2014 YILI EKONOMİK DEĞERLENDİRME RAPORU

2014 YILI EKONOMİK DEĞERLENDİRME RAPORU BURDUR VE TÜRKİYE Prof. Dr. Adem KORKMAZ BURDUR BÖLGESİ ODALAR VE BORSALAR AKADEMİK DANIŞMANI OCAK-2015

2014 YILI BURDUR VE BAZI SEÇİLMİŞ İLLERDEKİ İSTİHDAM VERİLERİ 1. Esnaf Sayıları Tablo: Esnaf Sayısındaki Değişim: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 Esnaf Sayısında Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Esnaf Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYONKARAHİSAR 15.974 16.680 4,4% 706 7 ANTALYA 86.145 84.931-1,4% -1.214 15 BURDUR 8.744 8.592-1,7% -152 26 ESKİŞEHİR 15.711 14.307-8,9% -1.404 32 ISPARTA 10.790 10.774-0,1% -16 63 URFA 27.163 28.964 6,6% 1.801 TOPLAM 164.527 164.248-0,2% -279 (Burdur'un yakın komşuları, en yüksek ve en düşük artışın gerçekleştiği il) SGK kayıtlarına göre, 4-b sigortalıların (esnaf) sayısı iller düzeyinde incelendiğinde, temmuz2013/2014 döneminde Burdur'da %1,7 oranında bir gerileme söz konusudur. Bu dönemde bölgemizdeki illerden Afyon'da %4,4 artış meydana gelirken, Antalya da %1,4, Isparta'da ise %0,1'lik bir azalma görülmektedir. Aynı dönemde, Urfa bütün Türkiye bazında en yüksek büyümeyi %6,6 gerçekleştirirken, Eskişehir'de ise %8,9 en yüksek küçülme gerçekleşmiştir.

2. İşyeri Sayısındaki Değişim Tablo: İşyeri Sayısındaki Değişim, Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 İlin Payı (Temmuz 2014) İşyeri Sayısında Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYONKARAHİSAR 10.847 11.217 0,7% 3,4% 370 7 ANTALYA 63.016 66.984 4,1% 6,3% 3.968 15 BURDUR 5.186 5.346 0,3% 3,1% 160 19 ÇORUM 7.540 7.501 0,5% -0,5% -39 32 ISPARTA 7.506 7.687 0,5% 2,4% 181 İşyeri Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 34 İSTANBUL 454.987 479.986 29,5% 5,5% 24.999 TOPLAM 549.082 1.627.221 100,0% 196,4% 1.078.139 İşyeri sayısındaki gelişmelere bakıldığında, Burdur'da %3,1'lik bir artış söz konusudur. Aynı dönemde Isparta'da %2,4, Afyon'da 3,4, Antalya'da %6,3'lük artışlar kaydedilmiştir. En yüksek büyümeyi istanbul gerçekleştirirken, Çorum %0,5 oranında küçülmüştür.

3. Çiftçi Sayısındaki Değişim Tablo: Çiftçi Sayısındaki Değişim: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 İlin Payı (Temmuz 2014) Çiftçi Sayısında Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Çiftçi Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYONKARAHİSAR 21.707 20.201 2,2% -6,9% -1.506 7 ANTALYA 48.813 44.759 4,8% -8,3% -4.054 15 BURDUR 9.608 8.761 0,9% -8,8% -847 19 ÇORUM 12.617 10.416 1,1% -17,4% -2.201 32 ISPARTA 8.180 7.441 0,8% -9,0% -739 39 KIRKLARELİ 6.164 5.890 0,6% -4,4% -274 TOPLAM 1.003.774 927.355 100,0% -7,6% -76.419 Çiftçi sayılarındaki gelişmeler incelendiğinde, ekonomik tabloda genelde küçülme söz konusudur. Bu durum ülke ekonomisi bakımından, göç olgusunun hala devam ettiğini göstermektedir. illerin performansı değerlendirirken, en az küçülen illere göre bir sıralama yapmak gerekmektedir. Burdur'da çiftçilerin sayısı %8,8 oranında azalırken, Afyon 6,9, Antalya 8,3, Isparta ise 9,0 oranında küçülmüştür. En düşük küçülmeyi 4,4 oranıyla Kırklareli yaşarken Çorum Türkiye'de ilgili dönemde 17,4 oranında küçülmüştür. TR61 bölgesi olan ve tarımsal niteliği önde olan burdur, Isparta ve Antalya'daki küçülme manidar olup, yöneticilerin ilgiyle dikkatlerini yoğunlaştırması gereken bir durumdur.

4. İşçi Sayısındaki Değişim Tablo: İşçi Sayısındaki (4-a) Değişim İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 İlin Payı (Temmuz 2014) Çalışan Sayısında Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYON 81.988 84.562 0,6% 3,1% 2.574 7 ANTALYA 532.440 567.792 4,3% 6,6% 35.352 15 BURDUR 36.018 35.484 0,3% -1,5% -534 32 ISPARTA 56.185 58.587 0,4% 4,3% 2.402 69 BAYBURT 6.169 7.240 0,1% 17,4% 1.071 75 ARDAHAN 6.960 6.882 0,1% -1,1% -78 TOPLAM 12.615.267 13.109.755 100,0% 3,9% 494.488 Çalışan Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Bağımlı çalışanlar olarak isimlendirilen 4-a sigortalıları yani işçilere ilişkin veriler incelendiğinde, Burdur için iç açıcı bir tablo yoktur. 4-a'lıların sayısındaki %1,5'lik azalma dikkati çekmektedir. Aynı dönemde, aynı bölge içinde yer aldığımız Isparta'da %4,3, Antalya'da ise %6,6 oranında bir büyüme varken, Burdur'daki azalma esasında özel sektöre dayalı büyümenin gerçekleşmediği anlamına gelmektedir.

