Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 1

Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 1

Özel Dedektifler Danışmanlar ve Araştırmacılar Derneği ÖDD KURUMSAL YAPISI Kuruluş Tarihi: İstanbul, 03 Mayıs 2007 Kuruluş Sayı: İstanbul, 34 141 / 164 Merkez Adres: Fahrettin Kerim Gökay Cad. Hakkıbey Sok. No: 2 / 7 Ziverbey, Kadıköy, İstanbul Türkiye İletişim: www.dedektif.org.tr - info@dedektif.org.tr Tel: +90 216 449 53 53 Fax: +90 216 349 01 38 TEMSİLCİLİKLER Ankara Bölgesi: Meşrutiyet Cad. Meşrutiyet İş hanı No: 10/65 Kat 7 Kızılay /ANKARA Tel: +90 312 425 05 25 Ege Bölgesi: Nadir Nadi Cad. No: 17 Kat: 8 Daire: 805 Kemeraltı Konak / İZMİR Tel: +90 232 484 15 07 Çukurova Bölgesi: Orhangazi Mah. Atatürk Cad. No: 270/A Sarıçam / ADANA Tel: +90 322 341 44 02 İSTANBUL 2010 - ÖDD YAYINLARI NO: 01 Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 2

İTHAF Bu çalışmayı Türkiye de ilk özel dedektiflik kanununu teklif eden ve yasalaşması konusunda büyük gayret gösteren, 27 Nisan 2010 tarihinde vefat eden, rahmetli Halil Orhan ERGÜDER e saygılarımızla ithaf ediyoruz. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 3

ÖNSÖZ İnsanlık tarihine bakıldığında göçebelik dönemlerinden yerleşik döneme geçiş, cilalı taş devrinden-sanayi devrimi, şehirleşme ve çeşitli buluş ve özellikle bilişim ve iletişim teknolojisinde ulaşılan seviyeye gelindiğinde, iş bölümü basitten karmaşıklığa ve uzmanlığın önemi doğrultusunda sayısız meslekler oluşmuştur. Bugün artık, dünyamızda, özellikle ülkemizde, halk arasında söylenegeldiği üzere ne iş olsa yaparım mantığı çoktan geride kalmış ve her bir işin yapılması için özel bir meslek oluşmuştur. Bu gelişim sürecinde, her dönemin ihtiyacına göre de yeni meslekler oluşmuştur. İnsan ihtiyaçları hiyerarşisinde, beslenme ve barınmadan sonra ikinci sırada yer olan güvenlik konusunda 19.yüzyıldan itibaren ekonomi ve üretilen malların korunması ve bir yerden diğer yerlere nakli sırasında güvenliğin sadece devlet kurumları vasıtasıyla karşılanamaması nedeniyle özel güvenliğe duyulan ihtiyaçlar doğrultusunda ABD de bu ihtiyacın karşılanması için özel güvenlik ve bunun ikiz kardeşi olan özel dedektiflik aynı yıl, 1850 tarihinde kurulan ilk şirket vesilesiyle ortaya çıkmış ve giderek gelişerek, bu gün yeni kıta sınırlarını çoktan aşarak dünyanın dört bir köşesine ve özellikle içinde bulunduğumuz Avrupa kıtasında hızla yaygınlaşarak büyük ölçüde icra edilmeye başlanmıştır. Mesleklerin ortaya çıkıp icra edilmesi, beraberinde anında her zaman yasal bir düzenlemeyi getirmemiştir. Ancak, zamanla bunların daha iyi yapılması, standartlarının belirlenmesi ve çeşitli nedenlerle yasal zeminde yapılması için çalışmalar yapılmıştır. Ekonomi ve siyaset alanında liberalizmin gelişmesi ve ulaşım araçları, turizm vasıtasıyla insanların daha çok seyahat etmeleri ve bu gelişmeler sonrası bugün dünyanın küçük bir köy olarak nitelendirilecek ölçüde gelişmelerin ülkeleri etkilemeleri sonucu, her bir ülkede değişik nedenlerle yeni mesleklere olan ihtiyaçlar artmıştır. Bugün dünyamızda yoğun sermaye, emek, bilgi birikimiyle üretilen neredeyse her ürünün sahtesi yapılabildiği gibi, her bir konuda çeşitli ve ilginç metotlarla ihlaller yapılabilmekte, insani ve ticari ilişkilerin karmaşıklığı içinde eğriyle doğru birbirine karışmaktadır. Bu tür eylemlerden dolayı insanlar-kurumlar-şirketler büyük mağduriyetlerle karşılaşabilmektedir. Bu tür ihlallerin tümü genel kolluk faaliyet alanına girmemektedir, dolayısıyla özel sorunlara özel çözümler bulmak gereği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bu da, özel dedektiflik-araştırmacılığın oluşturulup uygulanmasını gerekli kılmaktadır. Yaşanılan dünyadan geri kalınamıyor. Bu bağlamda dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de gittikçe ihtiyacı duyulan özel dedektiflik hizmetleri için 1990 yıllardan itibaren kurulup fiilen hizmet vermeye başlayan özel dedektifliklerin faaliyetlerine yasal bir zemin hazırlama gereği de doğmuştur. Özel Dedektifler Derneği kurulduğu andan beri ya bu yasa çıkacak ya da bu meslek yok olacak kararlılığıyla bu konuya özel önem vermiş ve oluşturduğu bir çalışma komitesi vasıtasıyla bu konuda hazırlıklar yapmıştır. Derneğimizin Uluslararası Özel Dedektifler Dernekleri Federasyonun-IKD ye üye olmasıyla da, bu konuda dünyadaki gelişmeler ve deneyimlerden de yararlanılarak bunları eldeki kitapta derlemek ve ilgililerle birlikte kamuoyuna sunulması planlanmıştır. Bu çalışmaya katkıda bulunan yol arkadaşlarıma, tüm özel ve resmi kişi ve kuruluşlar ile kitabın basım ve dağıtımında katkıda bulunan Marmara Fuarcılık yetkililerine teşekkür ederim. Ülkemizde bir ilk olarak hazırlanan bu Kitapçığın özel dedektiflik sektörü ve ülkeye yararlı olmasını dilerim. İsmail YETİMOĞLU ÖDD Yönetim Kurulu Başkanı Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 4

