Kullanılan Test Araçlarının Mikrogerilme Bağlanma Dayanımı Ölçümlerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi

ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 32, Sayı: 4, Sayfa: 94-102, 2008 Kullanılan Test Araçlarının Mikrogerilme Bağlanma Dayanımı Ölçümlerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi The Influence of Different Testing Devices on the Microtensile Bond Strength of Adhesives to Enamel *Doç. Dr. R. BANU ERMİŞ *Süleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı ÖZET Amaç: Mikrogerilme bağlanma dayanımı testinde kullanılan iki farklı tipteki test araçlarının, adezivlerin minedeki bağlanma dayanımı üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: İki basamaklı asitlenen ve yıkanan bir adeziv (Adper Scotchbond 1 XT) ile iki basamaklı kendinden asitli bir adeziv (One Coat) ve kompozit rezin (Z100) kullanılarak, bağlanma yüzey alanı 1.16±0.16 mm2 olan örnekler hazırlandı. Elde edilen örneklerin mikrogerilme bağlanma dayanımları düz ve çentikli test araçları kullanılarak ölçüldü (n=18). Bulgular: Düz ve çentikli test aracı kullanılarak test edilen örneklerin minedeki bağlanma dayanımı değerleri arasında anlamlı bir fark saptanmadı (iki yönlü varyans analizi, p=0.726). Adeziv tipine bakılmaksızın, hem düz hem de çentikli test aracı kullanıldığında en çok gözlenen kopma tipinin karışık tip kopma olduğu belirlendi. Sonuçlar: Mikrogerilme bağlanma dayanımında kullanılan test aracı tiplerinin düz veya çentikli olması, Adper Scotchbond 1 XT ve One Coat un minedeki performansını etkilemedi. ANAHTAR KELİMELER Asitlenen ve yıkanan adeziv, kendinden asitli adeziv, mikrogerilme bağlanma dayanımı, mikrogerilme bağlanma dayanımı test araçları ABSTRACT Aim: To evaluate the effect of two different microtensile bond strength testing devices on the bond strength of adhesives to enamel. Materials and Methods: Specimens with bonding surface area of 1.16±0.16 mm2 were prepared using an etch&rinse adhesive (Adper Scotchbond 1 XT) and a self-etch adhesive (One Coat) with a resin composite (Z100). The microtensile bond strengths of the specimens were measured using flat and notched testing devices (n=18). Results: There was no statistically significant difference between the groups tested with either flat or notched testing devices with regard to enamel microtensile bond strength (two-way analysis of variance, p=0.726). The mixed type of failure was the most often seen failure pattern with both flat and notched testing devices used. Conclusions: There was no effect of the flat or notched testing devices used in microtensile bond strength test on the performance of Adper Scotchbond 1 XT and One Coat on enamel. KEYWORDS Etch&rinse adhesives, self-etch adhesives, microtensile bond strength, microtensile bond strength testing devices

