Başlangıç Çalıştayı Raporu Türkiye Prof. Dr. Tüzin Baycan Araş. Gör. Veysi Altıntaş Kasım, 2014 İstanbul 1
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 1. BAŞLANGIÇ ÇALIŞTAYI... 4 1.1 SORUNLAR: VİZYON OLUŞTURMA 1... 5 1.2 SOSYAL YENİLİKÇİLİK: VİZYON OLUŞTURMA 2... 6 2. TÜRKİYE İÇİN SOSYAL YENİLİKÇİLİK ALANLARI... 7 2.1 KAYNAKLARA ERİŞİM VE DAĞITIM... 8 2.2 YENİLİKÇİLİK İÇİN TOPLUMSAL ÇEŞİTLİLİK... 8 2.3 DEĞİŞİM İÇİN KATILIM VE DENEYİM... 9 2.4 DAYANIKLI VE DİRENÇLİ KENTLER... 9 3. PROJELER... 10 3.1 PROJE 1: SU YÖNETİMİ... 10 3.1 PROJE 2: YEREL YÖNETİMLER... 12 3.3 PROJE 3: ÇOK KÜLTÜRLÜ YAŞAM... 12 3.4 PROJE 4: TEKNOLOJİNİN KENT YAŞAMINA OLUMSUZ ETKİLERİ... 13 4. BAŞLANGIÇ ÇALIŞTAYI KATILIMCI LİSTESİ... 14 2
GİRİŞ SEiSMiC Yedinci Çerçeve Programı (FP7) kapsamında finanse edilen ve Kentsel Avrupa Ortak Program Girişimi ni (JPI Urban Europe) Kasım 2013 ten Kasım 2016 ya kadar üç yıl boyunca destekleyecek iki eylem projesinden (diğeri BOOST) biridir. SEiSMiC in odak noktasında Avrupa genelinde hareketlilik ve karşılıklı öğrenme, sivil toplumun katılımcılığı ve kentsel gelişimde sosyal yenilikçilik gereksinimlerini tanımlama bulunmaktadır. SEiSMiC Türkiye Ulusal Ağı nı kurmak amacıyla Türkiye de üç il seçilmiştir. Devlet Planlama Teşkilatını nın 2011 yılı sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması çalışması temel alınarak seçilen bu iller: birinci sırada olan İstanbul, son sırada olan Muş ve orta değerlere yakın olup 46. sırada olan Hatay dır. Proje kapsamında Türkiye Ulusal Ağı nı oluşturmak üzere 19 Haziran 2014 tarihinde İstanbul Odak Grup Toplantısı, 24 Haziran 2014 tarihinde Muş Odak Grup Toplantısı ve 26 Haziran 2014 tarihinde Hatay Odak Grup Toplantısı yapılmıştır. Odak Grup Toplantıları yapıldıktan sonra 19 Eylül 2014 tarihinde İstanbul Taksim Point Hotel de üç ilden ve yurtdışından toplamda 55 katılımcının dahil olduğu Başlangıç Çalıştayı yapılmıştır. 3
1. BAŞLANGIÇ ÇALIŞTAYI Başlangıç Çalıştayı 19 Eylül 2014 tarihinde İstanbul Taksim Point Hotel de üç ilden ve yurtdışından toplamda 55 kişinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Toplantı sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki oturumda yapılmıştır. Toplantı Programı ÇALIŞMA GÜNDEMİ Sabah 11:15-11:20 ÇALIŞMA PROGRAMININ TAKDİMİ I 5dk 11:20-11:50 VİZYON İNŞASI 40dk Şehirlerde Sosyal İnovasyon (Yenilikçilik) (1) 11:50-13:00 VİZYON İNŞASI 60dk Şehirlerde Sosyal İnovasyon (Yenilikçilik) (2) 13:00-14:00 ÖĞLE YEMEĞİ 60dk ÇALIŞMA GÜNDEMİ Öğleden Sonra 14:00-14:20 FİKİRLERİN SEİSMİC MODELİNİN 4 ANAHTAR ALANIYLA İLİŞKİLENDİRİLMESİ 20dk 14:20-15:00 BİR ADIM ÖTESİ: AKTİVİTELER İÇİN FİKİR GELİŞTİRME 40dk 15:00-15:30 SOSYAL-İNOVASYON GALERİSİ 30dk 15:30-15:40 ÇAY VE KAHVE ARASI 10dk 15:40-16:40 YOL HARİTASI OLUŞTURULMASI 40dk 16:40-16:50 GELECEK ADIMLAR 10dk 16:50-17:20 SANATÇILARIN İZLENİMLERİ 30dk 17:20-17:30 KAPANIŞ 10dk Toplantının birinci bölümü iki kısımdan oluşmaktadır. İlk bölümde katılımcılara 2040 yılında yaşam kalitesi yüksek bir kentte yaşadıklarını farz ederek bu yolda çözdükleri sorunlar ve başardıkları sosyal yeniliklerin neler olduğu sorulmuştur. Bu kapsamda katılımcılardan alınan cevaplar Sorunlar: Vizyon Oluşturma 1 ve Sosyal Yenilikler: Vizyon Oluşturma 2 olmak üzere iki kısımda toparlanmıştır. 4