GİRİŞ Dünyada özel dedektiflik alanındaki gelişmeleri takip eden ve ülkedeki fiili durumu göz önüne alan kanun koyucu, 1994 yılında TBMM nin 19.dönem çalışmaları sırasında bir Özel Dedektiflik Yasası çıkarmış, ancak bu bilahare Cumhurbaşkanı tarafından bazı maddelerin değiştirilmesi için TBMM ne iade edilmiştir. Önerilen değişiklikler yapılmış olunmakla birlikte, taslağın o tarihten sonra TBMM de tekrar görüşülmesi mümkün olamamıştır. Bununla birlikte yaşam boşluk kaldırmaz. İhtiyaç duyulan özel dedektiflik hizmetleri bugün en az 40-50 ye yakın kurumsal şirket ve İnternette kısa bir sörf yapıldığında görülebileceği üzere binlerce bireysel kişi ve kurum tarafından fiilen yapılmaya devam edilmektedir. Bu hizmetin, herhangi bir yasal düzenleme yapılmaksızın böyle başıboş kendi haline bırakılması, beraberinde çeşitli sorun ve değişik tür ihlallere neden olmakta ve özel bir sorunu için çözüm arayan insanlar sözde, korsan çakma tabir edilen kişilerce mağdur edilip dolandırılmaktadır. Teknolojinin ulaştığı düzeyde bugün bunlarla mücadele edilmesi de oldukça zor, masraflı ve zaman alıcı olmaktadır. Bir yandan ciddi bir şekilde ortaya çıkan bir ihtiyacın giderilmesi, diğer taraftan da bu tür mahsurların giderilmesi için bir an evvel özel dedektiflik yasasının çıkartılması gerektiği düşünülmektedir. Bu ihtiyaç, geçmişte olduğu gibi, bugün de Hükümetin dikkatini çekmiş ve 60.Hükümet 2007 genel seçimlerinden sonra özel dedektiflik kanun teklifini TBMM ne göndermiştir. Teklif halen İçişleri Komisyonunda birinci sırada bulunmaktadır. Etrafa bakıldığında, ABD ve Kanada da bu konuda yasal düzenlemeler bulunduğu gibi aday ülke olduğumuz Avrupa Birliğinde, -Almanya ve İngiltere gibi- bir iki ülke hariç-ki bunlarda da yasa çıkartılma çalışmaları yapılmakta ve mevcut durumda Ticaret Kanununa göre kurulan şirketler vasıtasıyla bu hizmetler her hangi bir sorun olmaksızın yürütülmektedir -yeni ortaya çıkan bazı ülkeler dâhil pek çoğunda bir özel dedektiflik kanunu bulunmaktadır. Bu konuda ön çalışmalarla alt yapı hazırlığını yapmakta olan Emniyet Genel Müdürlüğü, 2009 yılında çıkarttığı Yabancı Ülke Özel Dedektiflik Kanunları Kitabında 1 dünyanın önemli ülkelerindeki kanunları bir araya getirilmiştir. Bu çalışmada, Derneğimizin üyesi olduğu Uluslararası Özel Dedektifler Dernekleri Federasyonu IKD tarafından Avrupa ülkelerindeki özel dedektiflik faaliyetleri hakkında yapılan bir çalışma raporu ve halen yasası olmayan İngiltere de bu konudaki En İyi Uygulama Prosedürü ile ülkemizde yapılan çalışmalar ve 1994 tarihinden bu güne kadar geçen zamandaki gelişmeleri dikkate alarak, Derneğimiz tarafından güncellenerek önerilen taslak metin bir araya getirilerek, kanun koyucuya yapılacak çalışmada katkıda bulunmak ve kamuoyunun geniş şekilde bilgilendirilmesi hedeflenmiştir. Atatürk ün öngördüğü muasır medeniyetler seviyesine ulaşma aşamasında, ülkemizde yıllardır sürdürülen faaliyetlerde artık özel dedektiflik alanında da daha fazla gecikmeden gerekli düzenlemenin vakti çoktan gelmiş ve geçmektedir. Bunun biran evvel gerçekleşmesi her kesimin yararına olacaktır. Bu kitabı hazırlarken bir iki husus dikkatimizi çekti: Birincisi kanun yapılırken bazen arşivlere başvurulup daha önceki çalışmalara göz atılmanın göz ardı edilmiş olduğu idi. 2000 li Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 5

