10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 2. Hafta ( 22 26 / 09 / 2014 ) 1.) KADIN ve ANASAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ve ALINACAK ÖNLEMLER 2.) KADIN ve ANA SAĞLIĞI İLE İLGİLİ ÖLÇÜTLER Slayt No: 2 2.)KADIN ve ANA SAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRL ER ve ALIN ACAK ÖNLEMLER : Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler Genel sağlık düzeyi, Ülkede mevcut sağlık sisteminin biçimi, hizmetlerin varlığı, yaygınlığı, ulaşılabilirliği ve niteliği, Ülkede izlenen genel nüfus politikası, İsteyerek düşüklerle ilgili yasal durum, Kontraseptif yöntemlerle ilgili bilgi, tutum ve davranış, 2 Doğum öncesi bakım hizmetlerinin düzeyi, Doğumların oluş yeri ve doğuma yardım eden kişinin niteliği, Lohusalık dönemi bakım hizmetleri, Toplumun genel beslenme düzeyi, Toplumun genel eğitim ve sağlık eğitim düzeyi, Toplumun genel haberleşme ve ulaşım durumu, Sosyoekonomik durum, Kadının toplumdaki statüsü (eğitimi, istihdamı), Bireysel faktörlerdir (yaş, eğitim, doğurganlık özellikleri, sağlık davranışları, sistemik hastalık vb.). 3 Kadın Sağlığını Etkileyen Faktörler ve Alınacak Önlemler : 1.)Aşırı Doğurganlık 2.)Eğitim Düzeyi 3.)Annenin Doğumdaki Yaşı 4.)Çocuk Sayısı 5.)Beslenme Durumu 4 1.) Aşırı Doğurganlık: Sık tekrarlanan gebelikler sonucunda kadınlarda; Kansızlık, Osteoporoz, Vücut direncinin düşmesine bağlı olarak enfeksiyonlar, Bulaşıcı hastalıklar, Kadın üreme organlarıyla ilgili hastalıklar vb. görülebilir. Alınacak Önlemler Aşırı doğurganlık ulusal ve uluslararası tanımlamaya göre dört şekilde anlatılabilir: Çok erken gebelik (19 yaşından küçük) Çok geç gebelik (35 yaşından büyük) Çok sayıda gebelik (4 ve 4 ten fazla) Çok sık gebelik (2 yıldan az aralıklarla) 5 6 1
Aşırı Doğurganlığın Çocuk Sağlığına Olumsuz Etkileri: Sık aralıklarla ve çok sayıda yapılan doğumlar, çocuk sağlığını olumsuz etkiler. Doğum sayısı arttıkça prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğma riski yükselir. Gelir düzeyi düşük ailelerde, çocuk sayısı arttıkça çocuk başına düşen besinlerin niteliği ve miktarı düştüğünden beslenme bozuklukları oluşur. Bu durumda enfeksiyonlara yakalanma riski ve çocukların zekâ gelişiminde sorunlar görülebilir. Ana Sağlığı Etkileyen Faktörler ve Çocuk sayısı arttıkça anne babaların çocuklara ayıracakları zaman kısıtlanır. Sevgi ve ilginin az olduğu durumlarda çocukların ruhsal gelişimleri bozulabilir. İleri yaşlardaki annelerde doğumsal anomalili çocuk doğurma riski artar. Bu risk 35 yaş üzerindeki annelerde iki kat daha fazladır. 7 8 2.) Eğitim Düzeyi : Eğitim düzeyinin çocuk sağlığına etkileri 3.)Annenin Doğumdaki Yaşı İdeal anne yaşı : 20-30 Erken gebelik yaşı : 18 yaş altı Geç gebelik yaşı : 35 yaş üstü olarak kabul edilir. 9 10 4.) Çocuk Sayısı : Doğan bebek sayısı arttıkça kadın sağlığı bozulur. İstenen Bebek 11 5.) Beslenme Durumu : Gebelik ve emzirme dönemlerinde; protein, karbonhidrat,çeşitli vitamin ve miberaller ile özellikle demir ihtiyacı da artar. Gebelikte 1000 mgr.demire ihtiyaç vardır ( ek olarak ). Gebe yetersiz ve dengesiz beslendiğinde :..Ölü doğum,..erken doğum ( prematüre )..Düşük doğum ağırlığı,..mental retardasyon, Konjenital anomaliler görülebilir. 12 2
3.)KADIN ve ANA SAĞLIĞI ile İLGİLİ ÖLÇÜTLER Ana ölüm hızı, bir toplumun yalnızca sağlık düzeyinin değil aynı zamanda toplumun gelişmişlik düzeyinin, toplumdaki ana-çocuk sağlığı hizmetlerinin nitelik ve niceliğinin ve kadının statüsünün de önemli bir göstergesidir. Bir ülke ya da bölgede ana sağlığı hizmetlerinin kalitesini gösteren çeşitli ölçütler vardır. 13 14 1.) Ana Ölüm Hızı : Bir yıl içinde gebelik,doğum ve lohusalık nedeniyle ölen anne sayısı Ana Ölüm Hızı=---------------------------------------x 10 000 Bir yıl içindeki toplam canlı doğum sayısı..gebeliğin şekline ve süresine bakılmaksızın gebelik,doğum ve lohusalık nedeniyle oluşan hastalıklar ve bunların komplikasyonları sonucunda oluşan ölümlere ana ölümü denilmektedir. 