SAĞLIK İŞLETMELERİ YÖNETİMİ Bölüm XV HASTANELERDE BİNA YÖNETİMİ B Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT
*Bina yönetimi, bir iş yerinin faaliyetlerini yürüttüğü bina, fabrika, ofis veya site gibi çalışma mekânlarının, yürütülen iş ve çalışanlarla birlikte, en uygun ve rahat çalışma ortamı sağlamak amacıyla, dinamik olarak koordine edilmesidir.
*Bina yönetimi, bir organizasyonun devamlılığını ve gelişimini sağlayan asıl faaliyetlerinin verimliliğini desteklemek ve geliştirmek için kabul edilen hizmetlerle ilgili süreçlerin entegrasyonudur
*Binalar inşa edildikten sonra yaşam döngüsünün tamamında dikkate alınması gereken konular: * Zamanla değişen ihtiyaçlara göre uyum sağlayabilmek ve esneklik, *İç iletişim, taşıma ve dağıtımla ilgili kolaylık, *Bina ve çevresindeki alanların korunması ve temizliğinin kolaylığı, *Bina bölümlerinin yerleştirilmesi ve yeniden kullanılması için alternatifler,
*Binanın, çalışanların ve varlıkların güvenliği, *Enerji ve kaynak tüketim durumu (elektrik, ısıtma, soğutma, su vs.), *Çevreyi etkileyen çevresel etkiler (kirlilik, gürültü, çöp), *Dâhili iklimlendirme ve çalışma koşulları, *Bina yönetim sistemleri ve donanım.
*Bina ve tesis yönetimi, organizasyonunun ana faaliyetlerini yürütebilmesi için uygun maliyetlerle, kaliteli çalışma ortamının ve destek servislerinin sağlanması işlemleridir.
*Bina ve tesis yönetim hizmetleri, firmaların ana faaliyetlerinin yürütülmesinde stratejik ve taktik önem arz eden bu boyutların tek elden yönetilmesini, güvenilir bilgiye hızlı ulaşılmasını ve destek servislerine yapılan harcamalarda ciddi tasarruflar elde edilmesini sağlamak için geliştirilmiştir
*BYS leri; ısıtma, soğutma, havalandırma, iklimlendirme, aydınlatma, yangın algılama ve söndürme, güvenlik, enerji izleme ve dağıtımı, asansör kontrolü, yedek enerji sistemleri, sıhhi tesisat, vs. gibi sistemleri tek merkezden izleme, kumanda ve yönetme işlemlerini binaya uygun senaryolara göre gerçekleştiren etkili bir sistemdir.
*Bu sistemler, planlamacıların teknik ve idari isteklerine tam olarak uyum sağlayabilecek şekilde hazırlanan yazılımıyla, binada optimum bir işletim sağlamalıdır.
*BYS nin amacı; en rahat koşullara en ucuz şekilde sahip olmaktır. Ancak, BYS nin başarısı, iyi tasarlanarak devreye alınmış ve iyi eğitilmiş kullanıcılara bağlıdır. Özellikle binalardaki (Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme) HVAC sistemlerinin dinamik performansının anlaşılması deneyim gerektirir.