5. Memur Sayısındaki Değişim Tablo: Memur Sayısındaki Değişim: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 İlin Payı (Temmuz 2014) Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Çalışan Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYONKARAHİSAR 25.834 27.240 5,8% 5,4% 1.406 7 ANTALYA 60.112 65.233 13,9% 8,5% 5.121 15 BURDUR 11.566 12.208 2,6% 5,6% 642 32 ISPARTA 21.133 23.028 4,9% 9,0% 1.895 34 İSTANBUL 309.702 336.305 71,6% 8,6% 26.603 75 ARDAHAN 5.158 5.437 1,2% 5,4% 279 TOPLAM 433.505 469.451 100,0% 8,3% 35.946 4-c'li olarak da ifade edilen "memur" sayısındaki gelişmeler incelendiğinde, Burdur'da %5,6'lık bir büyüme söz konusudur. Bölgemizde yalnızca Afyon'dan daha iyi konumda yer alırken, Isparta ve Antalya ilimize göre daha çok memur istihdam etmiştir.

6.Kadın İstihdamındaki Değişim Tablo: Kadın İstihdamındaki Değişim: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Tem.13 Tem.14 Kadın İstihdamındaki Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) 3 AFYONKARAHİSAR 15.644 16.327 4,4% 683 7 ANTALYA 145.492 160.790 10,5% 15.298 13 BİTLİS 1.785 1.499-16,0% -286 15 BURDUR 7.909 7.972 0,8% 63 32 ISPARTA 15.000 15.786 5,2% 786 34 İSTANBUL 1.082.752 1.167.636 7,8% 84.884 TOPLAM 3.168.663 3.391.765 7,0% 223.102 Kadın İstihdamındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Kadın istihdamı bakımından iller incelendiğinde, Burdur'da zayıf bir büyüme (0,8) söz konusudur. Isparta 5,2 Antalya'da ise 10,5'lik bir kadın istihdam artışı söz konusudur.

7. İşsizlik Sigortası Başvurularındaki Durum Tablo: İşsizlik Sigortasına Başvuru: Seçilmiş İller ve Burdur İLLER Tem.13 Tem.14 Başvuru Sayısındaki Değişim (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) Başvuru Sayısındaki Fark (Temmuz 2014 - Temmuz 2013) AFYONKARAHİSAR 314 329 4,8% 15 ANTALYA 2.456 2.504 2,0% 48 BURDUR 122 254 108,2% 132 ISPARTA 248 326 31,5% 78 İZMİR 5.250 5.357 2,0% 107 IĞDIR 55 223 305% 168 VAN 689 1.142 65,7% 453 TOPLAM 91.105 83.486-8,4% -7.619 İşsizlik sigortası başvurularındaki değişim incelendiğinde Burdur için kötü bir durum söz konusudur. Bağımlı çalışanların sayısındaki azalışla doğru orantılı olarak işsizlik sigorta'sına başvurularda önemli bir artış söz konusudur. En yüksek başvurunun olduğu illerden birisinin Burdur olması bakımından dikkat çekici bir veridir. Bu veriyi 4-a kapsamında çalışanlardaki değişim verisi birlikte değerlendirince daha anlamlı olmakta, bağımlı çalışanlara yönelik istihdam sorunlarının olduğu, yani özel sektörün istihdam üretmede yetersiz kaldığı görülmektedir.

8. Cinsiyete Göre Esnafların Durumu Tablo: İldeki Esnaf (4-b)'ın Cinsiyete Göre Dağılımı: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Toplam Erkek Kadın İldeki Erkek İstihdamının Toplam İstihdama Oranı (Temmuz 2014) 3 AFYONKARAHİSAR 16.457 13.908 2.549 84,5% 15,5% 7 ANTALYA 84.719 66.074 18.645 78,0% 22,0% 15 BURDUR 8.509 6.658 1.851 78,2% 21,8% 26 ESKİŞEHİR 14.189 10.318 3.871 72,7% 27,3% 32 ISPARTA 10.675 8.343 2.332 78,2% 21,8% 56 SİİRT 2.805 2.653 152 94,6% 5,4% 64 UŞAK 11.412 8.404 3.008 73,6% 26,4% 73 ŞIRNAK 4.703 4.378 325 93,1% 6,9% T O P L A M 1.932.298 1.512.933 419.365 78,3% 21,7% İldeki Kadın İstihdamının Toplam İstihdama Oranı (Temmuz 2014) 4-b'lileri yani esnaf ve serbest meslek faaliyetinde bulunanları cinsiyetlerine göre incelediğimizde, TR-61 bölgesindeki veriler birbirine çok yakın olup (%78-22) Türkiye ortalaması düzeyindedir. Siirt erkek esnaf sayısının en yüksek (%94) kadın esnaf sayısının en düşük olduğu (%5,4) olurken, Esnaf faaliyetlerinde kadınların en yüksek faal olduğu il ise Eskişehir (%27) ve uşak (%26) dikkat çekmektedir.