yıllarda özel güvenlik konusundaki kanun çalışmaları yürütülürken bu yapılsaydı, hem 1994 yılındaki çalışmalardan bilgi edinilir, hem de birçok ülkede olduğu gibi aralarında her açıdan ikiz kardeş ilişkisi olan özel güvenlik ve özel dedektiflik aynı düzenleme içinde gerçekleşebilirdi. Bu konuda, önemli bir fırsatta 2003 yılında özel güvenlik yasası için GUSOD tarafından Ankara da düzenlenen ilk seminerde İçişleri Bakanıyla birlikte katılan Ankara Milletvekili ve Grup Başkan Vekili Salih Kapusuz un, bir dernek temsilcisine özel dedektiflik ve özel güvenlik kanunun birlikte çıkartalım önerisinin değerlendirilememiş olmasıdır. 2 2004 yılında anılan derneğe fahri danışmanlık hizmeti verilirken, Dernek adına Fransa da bir özel güvenlik eğitim merkezi ziyaret edilmişti. Bu sırada, 2003 yılında yürürlüğe giren yeni Fransız Özel Güvenlik Kanunu temin edilmiştir. Metin incelendiğinde, özel güvenlik ve özel dedektifliğin aynı metin içinde düzenlendiği gözlenmiş, bu nedenle yurda dönüşte hazırlanmakta olan taslak metne bu konuda bir bölüm eklenmiş, bürokraside de üzerinde çalışılıp mutabık kalınmasına rağmen, Dernek yönetiminin bunun şu veya bu şekilde yasanın çıkmasına engel olabileceği düşüncesiyle, bu konuda ısrarlı olunamamıştır. 3 İkinci husus da, zaman zaman çoğumuzun haksız ve aşırı eleştirdiğimiz milletvekillerinin çoğu zaman verimli çalışmalar yapmış olduğu ve konuları çok detaylı ve enine boyuna tartışarak kararlaştırdıklarını görmek olmuştur. Bu bağlamda, geçmişten günümüze bu çalışmalara katkıda bulunan başta ilk teklifi yapan İstanbul Milletvekili Orhan ERGÜDER, 50.Hükümet, TBMM nin 19. dönem sayın milletvekilleri ile 2009 yılında konuyla ilgili 2.kitap çalışmasına destek veren Sayın Emniyet Genel Müdürü Oğuz Kağan Köksal, bunların hazırlıklarını sürdüren gönlünün zenginliği kadar da vizyonu geniş Asayiş Daire Başkanı Hüseyin Özalp a, bu çalışmaları yapan ve ileride özel dedektiflik iş ve işlemlerinin yapılacağı Özel Güvenlik Hizmetleri Daire Başkanlığına nakil olan personeline, yabancı özel dedektiflik metinlerini temin ve bunların çevirililerini yapan tüm kişiler ile EGM nin bir kısım önemli yasa çalışmalarında olduğu gibi özel dedektiflik yasa taslağının hazırlanmasında da önemli katkılarda bulunan Kars Emniyet Müdürü Cengiz Zeybek ve tasarıyı gündeme alan 60.Hükümete sonsuz teşekkür eder, tüm yetkili ve ilgililerden mevcut tasarının ivedilikle yasalaşması yönündeki desteklerini bekleriz. Yusuf Vehbi DALDA ÖDD Onursal Başkanı Yasa ve Eğitim Koordinatörü 2 Sayın Hasan Gazi Özer in Eylül 2003 yılındaki ifadesi. 3 Taslak çalışma için: II. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu, 3 Aralık 2005 Kocaeli, Türkiye de Özel Güvenlik Hizmetlerinin Dünü, Bugünü ve Yarını, Kocaeli Üniversitesi Yayın No:199 2495 ten 5188 a-özel Güvenliğin Yakın Tarihi Gelişimi-Yusuf Vehbi Dalda, E.1.Sınıf Emniyet Müdürü, s.434-480 Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 6

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 4 GİRİŞ... 5 BİRİNCİ BÖLÜM... 8 ÖZEL DEDEKTİFLİĞİN TANIMI... 9 1.1.DÜNYADA ÖZEL DEDEKTİFLİĞİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ... 11 1.2.ÖZEL DEDEKTİFLİK SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI - DERNEKLER... 12 1.2.1.AVRUPA... 12 1.2.2.ABD... 13 1.3.ULUSLARARASI ÖZEL DEDEKTİFLER DERNEKLERİ FEDERASYONU IKD 13 1.4.İNGİLTERE EN İYİ UYGULAMA PROSEDÜRÜ... 18 1.5.ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNİN TANIMI... 19 (Özel Güvenlik Hizmetleri Aile Ağacı)... 19 Özel güvenlik hizmetleri, kamu güvenliği hizmetleri ve... 19 özel askeri hizmetler... 19 İKİNCİ BÖLÜM... 21 TÜRKİYE DE ÖZEL DEDEKTİFLİK... 23 2.1.FİİLİ DURUM... 23 2.2 ÖZEL DEDEKTİFLER DANIŞMANLAR ve ARAŞTIRMACILAR DERNEĞİ... 23 ÖDD... 23 2.2.1.ÖDD Kuruluşu: www.dedektif.org.tr... 23 2.2.2. ÖDD ETİK KURALLAR ve ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ... 28 2.2.3. ÖDD FAALİYETLERİ... 31 Özel Dedektiflik Yasa Çalışmaları:... 31 Özel Dedektiflik Seminer ve Eğitimleri:... 32 2.2.4. ÖZEL DEDEKTİFLİK KİTAPLARI... 32 2.2.4. MEDYADA ÖZEL DEDEKTİFLİK (2007 2010)... 35 Gazete Haberleri:... 35 TV Programları:... 35 2.2.5 KARDEŞ DERNEK... 37 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 38 HUKUKİ DURUM... 38 3.1 VETO EDİLEN YASA VE TBMM TUTANAKLARI... 40 3.2.ÖZEL DEDEKTİFLİK YASA TASARISI--ÖDD -... 96 3.3.ÖZEL DEDEKTİFLİK KANUN TASARISI TASLAĞI--ÖDD-... 99 Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 7

