XIII İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR LİSTESİ...XIX GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM AYNÎ HAK VE EŞYA KAVRAMI I. AYNÎ HAK KAVRAMI VE TÜRLERİ...9 A. Aynî Hak Kavramı...10 1. Genel Olarak...10 2. Aynî Hakların Diğer Haklardan Ayrılması...12 a. Aynî Hakların Diğer Mutlak Haklardan Farkı...12 b. Aynî Hakların Alacak Haklarından Farkı...12 3. Aynî Haklara Hâkim Olan Prensipler...13 a. Aleniyet Prensibi...14 b. Belirlilik Prensibi...14 c. Sınırlı Sayı (Numerus Clausus) ve Tipe Bağlılık Prensibi15 4. Karşılaştırmalı Hukukta Aynî Hak Kavramı...19 B. Aynî Hakkın Türleri...21 1. Sağladığı Yetkiye Göre...22 a. Mülkiyet Hakkı...22 b. Sınırlı Aynî Haklar...24 (1) İrtifak Hakları...24 (2) Rehin Hakkı...25 (3) Taşınmaz Yükü...26 2. Hakkın Konusuna Göre...27 3. Hak Sahibinin Tayin Edilmesine Göre...28
XIV II. AYNÎ HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBI...29 A. Mülkiyet Hakkının Kazanılması ve Kaybı...29 1. Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması ve Kaybı...29 a. Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması...29 (1) Aslen Kazanma - Devren Kazanma...29 (2) Tescille Kazanma - Tescilden Önce Kazanma...29 (a) Taşınmaz Mülkiyetinin Tescille Kazanılması...29 (b) Taşınmaz Mülkiyetinin Tescilden Önce Kazanılması...31 (3) Taşınmaz Mülkiyetinin Zamanaşımı Yoluyla Kazanılması...32 b. Taşınmaz Mülkiyetinin Kaybı...33 2. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılması ve Kaybı...34 a. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılması...34 (1) Taşınır Mülkiyetinin Devren Kazanılması...34 (2) Taşınır Mülkiyetinin Aslen Kazanılması...36 b. Taşınır Mülkiyetinin Kaybı...36 B. Sınırlı Aynî Hakların Kazanılması ve Kaybı...37 1. İrtifak Haklarının Kazanılması ve Kaybı...37 a. Eşyaya Bağlı İrtifakların Kazanılması ve Kaybı...37 b. Kişiye Bağlı İrtifakların Kazanılması ve Kaybı...38 (1) İntifa Hakkının Kazanılması ve Kaybı...39 (2) Oturma Hakkının Kazanılması ve Kaybı...40 (3) Üst Hakkının Kazanılması ve Kaybı...41 (4) Kaynak Hakkının Kazanılması ve Kaybı...41 2. Taşınmaz Yükünün Kazanılması ve Kaybı...42 3. Rehin Haklarının Kazanılması ve Kaybı...43 a. Taşınmaz Rehninin Kazanılması ve Kaybı...43 b. Taşınır Rehninin Kazanılması ve Kaybı...44 III. EŞYA KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ...46 A. EŞYA KAVRAMI...46 1. Genel Olarak...46
XV 2. Roma Hukukunda...46 3. Karşılaştırmalı Hukukta Eşya Kavramı...48 a. Türk ve İsviçre Hukukunda Eşya Kavramı...49 b. Alman Hukukunda...52 c. Avusturya Hukukunda...53 d. Fransız Hukukunda...54 e. Hollanda Hukukunda...54 f. İngiliz Hukukunda...55 4. Uluslararası Metinlerde Eşya Kavramı...56 a. Ortak Referans Çerçevesi Taslağı nda Eşya Kavramı...56 b. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Anlaşması nda Eşya Kavramı...58 B. Eşya Çeşitleri...60 1. Taşınır Eşya ve Taşınmaz Eşya Ayrımı...60 2. Basit Eşya, Birleşik Eşya ve Eşya Birliği Kavramları...62 3. Misli Eşya ve Gayrimisli Eşya Kavramı...63 4. Tüketime Tabi Olan ve Tüketime Tabi Olmayan Eşya Ayrımı...64 5. Özel Mülkiyete Tabi Olan veya Özel Mülkiyete Tabi Olamayan Eşya Ayrımı...65 6. Bölünebilen Eşya ve Bölünemeyen Eşya Ayrımı...66 7. Sahipli Eşya ve Sahipsiz Eşya Ayrımı...67 İKİNCİ BÖLÜM EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARA UYGULANACAK HUKUK VE İRADE SERBESTÎSİ PRENSİBİ I. EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARA UYGULANACAK HUKUK...69 A. Genel Olarak...69 B. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta Bağlama Noktaları...71 1. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta Bağlama Noktalarının Tarihsel Gelişimi...71 a. Malikin İkametgâh Hukuku (Lex Domicili)...72
XVI II. b. Sözleşmenin Kuruluş Yeri Hukuku (Lex Loci Contractus)...75 c. İşlemin Yapıldığı Yer Hukuku (Lex Loci Actus)...76 d. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukuku (Lex Rei Sitae)...77 (1) Taşınmaz Eşya Üzerinde Lex Rei Sitae Prensibi...84 (2) Taşınır Eşya Üzerinde Lex Rei Sitae Prensibi...87 2. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun Yetersiz Kaldığı Durumlar...90 a. Statü Değişikliği (Conflict Mobile)...91 (1) Tamamlanmış İşlemler Bakımından...92 (2) Tamamlanmamış İşlemler Bakımından...96 b. Taşınmakta Olan Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk (Res in transitu)...98 c. Taşıma Araçları Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk...104 (1) Genel Olarak...104 (2) Hava, Deniz ve Raylı Taşıma Araçlarında Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk...105 (3) Gemi Alacaklısı Hakkı ve Kanuni Rehin Hakkı...106 d. Mülkiyeti Saklı Tutma Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk...108 3. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin İşlemin Şekline Uygulanacak Hukuk...112 4. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin İşlemlerde Ehliyete Uygulanacak Hukuk...116 EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARDA UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİNDE TARAF İRADESİNE YER VERİLMESİ...118 A. Milletlerarası Özel Hukuk Açısından İrade Serbestîsi: Hukuk Seçimi...118 1. Açık Hukuk Seçimi...123 2. Zımni Hukuk Seçimi...124 3. Kısmi Hukuk Seçimi...125 4. Milletlerarası Özel Hukukta Hukuk Seçiminin Kabul Edildiği Alanlar...126