2.) Bebek Ölüm Hızı : Bir yıl içinde bir yaşını doldurmadan ölen bebek sayısı Bebek Ölüm Hızı=---------------------------- x 1000 Aynı yıl içindeki canlı doğum sayısı..bebek Ölüm Hızı; bir yaşından küçük bebeklerin yıllık ölüm hızıdır. 15 16 3.) Neonatal ( yenidoğan ) Ölüm Hızı : Bir yıl içinde 0-28 günlük iken ölen bebek sayısı Neonatal Ölüm Hızı =---------------------------------- x 1000 Bir yıl içindeki toplam canlı doğum sayısı..neonatal Ölüm Hızı ; canlı doğan bebeklerin 0-28 günlük dönemde ölmesidir. 4.) Postneonatal Ölüm Hızı : Bir yıl içinde meydana gelen 29-365 günlük iken ölen bebek sayısı Postneonatal Ölüm Hızı =------------------------------ x 1000 Bir yıl içindeki toplam canlı doğum sayısı..postneonatal Ölüm Hızı ; canlı doğan bebeklerin 29-365 günlük dönemde ölmesine denir. 17 18 3
5.) Perinatal Ölüm Hızı : Bir yıl içinde ölü doğan bebek sayısı + ( 0-7) günlük iken ölen bebek sayısı Perinatal Ölüm Hızı =-------------------------------------- x 1000 Aynı yıl içindeki toplam(canlı + ölü ) doğum sayısı..perinatal Ölüm Hızı ; canlı doğan bebeklerin 0-7 günlük dönemde ölmesine denir. 6.) Ölü Doğum ( fetal ölüm ) : Bir yıl içinde ölü doğan bebek sayısı Ölü Doğum Hızı = ------------------------------------------- x 1000 Aynı yıldaki toplam canlı ve ölü doğum sayısı..28. haftadan sonra olan fetüs ölümleri, ölü doğum olarak kabul edilir. 19 20 7.) Kaba Doğum Hızı : Bir yıl içindeki toplam canlı doğum sayısı Kaba Doğum Hızı = ---------------------------------------- x 1000 Yıl ortası nüfus..kaba Doğum Hızı ; bir bölgedeki doğurganlık hakkında kesin bilgi vermez. 8.) Kaba Ölüm Hızı : Bir yıl içinde görülen toplam ölüm sayısı Kaba Ölüm Hızı = ------------------------------------------- x 1000 Toplumun yıl ortası nüfusu..kaba Ölüm Hızı ; bir bölgede bir yıl içinde görülen toplam ölüm sayısının bölgenin yıl ortası nüfusuna bölünmesiyle bulunur. 21 22 9.) Genel Doğurganlık Hızı : Bir toplumda bir yıldaki toplam canlı doğum sayısı Genel Doğurganlık Hızı = ------------------------------ x 1000 Aynı toplumda ve aynı yıldaki 15-49 yaşlardaki kadın yıl ortası nüfusu..genel Doğurganlık Hızı ; doğurgan çağdaki her bin kadının bir yılda yaptığı canlı doğum sayısını gösterir. 10.) Özel Doğurganlık Hızı : a.) yaşa özel doğurganlık hızı b.) evli kadınlara özel doğurganlık hızı olarak iki bölümde incelenir. 23 24 4
a.) Yaşa Özel Doğurganlık Hızı x yaş grubundaki kadınların bir yılda doğurdukları canlı doğum sayısı X yaş grubu Özel doğurganlık hızı =-------------------------------- xk (1000) x yaş grubundaki kadın yıl ortası nüfusu..yaşa Özel Doğurganlık Hızı ; özellikle aile planlaması hizmetlerinin yeterliliği konusunda fikir verebilir. b.) Evli Kadınlara Özel Doğurganlık Hızı 15-49 yaş grubundaki evli kadınların bir yılda doğurdukları canlı doğum sayısı 15-49 yaş grubu Evli kadınlara = -------------------------------------- xk(1000) Özel doğurganlık 15-49 yaş evli kadın yıl hızı ortası nüfusu..bu hız; 15-49 yaş grubundaki evli kadınların bir yılda doğurdukları toplam canlı doğum sayısının 15-49 yaş evli kadın yıl ortası nüfusuna bölünmesiyle bulunur. 25 26 11.) Üreme Hızı : Bir yılda doğan canlı kız çocuğu sayısı Üreme Hızı = ------------------------------------------------ x 1000 Doğurgan çağdaki ( 15-49 yaş) kadınların yıl ortası nüfusu..bu hız ; doğurganlık düzeyi hakkında bilgi veren bir ölçüttür. 12.) Doğal Artış Hızı : ( Bir yıldaki canlı doğum sayısı) ( bir yıldaki ölüm sayısı) Doğal artış hızı = ------------------------------------------- x 1000 O toplumun yıl ortası nüfusu..doğal Artış Hızı ; göçler hesaba katılmadan bir toplumun nüfusunda meydana gelecek olan sayısal değişmeleri gösterir. 27 28 13.) Cinse Özel Ölüm Hızı : 14.) Düşük Hızı : x cinsiyetinde ölen kişi sayısı Cinsiyete Özel Ölüm hızı = ------------------------------------------ x 1000 x cinsiyeti yıl ortası nüfusu..kadın ve erkeklerin özel ölüm hızları ayrı ayrı hesaplanır. bir yıl içindeki düşük sayısı Düşük Hızı = -------------------------------------------- x 1000 yıl ortası nüfusu..düşükler kadın sağlığını tehdit eden önemli bir sorundur. 29 30 5
HAZIRLAYAN HARİKA ATA 31 6