BİRİNCİ BÖLÜM ÖZEL DEDEKTİFLİĞİN TANIMI DÜNYADA ÖZEL DEDEKTİFLİK Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 8

ÖZEL DEDEKTİFLİĞİN TANIMI Diğer bazı tabirler gibi dedektif kelimesi Türkçeye yabancı dilden gelmiştir. Kelimenin İngilizcede " fiil olan to detect" in anlamı: ortaya çıkarmak, belirlemek, keşfetmek; fark etmek; sezmek. Fransızcada fiili olan "detecter" kelimesinin anlamı: bulup ortaya çıkarmak tır. Türk Dil Kurumu Sözlüğünde: Detektif: (İng) Gizli polis, polis hafiyesi Detektör: Fr.(Radyoda) bulucu aygıt Tüm dünyada resmi güvenlik güçlerinde görevlilere dedektif kişi ya da kuruluşların ücreti karşılığında görevlendirilen kişilere özel dedektif denilmektedir. Meydan Larousse: İngiltere de araştırma ve soruşturmalarda görevli polis, polis hafiyesi, özel soruşturmalarda görevlendirilen kişi olarak tanımlanır. Wikipedia Ansiklopedisinde: www.wikipedia.org Özel Dedektif, Özel Araştırmacı, Özel Göz olarak: Kişi ve gruplar tarafından araştırma yaptırılmak üzere ücret karşılığı tutulan, kiralanan kişi. Uluslararası Özel Dedektifler Dernekleri Federasyonu-IKD: www.i-k-d.com Başkaları adına, a) Özel bir kişi veya bir etkinlik için bilgi veya kanıt elde etme veya özel bir kişinin nerede olduğuna dair bilgi derlemek, b) Her hangi bir eşyanın hangi şartlar veya vasıta ile kayıp olduğu veya zarara uğradığı hakkında bilgi veya kanıt elde etmek için yapılan her türlü takip, araştırma veya soruşturmadır. Emniyet Genel Müdürlüğü - EGM: Özel Dedektiflik, insanların kişilik hakları ve özel hayatına saygılı olmak kaydıyla, kişilere ilişkin suç teşkil etmeyen her türlü özel bilgiyi toplayan, derleyen, değerlendirdikten sonra konusu suç teşkil edenleri ilgili makamlara bildiren ve diğer bilgileri ise yapılan hukuki sözleşme çerçevesinde araştırma yapılmasını isteyen gerçek ve tüzel kişilere sunan çağdaş bir hizmet alanıdır. 4 Özel Dedektifler Derneği ÖDD: www.dedektif.org.tr Bilinenlerin bilinmeyen, görünenlerin görünmeyen yönlerini araştırarak somut delillerle ortaya çıkarmaktır. İstanbul Ticaret Odası İTO: www.ito.org.tr Bilgi ve İletişim Hizmetleri meslek grubunda Bir ücret ve sözleşmeye dayalı olarak bilgi arama hizmetleri olarak tanımlanmıştır 4 (Yabancı Ülkelerde Özel Dedektiflik Kanunları 2009 Önsöz Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 9

Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 10

1.1.DÜNYADA ÖZEL DEDEKTİFLİĞİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ İlk Dedektiflik Bürosu 1833 yılında Fransa da bir asker olan Eugène François Vidocq, tarafından Le Bureau des Renseignements Universels pour le Commerce et l'industrie" (Office of Intelligence) Ticaret ve Sanayi İçin Evrensel İstihbarat Bürosu adı ile kurulmuştur. Daha sonra Amerika da 1850 yılında İskoçyalı Allan Pinkerton Pinkerton National Detective Agency- Pinkerton Ulusal Dedektiflik Ajansını kurmuştur. HİÇ UYUMAYIZ 1920 yıllarında refah döneminin başlaması ve zenginlik ve servetin orta sınıfa yayılması ile özel dedektiflik sade vatandaş için de ulaşılabilir bir meslek olmaya başlamış ve gelişimini sürdürmüştür. Bugün başta ABD, Kanada olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerinin çoğunda çok sayıda özel dedektif şirketi faaliyet göstermektedir. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 11

1.2.ÖZEL DEDEKTİFLİK SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI - DERNEKLER Dünya da sivil toplum oluşumunda iki metot olduğu gözlenmiştir. Birisi daha ziyade Anglosakson ülkeleri ve ABD görülen bireysel üyeliklerle kurulan, diğer ise daha ziyade Kara Avrupa sında uygulan kurumsal şirketler üyeliğiyle kurulanlardır. Özel Dedektiflik alanında her ikisi de görülmektedir. 1.2.1.AVRUPA Uluslararası Özel Dedektifler Dernekleri Federasyonu - IKD International Federation of Associations of Private Detectives Bunlarda en çok bilinen ve ülkemiz Özel Dedektif Derneğinin de üye olduğu merkezi Viyana da bulunan Uluslararası Özel Dedektifler Dernekleri Federasyonu- IKD dır. IKD nin üye ülkeleri arasında 22. üye olarak Türkiye adına ÖDD üyeliği gerçekleştirilmiştir. www.i-k-d.org International Federation of Associations of Private Detectives Internationale Kommission der Detektif-Verbände ÖZEL DEDEKTİFLER DERNEĞİ - TÜRKIYE Private Detectives Associations - Turkey IKD Delegate Yusuf Vehbi DALDA Tel: +90 312 230 29 41 Fax: +90 312 299 85 72 E-Mail: yusufd@interofisdedektiflik.com President İsmail YETİMOĞLU Tel: +90 216 450 00 19 Fax: +90 216 349 01 38 E-Mail: maviay@dedektif.com.tr Secretary Yusuf Murat SÖYLEMEZ Tel: +90 216 349 01 38 Fax: +90 216 449 46 46 E-Mail: murat@soylemezhukuk.com Address: Fahrettin Kerim Gökay Cad. Hakki Bey Sok. No: 2/7 Ziverbey, Kadıköy İstanbul - Turkey E-Mail: Info@dedektif.org.tr Internet: http://www.dedektif.org.tr Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 12