XVII a. Genel Olarak...126 b. Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Bakımından İrade Serbestîsi Prensibi...127 c. Sözleşme Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Bakımından İrade Serbestîsi Prensibi...132 d. Fikri Mülkiyete İlişkin Haklara Uygulanacak Hukukta İrade Serbestîsi...140 e. Milletlerarası Aile Hukuku Bakımından Sınırlı Hukuk Seçimi...142 f. Milletlerarası Miras Hukuku Bakımından Sınırlı Hukuk Seçimi...147 B. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta Hukuk Seçimi...148 1. Doğrudan Hukuk Seçimine İmkân Tanınması...149 a. Genel Olarak...149 b. Doğrudan Hukuk Seçimini Reddeden Sistemler...150 c. Doğrudan Hukuk Seçimini Kabul Eden Sistemler...151 d. Doğrudan Hukuk Seçiminin Üçüncü Kişilere Etkisi...156 e. Görüşümüz...158 2. En Sıkı İlişkili Hukuk veya Daha Sıkı İlişkili Hukuk Bağlama Noktaları ile Taraf İradesine Etki Tanınması (Dolaylı Hukuk Seçimi)...160 a. Dolaylı Hukuk Seçimi Kavramı...160 b. Dolaylı Hukuk Seçimini Kabul Eden Sistemler...161 c. Dolaylı Hukuk Seçimini Meydana Getiren Haller...165 (1) Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk Olarak En Sıkı İlişkili Hukuk (Lex Actus)...165 (2) Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk Olarak Daha Sıkı İlişkili Hukuk (İstisna Kuralı)...169 d. Görüşümüz...176 C. Taraflarca Seçilen Hukukun Uygulanmasını Sınırlayan Durumlar...177 1. Doğrudan Uygulanan Kurallar...177
XVIII a. Türk Milletlerarası Özel Hukuku Bakımından Doğrudan Uygulanan Kurallar...180 b. Avrupa Birliği Milletlerarası Özel Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallar...182 2. Kamu Düzeni...184 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARDAN DOĞAN İHTİLAFLARIN ÇÖZÜMÜNDE YETKİLİ YARGI MERCİİNİN TAYİNİNDE İRADE SERBESTÎSİ PRENSİBİ I. TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARA İLİŞKİN DAVALARDA YETKİ...190 II. A. Taşınır Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki...190 1. Genel Yetkili Mahkeme...191 2. Özel Yetkili Mahkeme...195 B. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin Davalarda Yetki...197 1. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetki Kuralı...197 2. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Hakka İlişkin Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetkinin Kapsamı...201 3. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetki Kuralının Değerlendirilmesi...204 C. İrade Serbestîsinin Milletlerarası Yetkideki Yeri: Yetki Anlaşmaları...207 1. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki Anlaşması...212 2. Taşınır Eşya Üzerindeki Aynî Hakka İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki Anlaşması...215 a. Türk Mahkemesinin Yetki Anlaşması ile Yetkilendirilmesi...215 b. Yabancı Devlet Mahkemesinin Yetki Anlaşması ile Yetkilendirilmesi...218 MİLLETLERARASI TAHKİM HUKUKUNDA EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARDAN DOĞAN İHTİLAFLARIN YERİ...219
XIX A. Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan İhtilaflar Tahkime Elverişli midir?...223 1. Genel Olarak Tahkime Elverişlilik...223 2. Karşılaştırmalı Hukuk Bakımından Tahkime Elverişlilik...225 a. Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde Tahkime Elverişlilik Kavramına İlişkin Düzenlemeler...226 (1) İsviçre Hukuku...226 (2) Alman Hukuku...227 (3) Avusturya Hukuku...229 (4) İtalyan Hukuku...229 (5) Hollanda Hukuku...230 (6) İsveç Hukuku...231 b. Anglo-Amerikan Hukuk Sisteminde Tahkime Elverişlilik Kavramına İlişkin Düzenlemeler...232 3. Türk Hukuku Bakımından Tahkime Elverişlilik...233 a. Genel Olarak...233 b. Yargıtay ın Taşınmaz Eşyaya İlişkin Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu ile Çözümlenmesi Hakkındaki Yaklaşımı ve Bu Yaklaşımın Değerlendirilmesi...235 B. Tahkim Yargılamasında Esasa Uygulanacak Hukukun Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklar Yönünden Değerlendirilmesi...239 C. Hakem Kararının Tahkime Elverişli Olmamasının Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklara Etkisi...244 1. İptal Davası Bakımından...244 2. Yabancı Hakem Kararının Tanınması ve Tenfizi Bakımından...245 SONUÇ VE ÖNERİLER...249 KAYNAKÇA...267