9. Cinsiyete Göre Tarımsal İstihdamın Durumu Tablo: Tarımsal İstihdamın Cinsiyete Göre Dağılımı: Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Toplam Erkek Kadın Erkek İstihdam Oranı (Temmuz 2014) 3 AFYONKARAHİSAR 20.201 17.442 2.759 86,3% 13,7% 4 AĞRI 3.954 3.797 157 96,0% 4,0% 7 ANTALYA 44.759 39.050 5.709 87,2% 12,8% 13 BİTLİS 4.734 4.545 189 96,0% 4,0% 15 BURDUR 8.761 5.982 2.779 68,3% 31,7% 20 DENİZLİ 20.544 14.705 5.839 71,6% 28,4% 32 ISPARTA 7.441 5.964 1.477 80,2% 19,8% 53 RİZE 11.291 6.255 5.036 55,4% 44,6% T O P L A M 927.355 784.974 142.381 84,6% 15,4% Kadın İstihdam Oranı (Temmuz 2014) Tarımsal istihdamın cinsiyete göre dağılımına bakıldığında Burdur Türkiye'deki en iyi iller arasında yer almaktadır. Tarımsal faaliyetlerde kadınların en yüksek oranda istihdam edildiği il Rize olurken (%44,6), Ağrı ve Bitlis en düşük düzeyde (%4,0) yer almıştır. Burdur ise bu konuda oldukça iyi bir konumda olup Türkiye ortalamasının iki katından fazla bir orana sahip bulunmaktadır (%31,7).

10. Cinsiyete Göre Memurlar Tablo: Memurların (4-c) İstihdamının Cinsiyete Göre Dağılımı:Seçilmiş İller ve Burdur İL KODU İLLER Toplam Erkek Kadın İldeki Erkek İstihdamının Toplam İstihdama Oranı (Temmuz 2014) 3 AFYONKARAHİSAR 27.240 19.423 7.817 71,3% 28,7% 7 ANTALYA 65.233 39.517 25.716 60,6% 39,4% 15 BURDUR 12.208 8.167 4.041 66,9% 33,1% 16 BURSA 75.154 45.932 29.222 61,1% 38,9% 20 DENİZLİ 34.609 21.307 13.302 61,6% 38,4% 30 HAKKARİ 19.756 17.474 2.282 88,4% 11,6% 32 ISPARTA 23.028 15.758 7.270 68,4% 31,6% 56 SİİRT 14.968 12.186 2.782 81,4% 18,6% T O P L A M 2.864.800 1.904.491 960.309 66,5% 33,5% İldeki Kadın İstihdamının Toplam İstihdama Oranı (Haziran 2014) Memur olarak istihdam edilenlerin cinsiyete göre dağılımlarına bakıldığında, Burdur Türkiye ortalamaları düzeyindedir. Memurlar arasında kadınların en yüksek oranda istihdam edildiği il Antalya olurken, bunu Bursa ve Denizli takip etmektedir.

2. KISA VADELİ DIŞ BORÇ İSTATİSTİKLERİ (EKİM-2014)

1990Q1 1990Q3 1991Q1 1991Q3 1992Q1 1992Q3 1993Q1 1993Q3 1994Q1 1994Q3 1995Q1 1995Q3 1996Q1 1996Q3 1997Q1 1997Q3 1998Q1 1998Q3 1999Q1 1999Q3 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 2005Q3 2006Q1 2006Q3 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2010Q1 2010Q3 2011Q1 2011Q3 2012Q1 2012Q3 2013Q1 2013Q3 2014Q1 2014Q3 TÜRKİYE'NİN KISA VADELİ DIŞ BORÇ GÖSTERGELERİ VE BİLEŞENLERİ Kısa vadeli dış borçlara ilişkin Ekim ayı 2014 verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 17 Aralık 2014 tarihinde yayımlandı. Kısa vadeli dış borçlar, temel olarak bankaların aylık döviz vaziyeti stokları, özel sektörün yurt dışından sağladığı kredilerin izlendiği veri tabanı, ticari kredilere ilişkin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ithalat verileri ve Merkez Bankası aylık döviz vaziyeti kaynaklarından derlenmektedir. Buna göre, kısa vadeli dış borç stoku 2014 yılı Ekim ayı itibarıyla 2013 yılı sonuna göre %3 artarak 134,2 milyar ABD doları seviyesinde gerekleşmiştir (Şekil 1). Aynı dönemde bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku %5,7 artarak 97,5 milyar ABD dolarına yükselirken, diğer sektörler kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku da %3 azalmış ve 36,3 milyar ABD doları olmuştur. Şekil 1: Kısa Vadeli Dış Borç Stoku (1990:Q1-2014 Ekim) 160,000 140,000 Milyon ABD Doları Ekim 2014: 134,201 120,000 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 Kaynak: TCMB Kısa vadeli dış borç stokunun %73 ü bankalar kaynaklı borçlardan oluşmaktadır. Bankalar kaynaklı borçların yaklaşık yarısını ise krediler oluşturmaktadır. Bankaların yurtdışından kullandıkları kısa vadeli krediler 2014 yılı Ekim ayı itibarıyla 49,1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, söz konusu borç stokunda 2013 yılı sonuna göre yaklaşık %11 lik bir artış yaşandığı anlamına gelmektedir. Bunun yanı sıra yurtdışı yerleşiklerin döviz tevdiat hesabı ile TL cinsinden mevduatları aynı dönemde, sırasıyla, %11 ve %8 oranında bir artış göstermiştir. Banka mevduatları ise %6 lık azalışla 23,7 milyar ABD dolarına gerilemiştir (Tablo 1). Diğer sektörlerin yurtdışından sağladığı ticari krediler ise 2013 yılı sonuna göre %3 oranında azalarak 36,3 milyar ABD dolarına gerilemiştir. İthalat borçlarında yaşanan gerileme ise %4 olmuştur.