1.2.2.ABD Dünya Özel Dedektifler Derneği - W.A.D. Word Associations of Detectives 7501 Sparrows Point Blvd. Baltimore, MD 21219 USA Tel: +1-443-982-4586 www.wad.net Dedektifler Konsülü - CII Council of International Investigators Council Headquarters 2150 N. 107th St., Suite 205 Seattle, Washington 98133-9009 USA USA and Canada toll-free: 1-888-759-8884 Phone: 1-206-361-8869 http://www.cii2.org 1.3.ULUSLARARASI ÖZEL DEDEKTİFLER DERNEKLERİ FEDERASYONU IKD ASGARİ ORTAK STANDARTLAR AVRUPA BİRLİĞİ ÖZEL SEKTÖR ARAŞTIRMACILARININ İZİN BELGESİ SONUÇ RAPORU Kaynak: www.i-k-d.org ÖZEL SEKTÖR ARAŞTIRMACILARININ İZİN BELGESİ: SONUÇ RAPORU A. GİRİŞ 1964 yılında kurulan Uluslararası Dedektifler Derneği-IKD, dünya ölçüsünde Özel Araştırmacılar ve Güvenlik Uygulayıcılarını bir şemsiye atlında toplayan bir Uluslararası bir Şemsiye Kuruluştur. Federasyonun merkezi Viyana/Avusturya dadır ve Ulusal Mesleki Örgütleri ve temsilcilerini üyeliğe davet eder. Bayrağı: Avrupa Birliği Bayrağıdır IKD nin mevcut üyeleri; Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İsrail, İtalya, Japonya, Lituanya, Hollanda, Norveç, Portekiz, Romanya, Slovenya, İspanya, İsviçre, İngiltere, Türkiye, Dünya Dedektifler Organizasyonu dur. IKD, Etik kurallarında belirttiği yüksek standartları muhafaza etmeyi ve özellikle Avrupa Ülkeleri arasında mevzuatın ve izin (lisans) prosedürünün uyumlu hale getirilmesini hedefler. B. HEDEFLER: Hedefini akılda tutarak, belli bir hızla genişleyen Avrupa Birliğinde izinler ve prosedürleri düzenleyen çeşitli yasal düzenlemelerin mevcudiyeti ile IKD, her Avrupa Birliğine üye ülkede özel sektörde; a.yasal düzenleme yapma, b.mevcut düzenlemeyi gözden geçirme, Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 13

c.sınır aşan faaliyet söz konusu olduğunda uygulanabilecek tolere edilecek düzeyde bir standart araştırmak üzere harekete geçti. Yasal bir düzenlemenin mevcut olduğu veya tasarlandığı yerlerde, hepsinde değil ama bazılarında bir denetim yürürlüktedir/etkindir. Yasalarda uyum olmaması, liberal bir sınır aşan serbest piyasada karışıklık yaratır, haksız rekabete neden olur ve fırsatçılar için kötü bir uygulama yapmaya davet eder. IKD nin araştırma amacı ve bu sonuç dokumanı IKD nin Avrupa ülkeleri arasında onayladığı özel sektör araştırmacılarında uygulanacak asgari standartlar düzeyini bildirmektir. C. TANIMLAR: IKD özel sektörde araştırmacılar için yaptığı tanımlama; Başkaları adına, a) Özel bir kişi 5 veya bir etkinlik için bilgi veya kanıt elde etme veya özel bir kişinin nerede olduğuna dair bilgi derlemek, b) Her hangi bir eşyanın hangi şartlar veya vasıta ile kayıp olduğu veya zarara uğradığı hakkında bilgi veya kanıt elde etmek için yapılan her türlü takip, araştırma veya soruşturmadır. IKD TANIMI AŞAĞIDAKİ HİZMETLERİ KAPSAR: 1. Kaza Araştırmaları, 2. Şantaj Araştırmaları, 3. Sahte Muhasebe Araştırmaları, 4. Aile Hukuku Araştırmaları, 5. Sahtekârlık Araştırmaları, 6. Dolandırıcılık Araştırmaları, 7. Kayıp Araştırmaları, 8. Fikri Mülkiyet Hakkı Araştırmaları, 9. Yasal Bilgilendirme, 10. Hukuki Destek 11. Menşei tespiti 12. Geri alma 13. Durum Raporları 14. Gözlem/takip 15. Hırsızlık Araştırmaları 16. İz Bulma 6 D. ORTAK ASGARİ STANDART: Uygulamada, şüphesiz, mevcut asgari standart sıfır düzenlenen denetim ve sıfır kendi kendini düzenleme veya düzenlenmemiş disiplindir. Bir düzenlemenin olmadığı yerlerde, her biri kendine has etik kuralları ve çoğunda disiplin prosedürleri olan Ulusal Dernekler vardır, ancak bunlara üyelik ve bu Dernekler vasıtasıyla kendi kendini düzenlemenin gönüllü olma niteliği ve ilgili yerlerde bunlara belli bir miktarın veya sayısı bilinmeyen sayıda uygulayıcının uyması nedeniyle çok az temsilidir. Buna karşın, yasal düzenlemenin standart öngördüğü yerlerde en asgariden İspanya da olduğu üzere en üst düzeye varan çok sayıda değişkenlik gösterir. İKD üyeliğinin isteği, ( Avrupa Birliğindeki Ulusal Derneklerin çoğunluğunu kapsar) Avrupa Birliğindeki her ülkenin bu dokumanda yer verilen asgari standartların dikkate alınmasıdır. Bu başlangıç standart noktasının gerçekçi, ulaşılabilir ve yüksek standart amaçlandığında, mevcut standarda karşı sempatik olarak belirlenmiştir. Ortak Asgari Standart a) En yüksek standart b) Asgari Standart c) En az düşük standart 5 Kişi: Ferdi ve tüzel kişi, kuruluş ve diğerlerini ihtiva eder 6 Hizmet listesi tam değildir, ilave olunabilir. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 14

