KUR OYNAKLIĞINDA ARKA PLAN : (DELTA) HEDGE

Transkript

1 KUR OYNAKLIĞINDA ARKA PLAN : (DELTA) HEDGE

2 İçindekiler 1 Kur Riski : Gerçek Algı? 2 Riski Kapatmak Kuru Yükseltmek: Mekanizma Nasıl Çalışıyor? 3 Sonuç ve Öneriler 2

3 1. Kur Riski : Gerçek Algı?

4 Türkiye nin Dış Borç / GSYİH Gelişimi Türkiye nin dış borç büyümesi, GSYİH ile uyumlu bir şekilde ve iktisadi faaliyetle ilişkili belirli bir bant içerisinde hareket etmektedir. 4

5 Gelişmekte Olan Ülkeler Dış Borç Dağılımı Kaynak: Dünya Bankası Özel sektörün dış borç seviyesinin nispeten yüksek olması kırılganlık algısına ve kur riski kurgusuna zemin oluşturmaktadır. 5

6 Türkiye Dış Borç Dağılımının Yıllara Göre Değişimi Dönem Kamu MB Bankalar Reel Sektör Kaynak: Dünya Bankası Şirket İçi Borçlanma Toplam Dış Borç Son yıllarda gözlemlenen dış borçtaki artışın bankacılık kesimi kaynaklı olduğu göze çarpmaktadır. Bankacılık sektörü, reel sektörün yabancı para cinsinden kredi kullanımlarına aracılık etmektedir. 6

7 Bankacılık Sektörü Net Döviz Pozisyonu Kaynak: BDDK Dönem Net Döviz Pozisyonu (Milyon Dolar) Bankacılık sektörü, kur riskini bilanço içerisinde kredilerle, bilanço dışında ise swap enstrümanı ile yönetmektedir. Net döviz pozisyonu dalgalı ama kontrol edilebilir bir seyir izlemektedir. 7

8 Reel Kesim Net Döviz Pozisyonu (Kısa ve Uzun Vadeli) Dönem Varlıklar Yükümlülükler Net Döviz Pozisyonu , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Kaynak: TCMB, Milyon Dolar Reel kesimin net döviz pozisyonunda ise artan bir trend dikkat çekmektedir. Bankalar, bilanço içi kur riskini yabancı para cinsinden kredi vererek özel sektöre transfer etmektedir. 8

9 YP Firma Kredileri YP Firma Kredileri (DEK dahil) (Milyar Dolar) YP Firma Kredileri (DEK dahil) / Toplam Firma Kredileri (%) Son veri:

10 Kur Riski Primi Döviz piyasalarında gözlenen oynaklık, kur riskine maruz kalan reel sektör açısından stres oluşturmaktadır. 10

11 Gerçek Risk Ne Kadar? Dönem Kısa Vadeli Varlıklar Kısa Vadeli Yükümlülükler Kısa Vadeli Net Döviz Pozisyonu , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Kaynak: TCMB, Milyon Dolar Reel sektörün kısa vadeli 92 milyar dolarlık yükümlülüklerine karşılık, yaklaşık 80 milyar dolar varlığı söz konusudur. Yönetilmeye çalışılan risk toplamda 12 milyar dolarlık net pozisyon açığıdır. 11

12 2. Riski Kapatmak Kuru Yülseltmek: Mekanizma Nasıl Çalışıyor?

13 Reel Kesim Riskten Korunma (Hedge) Talebi Kaynak: BDDK, Kümülatif Milyar Dolar, 26 Ocak 2015 = 0 Son dönemde, reel kesimin kur riskine karşı opsiyon işlemleri ile korunma talebi dikkat çekmektedir. 13

14 Reel Kesim Riskten Korunma (Hedge) Talebi Firmaların 12 milyar dolarlık pozisyon açığı karşısında yerli bankalar aracılığıyla sunulan opsiyonlar artmaktadır. Firmaların risklerinin büyük bir kısmını kapatma çabasına girerek spekülatif amaçlı işlemleri de gerçekleştirmeleri imkan dahilindedir. Mekanizma aslında Türk bankalarının yabancı bankalar aracılığıyla opsiyon satması şeklinde işlemektedir. Opsiyon yazan yabancı bankalar ise pozisyonlarını belirli bir ölçüde kapatmak için spot piyasadan döviz alımı gerçekleştirmektedir. Özetle, çalışan«delta HEDGE» mantığıdır. 14

15 Yabancı Bankaların Spot Piyasada Kümülatif Döviz Alımları Milyar Dolar , /01 03/02 10/02 17/02 24/02 03/03 10/03 Kaynak: TCMB, Kümülatif Milyar Dolar, 26 Ocak 2015 = 0 Yabancı bankaların spot piyasada döviz alımlarının, alım opsiyonlarının gelişimine benzer bir trend izlediği görülmektedir. 15

16 3. Sonuç ve Öneriler

17 Sonuç Türkiye de, reel kesimin kısa vadeli net döviz pozisyonu 12 Milyar ABD doları civarındadır. Bu nedenle, kur oynaklığının arttığı dönemlerde vadeli işlemler piyasasında hareketlilik gözlenmektedir. Kur riski algısı üzerinde kurgulanan yüksek risk senaryoları firmaları harekete geçirmekte ve risklerinin belirli bir kısmını kapatmak için bu firmaları vadeli işlemler piyasasına yöneltmektedir. Bankalar, aslında bu işlemlerde yabancı bankalar için aracılık yapmaktadır. Yabancı bankalar ise delta hedge mantığı ile risklerinin bir kısmını spot piyasada döviz alımı ile kapatmaktadır. Sonuçta, Firmaların risk kapatma çabaları, spot piyasada ve genel olarak döviz kurunda oynaklığa yol açan bir süreci başlatmaktadır. Çok büyük rakamlar olarak sunulan reel kesimin döviz borcunun aslında kısa vadeli olan ve düşük bir kısmının yönetilmesi ihtiyacı söz konusu olmaktadır. Bu ihtiyaç çerçevesinde atılan adımlarda sadece yabancı bankalar aracılığıyla yapılan ve spot piyasayı da etkileyen işlemler nedeniyle piyasa oynaklıklara açık hale gelmektedir. 17

18 Öneri Piyasalarda oynaklığın arttığı ve zaman zaman hacimlerin düştüğü dönemlerde, kurlar üzerindeki baskının bir kısmı firmaların spot piyasada doğrudan taleplerinden kaynaklanırken, vadeli işlemlerin bir kısmının spot piyasada hedge edilmesi uygulamasının da etkisi görülmektedir. Yapısal adımların yanı sıra, yukarıda bahsedilen baskı unsurlarını azaltabilecek dönemsel tedbirler de kur oynaklığının yumuşatılabilmesi için faydalı olacaktır. Delta hedge işlemlerinin azaltılabilmesi için vadeli işlemlerde hedge zorunluluğu olmayan ve döviz sahibi bir karşı tarafa ihtiyaç vardır. Bu karşı taraf Merkez Bankası olabilir. Firmaların yönetmeye çalıştıkları 12 milyar dolarlık riskin, doğru yönetilememesi ve tamamen mevcut piyasa aktörlerine bırakılmasının net etkisi, firma bilançolarını da bozan ve makroekonomik dengelere zarar veren bir döngü olarak karşımıza çıkmaktadır. 18