1.1 SORUNLAR: VİZYON OLUŞTURMA 1 2040 yılında katılımcıların yaşam kalitesi yüksek bir kentte yaşadıklarını düşünerek çözüldüğünü düşündükleri sorunlar şunlardır: Kesinlikle ulaşım probleminin olmadığı, her noktasına rahatlıkla erişilebilir bir kent Var olan tüm inanç profillerinin temsil edildiği bir kent Altyapı sorunları çözülmüş bir kent (su, doğalgaz, kanalizasyon vs.) Tüm konut ve kamu yapılarının yeşil bina olarak inşa edildiği bir kent Toplumsal huzursuzluk ve iç savaş sorununu çözmüş bir kent Uyuşturucu kullanımı engellenmiş Cinsiyet ayrımcılığını çözmüş Gökdelen biçimindeki binalar yerine erişilebilir binaların olduğu ve nüfusun homojen bir biçimde dağıldığı şehirler Fahiş fiyatlarla karşılaşmadan sağlıklı, temiz ve kaliteli gıdaya erişilebilen kent Çevre kirliliği ve doğal kaynak kısıtı ve kirliliği (hava, su, tarım toprağı, orman vs.) nedeniyle oluşan hastalıkların (kanser vd.) asla olmadığı bir kent Doğayla barışık bir şekilde dizayn edilmiş planlı bir kentte yurttaşların barış ve huzur içerisinde bir arada yaşadığı ve işsizlik gibi ekonomik sorunların olmadığı bir kent Herkesin sağlık hizmetlerinden ücretsiz ve dünya standartlarında yararlandığı Sosyal donatı alanlarının fazla ve erişilebilir olduğu bir kent İstihdam olanaklarının ve sosyal güvenlik sistemlerinin herkes için eşit ve ulaşılabilir olduğu Sınır dışı ve sınır içinde güvenlik problemlerinin çözüldüğü, toplumsal barış için yol almış ülke Kadına şiddetin, kadın-erkek eşitsizliğin konuşulmadığı bir 2040 Bilimsel araştırmaların dünya ile yarıştığı yaratıcı kentler Gettolaşmanın olmadığı, farklı gelir gruplarından, inançlardan ve siyasi görüşlerden insanların bir arada yaşayabildiği ve sosyalleşebildiği bir şehir Şehrin içinde yaşayanların ihtiyaçlarına öncelik veren bir anlayışın hakim olduğu bir yönetim Kültürel faaliyetler için yeterli sayıda mekanın olduğu (konser salonu, sinema salonu) bir şehir Kentsel göçlerin azaldığı, ulusal kalkınma ile nüfus dağılımının orantılı bir bölgesel dağılım gösterdiği ve İstanbul un nefes alabildiği bir kent Herkesin kendi özgür kimliğiyle varolduğu, çocuklarımın sokaklarda anadillerinde şarkılar söylediği bir kent Gelir dağılımının iyileştirilmesi Toplumsal barış ve huzur ortamının sağlanması 5