E. ARAŞTIRMANIN HACMİ: Özel sektör araştırmacıları için yapılan mevcut yasal düzenleme araştırması aşağıdaki ülkeleri kapsar: ÜLKELER 1. Avusturya 2. Belçika 3. Danimarka 4. Çek Cumhuriyeti 5. Almanya 6. Fransa 7. Yunanistan 8. Macaristan 9. İrlanda 10. İtalya 11. Latanya 12. Lituanya 13. Lüksemburg 14. Norveç 15. Polonya 16. Portekiz 17. İsveç 18. Slovakya 19. Slovenya 20. İspanya 21. İngiltere 22. Türkiye F. KAYNAKLAR: Araştırma aşağıdaki kurumlardan/kaynaklardan temin edilen kullanılarak gerçekleştirilmiştir: National Chambers of Commerce EU Commission Information Affiliated Unions Private Investigators Associations National Trade Commissions National Authorities Professional Organisations Internet Araştırması G. BULGULAR: Araştırmalar göstermiştir ki; İsmi sayılan ülkelerde ortak standart yoktur, Yasal Düzenlemenin olduğu yerlerde, araştırma göstermiştir ki; Düzenleme/kural belirlenmemiştir Değişik prosedürler Farklı kriterler Tutarsız suç toleransı İstisnalar için örnek veya nasıl uygulama yapılacağını Olduğu/olmadı görülmüştür. Bununla beraber araştırma göstermiştir ki, ortak asgari standart oluşturma arayışında İnsan Haklarını Koruma ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi ve bunda yapılan değişiklik dikkate alınmıştır. H. MEVCUT DURUM: 1. Özel Araştırmacıların durumu ya; a) İzinli b) İzinsiz/ruhsatsızdır. Mevcut durumun etkisi aşağıda tanımlandığı gibi karışık, adil olmayan, sektörün ve tüketicilerin aleyhine istismara açıktır. Ancak, izinli olunan yerlerde de sınır ötesi (uluslararası) bir uyum veya mutabakata varılmış bir asgari standart yoktur. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 15

I- ÖNERİ: Aşağı belirlenen seçeneklerde asgari standartlar önerilir; Seçenek 1: Personel Seçimleri, Seçenek 2. Doğruluk, dürüstlük ( Uygunluk) Seçenek 3: Yeterlilik Seçenek 4: Mesleki Teminat Seçenek 5: Etik Kurallar Seçenek 6: 1 den 5 Seçeneğe muafiyet Seçenek 7: Geçerlilik SEÇENEK 1: PERSONEL SEÇİMLERİ Yaş, 18 makul görünüyor. SEÇENEK 2. DOĞRULUK, DÜRÜSTLÜK ( UYGUNLUK) Temiz bir adli sicil kaydı Ek A da belirlenen suç kategorilerine göre yakın zamandaki temiz bir sicil SEÇENEK 3: YETERLİLİK Eğitim ve pratik: Asgari 80 ECTS (Avrupa Kredi Transfer ) Okuma, iş pratiği/deneyimi, seminer, özel çalışma, sınav veya diğer faaliyetler, ve aşağıdaki konularda kursun tamamlanmış ve gerekli sınavdan sonra tamamen başarılı olunmakla mükafatlandırılmış olma; Hukuk Kriminoloji Medeni Hukuk Özel hayatın gizliliği Metodoloji (İstenilen yeterlilik sınavı) Araştırmanın hedefini belirleme kabiliyeti, Araştırmayı planlama İletişim kabiliyeti (Müşteri ve astlarla ilişki) Plan yapma, bilgi toplama ve bunun değerini amaca göre değerlendirme Rapor tekniği ve ileriyi düşünme ( Tavsiye verme yeteneği) Bu alanların her biri ilgili mevzuat, düzenleme ve uygulama yönergeleri ile desteklenmiş olmalıdır. Bu alanlardaki değerlendirmenin her biri güncel olay veya senaryoya dayalı olaylarla değerlendirilmiş olmalıdır. SEÇENEK 4: MESLEKİ TEMİNAT Asgari düzeyde sigorta Minimum 100.000 Euro SEÇENEK 5: ETİK KURALLAR Verilen ve temin edilen bilgilerin gizliliğini zorunlu kılan yürürlükteki IKD Etik kuralları Ek B dedir. SEÇENEK 6: 1 DEN 5 SEÇENEĞE MUAFİYET Ulusal İzin Vermeye Yetkili makalar tarafından seçeneklerden her hangi birine yapacağı istisna SEÇENEK 7: GEÇERLİLİK Ortak asgari standart Sadece tüm talep edilen hususların karşılandığı zaman Avrupa Birliğine üye ülkeler için 31 Aralık 2007 tarihinden sonra izin için başvuran kişi veya firmalar için geçerlidir. J. TAVSİYE: IKD nin tavsiyesi ortak asgari standart için tüm 7 seçeneğin uygulanmasıdır. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 16