Tablo 1: Kısa Vadeli Dış Borç Stoku (2012:Q1-2014 Ekim) 2012 2013 2014 Milyar ABD Doları Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Ekim MERKEZ BANKASI 1.2 1.1 1.1 1.0 1.0 1.0 0.9 0.8 0.8 0.7 0.4 0.4 BANKER KREDİ 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 MUHABİR AÇIKLARI 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 KREDİ MEKTUPLU DTH 1.2 1.1 1.1 1.0 1.0 1.0 0.9 0.8 0.8 0.7 0.4 0.4 DÖVİZE ÇEV. MEVDUAT & DİĞER 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 GENEL HÜKÜMET 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 BANKALAR 57.4 62.7 64.3 68.4 79.4 86.1 88.7 92.3 90.0 94.8 95.1 97.5 KREDİLER 23.8 26.6 27.1 29.4 36.3 37.6 40.9 44.3 44.5 47.3 47.7 49.1 DÖVİZ TEVDİAT HESABI 8.5 8.8 8.4 8.8 9.0 9.7 10.7 11.5 11.5 12.1 12.6 12.8 BANKA MEVDUATI 15.9 16.6 17.3 18.6 21.6 25.7 27.1 25.4 24.0 22.9 22.0 23.7 TL CİNSİNDEN MEVDUAT 9.2 10.6 11.6 11.6 12.4 13.1 10.0 11.1 10.1 12.5 12.9 11.9 DİĞER SEKTÖRLER 29.3 32.5 32.2 30.8 33.8 37.3 35.0 37.4 35.0 36.3 36.3 36.3 TİCARİ KREDİLER 25.3 27.6 27.0 26.4 29.7 33.2 30.4 32.3 30.0 31.4 31.4 31.0 İTHALAT BORÇLARI 20.2 22.9 22.5 22.1 25.3 28.6 25.9 27.8 25.5 26.9 27.1 26.7 PREF.&PEŞİN İHRACAT 5.1 4.7 4.5 4.3 4.4 4.5 4.5 4.5 4.5 4.4 4.3 4.3 DİĞER KREDİLER 4.0 4.8 5.3 4.4 4.1 4.2 4.6 5.1 5.0 5.0 4.9 5.3 KAMU 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 ÖZEL 4.0 4.8 5.3 4.4 4.1 4.2 4.6 5.1 5.0 5.0 4.9 5.3 TOPLAM 88.0 96.3 97.7 100.2 114.1 124.4 124.6 130.5 125.8 131.8 131.9 134.2 Kaynak: TCMB Kısa vadeli dış borç stokunun borçlu bazında dağılımı incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün borcunun 2013 yılı sonuna göre göre %14 oranında (1,8 milyar ABD doları) arttığı ve 19,4 milyar ABD dolarına ulaştığı görülmektedir. Aynı dönemde özel sektörün kısa vadeli borç stoku ise %2 oranında (2,4 milyar ABD doları) artmış ve 114,4 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Alacaklı bazında dağılım incelendiğinde ise parasal kuruluşlara olan kısa vadeli borçların 2014 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla, bir önceki yılsonuna göre, %1,5 oranında arttığı ve 85,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir. Aynı dönemde parasal olmayan kuruluşlara olan kısa vadeli borçlar ise yaklaşık %1 oranında gerileyerek 44,5 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde 2,9 milyar ABD doları artan tahvil ihraçları ise 4,4 milyar ABD doları olmuştur. Kısa vadeli dış borç stokunun 2005-2014 Ekim dönemindeki döviz kompozisyonu incelendiğinde, 2005 yılına kıyasla yaklaşık 7 yüzde puan azalmakla birlikte, ABD dolarının payının, Euro ve diğer dövizlere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. 2014 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stokunun %53 ü ABD doları, %32,5 i Euro, %12 si TL ve %2,5 i de diğer döviz cinslerinden oluşmaktadır (Şekil 2).