1.2 SOSYAL YENİLİKÇİLİK: VİZYON OLUŞTURMA 2 Katılımcıların 2040 yılında hayata geçirilmesini bekledikleri sosyal yenilikçilik alanları şunlardır: Ulaşımdaki yenilikler Bilgi teknolojisi alanındaki yenilikler İnternet ve iletişim teknolojilerindeki yenilikler yaşam kalitesini artırdı Artan uyuşturucu kullanımları için belediyeler uyuşturucu odaları oluşturdu Merkezi yönetimin yetkilerinin çoğunu yerel mekanizmalara devredecek, yerel güçlendirilecek Toplumsal yapıya uygun mahalle yönetim sistemini kurmak, katılımcı karar alma sistemini geliştirmek Küçük ölçekli projeler yapmak, sorunlarla mikro düzeyde çalışmak Bilimsel bilgiye herkesin her yerden ulaşabileceği bilgi ağ sistemi Türkiye de tümüyle yaygınlaştırıldı Tüm sektörlerde sürekli ve standart bilgi ağını oluşturmak ve bu bilgi ağına herkesin erişimini sağlamak Huzurlu bir şehir-insanların barınma, ulaşım, eğitim gibi temel ihtiyaçlara herkesin rahat bir şekilde erişebildiği bir şehir Birlikte yaşama becerisini gösterebilme seviyesini yakalamak Motorlu taşıt kullanımı minimize edildi. Motorlu taşıtlar ise sadece elektrik ile çalışıyor. Hiçbir yerde karbon kökenli yakıt kullanılmıyor. Bu sağlık ve sosyalleşme anlamında yaşam kalitesini artırdı. Kürt sorununun ve toplumsal sorunların çözüldüğü Çalışma sürelerinin düşmesi, esnek çalışma kültürü Kentler kadınların yönettiği Toplumun her kesiminin; çocuklar, yaşlılar ve engelliler başta olmak üzere yaşam kalitesinin sağlandığı bir şehir Farklı kültürlerin birlikte yaşamayı öğrenmesi Sosyal aktiviteler, kültürlerin birbirini tanıması ve birlikte yaşamanın öğrenmesi Ulaşım için yeni toplu taşıma vasıtaları Havaray gibi Yapılan yatırımlarla ülke doğrudan yabancı yatırımların dünya çapında gözbebeği oldu Geri dönüşüm için katı atık toplama ayrıştırma sistemi geliştirilmeli Sosyal eşitsizliği gidermek için dezavantajlı gruplara yönelik projeler üretilebilir Yerel yönetimlere insiyatif Halkın kent yönetimine doğrudan katılması ve söz sahibi olması Sorunlar ve sosyal yenilikçilik alanında katılımcıların en çok vurguladığı konu alanları: - Yönetim ve yönetim anlayışı - Çevre - Altyapı - Ekonomi - Sosyal konular - Teknoloji - Kültür - Siyasal meseleler - Donatı alanı ile ilgili eksiklikler - Erişilebilirlik - Planlama ve kentleşme ile ilgili sorunlar - Güvenlik 6
2. TÜRKİYE İÇİN SOSYAL YENİLİKÇİLİK ALANLARI Sosyal yenilikçiliği gerçekleştirmek üzere oluşturulan SEiSMiC Modeli 4 ana konu alanından oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla; 1. Kaynaklara erişim ve dağıtım 2. Yenilikçilik için toplumsal çeşitlilik 3. Değişim için katılım ve deneyim 4. Dayanıklı ve dirençli kentler 7
2.1 KAYNAKLARA ERİŞİM VE DAĞITIM Kaynaklara erişim ve dağıtım konu başlığı altında ulaşım, altyapı, kentsel yeşil alanlar, ekonomi ve erişilebilirlik konuları kapsamında toparlanan sosyal yenilikçilik alanları şu şekildedir: - Tüm insanlar için elektrik ve su erişimi, - Engelliler için erişilebilir kent, - Herkesin konut sahibi olduğu bir kent, - Ekonomik eşitlik, işsizliğin azaltılması, - Aileler için daha fazla para (çocuklar için), - Herkes için yeşil açık alanlar / kamusal alana kolay erişim, - Göçün önlenmesi (14 M İstanbul), - Herkes için erişilebilir yeni ve modern bir eğitim sistemi. 