*Binanın her tarafına dağılmış olan elektrikli ve mekanik sistemlerin merkezi gözetleme, kontrol ve denetimine olanak tanıması, *Dağınık binalardan oluşmuş hastane komplekslerinde her binada bağımsız veri merkezleri kurulup, bu veri merkezleri ayrıca daha üst seviyede kontrol, denetim ve eşgüdüm için birbirlerine bağlanabilmesine olanak tanıması
*Her büyüklükte bina ve komplekslere adapte edilebilen, mevcut sistemin sürekli olarak genişlemesine ve yenilenmesine olanak tanıması, *Yangın algılama-söndürme, güvenlik, giriş-çıkış kontrol sistemleri vb. diğer bina alt sistemleri ile bütünleşebilen mikroişlemci teknolojisi ile üretilmiş sistemler olması, *Tüm sisteme ait bilgilerin depolanmasına ve bu bilgilerin daha sonra işlenmesine (bakım, yönetim ve alarm raporlaması) ve istenen verilerin süzülmesine izin vermesi
*Binada arzu edilen çevre koşullarını sağlarken enerji tüketiminde maksimum ekonomiyi gerçekleştirmesi, *Kontrol döngülerinin verim ve hassasiyetinin en yüksek seviyede olması, *Arıza ve acil durumlarda yapılması gerekenleri kişilerden bağımsız ve hızlıca kendiliğinden devreye girmesi, *Kontrol yazılımlarının uygulanabilirliğinin kolay olması,
*Bilgisayar ve kullanıcı ara yüzü yardımıyla kullanılıp ekran üzerinden kullanıcının sistemi çabuk kavramasının sağlaması, *İşletme gereksinimlerinin değişmesine göre esnek değiştirilebilecek yazılımlarla çabuk uyum sağlanması ve *İşletme giderlerinin izlenmesinin kolaylığıdır.
*BYS kapsamını belirlerken aşağıdakilerin gözetilmesi gereklidir: *Konfor *Sağlık *Yangın güvenliği *Güvenlik *Aydınlatma *Bina içi ulaşım-asansör *Enerji izleme *Acil durum senaryoları (aydınlatma, enerji dağıtımı, insan tahliyesi, duman atma vs.)
*Dünyada değişen sağlık politikalarının, sağlık binalarının kalitesini önemli ölçüde etkileyeceği görülmektedir. Geleceğin hastane binaları, hastanın kendi kendine yardımı ve hastalıklardan korunması yönünde eğilim gösteren; spor salonları, toplum için buluşma noktası olabilecek mekanlar, sosyal hizmet büroları, danışma merkezleri, kişisel bakım hizmetleri veren mekanlar gibi başka işlevleri de içereceklerdir.
*Hastaların hastane içinde maruz kaldıkları stres, endişe ve sıkıntıdan kurtulabilmeleri ve sağlıklı ortamlara kavuşabilmelerinde hastane binalarının kalitesi ve tasarımı çok önemlidir. Ayrıca iyi yönetilen, rahat ve konforlu binalar çalışanların performansını da olumlu etkilemektedir. *Hastanenin verdiği hizmetin kalitesinin ölçülmesinde, hastane binalarının kalitesi ve hastane bina hizmetlerinin yönetimi ile ilgili ölçütler artık önemli hale gelmiştir.
1. Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme (HVAC) Hizmetleri 2. Temizlik Hizmetleri 3. Hastane Bilgi Sistemleri 4. Bakım- Onarım Hizmetleri 5. Tıbbi Teknolojik Hizmetler
6. Bina-Tesis Güvenliği Hizmetleri *Yangın Güvenliğinin Sağlanması *Tehlikeli Maddelerin Yönetimi *Tıbbi Cihaz Yönetimi *Tıbbi Atık Yönetimi *Hastane Güvenliğinin Yönetimi *Destek Sistemleri Yönetimi
7. Hastane Acil Durum Planları ve Yönetimi 8. Hastanelerde Bahçe ve Peyzaj Mimari Hizmetleri 9. Hastanelerde Yemek Hizmetleri 10.Hastanelerde Çamaşırhane Hizmetleri
1. Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme (HVAC) Hizmetleri *Hastane ortamlarının havalandırma sistemleri hastaların ve hastane çalışanlarının sağlıklarının korunması ve hastane kaynaklı enfeksiyonların önlenmesi bakımından ayrı bir önem teşkil etmektedir
*Hastane ortamına ayaktan veya yatarak tedavi amaçlı gelen hastaları ve hatta hastane personelini bekleyen bazı tehlikeler söz konusudur ve hastanelerde bu tehlikeleri bertaraf edebilmek için genellikle ısı konfor şartlarının yerine getirilmiş olması yeterli olamamaktadır
*Hastalık yapabilecek mikroorganizmaları taşıyan taneciklerin ve aerosollerin yara, açık yara ve/veya vücudun korunmasız bölgeleri ile temas etmesinin engellenmesi ve mahaldeki taneciklerin sayısının, büyüklüğünün, mahalde kalma sürelerinin ve riskli mahallere sızmalarının kontrol altında tutulması hijyenik ortam iklimlendirme tesisatı ile sağlanır.