Şekil 2: Kısa Vadeli Dış Borç Stokunun Döviz Kompozisyonu (2005-2014 Ekim) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100% ABD Doları 60% 54% 53% 50% 49% 44% 51% 44% 50% 53% Euro TL Diğer 30% 7% 3% 24% 30% 30% 29% 19% 14% 18% 21% 2% 3% 2% 2% 26% 28% 2% 33% 14% 2% 26% 28% 2% 34% 33% 13% 12% 3% 2% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ekim Kaynak: TCMB Son olarak kısa vadeli dış borç stokunu kalan vadeye göre değerlendirmek gerekirse, Ekim ayı sonu itibarıyla orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış kısa vadeli dış borç stokunun 168,9 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. Bu stokun yaklaşık %65 i bankaların borçlarından oluşmaktadır. Türkiye de yerleşik bankaların ve özel sektörün, yurtdışı şubeleri ile iştiraklere olan borçları ise toplam 24 milyar ABD doları tutarındadır. Kalan vadeye göre dış borç stoku, borçlu bazında ele alındığında, özel sektörün %84,5 lik oran ile en büyük paya sahip olduğu tespit edilmiştir. Kamu sektörü ve Merkez Bankası nın payları ise sırasıyla, %14,6 ve %0,9 dur.

3. ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİLER

ÖZEL SEKTÖRÜN YURTDIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİLER Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kredi Borcu na ilişkin Ekim 2014 verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 16 Aralık 2014 tarihinde yayımlandı. Söz konusu veriler, özel sektörün yurt dışından sağladığı kısa ve uzun vadeli kredilerin borçlu ve alacaklı bilgileri, döviz cinsi, kullanım, anapara/faiz ödemeleri ve ödeme planları şeklindeki kredi ayrıntıları, işlemlere aracılık eden bankalar tarafından TCMB ye işlem bazında gönderilen bildirim formlarından derlenmektedir. Buna göre, 2014 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu 2013 yılı sonuna göre %5,4 (8,4 milyar dolar) artarak 164,8 milyar ABD dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde kısa vadeli kredi borcunda yaşanan artış ise yüzde 11 düzeyinde gerçekleşerek 46,1 milyar ABD dolarına çıkmıştır. Böylelikle toplam kredi borcu %6,6 lık bir artış ile 210,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir (Şekil 1). Şekil 1: Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kredi Borcu (2004 Ekim 2014) 180 160 Milyar ABD Doları 156.4 164.8 140 120 122.0 141.2 128.7 119.9 127.0 139.8 100 80 82.3 60 40 20 0 37.0 10.2 50.9 13.3 10.8 8.6 10.6 6.6 19.0 24.9 30.7 41.5 41.7 Uzun Vadeli Kredi Borcu Kısa Vadeli Kredi Borcu 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014-10 Kaynak: TCMB Özel sektörün yurtdışından sağladığı uzun vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, finansal kesimin kredi borcunun (%47,9), finansal olmayan kesimin kredi borcundan (%52,1) daha az olduğu görülmektedir. Uzun vadeli kredi borcu içinde finansal kuruluşların borcu 2014 Ekim ayı sonu itibarıyla, 2013 yılı sonuna göre 7,4 milyar ABD doları artarak 79 milyar ABD dolarına ulaşırken; finansal olmayan kuruluşların borcu ise 110 milyon ABD doları azalarak 85,8 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Alacaklıya göre dağılım verileri ise tahvil hariç toplam kredi borcunun büyük ölçüde özel alacaklılara olan borçlardan oluştuğunu göstermektedir (%88,5). Ekim 2014 itibarıyla özel alacaklılara olan borç, 2013 yılı sonuna göre 50 milyon ABD doları artmış ve 120 milyar ABD dolarına çıkmıştır. Tahvil hariç toplam kredi