95 GİRİŞ Adeziv dişhekimliğindeki ilerlemeler, adeziv materyallerin değerlendirilmesinde önemli rol oynayan bağlanma dayanımı testlerinin de gelişmesine yol açmıştır. Adezivlerin diş yapılarına bağlanma etkinliklerini araştıran bu tür testlerden en çok kullanılanları makaslama ve gerilme bağlanma dayanımının ölçüldüğü testlerdir. Son yıllarda araştırma merkezlerinin çoğunda uygulanan mikrogerilme bağlanma dayanımı testinin konvansiyonel makaslama bağlanma dayanımı testi ile karşılaştırıldığında çeşitli avantajları vardır. Bir dişten çok sayıda örneğin elde edilebilmesi, bağlanma yüzey alanı yaklaşık 1 mm 2 kadar küçük olan örneklerin test edilebilmesi 1, test sırasında bağlanma ara yüzeyinde daha homojen bir stres dağılımının 2 meydana gelmesi bu testin önemli avantajları arasında sayılabilir 3. Klinik çalışmalar ile karşılaştırıldığında çok daha hızlı, kolay ve ideal şartlarda uygulandığında güvenilir olmasına rağmen, bu tür laboratuvar deneylerinin sonuçlarına etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Literatürde bu tür testlerde kullanılan dişler 4,5, saklama koşulları ve preparasyon şekilleri gibi birçok parametrenin bağlanma dayanımı sonuçlarına etkisi araştırılmıştır 3. Ayrıca dişlerde örneklerin elde edildiği bölgesel farklılıklar 6-8, hazırlanan örneklerin şekli ve boyutu veya başka bir deyişle bağlanma yüzey alanı ve geometrisi araştırılan konular arasındadır 1,9-11. Son yıllarda ise örneklerin, gerilme kuvvetinin uygulanacağı test cihazına yerleştirilmeden önce üzerine siyanoakrilat bir yapıştırıcıyla sabitlendiği test araçlarının şekli ve hatta örneklerin yapıştırılma işlemleri de araştırılmış ve tüm bu faktörlerin çeşitli adezivlerin dentindeki mikrogerilme bağlanma dayanımı sonuçları üzerinde etkili olduğu bildirilmiştir 12-14. Bu çalışmanın amacı, mikrogerilme bağlanma dayanımı testinde kullanılan farklı tipteki test araçlarının, iki basamaklı asitlenen ve yıkanan bir adeziv ile iki basamaklı kendinden asitli bir adezivin minedeki bağlanma dayanımı üzerindeki etkisini değerlendirmektir. GEREÇ VE YÖNTEM Örneklerin hazırlanması Çürük veya restorasyon içermeyen üst ve alt molar dişler, doku artıkları ve debrisler temizlendikten sonra, 4 o C deki %0.5 lik kloramin solusyonu içerisinde saklandı ve çekimi takiben bir ay içerisinde kullanıldı. Dişler manüplasyonu kolaylaştırmak için alçı bloklara gömüldükten sonra, bukkal ve lingual/ palatinal mine yüzeyleri Microspecimen Former (The University of Iowa, Iowa City, IA, ABD) cihazına monte edilmiş bir yüksek devirde dönen medium-grit elmas frez (100 µm, No: 842, Komet, Lemgo, Almanya) kullanılarak prepare edildi. Smear tabakasının oluşturulmasının ardından, açığa çıkarılan yüzeyin sadece mine dokusu içerdiğinden emin olmak için örnekler bir stereomikroskop (Wild M5A, Heerbrugg, İsviçre) ile dentin dokusunun varlığı açısından incelendi. Daha sonra seçilen adezivler, üretici firmaların önerilerine göre uygulandı (Tablo I). Adezyon işlemlerinden sonra, iki milimetreyi geçmeyen tabakalar halinde yerleştirilen kompozit rezin materyali ile 5-6 mm yüksekliğinde üst yapılar hazırlandı (Tablo I). Her bir tabaka görünür ışık cihazı kullanılarak 40 saniye polimerize edildi (Optilux 500, Demetron/Kerr, Danbury, CT, ABD, 560 mw/cm²). Örnekler mikrogerilme bağlanma dayanımı testinden önce 37 C deki distile suda 24 saat bekletildi. Örneklerin mikrogerilme bağlanma dayanımı testine hazırlanması Dişler, su soğutması altında düşük devirde dönen bir elmas keski (Isomet 1000, Buehler, Lake Bluff, IL, ABD) ile bağlanma yüzeyine dik olarak prepare edildi. Her bir mine yüzeyinden, yaklaşık 1.85x1.85 mm genişliğinde ve 8-9 mm uzunluğunda kare kesitli çubuk şeklinde örnekler elde edildi. Daha sonra bu örnekler, bağlanma ara yüzeyine kum saati şekli vermek üzere, Microspecimen Former (The University of Iowa, Iowa City, IA, ABD) cihazına monte edilmiş bir yüksek devirde dönen extra-fine grit elmas frez (15 µm, No: 835, Komet, Lemgo, Almanya) kul-