Ek. A: SUÇLAR LİSTESİ Bir Polis ve Suç Kanıtı Yasasına göre Ağır Yakalanabilir Suçlar, Bir Polis ve Suç Yasası veya diğer kanıt Yasalarına göre Yakalanabilir nitelenen Suçlar, Diğer Kanıt Yasasına göre Suç olarak değerlendirilecek Suçlar Çocuk Suçları, çocuk suçu olarak işlenen aşağıdaki suçlar olarak değerlendirilecek: Suçun işlendiği anda 10 12 yaşında Sadece yakalanabilir ağır suçlar, 12 15 Ağır ve diğer yakalanabilir suçlar, 16 18 Listedeki tüm suçlar SINIR AŞAN SUÇLAR (ULUSLARARASI SUÇLAR) Burada listelenen tüm suçların bir başka ülkede işlenmiş olanları dikkate alınacaktır. Verilen belgedeki suç kayıtlarındaki bilgilere göre ilave bilgiye ihtiyaç duyulabilir. Yeniden Vuku bulma (sabıka) Daha önceki 2 yıl, ağır suçlar için 5 yıl içindeki mahkûmiyetler Kategori 1: Şiddet/Suiistimalci davranış Kategori 2: Casusluk/Terörizm Kategori 3: Ateşli Silahla işlenen suçları Kategori 4:Silah Yasasına ihlal Kategori 5: Ahlaksızlık Kategori 6: Çocuk suiistimali veya ihmali Kategori 7: Cinsel suçlar Kategori 8: Uyuşturucu Maddeler Kategori 9: Kriminal Zarar Kategori 10: Özel Yaşam ve Bilgi Korumaya ihlal Kategori 11: Özel Güvenlik Yasasını ihlal suçları Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 17

1.4.İNGİLTERE EN İYİ UYGULAMA PROSEDÜRÜ İNGİLTERE -SIA Güvenlik Endüstrisi Otoritesi SIA Araştırması: Özel Dedektif En İyi Uygulama Prosedürü Ekim 2006 Güvenlik Endüstrisi Otoritesi 50 Broadway Londra SW1H 0SA Telefon 020 7227 3600 Fax 020 7227 3601 E-mail info@the-sia.org.uk www.the-sia.org.uk Bölüm I: Giriş Lütfen dikkatli olun: Bu araştırma bir yönetmelik değildir, ya da yetki belgesiyle hiçbir ilgisi yoktur. İçeriğinde sadece en iyi uygulamanın nasıl yapılacağı anlatılmaktadır. SIA, 2005 yılının Haziran ayından beri, özel dedektiflerin çok çeşitli rollerini, sorumluluklarını, uzmanlıklarını ve deneyimlerini araştırıyor. Bu çalışma, özel güvenlik endüstrisinde çalışan özel dedektiflik sektöründen temsilcilerle, bu sektörün Düzenleyici Etki Ölçümü (RIA) içinde yetkilendirilmesi için yeterlilik önerileri yayınlama düşüncesiyle yapıldı. Fakat şu anda İçişleri Bakanlığı nın RIA yı ne zaman yayınlayacağını teyit edemiyoruz. Bugüne kadar yapılan çalışma, elde edilen verinin düzeyi ve sektörde çalışan bireylerin desteği göz önüne alındığında, araştırmamızı, özel Dedektiflik sektörüyle ve diğer katılımcılarla paylaşmak, böylece onların tespit edilen en iyi uygulamadan faydalanmalarını sağlamak istiyoruz. Bölüm 2: Özel Dedektiflik Faaliyetleri SIA araştırması, bağlam ya da karmaşıklıktan bağımsız olarak soruşturmaların temelini oluşturan altı faaliyet dizisi olduğunu tespit etti. Bu faaliyetler: Araştırma Yapma Tanıklarla Görüşme. Şüphelilerle Görüşme. Bilgi ve Kanıt Araştırması. Temel Gizli Gözlem Yapma. Kanunlar, Standartlar ve Yönetmelikler Aşağıdaki diyagram, bu altı faaliyetin, temel inceleme devrine nasıl oturduğunu gösteriyor: 1. İnceleme Devri 2. Plan 3. Kanun vs. 4. Rapor 5. Kanıt Toplama Bu araştırma, özel dedektif olarak çalışan ya da çalışma amacında olan birisinden beklenen minimum performansı tespit etmek için, bu altı faaliyet üzerinde genişletilerek yürütüldü. SIA, bu araştırmadan yola çıkarak, sektör için en iyi uygulamaları tespit edebildi. SIA tarafından tespit edilen en iyi uygulama, kısa süre önce geliştirilen Özel Dedektifler İçin Ulusal Mesleki Standartlar (NOS) in içinde oluşturulan alanları da tamamlıyor. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 18

