Sathi Kaplamalar Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN
Sathi Kaplama Mevcut BSK kaplama üzerine veya granüler temel tabaka üzerine astar tabakası ve yapıştırma tabakası seriminden sonra, uygun oranda kübik şekle yakın mıcırların serimi ve pnomatik tekerlekli silindirlerle sıkşıtırılması sonucu elde edilir.
Neden Sathi Kaplama Kullanılır? BSK kaplamalara göre, daha ucuzdur Trafiğe açma süresi oldukça kısadır. Yüksek kayma sürtünme kaysayısı elde edilir. Kademeli inşaata olanak sağlar Basit yapım teknikleriyle yapılabilir
Ne zaman sathi kaplama kullanılmaz? Yapısal olarak güçlendirmeye ihitiyaç duyan kaplamalar, Çatlak genişliği > 7 mm olan kaplamalarda, dolgu yapılmadan, Çok sayıda çukurun bulunması Tekerlek izi derinliğinin 15 mm den fazla olması durumunda, Sürüş kalitesinin artırılması için önemli yatırımların yapılması gerekli olduğu durumlarında KULLANILMAZ
Sathi Kaplamaların Ülkemizdeki Durumu (2007) Yol Uzunluğu (km) 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 50461 8922 1214 737 2236 1 136 Sathi Kaplama Toprak Parke Yol Stabilize Yol Asfalt Betonu Kaplama Ham Yol Kaplama Tipi
KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YOL KAPLAMA UZUNLUKLARI (2014) 50000 45000 44277 40000 35000 30000 25000 20000 18077 15000 10000 5000 0 1792 273 891 599 A S F A L T B E T O N U S A T H İ K A P L A M A P A R K E S T A B İ L İ Z E T O P R A K D İ Ğ E R Y O L L A R
Sathi Kaplamaların Üretim Aşamaları Yol yüzeyinde bulunan gevşek agregalar, toz, bitkiler kaldırılır. Asfalt cimentosu (penetrasyon bitümü), katbek asfalt veya emülsiyon yol yüzeyine basınçlı distribtörle tasarım değerlerine uygun olarak mümkünse bilgisayarlı distribütörle serilir. Lastik tekerlekli silinidir ile sıkıştırılır Sathi kaplama üzerindeki gevşek mıcırlar veya fazla mıcırlar mekanik süpürgelerle yüzeyden uzaklaştırılır.
Yüzeyi Süpürme (Yapım Öncesi ve Sonrası)
Sathi Kaplamaların Ömrünü Belirleyen Faktörler Trafik etkisiyle mıcırların yerinin değişmesi ve mıcırların temel tabakasına veya alttaki tabakaya batması Bitümün oksidasyonu sonucu sertleşmesi ve çatlama veya mıcır kaybına yol açması Mıcırların yüzeylerinin cilalanması sonucu, düşük kayma sürtünme katsayısına sahip olması Zayıf temel veya yetersiz tabaka kalınlığına sahip kesimlerde, trafiğin tekrarlı etkisi ile oluşan yüksek defleksiyonlar sonucu çatlamalar
Sathi kaplamaların Ömrü Nasıl Uzatılır? Daha düşük dingil ağırlıkları Mıcır etrafından daha kalın film tabakası oluşturarak, bitümün oksidasyon oranını azaltma ve çatlamaya karşı dayanımını artırma Oksidasyona dayanıklı bitüm kullanma Daha büyük çaplı mıcırlar kullanarak, mıcırların alt tabakalara batma süresini kısaltma Daha düşük üstyapı defleksiyonları Daha mukavemetli temel tabakası veya sathi kaplama altındaki tabakalar Cilalanmaya karşı dayanımlı mıcırlar
Tek katlı sathi kaplamalarda boşluk konsepti Hava hacmi Bitüm hacmi Batma hacmi Alt tabaka
Yeni Zelanda da Sathi Kaplama Ömürleri
Agregaların Cilalanması Eğer kullanılan mıcır trafik hacmi veya sahada oluşacak gerilmeye karşı düşük PSV (Polished Stone Value) e sahip ise, agrega cilalanır ve düşük kayma sürtünme katasayısına sahip olduğunda ömrünü tamamlamış kabul edilir. Çözüm olarak, cilalanma değeri yüksek mıcırla yeniden sathi kaplama uygulaması gereklidir.