2.2 YENİLİKÇİLİK İÇİN TOPLUMSAL ÇEŞİTLİLİK Yenilikçilik için toplumsal çeşitlilik konusu SEiSMiC Modelinin ikinci konu alanını oluşturmaktadır. Bu konu başlığı altında toparlanan sosyal yenilikçilik konuları yönetişim, katılımın mekansal boyutu, katılımın yeterliliği ve kültürdür. Başlangıç çalıştayında bu konu kapsamında üretilen fikirler: - Vatandaşları dahil etmek üzere kamusal ağların oluşturulması, - Karar verme sürecine vatandaşların katılımı, - Yeni karar verme süreci ve yetkilerin yerele devredilmesi, - Bölgesel kuruluşlar tarafından desteklenen şehir ve mahalle sendikaları uygulaması, - Halk için halk buluşma noktaları olarak yeşil yürüme alanı, - Şehir planlarının uygulanması, - Gazeteler ve kitaplar için paylaşım yerleri, - El sanatları ve sanat için atölyelerin açılması 8
2.3 DEĞİŞİM İÇİN KATILIM VE DENEYİM Değişim için katılım ve deneyim başlığı altında toparlanan konular eğitim, ekonomi ve sosyal sorunlardır. Bu başlık altında toplantıda vurgulanan konular: - Kadına şiddete son! - Bütün dinlerin bir arada dostça yaşaması, - Kültürel ve doğal mirasın korunması, - Farklı kültürlerin ortak yaşamı, - Trafik sorunu yaşamadan evden çalışarak yeni çalışma stilleri, - Çok dilli yaşam ve eğitim, - Bio-Çeşitlilik: doğa dostu bir kent, - Yeni sosyal yapılar. 2.4 DAYANIKLI VE DİRENÇLİ KENTLER Dayanıklı ve dirençli kentler alanı iklim, afetler, sosyal medya ve yönetişim sorunları gibi konuları içermektedir. Toplantıda bu konuda ortaya çıkan fikirler: - Küçük ölçekli yerleşmeler (büyük olmayan şehirler) - Vatandaşlar yerel yönetişimi seçmeli - merkezi karar olmamalı, - Şehirlerde tarımsal ve yeşil alan, - Yönetişim mekanizması değişikliği; yerel yönetimler daha fazla inisiyatif almalı, - Kurumsal düzeyde takip edilebilecek açık kurallar ve roller, - Karar verme sürecinde şeffaflık, - Su için yeni çözümler, - Güvenlik sorunu ve savaş tehditleri olmayan huzurlu şehirler 9
3. PROJELER Başlangıç Çalıştayı sonunda 4 proje fikri ortaya çıkmış ve her proje için amaç, hedefler, paydaşlar, kaynaklar ve bütçe alanları tanımlanmıştır. Bu projeler geliştirilmek ve 24-25 Kasım 2014 tarihinde Brüksel de yapılacak olan ilk uluslararası toplantıda sunulmak üzere her proje için bir çalışma ekibi oluşturulmuş ve proje koordinatörleri belirlenmiştir. Başlangıç Çalıştayında ortaya çıkan proje fikirleri: 1. Su Yönetimi 2. Yerel Yönetimler 3. Çok Kültürlü Yaşam 4. Teknolojinin Kent Yaşamına Olumsuz Etkileri 3.1 PROJE 1: SU YÖNETİMİ GENEL HEDEF: 2016 yılına kadar kentlerde içme ve kullanma suyuna erişimin sağlanması ve su verimliliğinin artırılması AMAÇLAR: 1. Kentlerin doğal su kaynaklarını değerlendirecek yöntemlerin geliştirilmesi 2. Kaçak ve kayıpların azaltılması 3. İklimsel değişikliklerin su kaynaklarına