ARAŞTIRMANIN YÜRÜTÜLMESİ SIA araştırması, Özel Dedektiflerin, soruşturma organize etmek ve yürütmek için aşağıdaki temel yeteneklere ve ilgili bilgi ve yaklaşıma sahip olmaları gerektiğini gösterdi. ÖZEL DEDEKTİFLERİN ŞUNLARI YAPABİLİYOR OLMASI GEREKİYOR: İncelemenin amaçlarını tespit etmek ve bu konuda müşterilerle anlaşmak ve onlara fizibilite, uygunluk, yasallık ve yapılmasını istedikleri şeyin sonuçları konusunda tavsiyede bulunmak. Mali, kaynaksal, zamansal ve yasal sınırlamaların hesaba katıldığı bir soruşturma planı hazırlamak. Üzerinde anlaşılan amaçlara en uygun soruşturma yöntemlerini ve kaynaklarını seçmek. Soruşturma planını düzenli olarak gözden geçirilmek ve eğer gerekiyorsa, müşterinin de onayıyla biraz değiştirilmesini sağlamak. Çıkar çatışmalarının üstesinden uygun ve etkili bir şekilde, hemen gelmek. 1.5.ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNİN TANIMI (Özel Güvenlik Hizmetleri Aile Ağacı) Özel güvenlik hizmetleri, kamu güvenliği hizmetleri ve özel askeri hizmetler Bu tablodaki odak noktası adamlı koruma hizmetleri ve diğer entegre güvenlik çözüm temel taşlarıdır. Düzeltici, yangın ve ambulans hizmetleri ve güvenlik ekipmanları üretimi(sanayi) bunun dışındadır. Bununla birlikte, yangından koruma ve ambulans hizmetleri,( yangın devriyesi, kontrol ve ilk cevap verme), elektronik güvenlik ( yangın alarmı ekipmanı montesi) ve alarma ve alarm kabul etme (yangın alarmı) çoğu zaman müşteriye koruma faaliyet alanları kapsamı içinde verilir. Değişik başlıklar altında verilen faaliyet/ürünler teferruatlı değildir, ancak ilişkili olduğu faaliyet/ürünler hakkında bir örnek verir. ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİ AİLE AĞACI Avrupa Özel Güvenlik Hizmetleri Konfederasyon-Coess in Koruma Çalışma Komitesi, Özel Güvenlik Hizmetleri Aile Ağacı ile ilgili çalışmasını tamamladı ve 10.05.2010 tarihinde kullanım için web sayfasına yükledi. Bu çalışmayla, Coess üyelerinin, özel güvenlik alanına giren tüm faaliyetleri gözden geçirdi. Buna ilaveten genellikle özel güvenlik hizmetleri olarak değerlendirilmeyen kamu güvenliğini ihtiva eden faaliyetlerin neler olduğu ile kesinlikle bir özel güvenlik faaliyeti olarak görülmeyen özel askeri hizmetleri de gözden geçirdi. Bu tablonun güvenlik yapılanması hakkında genel bir bilgi vereceği düşünülmektedir. Eki:Tablo İngilizce ve Türkçe Kaynak: www.coess.org. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 19

ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİ AİLE AĞACI TABLOSU 1 Çoğu zaman özel polislik olarak atıfta bulunulan geleneksel veya dışarıdan satın alınan veya (diğer nedenlerle) özel güvenlik hizmet tedarikçileri tarafından sağlanan yeni kamu güvenliği faaliyetlerini içerir. Yarı-kamusal alandaki (alışveriş merkezleri,spor müsabakaları, açık hava konserleri) yapılan koruma ve etkinliklerdeki görevler bu kapsamda dikkate alınmıştır. 1 Bunlar ilk fırsatta, çatışma ve kriz bölgelerinde ve bozulan toplumlardaki devlet kuruluşları, NGO ve özel işler için dövüş/savaş/mücadele yeteneği olanlar tarafından verilen yardımcı hizmetlerdir.bu hizmetleri verenler genellikle özel askeri şirketler olarak atıfta bulunulur. Paralı asker faaliyetleri bunun dışındadır. 1 Özel araştırmacı terimi,operasyon alanı ve ilgilenilen konunun genişlemesi halinde özel istihbarat hizmetleriyle bir şekilde yer değiştirir. Özel Dedektifler de bu kategoride değerlendirilmektedir. (Not: Coess Genel Sekreteri Sn. Hilde De Clerck ile 27.05.2010 tarihinde yapılan yazışma. Y.Vehbi Dalda) 1 Aynı zamanda kalabalık kontrolünü de içerir. 1 İşten- işe (B2B), İşten- müşteriye(b2c) ve entegre sistemlerin planlanması,montesi ve bakımı. 1 Sadece diğer hizmetlerle birlikte verilmesi halinde fiziki ve mekanik güvenlik özel güvenlik hizmetlerini bir parçası olarak kabul edilir. 1 Hastaneler için kan nakli,sanat eseri,değer, evrak ve benzerleri de değerli mal nakli olarak değerlendirilebilir.bununla beraber para, nakli yapılan ve teslim edilen ana faaliyettir,bu nedenledir ki, tüm nakil güvenliği faaliyetleri para nakli hizmetleri olarak adlandırılır. 1 Bilgi ve iletişim teknoloji güvenliği (ICT), evrak güvenliği (yazılı metin, işletimi,nakli ve arşivlenmesi) ve Kimlik karı tedariki ve kimlik korunması gibi Kimlik kartı güvenliği hizmetleri (ID) 1 Güvenlik parmaklık, çit,kapı,pencere,engelleyici ve benzerlerinin montesi. 1 Güvenlik eğitimi, genellikle ruhsatlı,öncelikle operasyondaki güvenlik görevlisi için yasal zorunluluğunu karşılanması amacıyla verilen yardımcı bir hizmettir. Eğitim, özel güvenlik eğitim kurumları, hükümet temsilcisi (devlet-örneğin polis) veya bağımsız eğitim kurumları tarafından verilir. 1 Alarm merkezi bugün koruma ve elektronik güvenlik arasındaki gri bölgede bulunmaktadır. 1 Ulusal Hassas Altyapının korunması yeni,önemli ve özellikle gelişen (entegre/kapalı) ve terörizm açıyı da içeren bir güvenlik hizmetidir. Bu açıdan henüz sınıflandırılmamıştır ve muhtemelen özel askeri hizmetler yanında ilave bir bölüm açılabilir. Özel Dedektifler Derneği ÖDD - www.dedektif.org.tr - İstanbul, 34 141 164 20