Çocuk Kütüphaneleri ve Kütüphaneciliği Prof. Dr. Bülent Yılmaz Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü E-posta: byilmaz@hacettepe.edu.tr
Çocuk Kütüphanesinin İşlevleri 1. Çocukta olumlu kişilik oluşturma ve geliştirmeye katkı sağlamak, 2. Onların konuşma gelişimleri ve dil becerilerini geliştirmelerini desteklemek, 3. Çocuklara bilgiye erişim becerisi kazandırmak, basılı ve elektronik kaynakları en iyi biçimde kullanabilmelerini öğretmek, 4. Okumanın zevk ve gücünü keşfetmelerine olanak sağlamak, 5. Onların şu anda ve gelecek yıllarda iyi birer kütüphane kullanıcısı olmalarını sağlamak. Bu işlevler, okuma/bilgi kaynakları, hizmetleri ve çeşitli kültürel etkinliklerle gerçekleştirilir.
Çocuk Bölümü, bir halk kütüphanesinde öncelikli ve zorunlu olarak bulunması gereken bir bölümdür. Çocuk Bölümü olmayan bir halk kütüphanesi, gerçek anlamda halk kütüphanesi değildir. Çocuk Bölümü bir halk kütüphanesinin göz bebeğidir.
Çocuk Kütüphanesi Unsurları
Çocuk Kütüphanesi Dermesi Halk kütüphanesine seçiminde, en dikkatli ve özenli davranılması gereken kitaplar çocuk kitaplarıdır. Nitelikli (fiziksel ve içerik yönünden iyi), yaş gruplarına uygun ve çocukların okumaktan hoşlanacakları türde kitapları seçmelidirler. CD, DVD gibi kitap dışı materyaller de olmalı. Okul öncesi çocuklar için resimli kitaplar özellikle önemlidir. Kütüphaneler çocuklara ödünç de verilebilecek yapboz, oyuncak vb. de sağlamalıdır. Kütüphane çocukların bilgi ve eğitim gereksinimlerini karşılayacak dermeleri de içermelidir. Toplam dermenin %25 ini oluşturmalı.
Çocuk Kütüphanesi Personeli Çocuk gelişimine ve psikolojisine hakim olmalı, Çocuklarla iletişim kurabilmeli, Çocuklara karşı sabırlı ve hoşgörülü olmalı, Çocukları sevmeli, Yaptığı işin öneminin ve farklılığının bilincinde olmalı.
Çocuk Kütüphanelerinde Kullanıcı Bebekler ve 1-3 yaş arası çocuklar 4-6 ve 7-12 yaş arası çocuklar Çocukların ebeveynleri ve diğer aile bireyleri Öğretmenler Bakıcıları
Çocuk Kütüphanesi Binası Ayrı bina çok tercih edilmiyor. Halk kütüphanesi içinde yer alması daha uygun görülüyor. Çocuk dünyasına uygun tasarım/yerleştirme. Uygun mobilya Duvarlar parlak, çekici renklerle boyanmalı, ışık ve aydınlatma iyi olmalı. Zemin oturmaya ve düşmelere uygun olmalı. Resim vb. malzemelerle süslenmeli, çekici-rahat ortam yaratılmalı. Oyun alanları, oyuncaklar da olmalı.
Çocuk Kütüphanesi Bütçesi Çocuk bölümüne her yıl belirli bir miktar ayrılmalı, Ek kaynak yaratılmalı, Temel gereksinimlerden geriye para kalırsa çocuk bölümünde kullanılabilir anlayışında olunmamalı.
Çocuk Kütüphanesi Hizmetleri Oyun oynamalarına yönelik hizmetler Oyun tabanlı (okuma ile ilişkilendirilmiş oyun) okuma alışkanlığı hizmetleri Okuma alışkanlığına yönelik hizmetler Dil becerilerini geliştirmeye yönelik hizmetler Bilgiyi elde etme becerilerini kazandırmaya yönelik hizmetler (Bilgi okuryazarlığı programları vb.) Kültürel etkinlikler (Tiyatro, film gösterimi, yazar söyleşileri, yarışmalar, doğum günü kutlamaları vb.) Çocukları ile ilgili olarak aile ve öğretmenlere yönelik hizmetler Çevrelerindeki çocuklarla ilgili kurum ve kuruluşlara yönelik hizmetler (Anaokulu, kreşler vb.)
Öneriler KYGM de çocuk kütüphanelerinden sorumlu ayrı bir birim oluşturulmalıdır. Çocuk kitap ve diğer materyallerinin seçimine ilişkin ayrı bir yönetmelik çıklarılmalıdır. Çocuk kullanıcılar 0-6, 7-12 ve 13-16 yaş grubu olarak üçe ayrılmalı ve 13-16 yaş grubu ergen genç olarak tanımlanmalıdır. Çocuk bölümlerinde çalışan personel bu alanda uzmanlaştırılmaya çalışılmalıdır. Kütüphanede kütüphaneci personelin üçte birinin çocuk kütüphaneciliği konusunda uzmanlaşmış olması gerekir. (IFLA standartı) Çocuk bölümleri materyal seçimi, hizmetler ve etkinlikler konusunda çocuk gelişimi, okulöncesi eğitimi ve çocuk psikologları vb. kişi ve kurumlarla iletişim ve işbirliği içinde olmalıdır.
Öneriler Halk kütüphanelerinde çocuk kitaplarının genel dermeye oranı IFLA standartı olan %25 e ulaştırılmalıdır. Çocuk kütüphaneleri ana okul ve kreş öğrencilerine düzenli kütüphane gezileri ve etkinlikleri gerçekleştirmelidir. Yayıncılar çocuk kitaplarına yönelik kataloglar hazırlamalı ve bunları kütüphanelere ulaştırmalıdır. BBY bölümlerinde çocukluk/gençlik psikolojisi ve yayınları ile ilgili dersler yer almalıdır. Çocuk Gelişimi ve Okul Öncesi bölümlerindeki öğrencilere çocuk kütüphanelerinde staj yapma olanakları yaratılmalıdır.
Bir toplumda kütüphane kültürü çocuk ile başlar.
Teşekkürler