etkisinin azaltılması veya su kaynaklarının iklime bağımlılığının yok edilmesi 4. CBS, akıllı kentler, kent bilgi sistemleri, yönetim merkezleri vb. su yönetiminde yeni projelerin geliştirilmesi YÖNTEMLER/ARAÇLAR 1. Su şebeke hatlarının projelendirilmesi 2. Sistemin uzun vadeli, sağlıklı, kaliteli, kent bilgi sistemine sahip ve kayıpları asgari düzeye indiren bir yapıda tasarlanması (şebeke hattının 30 yıllık, CBS/kent bilgi sistemli ve kaliteli borulardan oluşması) 3. CBS ile su kayıplarının kontrol edilmesi, kayıp noktaların tespitini sağlayacak mekanizmaların kurulması 4. Akıllı kentler ve evlerin yapılması 5. Nüfus yoğunluğunu daha geniş alana yaymak, fosil yakıt kullanımını azaltarak iklim değişikliği ile mücadele etmek 6. Su rezervlerini artıracak yöntemlerin geliştirilmesi (baraj ve göletlerin oluşturulması, deniz suyunun arıtılması, atık suların değerlendirilmesi gibi) 7. İklim değişikliğine yol açan sorunların kökenine inmek ve bunlara yönelik çözümler geliştirmek 10
PAYDAŞLAR 1. Yerel Yönetimler 2. Vatandaşlar 3. DSİ, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 4. Üniveristeler 5. STK lar KAYNAK Kooperatifleşme; tüm paydaşların katkı sağlayacağı ya da sadece doğrudan ilgili paydaşların oluşturacağı kooperatifler İLK ADIM: Üretilecek projelerin yerel yönetimlere kabul ettirilmesi PROJE EKİBİ Bilge Çakır Sibel Devrim Vahip Sahil Ufuk Akdeniz Mustafa Özal Sadrettin Tunç Pelin Öztürk Genel Koordinatör: Sibel Devrim Hatay Koordinatörü: Ufuk Akdeniz 11
3.1 PROJE 2: YEREL YÖNETİMLER HEDEF : Yerel yönetimleri ve çok kültürlü yaşamı güçlendirmek PROJE EKİBİ Abdurrahman Barutçu Fırat Aykan Hayrettin Çetin Kenan Kantarcı Fuat Özkan Murat Aktaş Tuba Gür M. Mahir Gür Vahip Sahil Genel Koordinatör: Murat Aktaş Hatay Koordinatörü: Vahip Sahil 3.2 PROJE 3: ÇOK KÜLTÜRLÜ YAŞAM HEDEF : Kültür ve sanat aktivitelerine herkesin erişiminin sağlanması PROJE EKİBİ Bilge Çakır Mert Nezih Rifaioğlu Atik Aslan Hamdullah Karasu Mustafa Özal Hayrettin Çetin M. Mahir Gür Genel Koordinatör: Mustafa Özal Hatay Koordinatörü: Mert Nezih Rifaioğlu Muş Koordinatörü: Atik Aslan 12
3.4 PROJE 4: TEKNOLOJİNİN KENT YAŞAMINA OLUMSUZ ETKİLERİ HEDEF: Teknolojinin olumsuz etkilerini azaltarak sağlıklı bir yaşam ortamı gerçekleştirmek PROJE: Teknolojinin olumsuz etkilerini azaltmak ve alternatif çözümler bulmak amacıyla bilimsel yarışmalar düzenlemek PAYDAŞLAR: Kamu, STK lar, Belediye, Üniversite, Vatandaşlar, Özel Sektör (Sponsorlar) KAYNAKLAR: Kamu, Belediyeler, Üniversite, Sponsor Bütçeleri, Kalkınma Ajansları İLK ADIM: Kamu, Belediye ve Özel Sektörle görüşme KATKI: Grubumuzun iş bölümü yaparak sosyal katılım yoluyla bu organizasyonu yapması. Çevresel bir sorunun çözümüne katkı sunmak PROJE BÜTÇESİ: 2.000.000 TL (Belediye ve Kalkınma Ajansı, vd.) SÜRE: 6 AY PROJE EKİBİ Sencer Ecer Adnan Arusoğlu Mahir Gür Ecem Doğru Fuat Özkan Genel Koordinatör: Sencer Ecer Hatay Koordinatörü: Adnan Arusoğlu Muş Koordinatörü: Fuat Özkan 13