96 TABLO I Çalışmada kullanılan materyaller Materyal Üretici Firma (Üretim No) Tipi Uygulama Adper Scotchbond 1 XT (Single Bond) 3M ESPE, St.Paul, MN, ABD (Asit: 4BT, Adeziv: 4BP) İki basamaklı asitlenen ve yıkanan adeziv 15 saniye asitlenir, 10 saniye yıkanır ve kurutulur, adeziv 2-3 tabaka uygulanır, 15 saniye sürtme hareketi uygulanır, 5 saniye hava ile hafifçe kurutulur, 10 saniye ışıkla sertleştirilir. One Coat Coltene-Whaledent, Altstätten, İsviçre (NF310K) İki basamaklı kendinden asitli adeziv Primer uygulanır, 30 saniye sürtme hareketi uygulanır, hava ile hafifçe kurutulur, adeziv uygulanır, 20 saniye sürtme hareketi uygulanır, hava ile hafifçe kurutulur, 30 saniye ışıkla sertleştirilir. Z100 (Valux Plus) 3M ESPE, St.Paul, MN, ABD (20041202, 20050106) Mikrohibrit kompozit rezin (Renk: A3) Iki mm lik tabakalar halinde yerleştirilir, her tabaka 40 saniye ışıkla sertleştirilir. lanılarak prepare edildi. Böylelikle elde edilen yuvarlak kesitli her bir örneğin çapı x20 büyütmede bir stereomikroskop (400-NRC, Leitz, Wetzlar, Almanya) ile ölçüldü ve örneklerin yüzey alanı 1.16±0.16 mm 2 olarak hesaplandı. Her bir bukkal veya lingual/palatinal mine yüzeyinden elde edilen örneklerin yarısı düz diğer yarısı ise çentikli test araçları kullanılarak test edildi. Her iki adeziv için toplam 72 örnek kullanıldı (n=18). Mikrogerilme bağlanma dayanımı testi Elde edilen örneklerin yarısı yapıştırılacağı bölüm düz bir alan şeklinde olan test araçlarına, diğer yarısı da yapıştırılacağı bölüm kuvvetin uygulanacağı yöne paralel bir oluk içeren çentikli test araçlarına yerleştirildi (Şekil 1) 13. Örnekler, test araçlarına her iki ucundan siyanoakrilat bir yapıştırıcı (Model Repair II Blue, Dentsply-Sankin, Ohtawara, Japonya) ile sabitlendi ve bu sırada yapıştırıcının bağlanma yüzeyine bulaşmamasına dikkat edildi. Örnekler kopma elde edilinceye kadar universal test cihazında (Lloyd, Hampshire, İngiltere) 1mm/dk lık hızda 100 N luk gerilme kuvveti uygulanarak strese maruz bırakıldı. Kopma anındaki kuvvetin (N) bağlanma yüzey alanına (mm 2 ) bölünmesiyle elde edilen mikrogerilme bağlanma dayanımı değeri megapaskal (MPa, N/mm 2 ) cinsinden ifade edildi. Testten önce, preparasyonla- ŞEKİL 1 Mikrogerilme bağlanma dayanımı test araçları; düz ve çentikli test araçları. rı sırasında başarısız olan örneklerin sayısı kaydedildi fakat mikrogerilme bağlanma dayanımı hesaplamalarına dahil edilmedi. İstatistiksel analiz Elde edilen veriler SPSS paket programı (Statistical Packages of Social Sciences, 15.0, Windows) kullanılarak istatistiksel olarak değerlendirildi. Mikrogerilme bağlanma dayanımı değerleri, gruplar arasındaki farkların belirlenmesi amacıyla iki yönlü varyans analizi kullanılarak test edildi. Tüm testler için anlamlılık değeri 0.05 olarak kabul edildi 15.