Makro ve mikto tekstür
Mıcır Kaybı Yeniden sathi kaplama uygulamasının bir nedeni de erken mıcır kaybıdır. Nedenleri: Yanlış sathi kaplama tipi seçimi, yapım hataları ve soğuk havalardır. Yapım hataları, normal olarak birkaç ay içinde mıcır kaybı olarak kendini gösterir. Bu durumda yeniden kaplama yerine tamir çalışmaları yapılabilir (etkilenen alan miktarına bağlı olarak) Soğuk havalar, soğuk bitüm, kirli mıcır Frenleme ve ivmelenme Yatay kurbalar veya yön değiştirmenin meydana geldiği kesimler
Üç Şekilde Mıcır Kaybı Görülür Tekerlek temas noktalarında yol boyunca soyulma Sürtünme etkisiyle mıcırların aşınması Yamalardan mıcırların ayrılması (Bazı mıcır kaybı problemleri yapumdan hemen sonra kendini gösterir. Örneğin kirli mıcır, bitüm miktarının azlığı, yapımdan hemen sonra sathi kaplama üzerinde aşırı hız) Normal mıcır kaybı servis boyunca decam eder veya yapımdan hemen sonra yağmur yağarsa süreç hızlanır.
Çatlama Çatlama, bitümün sertleşmesi veya aşırı defleksiyonlardan oluşur. Bir kere çatlak oluştuktan sonra, su,üstyapı tabakalarına girer ve zarar verir. Su ayrıca, temel tabakasında kesme bozulmasına neden olur ve sathi kaplamanın bozulmasını kolaylaştırır. New Zelanda koşullarına göre: Yeniden kaplama ilk yılda %3 den fazla çatlak meydana gelmiş ise gerçekleştirilir. Bitümün oksidasyonu sonucu kırılma meydana gelir. Özellikle donma-çözülme dönemlerinde. Çatlakların kontrol altına alınmaması sonucu oyuklar meydana gelir.
Batma Mıcır, yumuşak alt tabakaya batmaya zorlanır (trafik etkisiyle) Birden fazla sathi kaplama tabakasının üst üste uygulanması sonucu ve aşırı bitümden dolayı, tabakaların stabilitesinin bozulması. Su buharından dolayı, bitümün yukarı doğru yükselmesi
Yumuşak Alt Tabakalar Granuler temel: Üstyapı tabakaları yeteri kadar sıkıştırılmazsa, ilk sathi kaplama tabakası yumuşak zemin içine doğru itilir. BSK üzerinde yumuşak tabaka: Eğer BSK yeni serilmiş ise (bir yıldan daha az), mıcırlar BSK içerisine batabilir. Sıcak havalarda, BSK eski bile olsa mıcırlar BSK içerisine batabilir. Zayıf üstyapılar: Bünyesine su alan zayıf üstyapılar üzerine inşa edilen sathi kaplamalar kısa sürede erken bozulmalara maruz kalır. Bu durumda, mıcırlar kolay bir şekilde zayıf tabakalara batacaktır.
Tabaka Stabilite Eksikliği Üst üste sathi kapalama uygulaması sonucu, 40 mm den daha kalın sathi kaplama uygulamalarında aşırı bitüm ile kendini gösterir. Bu durumda, yeniden sathi kaplama yapma periyodu azalır. Anormal bir şekilde rutin bakım maliyetleri artar. Batma, en önemli bozulma mekanizmalarından birini oluşurur.
Kusma veya Terleme (Bleeding) Bitümün yükselmesi veya agregaların yumuşak tabakalara batması sonucu bitümün yüzeyde sıcaklık ekisyle erimesinden ortaya çıkar. Bitüm ortaya çıksa bile sıcaklık düşük olduğu zaman kusma olayı görülmez. Örneğin kış mevsiminde kusma olayı görülmez. Yüzeyde fazla miktara bitüm var ise, water jet ile uzaklaştırlıalabilir (15 000 psi ile 36 000 psi arasında su basıncı uygulanır)
Su Jeti ile yüzeydeki bitümün uzaklaştırılması
Önce Sonra
Ondülasyon Alttaki tabakalar yeteri kadar sıkışırlmamışsa veya homojen olarak sıkıştırılmamış ise, ondülasyon problemi ortaya çıkar. Sürüş konforunu olumsuz yönde etkiler. Eğer kısmi bir bölgeyi kapsiyor ise, yüzey silindirlerle uygun geometriye getirilir. Büyük bir kesimi etkilediyse, kesimler uygun geometriye getirildikten sonra, tekrar sathi kaplama uygulaması yapılır.
Mevcut Sathi Kaplama Üzerine Sathi Kaplama Uygulamaları Boşluk doldurma amaçlı sathi ugyulaması Kesme gerilmelerinin düşük olması durumunda sathi kaplama Kesme gerilmesinin aracağı yerlerde kullanılabilir. Bitüm miktarı tek katlı sathi kaplama ile aynıdır. Batma ve kusma olaylarının bulunduğu kesimlerde uygulanır. Diğer sathi kapalama uygulamalarına fazla bitüm kullanılır