4. BAŞLANGIÇ ÇALIŞTAYI KATILIMCI LİSTESİ İstanbul Katılımcıları İSİM Aylin Özdeniz Atlamaz KURUM İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü Azize Tan Canan Candan Çiğdem Çakar Dilek Pekdemir Evren Vural Korkmaz Haluk Koçak İbrahim Can Akbayır İKSV İstanbul Kültür Sanat Vakfı Kentsel Vizyon Platformu İstanbul Büyükşehir Belediyesi AB İstanbul Finans Merkezi Müdürlüğü Cushman & Wakefield Gayri Menkul ve Sigortacılık İstanbul Büyükşehir Belediyesi BİMTAŞ İnşaat Mühendisi İstanbul Kalkınma Ajansı Yıldız Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Irmak Baycan Lisesi İstanbul Ticaret Odası, İleri Araştırmalar Birimi İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Planlama Müdürlüğü Pınar Gedikoğlu Safiye Yabacı Selçuk Yılmaz Sencer Ecer TOKİ Toplu Konut İdaresi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü Kalkınma Bakanlığı İstanbul Teknik Üniversitesi, İşletme Fakültesi 14
Muş Katılımcıları İSİM KURUM Abdurra Endüstri Mühendisi Atik Aslan Fırat Aykan Muş Alparslan Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Muş Kültür, Turizm ve Çevre Derneği Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Muş Yatırım Destek Ofisi Hamdullah Karasu Hayrettin Çetin Mahir Gür Murat Aktaş Nurcan Çetinbaş Muş Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Muş Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü Muş Belediyesi, Proje Müdürlüğü Muş Alparslan Üniversitesi Muş Kadın Derneği İl Özel İdaresi Sibel Devrim Muş Belediyesi Muş Kadın Derneği 15
Hatay Katılımcıları İSİM KURUM Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Serbest Meslek Yöneticileri ve Mensupları Vakfı DOĞAKA Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Bilge Çakır Mustafa Kemal Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Hatay Gönüllüleri Derneği Kenan Kantarcı Mehmet Ali Öztürk TMMOB Hatay İl Koordinasyon Konseyi Maden Mühendisi Mert N. Mustafa Kemal Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Meryem Sürmeli Mustafa Özal Gökhan Karabulut Pelin Öztürk Ufuk Akdeniz Vahip Sahil Fotoğrafçı Antakya Gönüllüleri Derneği İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Şehir Plancısı Makina Mühendisleri Odası Küçük Dalyan Belediyesi Eski Başkanı 16
Yabancı Katılımcılar ve Eskiz Grubu İSİM Rosa Boon Doris Wilhelmer Gözde Can Köroğlu Hakan Filiz Murat Kosif Buse Kökçü Boğaç Oydemir KURUM New Heroes, Hollanda Austrian Institute of Technology, Avusturya Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi SEiSMiC Proje Ekibi İSİM Prof. Dr. Tüzin Baycan Araş. Gör. Veysi Altıntaş Ulaş Akın Ümit Yıldırım Kemal Dağhan Meltem Parlak KURUM Proje Koordinatörü, İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Proje Asistanı, İstanbul Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Moderatör Kameraman Fotoğrafçı Çevirmen 17