97 Kopma tiplerinin analizi Test edilen tüm örnekler, kopma tiplerini belirlemek amacıyla x50 büyütmede bir stereomikroskop (Wild M5A, Heerbrugg, İsviçre) ile değerlendirildi. Değerlendirme, örneğin hem mine hem de kompozit tarafının incelenmesi ile yapıldı. Kopma tipleri minede koheziv kopma, adeziv tip kopma, adeziv tip kopma/adeziv rezinde koheziv kopma, kompozit rezinde koheziv kopma ve karışık tip kopma olarak kaydedildi. Kopma tiplerinin tanımı aşağıdaki gibi yapıldı: 16 Minede koheziv kopma: Kompozit tarafındaki ara yüzeyde %75 veya %75 den daha fazla mine bulunmasıdır. Adeziv tip kopma: Mine tarafındaki ara yüzeyde %25 den daha az oranda adeziv rezin, kompozit rezin ve/veya mine bulunmasıdır. Adeziv tip kopma/adeziv rezinde koheziv kopma: Mine tarafındaki ara yüzeyde bazı alanlarda adeziv kopma ve bazı alanlarda adeziv rezin bulunmasıdır. Kompozit rezinde koheziv kopma: Mine tarafındaki ara yüzeyde %75 veya %75 den daha fazla kompozit rezin bulunmasıdır. Karışık tipte kopma: Ara yüzeyde bazı alanlarda adeziv kopma ve bazı alanlarda koheziv kopma (adeziv rezin, kompozit rezin ve/veya mine) olmasıdır. Kopma tiplerinin elektron mikroskobik analizi için, mikrogerilme bağlanma dayanımı değeri ortalamaya yakın olan ve en çok gözlenen kopma tipini gösteren ikişer örnek seçildi. Örneklere ait kopma yüzeyleri, taramalı elektron mikroskop incelemesi için gerekli olan fiksasyon, dehidratasyon ve kimyasal kurutma işlemleri uygulanarak hazırlandı 17. Daha sonra altın ile kaplanan örnekler bir alan emisyon taramalı elektron mikroskobu (Fe-SEM, Philips XL30, Eindhoven, Hollanda) ile 10 kv ve 10 mm çalışma mesafesinde incelendi. BULGULAR İki basamaklı asitlenen ve yıkanan adeziv uygulanan örneklerde test öncesi başarısızlık gözlenmedi. İki basamaklı kendinden asitli adeziv uygulanan 1 örnek elmas keski ile ve 3 örnek extra-fine grit elmas frez ile preparasyonları sırasında kırıldı (Tablo II). Bu örneklere ait mikrogerilme bağlanma dayanımı değeri 0 MPa olarak alındı fakat çalışmanın amacı gereği ortalamaya dahil edilmedi. Tüm gruplara ait mikrogerilme bağlanma dayanımı değerlerinin ortalama ve standart sapmaları Tablo II de gösterilmiştir. İki basamaklı kendinden asitli adezive ait gerilme bağlanma dayanımı değerleri, hem düz hem de çentikli test aracı kullanıldığında, iki basamaklı asitlenen ve yıkanan adezive ait değerlerden istatistiksel olarak anlamlı derecede düşük bulundu (p=0.000, Tablo III). Yapılan istatistiksel değerlendirme sonucu, düz ve çentikli test aracı kullanılarak test edilen örneklerin bağlanma dayanımı değerleri arasında anlamlı bir fark saptanmadı (p=0.726, Tablo III). Ayrıca adezivler ve test araçları arasındaki etkileşim de istatistiksel olarak anlamsız bulundu (p=0.360, Tablo III). Örneklere ait gözlenen tüm kopma tipleri Tablo IV te özetlenmiştir. Adeziv tipine bakılmaksızın, hem düz hem de çentikli test aracı kullanıldığında en çok gözlenen kopma tipi karışık tip kopma idi (n=35/72, Tablo IV). Her iki adezivin bağlanma yüzeyindeki kopma tiplerine ait Fe- SEM bulguları ise Şekil 2 ve 3 