*Dolayısıyla hijyenik ortam iklimlendirmesinde; konfor iklimlendirmesinde kontrol edilen büyüklüklere ek olarak; mahal içindeki hava hareketleri, mahal havasındaki tanecik ve mikroorganizma sayısı ve mahaldeki hava basıncı da (mahaller arasında istenmeyen hava hareketlerini önlemek için) kontrol altında tutulur.
*Temiz odaların iklimlendirilmesi farklı yapılmak zorundadır. 1. Birinci sınıf mahaller 2. İkinci sınıf mahaller
*Birinci sınıf mahaller: Yüksek derecede hijyenik şartlar gerektiren mikroorganizmasız mahaller olarak tanımlanmaktadır. Bunlar; ameliyathaneler, ameliyathanelere açılan bütün mahaller (koridorlar, steril malzeme deposu vb.), ameliyat öncesi ve sonrası hazırlık odaları, merkezi sterilizasyon, steril malzeme deposu, yoğun bakım odaları, yeni doğan bebek odaları, cerrahi bölüm, cerrahi el yıkama bölümü, enfeksiyon tehlikesi olan hasta odaları, hasta hazırlama odaları, hasta uyanma odaları, anestezi cihaz odaları, tıbbi cihaz odası vb. mahallerdir.
*İkinci sınıf mahaller: Normal şartlar gerektiren mikroorganizmasız mahallerdir. Bunlar; acil hasta odaları, bekleme odaları, sezeryan odaları, hasta odası, muayenehaneler, radyoloji, röntgen, laboratuvarlar (kan bankası, biyokimya, gastrointestinal, nörokimya, tiroid-endokrin, hematoloji, özel pıhtılaşma, klinik immünoloji, mikrobiyoloji), eczane, hasta kendine gelme gözlem odası, endoskopi, morg ve otopsi odaları.
2. Temizlik Hizmetleri * Günümüz hastanelerinde hastaları enfeksiyondan korumaya yönelik antibiyotik tedavilerinin yerine, hastane mekânlarının sterilizasyonunun en üst düzeyde yapılması ve hastanede enfeksiyona bağlı hastalıkların en alt seviyede görülür hale gelmesi anlayışı önem kazanmıştır.
*Temizlik hizmetleri *Klinik temizlik olup, hastanenin ameliyathane, yoğun bakım, laboratuar, acil servisler, kan merkezi gibi özel alanlarında yapılan temizliktir. Buralarda temizliğin nasıl yapılacağı da enfeksiyon kontrol komitesi tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde gerçekleştirilir. *Genel alanlarda yapılan temizliktir.
3. Hastane Bilgi Sistemleri *Sağlık kurumlarında verilerin kullanımı ve bilgiye dönüştürülmesinde günümüzde yoğun olarak bilgisayar teknolojisinden yararlanılmaktadır. Sağlık kurumlarında bilgisayar otomasyonu, tıbbi ve finansal hizmetle ilgili çok miktardaki verinin bilgisayara dayalı bir enformasyon sistemiyle kayıt altına alınıp işlenmiş bilgiye dönüştürüldüğü ve yine yönetim karar desteği ile tıbbi hizmetler için kullanılan bir hastane enformasyon sistemini kapsamaktadır
*Hastane Yönetim Bilgi Sistemi, güvenlik ve bilgi erişimi, hasta kaydı ve endeks sistemi, poliklinik, klinik, tıbbi kayıt radyoloji, eczane, laboratuar, ameliyathane, doğum odası, acil servis, döner sermaye ve muhasebe, bordro, personel, stok kontrol, ihale dosyaları, satın alma, diyet planlaması, demirbaşların takibi, v.b. alanlarda kullanılmakta ve hastane bina yönetimi içinde önemli bir yer tutmaktadır.