borcunun %11,5 ini oluşturan resmi alacaklar ise 129 milyon ABD doları artarak 15,6 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir (Tablo 1). Bunların yanı sıra uzun vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında, özel sektörün yurtdışından ağırlıklı olarak ABD doları cinsinden borçlandığı görülmektedir. ABD doları cinsinden borçların, toplam kredi borçları içindeki payı %60,6 dır. Bunun ardından sırasıyla, %31,9 ile Euro, %6,2 ile Türk Lirası ve %1,3 ile de diğer dövizler gelmektedir. Tablo 1: Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacaklıya göre dağılım) (Milyar ABD doları) 2010 2011 2012 2013 2014-10 Borçluya Göre Dağılım 119.9 127.0 139.8 156.4 164.8 I- Finansal 40.3 47.0 55.4 71.5 79.0 i- Bankalar 28.8 34.9 41.8 56.0 64.5 - Krediler 27.8 31.6 31.4 40.0 42.9 - Tahvil 1.0 3.3 10.4 16.1 21.6 ii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 11.5 12.1 13.7 15.5 14.4 - Krediler 11.4 11.8 13.4 13.7 11.2 - Yabancı Sermaye Sayılan Krediler 0.1 0.3 0.3 0.3 0.5 - Tahvil 0.0 0.0 0.0 1.5 2.7 II-Finansal Olmayan 79.5 79.9 84.3 85.9 85.8 - Krediler 73.1 74.1 76.6 76.3 75.5 - Yabancı Sermaye Sayılan Krediler 5.6 5.3 5.8 5.9 5.3 - Ticari Krediler 0.6 0.3 0.4 0.3 0.3 - Tahvil 0.2 0.2 1.4 3.3 4.7 Alacaklıya Göre Dağılım 119.9 127.0 139.8 156.4 164.8 I- Resmi Alacaklılar 10.9 13.4 14.5 15.5 15.6 i- Hükümet Kuruluşları 2.0 1.8 2.0 2.0 1.9 ii- Uluslararası Kuruluşlar 8.9 11.5 12.5 13.5 13.8 II- Özel Alacaklılar 107.7 110.1 113.5 120.0 120.0 i- Yabancı Ticari Bankalar 61.6 66.8 67.9 72.4 74.4 ii- Yerleşik Bankaların Yurtdışı Şube ve İştirakleri 27.7 24.1 22.9 22.9 23.1 iii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 6.3 7.4 9.2 10.3 10.1 iv- Finansal Olmayan 12.2 11.8 13.5 14.4 12.5 III- Tahvil Alacaklıları 1.2 3.5 11.8 20.9 29.1 Kaynak: TCMB Özel sektörün yurtdışından sağladığı kısa vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, tamamına yakınının finansal kesime ait olduğu görülmektedir. Finansal kuruluşların kredi borcunun toplam kısa vadeli borçlar içindeki payı %92,1 iken finansal olmayan kesimin payı %7,9 dur. Kısa vadeli kredi borcu içinde finansal kuruluşların borcu 2014 Eylül ayı sonu itibarıyla, 2013 yılı sonuna göre 4,8 milyar ABD doları artarak 42,5 milyar ABD dolarına ulaşırken; finansal olmayan kuruluşların borcu ise 1 milyar ABD doları artmış ve 3,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Alacaklıya göre dağılım incelendiğinde ise kısa vadeli toplam kredi borcunun (tahvil hariç) neredeyse tamamının özel alacaklılara olan borçlar olduğu (%99,4), bunun da büyük ölçüde yabancı ticari bankalara olan borçlardan oluştuğu görülmektedir. Yabancı ticari bankalara olan borçlar 2014 yılı Ekim ayı itibarıyla, 2013 yılı sonuna göre 1,7 milyar ABD doları artmış ve 40 milyar ABD doları seviyesine çıkmıştır (Tablo 2).

Kısa vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında da ağırlığın ABD doları cinsinden kredilerde olduğu görülmektedir. ABD doları cinsinden borçların, toplam kısa vadeli kredi borçları içindeki payı %53,4 tür. Bunun ardından sırasıyla, %37,7 ile Euro, %8,6 ile Türk Lirası ve %0,3 ile de diğer dövizler gelmektedir. Tablo 2: Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kısa Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacaklıya göre dağılım) (Milyar ABD doları) 2010 2011 2012 2013 2014-10 Borçluya Göre Dağılım 19.0 24.9 30.7 40.4 46.1 I- Finansal 18.0 23.5 28.3 37.7 42.5 i- Bankalar (*) 17.0 22.2 26.3 35.2 40.8 - Krediler 17.0 22.2 26.2 33.8 36.7 - Tahvil 0.0 0.0 0.0 1.5 4.1 ii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 1.0 1.3 2.0 2.5 1.6 - Krediler 1.0 1.3 2.0 2.5 1.6 - Yabancı Sermaye Sayılan Krediler 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 - Tahvil 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 II- Finansal Olmayan 1.0 1.4 2.4 2.7 3.6 - Krediler 1.0 1.4 2.3 2.6 3.6 - Yabancı Sermaye Sayılan Krediler 0.1 0.0 0.1 0.0 0.1 - Tahvil 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Alacaklıya Göre Dağılım 19.0 24.9 30.7 41.5 46.1 I- Resmi Alacaklılar 0.5 0.2 0.0 0.1 0.2 i- Hükümet Kuruluşları 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 ii- Uluslararası Kuruluşlar 0.4 0.1 0.0 0.1 0.2 II- Özel Alacaklılar 18.5 24.7 30.6 40.0 41.7 i- Yabancı Ticari Bankalar 17.4 23.1 28.8 38.2 40.0 ii- Yerleşik Bankaların Yurtdışı Şube ve İştirakleri 0.9 1.1 1.4 1.3 1.1 iii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 0.1 0.2 0.1 0.1 0.3 iv- Finansal Olmayan 0.1 0.2 0.3 0.3 0.3 III-Tahvil Alacaklıları 0.0 0.0 0.0 1.5 4.2 IV-Diğer (**) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 (*) Repo işlemlerinden doğan borçlar dahil değildir. (**) Bankaların yurt dışından sağladığı kredi borcunun alacaklı toplamı, alacaklı dağılımının yapılamadığı 2004-2009 dönemi için 'Diğer' başlığı altında gösterilmiştir. Kaynak: TCMB Şekil 2: Özel Sektörün Yurtdışından Borçlandığı Kredilerin Döviz Kompozisyonu (Ekim 2014) Uzun Vadeli Kredilerin Döviz Kompozisyonu Kısa Vadeli Kredilerin Döviz Kompozisyonu Türk Lirası Diğer Dövizler 6,2% 1,3% Türk Lirası Diğer Dövizler 8,6% 0,3% Euro 31,9% 60,6% ABD Doları Euro 37,7% 53,4% ABD Doları Kaynak: TCMB