te sunulmuştur. Adper Scotchbond 1 XT, her iki tip test aracı ile en çok karışık tip kopma gösterirken; One Coat ile en çok gözlenen kopma tipinin adeziv tip kopma olduğu saptandı (Şekil 2 ve 3). TARTIŞMA Bu çalışmada, asitlenen ve yıkanan adezivler ve kendinden asitli adezivler grubunu temsil etmek üzere seçilen iki adeziv sistem, tek tip ve tek renkteki bir kompozit rezin ile kullanıldı. Adeziv sistemlerin uygulanması ve kompozit üst yapıların yapılması üretici firmaların önerilerine uyularak ve tek bir operatör tarafından gerçekleştirildi. Mine yüzeyinde oluşturulan smear tabakasının standardizasyonu, otomatik bir cihaza monte edilmiş olan elmas frezin kontrollü ve tek bir doğrultudaki hareketi ile sağlandı. Yine aynı cihaz ile

98 TABLO II Değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler Adper Scotchbond 1 XT One Coat Düz Çentikli Düz Çentikli Bağlanma dayanımı (ort. MPa)* 38.1 a 41.4 a 19.6 b 18.1 b Standart sapma 11.7 12.6 10.3 9.5 Yüzey alanı (ort. mm 2 ) 1.1 1.1 1.3 1.3 Standart sapma 0.1 0.1 0.2 0.1 Örnek sayısı (n) 18 18 18 18 Test öncesi başarısızlık 0 0 1 3 *Küçük harfler ortalama bağlanma dayanımı değerleri arasındaki istatistiksel farkı göstermektedir (p=0.000). Aynı harf ile gösterilen değerler arasında istatistiksel fark yoktur. TABLO III Varyans analizi tablosu Değişim kaynağı Kareler toplamı Serbestlik derecesi Kareler ortalaması F test istatistiği Adeziv 7868.851 1 7868.851 63.905 Test aracı 15.217 1 15.217 0.124 Olasılık düzeyi (p) 0.000 0.726 Adeziv*Test aracı 104.401 1 104.401 0.848 0.360 TABLO IV Işık mikroskobik inceleme sonucu saptanan kopma tipleri Adper Scotchbond 1 XT One Coat Düz Çentikli Düz Çentikli Toplam Adeziv tip - - 8 9 17 Adeziv ve adeziv rezinde koheziv - 4 2-6 Minede koheziv 3 2 1 2 8 Kompozit rezinde koheziv 2-2 2 6 Karışık tip 13 12 5 5 35 n 18 18 18 18 72

99 ŞEKİL 2 Adper Scotchbond 1 XT ile düz (a, b) ve çentikli test aracı (c, d) kullanılarak elde edilen kopma tiplerine ait Fe-SEM fotoğrafları. a) Karışık tip kopma; Ay: Ara yüzey, Ar: Adeziv rezin, K: Kompozit rezin. Ok, kompozit rezin içinde kalan hava kabarcığını göstermektedir. b) Aynı örneğin kompozit tarafı. c) Adeziv kopma ile adeziv rezinde koheziv kopmanın birlikte görüldüğü kopma tipi. d) Aynı örneğin kompozit tarafı. silindirik bir forma dönüştürülerek rezin-mine ara yüzeyinin yaklaşık 1 mm 2 ye kadar küçültülmesi sonucu gerilme kuvvetlerinin dağılması açısından daha ideal ve standart örnekler elde edildi. 1,10,11 Sözü edilen bu parametrelerin sabit tutulması ve standardizasyonun sağlanması ile universal test cihazına yerleştirilecek olan ve örneklerin yapıştırılacağı iki farklı tipteki mikrogerilme bağlanma dayanımı test aracının bağlanma dayanımı üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi mümkün oldu. Örneklerin bağlanma yüzey alanını küçültmek ve kum saati şekli vermek üzere prepare edilmesi teknik hassasiyet gerektiren ve örneklere ek stres yükleyen bir işlemdir. Bu nedenle örneklerde test öncesi başarısızlığın görülmesi, özellikle bağlan-