4. Teknik Bakım-Onarım Hizmetleri *Hastanelerde teknik hizmetler servisi, mekanik olarak hastane binasının ve bina içindeki her tür tesisatın faal halde bulundurulmasını sağlamak üzere bakım-onarım hizmetlerini yürütmekle görevlendirilmiştir.
*Teknik bakım onarım hizmetleri; hastanedeki mekanik, elektrik, sıhhi tesisat, ısıtma-soğutma, jeneratör ve yangın sistemleri gibi sistemlerin bakım ve onarımını yapar. Ayrıca hastane binasında bina içi tadilat, boya, izolasyon ve dekorasyon uygulamaları gibi işleri de yürütmektedir. Teknik bakım-onarım hizmetleri içinde arıza müdahale, periyodik bakım, sarf malzeme yönetimi, yedek parça yönetimi, garanti takibi, sözleşme yönetimi gibi hizmetler de yer almaktadır.
*Teknik bakım onarım hizmetleri; hastanedeki mekanik, elektrik, sıhhi tesisat, ısıtma-soğutma, jeneratör ve yangın sistemleri gibi sistemlerin bakım ve onarımını yapar. Ayrıca hastane binasında bina içi tadilat, boya, izolasyon ve dekorasyon uygulamaları gibi işleri de yürütmektedir. Teknik bakım-onarım hizmetleri içinde arıza müdahale, periyodik bakım, sarf malzeme yönetimi, yedek parça yönetimi, garanti takibi, sözleşme yönetimi gibi hizmetler de yer almaktadır. *Teknik hizmet merkezlerinin verimli bir şekilde çalıştırılması hastane maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağlayacaktır.
5. Tıbbi Teknolojik Hizmetler *Tıbbi teknoloji yönetimi, kaliteli sağlık hizmetleri ve sağlık hizmetlerinin standartlarının karşılanmasında *Ekipman güvenliği sağlamak *Operasyonel becerilerini geliştirmek *Ekipmanların çevreye zarar vermeden imhası *Maliyet-etkin ekipman alımını planlama *Hizmetlerin ekonomik bir şekilde sürdürülmesi. *yardımcı olmaktadır
6. Bina-Tesis Güvenliği Hizmetleri *Hastanelerde tesis güvenliğinden amaç, hastalar, hasta yakınları, ziyaretçiler ve çalışanlar için güvenli ve işlevsel sağlık tesisinin oluşturulmasıdır. *Sağlık tesisinde; tehlike ve risklerin azaltılıp kontrol altına alınması, kazaların *ve yaralanmaların önlenmesi, * emniyet koşullarının sağlanması * için etkin bir yönetim oluşturulmalıdır.
a. Yangın Güvenliğinin Sağlanması *Duman detektörleri *Isı detektörleri *Alev detektörleri *Gaz detektörleri
* Hastanelerde yangın güvenliği ile ilgili olarak şunlar yapılabilir *Hastanenin yangın güvenliği * durumu saptanmalıdır. *Yangın güvenliği emniyet planı hazırlanmalıdır *Acil durumlarda müdahale ekibinin, söndürme, kurtarma, koruma ve ilk yardım ekipleri belirlemeli, ilgili personele * bu konularda gerekli *eğitimler verilmelidir
*Hastanelerde yangın güvenliği ile ilgili olarak şunlar yapılabilir *Hastaları tahliye edecek personele gerekli eğitimler verilmelidir. *Yılda en az iki defa olmak *üzere yangın simülasyonu *gerçekleştirilmesi ve bu *sürecin raporlanması ve görülen aksaklıkların çözümüne yönelik faaliyetler yapılmalıdır.