2014 yılı Ekim ayı itibarıyla özel sektörün uzun vadeli finansal olmayan kredi borcunun %60,6 sı hizmetler, %39 u sanayi ve %0,5 i de tarım sektörü tarafından kullanılmıştır. Kısa vadeli finansal olmayan kredi borcunun sektörel dağılımında ise sanayi sektörü öne çıkmaktadır. Sanayi sektörü tarafından kullanılan kredilerin, kısa vadeli finansal olmayan krediler içindeki payı Ekim 2014 itibarıyla %59,1 olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler ve tarım sektörlerinin payları ise sırasıyla; %40,4 ve %0,5 tir. Son olarak özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcu 2014 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, 1 yıl içinde toplam 74,4 milyar ABD doları kadar anapara geri ödemesi gerçekleştirileceği görülmektedir. Şekil 3: Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kalan Vadesi 1 Yıla Kadar Olan Kredi Borcunun Aylara Göre Dağılımı (Ticari krediler hariç) (Milyar ABD Doları) 11,4 9,2 5,4 4,4 6,6 4,8 7,1 5,5 4,2 4,2 6,7 4,9 Kasım 2014 Aralık 2014 Kaynak: TCMB Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015 Mayıs 2015 Haziran 2015 Temmuz 2015 Ağustos 2015 Eylül 2015 Ekim 2015

4. AÇILAN /KAPANAN İŞLETME SAYILARI

AÇILAN-KAPANAN İŞLETME SAYILARI Kurulan Kapanan Şirket İstatistikleri Kasım 2014 verileri, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından 19 Aralık 2014 tarihinde yayımlandı. Kurulan şirket sayısı Kasım ayında, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 18 artarak yaklaşık 114 bin 656, kapanan şirket sayısı ise yüzde 1 azalarak 30 bin 679 oldu. Yılın 11 ayında kurulan 114 bin 656 şirketin yüzde 46 sı şirket, yüzde 54 ü gerçek kişi ticari işletme olurken yılın 11 ayında kapanan 30 bin 679 şirketin ise yüzde 38 i şirket, yüzde 62 si ise gerçek kişi ticari işletme dir. Şekil 1: 2014 Ocak- Kasım ve 2013 Ocak Kasım döneminde kurulan ve kapanan şirket sayıları Onbir aylık veriler iller bazında incelendiğinde, İstanbul un 45 bin yeni işyeri ile en fazla şirket açan il olduğu görülmektedir. İstanbul u Ankara, İzmir, Antalya, Bursa ve Adana takip etmiştir. Kapatılan şirket verileri incelendiğinde ise yine İstanbul 11 bin iş yerini kapatarak en fazla iş yeri kapatan il olmuştur. İstanbul u Ankara, İzmir, Antalya, Bursa ve Adana takip etmiştir.

Şekil 2: 2014 Ocak Kasım döneminde en fazla şirket kuran 10 il Şekil 3: 2014 Ocak Kasım döneminde en fazla şirket kapatan 10 il İSTANBUL 45.000 İSTANBUL 11.513 ANKARA 9.747 ANKARA 2.967 İZMİR 6.443 İZMİR 1.552 ANTALYA 5.271 ANTALYA 1.291 BURSA 2.927 BURSA 798 ADANA 1.887 ADANA 668 AYDIN 1.528 AYDIN 607 KONYA 2.538 KONYA 559 ESKİŞEHİR 1.819 ESKİŞEHİR 540 MUĞLA 1.772 MUĞLA 512 Kurulan şirket verileri iller bazında bir önceki yıla göre değişimleri incelendiğinde Kars geçen yıla göre en fazla şirket sayısını arttıran il olmuştur. Kars ı Niğde, Karaman, Kırıkkale, Kayseri ve Konya takip etmektedir. Kapanan şirket verileri iller bazında bir önceki yıla göre incelendiğinde Bitlis geçen yıla göre en fazla şirket kapatan il olmuştur. Bitlis i Tunceli, Hakkâri, Bartın, Şırnak ve Gümüşhane takip etmektedir. Şekil 4: 2014-2013 Ocak Kasım döneminde kurulan şirket bakımından en fazla değişim yaşanan 10 il Şekil 5: 2014-2013 Ocak Kasım döneminde kapanan şirket bakımından en fazla değişim yaşanan 10 il KARS 146% BİTLİS 180% NİĞDE 74% TUNCELİ 173% KARAMAN 74% HAKKARİ 117% KIRIKKALE 69% BARTIN 69% KAYSERİ 59% ŞIRNAK 67% KONYA 55% GÜMÜŞHANE 59% ISPARTA 53% MUŞ 52% KIRŞEHİR 52% KASTAMONU 50% BİNGÖL 50% KARS 49% KARABÜK 50% IĞDIR 48%