100 Ar Ar Ay Ay a b Ay Ay c d ŞEKİL 3 One Coat ile düz (a, b) ve çentikli test aracı (c, d) kullanılarak elde edilen kopma tiplerine ait Fe-SEM fotoğrafları. a) Adeziv kopma ile adeziv rezinde koheziv kopmanın birlikte görüldüğü kopma tipi; Ay: Ara yüzey, Ar: Adeziv rezin. b) Aynı örneğin kompozit tarafı. c) Tamamen ara yüzeyde meydana gelen kopma; adeziv tip. d) Aynı örneğin kompozit tarafı. ma kuvveti fazla olmayan kendinden asitli adezivlerde karşılaşılan bir problemdir. 3,9 Bu çalışmada da test öncesi başarısızlık meydana gelen dört örnek One Coat grubuna aittir (Tablo II). Daha önce yapılan bir araştırmada, çentikli test araçları kullanılarak bu çalışmada test edilen iki adezivin dentindeki mikrogerilme bağlanma dayanımı değerleri düz test araçları kullanılarak elde edilen değerlerden daha yüksek bulunmuştur. 13 Çentikli test araçlarının orta bölümünde bulunan oluklar vertikal olarak gerilme kuvvetinin uygulandığı yönde ve kare kesitli test çubuklarının geometrisine uygun olarak oluşturulmuştur. Bu nedenle düz test araçlarıyla karşılaştırıldığında çentikli bir test aracı ile test örneğinin kuvvetin geldiği yöne paralel olarak

101 yerleştirilebilmesi çok daha kolaydır. Test boyunca uygulanan stresin zamana bağlı değişimi incelendiğinde, çentikli test araçları ile daha lineer ve uniform bir grafiğin elde edilmesi de örneğin ideal bir biçimde sabitlenebilmesine bağlanmaktadır. 13 Çalışmamızda kullanılan adezivlerin çentikli test aracı ile elde edilen bağlanma dayanımı değerleri, düz test aracı ile elde edilen değerlerinden istatistiksel olarak farklı değildir (Tablo II ve III). Elde edilen bu sonuç, düz test araçları kullanıldığında stres dağılımında karşılaşılabilecek problemlerin Adper Scotchbond 1 XT ve One Coat un minedeki performansını etkilemediğini göstermektedir. Bu sonuç, mikrogerilme bağlanma dayanımının, kullanılan adezivler aynı olsa dahi, test araçlarının tipinden çok test edilen substrata bağlı olabileceğini göstermektedir. Phrukkanon ve arkadaşları, 2 test örneklerinin şeklininin ve yüzey alanının dentindeki mikrogerilme bağlanma dayanımına etkisini sonlu elemanlar stres analizi ile incelemişlerdir. Bu çalışmada, stres analizi yapılan substratın homojen farzedildiği fakat dentinin heterojen yapısının sonuçlar üzerinde etkili olabileceği belirtilmiştir. Buna göre, düz ve çentikli test araçları kullanıldığında oluşan stres dağılımının homojen yapıdaki mine ve heterojen yapıdaki dentinde farklı olabileceği ve mikrogerilme bağlanma dayanımı sonuçlarını etkileyebileceği düşünülebilir. Gerilme kuvvetine maruz kalan farklı tip test araçları üzerindeki örneklerde, rezin ile mine veya dentin arayüzünde oluşan stres dağılımının karşılaştırılması sonuçlar hakkında ayrıntılı bilgi verebilir. Bu çalışmadan elde edilen ve beklenen bir sonuç, kendinden asitli adezivin, One Coat, mikrogerilme bağlanma dayanımının asitlenen ve yıkanan adezivinkinden daha az olmasıdır (Tablo II). 