*Hastane büyüklüğüne ve hasta kapasitesine göre tesis yangın açısından düzenli olarak denetlenmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
b. Tehlikeli Maddelerin Yönetimi *Kurum, tehlikeli maddelerin kullanımı, kontrolü, depolanması, taşınması ve envanterinin tutulması, tehlikeli malzeme ve atıkların uzaklaştırılması için bir plan oluşturmalı ve uygulanmalıdır.
c. Tıbbi Cihaz Yönetimi *Hastanede bulunan tıbbi cihazın denetimi, testi ve bakımı için planlama yapılmalı ve uygulanmalı, hasta bakımı ve tedavisinde kullanılacak olan cihazların kalibrasyon planları yapılmalıdır.
d. Tıbbi Atık Yönetimi *Tıbbi atıklar, sağlıkla ilgili işlemler sırasında oluşan atıklardır. Bu atıkların %75-90 ı genel atık kapsamında yani günlük yaşam sırasında toplumda ortaya çıkan atıklara benzer yapıda iken, geri kalan kısım riskli atıklardan oluşur. Riskli veya tehlikeli atıklar, insan ve çevre sağlığını tehdit ederler
e. Hastane Güvenliğinin Yönetimi *Hasta ve çalışanların can ve mal güvenliği sağlanmasına yönelik planlamalar yapılmalıdır. Belirlenen riskli hasta grupları için planlar yapılmalıdır. Hastanede hasta ve çalışanların güvenliği 24 saat sağlanmalıdır. Tesis güvenliği ve emniyetinde çalışan personelin yükümlülükleri belirlenmeli ve eğitilmelidir.
f. Destek Sistemleri Yönetimi *Hastaneler 7 gün 24 saat süre ile hizmet vermeleri esasında destek hizmetlerini (içme suyu, elektrik enerjisi vb) planlamalı ve kontrollerini gerçekleştirmelidir. Arızalanma veya acil durumlardaki karşılama kapasitelerini belirlemeli ve gerektiğinde nasıl temin edileceğini planlamalıdır.
7. Hastane Acil Durum Planları ve Yönetimi * Hastaneler olası deprem, bulaşıcı hastalık salgınları, çok sayılı yaralanmalar veya kazalar vb hastanenin günlük işleyişini değiştirecek boyutta gerçekleşebilecek olaylara hazırlıklı olmak zorundadır.
8. Hastanelerde Bahçe ve Peyzaj Mimari Hizmetleri *Hastanelerde bahçe bakım hizmetleri günlük, haftalık, aylık gibi belirli periyotlarla yapılmaktadır. Bu hizmetler; bitki budama, gübreleme, ilaçlama, sulama, çimlerin biçilmesi, çim havalandırma, iç ve dış mekân bitki bakımı gibi hizmetlerdir.
9. Hastanelerde Yemek Hizmetleri *Hastanelerde yemek hizmetleri; hasta yemeklerinin hazırlanması, hasta yemeklerinin hastalara servisi, personel yemeklerin hazırlanması, kirlilerin toplanması ve ara öğünlerin hazırlanması gibi hizmetlerden oluşur
10.Hastanelerde Çamaşırhane Hizmetleri *Hastanelerde çamaşırhane hizmetleri; kirli çamaşırların toplanması, yıkanması, temiz çamaşırların kurutulması, ütülenmesi, dağıtılması ve terzilik hizmetlerini kapsamaktadır. Dolayısı ile çamaşırhanede kirli çamaşır depolama, kirli çamaşır tasnifi, çamaşır basma-yıkama, santrifüj-kurutma, ütüleme, temiz çamaşır depolama ve duş için uygun alanlar bulunmalıdır
*Bina Yönetimi Hizmetlerinde Dış Kaynaklardan Yararlanma *Bina yönetiminde dış kaynaklardan yararlanma çeşitli sebeplerden dolayı daha düşük maliyetlerle sonuçlanmaktadır
*Bina Yönetimi Hizmetlerinde Dış Kaynaklardan Yararlanma *Kuruluşların başta temizlik olmak üzere güvenlik, otomasyon ve yemekhane hizmetleri gibi hizmetler kuruluş dışındaki firmalara outsourcing yöntemi ile yaptırılmaya başlanmıştır.