ŞİRKET GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET GER. KİŞİ TİC. İŞL. 2014 OCAK-KASIM 2013 OCAK-KASIM İLLER KURULAN KAPANAN KURULAN KAPANAN TOPLAM TOPLAM 2014 OCAK-KASIM 2013 OCAK-KASIM KURULAN KAPANAN KURULAN KAPANAN AFYON 213 373 37 164 187 249 48 107 586 201 436 155 ANTALYA 2.185 3.086 395 896 1.788 2.158 510 775 5.271 1.291 3.946 1.285 BURDUR 104 141 9 54 79 139 12 47 245 63 218 59 ISPARTA 175 222 35 77 143 116 36 66 397 112 259 102 İSTANBUL 21.029 23.971 5.688 5.825 17.980 18.794 6.488 5.708 45.000 11.513 36.774 12.196 ARDAHAN 13 23 0 23 12 39 0 18 36 23 51 18 Tablo: Açılan/Kapanan İşletme Sayıları: Seçilmiş İller ve Burdur

5. İKTİSADİ BÜYÜME (GSMH)

İKTİSADİ BÜYÜME (GSMH) Temmuz-Eylül 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasılasına ilişkin veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 10 Aralık 2014 tarihinde yayımlandı. 2014 yılı 3.çeyreğinde GSYH büyümesi sabit fiyatlarla yüzde 1,7 oldu. 2014 yılı 3.çeyreğinde GSYH, 2013 yılı 3.çeyreğine oranla sabit fiyatlarla yüzde 1,7 büyüyerek 33,5 milyar TL olmuştur. İlk 9 aylık veriler ise yine sabit fiyatlarla 2013 ün ilk 9 ayına göre yüzde 2,8 lik bir büyümeye işaret etmektedir (Şekil 1). Cari fiyatlarla bakıldığında ise söz konusu büyümelerin sırasıyla yüzde 10,6 ve yüzde 11,9 olduğu görülmektedir. 2014 yılı 9.ay sonu itibariyle GSYH, sabit fiyatlarla 93,7 milyon TL, cari fiyatlarla ise 1 trilyon 297 milyon TL ye ulaşmıştır. Mevsim ve takvim etkilerin arındırılmış GSYH ise sabit fiyatlarla 2013 3.çeyreğine göre yüzde 1,8 lik bir artış göstermiştir. Şekil 1: Çeyreklere göre GSYH büyüme hızları, 2013-2014 (Sabit fiyatlarla) 6,0% 2013 2014 5,0% 4,8% 4,6% 4,2% 4,5% 4,0% 3,0% 2,0% 3,1% 2,2% 1,7% 1,0% 0,0% I II III IV İmalat sanayi büyümesi 3.çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 2,2 oldu. Üretim yöntemiyle GSYH hesaplarına iktisadi faaliyet kollarına göre bakıldığında imalat sanayinin 3.çeyrekte 2013 3.çeyreğine oranla, sabit fiyatlarla yüzde 2,2 büyüdüğü görülmektedir (Tablo 1). Sektörler arasında daralmanın yaşandığı tek sektör 2.çeyrekte de olduğu gibi yüzde -4,9 ile tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü olmuştur. Finans ve sigorta faaliyetlerinde ise yüzde 5,2 lik bir büyüme olduğu izlenmektedir.

Tablo 1: Üretim yöntemiyle 3.Çeyrek GSYH büyümesi, 2013 3.çeyreğine göre (sabit fiyatlarla) Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri 12.1 Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 10.7 Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı 6.4 Finans ve sigorta faaliyetleri 5.2 Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 5.0 İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 5.0 İdari ve destek hizmet faaliyetleri 4.5 Madencilik ve Taşocakçılığı 4.1 Eğitim 4.0 Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri 3.9 Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik 3.4 Bilgi ve iletişim 2.8 Ulaştırma ve depolama 2.7 Gayrimenkul faaliyetleri 2.4 İmalat Sanayi 2.2 Diğer hizmet faaliyetleri 1.8 İnşaat 1.0 Toptan ve perakende ticaret 0.6 Tarım, ormancılık ve balıkçılık -4.9 2014 yılı 3.çeyreğinde en yüksek büyüme ihracat ve kamu harcamalarında yaşandı Harcama yöntemiyle GSYH hesaplarına sabit fiyatlarla bakıldığında 2014 3.çeyreğinde en yüksek büyümenin yüzde 8 ile mal ve hizmet ihracatında yaşandığı görülmektedir (Tablo 2). Mal ve hizmet ihracatı böylelikle yılın ilk 9 ayında sabit fiyatlarla yüzde 8,1 büyüme gerçekleştirmiştir. Devletin nihai tüketim harcamaları 3.çeyrekte yüzde 6,6 büyüme ile ihracatı takip etmektedir. Hanehalkı nihai tüketiminin yüzde 0,2 büyümeyle 2.çeyrekteki zayıf büyümesini devam ettirdiği izlenmektedir. Tablo 2: Harcama yöntemiyle çeyreklik GSYH büyümesi, 2013-2014 (sabit fiyatlarla) Hanehalkı nihai tüketimi Devletin nihai tüketimi Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı 2013 Yıllık 5.1 6.2 4.2-0.3 9.0 I 3.1 7.9 0.4 3.0 7.8 II 5.6 8.0 3.4 0.0 12.5 II 5.6 1.9 5.3-2.4 5.2 IV 6.1 6.9 7.4-1.2 10.3 2014 9 Aylık 1.3 6.0-1.4 8.1-1.9 I 3.3 9.2-0.2 11.1 0.8 II 0.5 2.6-3.5 5.7-4.4 II 0.2 6.6-0.4 8.0-1.8