18 Kopma tipleri incelendiğinde, Adper Scotchbond 1 XT ile kullanılan test aracının tipine bakılmaksızın, en çok karışık tipte kopma saptanmıştır (Tablo IV). Yaklaşık % 69 örnekte kopmanın adeziv rezin ve kompozit rezin veya minede koheziv olarak meydana gelmesi daha kuvvetli olan adezivlerin daha zayıf olan adezivlere göre koheziv kopmaya daha eğilimli olduğu sonucunu doğrulamaktadır. 13,19 Bu çalışmadaki zayıf adeziv olan One Coat, hem düz hem de çentikli test aracı ile kullanıldığında, % 53 örnekte ara yüzeyde kopma meydana gelirken (adeziv tip veya adeziv tip/adeziv rezinde koheziv), sadece % 28 örnekte karışık tip kopma görülmüştür (Tablo IV). Klinikte koheziv tip kopma ile karşılaşılmadığından ve mine, dentin veya kompozit rezinin içinde oluşan kopma, ara yüzeydeki asıl bağlanma dayanımını yansıtmadığından dolayı, daha çok ara yüzeyde kopmanın elde edileceği deney düzenekleri daha ideal olarak görülmektedir. 13 Son yıllarda örneklerin sabitlenmesi için geliştirilen başka bir yöntem, test örneğinin sadece bir ucundan horizontal tablaya yapıştırıldığı ve diğer ucundan ise yapıştırılmadan bir tutucu aracılığıyla sabitlendiği mikrogerilme test düzeneğidir. 13,14 Bu tür bir düzenek kullanıldığında, düz veya çentikli test araçlarına göre, kopmanın ara yüzeyde daha fazla meydana geldiği saptanmış ve bu sonuç gerilme kuvvetinin daha ideal bir biçimde test örneğinin uzun ekseni boyunca uygulanıyor olmasına bağlanmıştır. 14 Çalışmamızda, asitlenen ve yıkanan adeziv ile, ara yüzeyde oluşan adeziv tip veya adeziv rezinde koheziv tip kopma sadece çentikli test aracı kullanıldığında meydana gelmiştir. Kendinden asitli adeziv için ise, kopma tipleri açısından düz ve çentikli test araçları arasında bir fark gözlenmemiştir. SONUÇ Sonuç olarak; materyallerin test edilmesi kadar sonuçların tekrarlanabilir olması ve çeşitli laboratuvarlarda elde edilen sonuçların birbiriyle karşılaştırılabilmesi de çok önemlidir. Test parametrelerinin incelendiği bu tür araştırmalar, klinik ile doğrudan ilişkili olmasa da, araştırıcılar tarafından literatürdeki sonuçlar değerlendirilirken mikrogerilme bağlanma dayanımı sonuçları üzerinde etkisi olan değişkenler çok iyi analiz edilmelidir.

102 KAYNAKLAR 1. Sano H, Shono T, Sonoda H, Takatsu T, Ciucchi B, Carvalho R, Pashley DH. Relationship Between Surface Area for Adhesion and Tensile Bond Strength Evaluation of a Micro- Tensile Bond Test. Dent Mater 1994;10:236-240. 2. Phrukkanon S, Burrow MF, Tyas MJ. The Influence of Cross-Sectional Shape and Surface Area on the Microtensile Bond Test. Dent Mater 1998;14:212-221. 3. Pashley DH, Sano H, Ciucchi B, Yoshiyama M, Carvalho RM. Adhesion Testing of Dentin Bonding Agents: A Review. Dent Mater 1995;11:117-125. 4. Reis AF, Giannini M, Kavaguchi A, Soares CJ, Line SR. Comparison of Microtensile Bond Strength to Enamel and Dentin of Human, Bovine, and Porcine Teeth. J Adhes Dent 2004;6:117-121. 5. Loguercio AD, Barroso LP, Grande RH, Reis A. Comparison of Intra- and Intertooth Resin-Dentin Bond Strength Variability. J Adhes Dent 2005;7:151-158. 6. Shono Y, Ogawa T, Terashita M, Carvalho RM, Pashley EL, Pashley DH. Regional Measurement of Resin-Dentin Bonding as an Array. J Dent Res 1999;78:699-705. 