDS komisyonu veya spread i) ödemesi yapar ve referans borcun batması durumunda anapara tutarını karşı taraftan alma hakkına sahip olur - yani evini ya da arabasını sigortalatan bir şahsın konumundadır.
CDS satıcısı ise sigortalayan şirket konumunda olup referans borcun sorunsuz işlemesi durumunda cds primini tahsil ederken borcun batması halinde anapara tutarını karşı tarafa ödemeyi taahhüt etmiş olur.
Ülkeler için hesaplanan her 100 CDS baz puanı için %1 oranında bir maliyet söz konusu olmaktadır.
Bir ülkeye ait ülke riskinin nasıl bir seyir içinde olduğunu görmenin en pratik yolu, CDS (Credit Default Swap) primlerine bakmaktır.
Nitekim CDS primi yüksek ülkeler ve ülke içerisindeki kurumlar borçlanma ihtiyaçlarını karşılamak için daha yüksek maliyetlere katlanmak durumunda kalmaktadır.
Özellikle 2007 yılının ortalarında başlayan kredi kaynaklı küresel finansal krizin de etkisiyle zaten piyasalarda önemli bir yere sahip olan kredi riski daha büyük önem arz etmeye başlamıştır.
1929 daki "Büyük Buhranın" ardından en büyük ekonomik kriz olarak nitelendirilen 2008'deki "Büyük Durgunluk", dünya genelinde şirketlerin piyasa değerinden 14,5 trilyon doların silinmesine yol açarken, küresel piyasada 20 trilyon dolarlık kayba yol açtı.
2008 yılında ABD de başlayan finansal kriz hızla, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere sıçramış ve küresel boyut kazanmıştır. Küresel finansal kriz, başta ABD ve Avrupa daki gelişmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkeyi resesyona sokmuş, birçok ülkeyi de finansal krizin eşiğine getirmiştir.
Türkiye nin CDS oranlarının tarihsel süreci incelendiğinde gerek yurtdışı gelişmeler gerekse yurtiçi gelişmeler neticesinde CDS lerin belirli dönemlerde yukarı yönlü sert yükselişler kaydettiğini görmekteyiz.
Türkiye 5 yıllık CDS 900 800 700 600 500 400 300 200 100 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
2008 küresel krizi, 2011 Euro Bölgesi krizi ve 2013 Mayıs ayında Fed Başkanı Bernanke nin tahvil alım programını azaltacaklarını açıklamasının ardından Türkiye nin CDS lerinde yukarı yönlü sert hareketler olmuştur.
Yurt içinde ise özellikle yapılan yerel ve genel seçimlerin hemen öncesinde oluşan risk algısıyla birlikte CDS oranlarının yükseldiğini görmekteyiz. 2002 ve 2007 genel seçimleri, 2004 ve 2009 yerel seçimleri ve son olarak 7 Haziran da yapılan genel seçimler öncesinde CDS lerinde yaşanan yukarı yönlü sert hareketler dikkat çekicidir.
CDS Nasıl Hesaplanır? her 100 baz CDS puanı için %1 maliyeti vardır. Örnek olarak; Türkiye nin şu anki CDS puanının 393 civarında olduğunu göz önünde bulundurursak yatırımcının tahvilini ödenmeme, iflas gibi durumları sigortalatmak için %3.93 oranında bir bedel ödenmesi gerektiğini söyleyebiliriz.
Ülkenin CDS oranlarının artış gösteriyor olması yatırımcıların ve finans sektörü aktörlerinin risklerin arttığına yönelik bir düşünce içerisinde olduğu yönünde değerlendirilmektedir. Bu noktadan ulaşılan korelasyona göre; CDS ler artış gösterdiğinde borsa düşmekte, gösterge tahvil faizleri de artmakta.
Türkiye 5 yıllık CDS 900 800 700 600 500 400 300 200 100 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
bist100 110,000 100,000 90,000 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
CDS Primlerinin Borsa Endeksi Üzerindeki Etkisi Ülkenin CDS oranlarının artış gösteriyor olması yatırımcıların ve finans sektörü aktörlerinin risklerin arttığına yönelik bir düşünce içerisinde olduğu yönünde değerlendirilmektedir. Bu noktadan ulaşılan korelasyona göre; CDS ler artış gösterdiğinde borsa düşmektedir.
CDS Primlerinin Borsa Endeksi Üzerindeki Etkisi Çalışmamızın analiz kısmında; Türkiye nin 2008 2017 yılları arası günlük, 5 yıllık risk primleri (CDS) ile Borsa İstanbul Ulusal 100 Endeksinin kapanış değerlerinin korelasyonu ve grafikleri değerlendirilerek negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir.
YOZGAT BOZOK ÜNİVERSİTESİ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Katılım ve Katkılarınız için Teşekkür Ederim. Yasin REYHAN, Yüksek Lisans Öğrencisi Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yasin.reyhan@bozok.edu.tr