7. Yoshikawa T, Sano H, Burrow MF, Tagami J, Pashley DH. Effects of Dentin Depth and Cavity Configuration on Bond Strength. J Dent Res 1999;78:898-905. 8. Phrukkanon S, Burrow MF, Tyas MJ. The Effect of Dentine Location and Tubule Orientation on the Bond Strengths Between Resin and Dentine. J Dent 1999;27:265-274. 9. Goracci C, Sadek FT, Monticelli F, Ferrari M, Cardoso PEC. Influence of Substrate, Shape, and Thickness on Microtensile Specimens Structural Integrity and Their Measured Bond Strengths. Dent Mater 2004;20:643-654. 10. Shono Y, Terashita M, Pashley EL, Brewer PD, Pashley DH. Effects of Cross-Sectional Area on Resin-Enamel Tensile Bond Strength. Dent Mater 1997;13:290-296. 11. Phrukkanon S, Burrow MF, Tyas MJ. Effect of Cross- Sectional Surface Area on Bond Strengths Between Resin and Dentin. Dent Mater 1998;14:120-128. 12. El Zohairy AA, de Gee AJ, de Jager N, van Ruijven LJ, Feilzer AJ. The Influence of Specimen Attachment and Dimension on Microtensile Strength. J Dent Res 2004;83:420-424. 13. Poitevin A, De Munck J, Van Landuyt K, Coutinho E, Peumans M, Lambrechts P, Van Meerbeek B. Influence of Three Specimen Fixation Modes on the Micro-Tensile Bond Strength of Adhesives to Dentin. Dent Mater J 2007;26:694-699. 14. Poitevin A, De Munck J, Van Landuyt K, Coutinho E, Peumans M, Lambrechts P, Van Meerbeek B. Critical Analysis of the Influence of Different Parameters on the Microtensile Bond Strength of Adhesives to Dentin. J Adhes Dent 2008;10:7-16. 15. Özdemir O. İki Ortalamanın Karşılaştırılması. Medikal İstatistik. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Medikal Yayıncılık Ltd. Şti. 2006: 123-140. 16. Knobloch LA, Gailey D, Azer S, Johnston WM, Clelland N, Kerby RE. Bond strengths of one- and two-step self-etch adhesive systems. J Prosthet Dent 2007;97:216-222. 17. Perdigão J, Lambrechts P, Van Meerbeek B, Vanherle G and Lopes AL. Field Emission SEM Comparison of Four Postfixation Drying Techniques for Human Dentin. J Biomed Mater Res 1995; 29:1111-1120. 18. Van Meerbeek B, De Munck J, Yoshida Y, Inoue S, Vargas M, Vijay P, Van Landuyt K, Lambrechts P, Vanherle G. Buonocore Memorial Lecture. Adhesion to Enamel and Dentin: Current Status and Future Challenges. Oper Dent 2003;28:215-235. 19. De Munck J, Vargas M, Iracki J, Van Landuyt K, Poitevin A, Lambrechts P, Van Meerbeek B. One-Day Bonding Effectiveness of New Self-Etch Adhesives to Bur-Cut Enamel and Dentin. Oper Dent 2005;30:39-49. TEŞEKKÜR Bu çalışma; IADR/CED Visiting Scholar Stipend ve TUBITAK/BAYG Yurtdışı Burs Programı ile Leuven Katolik Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi Biomat Araştırma Laboratuvarı ve Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Fakültesi nde gerçekleştirilmiştir. Geliş Tarihi : 07.11.2008 Received Date : 07 November 2008 Kabul Tarihi : 03.02.2009 Accepted Date : 03 February 2009 İLETİŞİM ADRESİ Doç. Dr. R. Banu ERMİŞ Süleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı 32260 Kampüs, ISPARTA Tel: 0 246 211 33 15 Fax: 0 246 237 06 07 E-posta: banu_ermis@yahoo.com